SAMENVATTING RAADSVOORSTEL EN -BESLUIT Rita Stekelenburg BP Otten. Effecten veranderingen AWBZ Zorg voor de mens

Transcriptie

1 SAMENVATTING RAADSVOORSTEL EN -BESLUIT REGISTRATIENR. BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORTEFEUILLEHOUDER Rita Stekelenburg BP Otten ONDERWERP Effecten veranderingen AWBZ AGENDANUMMER D1 BELEIDSPROGRAMMA/BELEIDSLIJN 03 - Zorg voor de mens REDEN VAN AANBIEDING 1. Inzet nieuwe, structurele middelen welke zijn toegevoegd aan gemeentefonds ter compensatie van wijzigingen in de AWBZ regelgeving. 2. Het is, ondanks dat er expliciet geen sprake is van overheveling van zorg en/of functies, noodzakelijk ons te beraden op het gemeentelijke beleid in reactie op de verschillende aanpassingen in de rechten op en indicatiecriteria voor AWBZ gefinancierde ondersteunende begeleiding. SAMENVATTING VAN HET RAADSVOORSTEL EN HET VERVOLGTRAJECT Er zijn twee maatregelen genomen in de AWBZ regelgeving, die naar verwachting, effect zullen hebben op de vraag naar de individuele WMO-voorzieningen en op de vraag naar welzijnsvoorzieningen. Het gaat om de volgende maatregelen: - Het schrappen van de grondslag psychosociale beperking - De pakket maatregel Ondanks dat er geen sprake is van overheveling van voorzieningen en/of functies is het gewenst om als gemeente beleid te formuleren met betrekking tot hoe de effecten van deze veranderingen kunnen worden opgevangen. Het jaar 2009 is een overgangsjaar. Pas in 2010 ontstaat een compleet beeld over hoeveel mensen geen of minder begeleiding krijgen. Dan wordt ook pas duidelijk op welke manier aan de dan ontstane vraag/behoefte van de betreffende mensen kan worden tegemoet gekomen. Aan de raad wordt voorgesteld: 1. In te stemmen met de geschetste scenario's en hoofdlijnen voor beleid. Kort samengevat: a. Burger voorziet eerst zelf in begeleiding vraag en kan daarbij een beroep doen op collectieve voorzieningen. b. Wanneer bestaande voorzieningen niet toereikend zijn, zal in individuele gevallen en op individueel niveau naar oplossingen worden gezocht. c. De gemeente investeert in vraagverheldering en cliëntondersteuning teneinde de burger te helpen bij het vinden van oplossingen in eigen kring. d. Gemeente investeert in overleg met lokale aanbieders van zorg en welzijn om het aanbod passender te maken voor de nieuwe, uitgebreidere doelgroep. e. De middelen ter compensatie van het vervallen van de grondslag psychosociaal en pakket maatregel worden ingezet voor kortdurende ondersteuning, versterking cliëntondersteuning en crisisinterventie en versterken basis/collectieve voorzieningen. 2. De begrotingswijziging nr ( ,-) en nr ( ,-) vast te stellen 3. de in de septembercirculaire beschikbaar gestelde extra middelen voor 2010 ( ) t.b.v. effecten veranderingen AWBZ opnemen als addendum bij de begroting 2010 en daarbij uitdrukkelijk beschikbaar stellen voor dezelfde beleidsuitgangspunten als in 2009''.

2 PLAATSGEVONDEN COMMUNICATIE, DE RESULTATEN DAARVAN EN HET COMMUNICATIEPLAN VOOR HET VERVOLGTRAJECT Overleg intern (sector BP en PZ) en extern (huidige aanbieders van ondersteunende begeleiding, WMOclientenraad, welzijnspartijen). VOORSTEL AAN DE RAAD Aan de raad wordt voorgesteld: 1. In te stemmen met de geschetste scenario's en hoofdlijnen voor beleid. Kort samengevat: a. Burger voorziet eerst zelf in begeleiding vraag en kan daarbij een beroep doen op collectieve voorzieningen. b. Wanneer bestaande voorzieningen niet toereikend zijn, zal in individuele gevallen en op individueel niveau naar oplossingen worden gezocht. c. De gemeente investeert in vraagverheldering en cliëntondersteuning teneinde de burger te helpen bij het vinden van oplossingen in eigen kring. d. Gemeente investeert in overleg met lokale aanbieders van zorg en welzijn om het aanbod passender te maken voor de nieuwe, uitgebreidere doelgroep. e. De middelen ter compensatie van het vervallen van de grondslag psychosociaal en pakket maatregel worden ingezet voor kortdurende ondersteuning, versterking cliëntondersteuning en crisisinterventie en versterken basis/collectieve voorzieningen. 2. De begrotingswijziging nr ( ,-) en nr ( ,-) vast te stellen 3. de in de septembercirculaire beschikbaar gestelde extra middelen voor 2010 ( ) t.b.v. effecten veranderingen AWBZ opnemen als addendum bij de begroting 2010 en daarbij uitdrukkelijk beschikbaar stellen voor dezelfde beleidsuitgangspunten als in 2009''. OPSOMMING VAN BIJLAGEN Begrotingswijzigingen nr en nr

3 RAADSVOORSTEL REGISTRATIENR. BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORTEFEUILLEHOUDER Rita Stekelenburg BP Otten ONDERWERP Effecten veranderingen AWBZ AANLEIDING EN DOEL Aanleiding raadsvoorstel Er zijn twee maatregelen genomen in de AWBZ regelgeving, die naar verwachting, effect zullen hebben op de vraag naar de individuele WMO-voorzieningen en op de vraag naar welzijnsvoorzieningen. Het gaat om de volgende maatregelen: - Het schrappen van de grondslag psychosociale beperking (maatregel 2008 en maatregel 2009) Psychosociale problematiek geeft geen recht meer op AWBZ gefinancierde zorg. Het gaat bijvoorbeeld om gezinnen waar veel fout gaat en mensen die een beroep doen op de maatschappelijke opvang. - De pakket maatregel De indicatie is aangescherpt. Alleen matige of zware beperkingen geven nog recht op AWBZ-vergoeding voor begeleiding. Het CIZ is begonnen AWBZ cliënten met begeleiding te herindiceren en te boordelen of zij aan de nieuwe indicatienormen voldoen. Zoniet dan verliest men het recht op AWBZ-begeleiding. Er is wel een gewenningsperiode tot max. eind Er is nadrukkelijk geen sprake van overheveling van cliënten, rechten of voorzieningen naar andere domeinen zoals de WMO. Mensen die de gevolgen van de maatregelen niet zelf (al dan niet met behulp van hun sociale netwerk) kunnen opvangen zullen echter wel een beroep doen op andere domeinen zoals onderwijs, Wmo en jeugdzorg. De cliënten die hun AWBZ-indicatie op begeleiding, als gevolg van de pakketmaatregel, helemaal kwijt raken kunnen door MEE ondersteund worden bij het zoeken naar oplossingen. De verwachting is dat een deel van cliënten daadwerkelijk een oplossing zoekt en vindt binnen het eigen netwerk, een deel van de cliënten zal zich expliciet melden en professionele hulp zoeken bij het vinden van oplossingen, en een deel van de cliënten zal niets doen en wellicht pas later op een andere manier in beeld komen. Knelpunt is dat we als gemeente pas echt actie kunnen ondernemen wanneer we weten om wie het nu precies gaat en wat de financiële kaders zijn. Er is nog veel onduidelijk. Uit onderzoek van het ministerie zou blijken dat de gevolgen niet erg ingrijpend zijn. De praktijk van alle dag geeft echter aanleiding om te veronderstellen dat de bezuinigingen tot verschuivingen gaan leiden. De financiële kaders zijn op zich wel helder. Gemeenten worden gecompenseerd als het gaat om het vervallen van de grondslag psychosociaal. Voor Hengelo betekent dit een structureel bedrag van , - in het gemeentefonds. Inmiddels is ook duidelijk (op basis van de septembercirculaire) welk bedrag Hengelo ontvangt voor de effecten van de pakketmaatregel. Namelijk ,- voor 2009 en ,- in In de raadscommissie sociaal d.d is over de besteding gesproken. De aandachtspunten die zijn genoemd zijn in dit raadsvoorstel verwoord. Wat is ondersteunende begeleiding: Mensen, die niet goed voor zich zelf kunnen zorgen en/of niet meedoen aan de samenleving, kunnen op basis van een CIZ-indicatie een financiële bijdrage krijgen om begeleiding in te kopen bij bijvoorbeeld de thuiszorg. In juni bent u dmv. een notitie met bijlagen hierover al uitgebreider geïnformeerd. Doel raadsvoorstel Vaststellen hoofdlijnen van beleid in reactie op de AWBZ-maatregelen en de bestemming van de compensatiemiddelen psychosociaal.

4 OVERWEGINGEN Ondanks dat het Rijk aangeeft dat de gevolgen niet ingrijpend zullen zijn, maken we ons als gemeente toch zorgen over de effecten op de burgers. We moeten ons beraden op hoe we om gaan met de vragen van burgers die geen AWBZ vergoeding meer krijgen. Willen en kunnen we anticiperen op nieuwe vormen van begeleiding? Voor de overzichtelijkheid is het van belang om de maatregelen afzonderlijk te bekijken. 1. Schrappen grondslag psychosociaal uit de AWBZ Per was de ondersteunende begeleiding op basis van de grondslag psychosociaal algemeen al gestopt. Per is ook de begeleiding bij dagbesteding en persoonlijke verzorging gestopt. Mensen met een lopende indicatie hebben nog zorg gekregen tot einde looptijd. Het gaat hier globaal om dak- en thuislozen, om cliënten in de vrouwenopvang, om ontredderde gezinnen en alleenstaanden. Exacte cijfers zijn er niet, landelijk zou het om ongeveer 5000 mensen gaan op Hengeloos niveau ongeveer 45 die begeleiding ontvangen alleen op basis van de grondslag psychosociaal. De centrumgemeenten maatschappelijke opvang en vrouwenopvang (voor ons Enschede) hebben middelen gekregen voor individuele begeleiding en dagbesteding. Met deze middelen moeten zij de begeleiding van cliënten binnen de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang subsidiëren. De overige gemeenten ontvangen een bedrag ter compensatie van het wegvallen van de begeleiding van cliënten buiten de maatschappelijke opvang (denk aan ontregelde gezinnen en vereenzaamde ouderen). Hengelo ontvangt , - euro structureel. In dit raadsvoorstel wordt een aanzet gegeven tot de besteding van deze middelen. 2. Pakketmaatregel Iedereen die nu een indicatie heeft voor begeleiding wordt opnieuw geïndiceerd. Alleen bij matige tot zware beperking is AWBZ-begeleiding mogelijk. Van het CIZ hebben we een overzicht ontvangen van het aantal mensen met een indicatie voor begeleiding in Hengelo per en inmiddels (juli 09) een tweede rapportage met de gegevens na indicatie. Het zal echter nog geruime tijd duren voordat we een compleet beeld hebben van hoe de nieuwe indicatiecriteria zullen uitpakken. We hebben het CIZ ook gevraagd om ons informatie op cliëntniveau te geven zodat we nog beter beeld kunnen hebben over welke mensen met welke soort problematiek niet meer in aanmerking voor AWBZ-begeleiding komen. De voorlopige schatting is dat ongeveer 445 personen in Hengelo als gevolg van de pakketmaatregel geen recht op AWBZ-begeleiding meer zullen hebben. Over de kenmerken van deze groep (bijv. somatische of psychische, of zintuiglijke of verstandelijke beperkingen) en hun ondersteuningsvraag (waar moeten ze mee geholpen worden) is nog niets bekend. De nieuwe criteria spitsen zich toe op de zelfredzaamheid en sluiten begeleiding bij participatie doelen uit. De veranderingen zullen het beroep op lokale welzijnsvoorzieningen doen toenemen. Hengelo ontvangt voor 2009 nog ,- en voor ,- als compensatie. In dit raadsvoorstel wordt een aanzet gegeven tot de besteding van deze middelen. Over de voortgang en definitieve inzet van middelen zal het college u informeren. Scenario bij wegvallen grondslag psychosociaal De burger moet in eerste instantie proberen zelf in zijn begeleidingsvraag te voorzien. Daar waar dat niet gaat, kan een beroep worden gedaan op de algemene voorzieningen. Voor de groep mensen die wel een vorm van ondersteuning nodig heeft en toch buiten de AWBZcriteria valt, zal per individueel geval naar een oplossing gezocht worden. Vanuit de compensatiemiddelen kan, onder voorwaarden*, tijdelijk begeleiding ingezet worden. Structurele oplossingen kunnen daar echter niet uit worden gefinancierd. Eind 2009 zal bekeken moeten worden of deze werkwijze voldoet en kan worden voortgezet. Samen met gemeenten in de regio en de zorgen welzijnsinstellingen inventariseren en monitoren we hoe vaak en in welke situaties een situatie niet aan de AWBZ-criteria voldoet terwijl toch begeleiding noodzakelijk is om de zelfredzaamheid overeind te houden en opname te voorkomen. * Deze voorwaarden, gaan over de inzetbaarheid van algemene of voorliggende voorzieningen en de ernst van de problematiek waardoor niet kan worden gewacht op een AWBZ indicatie. Het gaat om interne richtlijnen bedoeld om te kunnen beoordelen of we wel of niet tijdelijke hulp inzetten. Interne richtlijnen; omdat er is geen sprake van een formeel recht op een voorziening.

5 Scenario bij effecten pakket maatregel De burger doet in eerste instantie een beroep op zijn/haar eigen netwerk. Lukt dat niet dan kan men zich wenden tot een algemene / welzijnsvoorziening. Het kan zijn dat de huidige voorzieningen onvoldoende zijn toegerust om aan de nieuwe vraag te voldoen. Bekeken moet worden of er aanpassingen mogelijk zijn of dat er een nieuw aanbod moet worden ontwikkeld. Monitoren van de vraag en de gegevens die we van het CIZ en MEE zullen ontvangen moeten ons helpen een beeld te krijgen van de ondersteuningsbehoefte en of de vraag voldoende beantwoord kan worden. Breed WMO-beleid in relatie tot de AWBZ Voor een breder (rijker) WMO beleid moet de focus niet meer alleen liggen op de individuele voorziening. Bij oplossingen op individueel niveau moet een combinatie gemaakt worden van zorg en welzijn, van individueel en collectief. De WMO gedachte: inzet van eigen kracht en omgeving, komt steeds meer op de voorgrond. De huidige werkwijze van de afdeling Wmo sluit aan bij de doelen van het landelijke project De Kanteling. De Kanteling gaat over het anders vormgeven van het compensatiebeginsel. Wat heeft de burger nodig om te kunnen participeren. Een belangrijke verandering daarbij is dat meer tijd gestopt wordt in vraagverheldering (in het zorgloket en dmv. huisbezoeken). In de BackOffice van het zorgloket wordt niet alleen met zorginstellingen contacten onderhouden maar ook met welzijnsinstellingen en vrijwilligersinitiatieven is met betrekking tot de AWBZ veranderingen nog een overgangsjaar. De effecten zullen pas volgend jaar ten volle merkbaar zijn. In de tweede helft van 2009 richten we ons op: - gesprekken met lokale welzijnsinstellingen over het optimaliseren en beter bereikbaar maken van welzijnsdiensten - gesprek met huidige aanbieders van begeleiding - monitoren en in kaart brengen van de getroffen doelgroep en hun ondersteuningsvraag - brede vraagverheldering en huisbezoek - uitwerken van instrumenten ter ondersteuning van vraagverheldering en cliëntondersteuning - als gevolg van de overheveling van AWBZ-subsidies bij de invoering van de WMO in 2007 is er een beperkt budget WMO subsidiemiddelen beschikbaar, deze kan worden ingezet voor: projecten/activiteiten die bijdragen aan de bevordering van maatschappelijke participatie en zelfstandig functioneren van mensen met een beperking projecten die de integrale aanpak van de verschillende WMO-prestatievelden bevorderen FINANCIËLE EN PERSONELE ASPECTEN De veranderingen hebben geen meetbare personele consequenties. Er zal ongetwijfeld meer druk ontstaan op de medewerkers van het zorgloket, diverse cliëntondersteuners (SWOH, AMW, Informele Zorg en anderen) en bijvoorbeeld de gemeentelijke procesmanagers. De gemeente ontvangt structureel een financiële compensatie voor de effecten als gevolg van het schrappen van de grondslag psychosociaal (maatregel 2008 en maatregel 2009). Gemeenten zoals Hengelo, niet zijnde een centrumgemeente maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, ontvangen hiervoor vanaf 2009 middelen in het gemeentefonds. Ten behoeve van de maatregel 2008 is er landelijk 17 miljoen gereserveerd en voor de maatregel 2009 (grondslag psychosociaal vanaf dit jaar ook vervallen voor groepsbegeleiding en begeleiding bij persoonlijke verzorging) 6 miljoen. Voor Hengelo komt dat neer op ,- De compensatie voor de pakket maatregel is ,- voor 2009 en ,- voor Dit laatste bedrag is structureel aan de algemene uitkering toegevoegd. Uit de septembercirculaire (afspraken 31 augustus 2009): Voor 2009 is incidenteel 29 miljoen beschikbaar in de algemene uitkering ter dekking van de gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ. Voor Hengelo betekent dit ,-. Voor 2010 wordt 127 miljoen verdeeld over de algemene uitkering en de integratie-uitkering WMO ( 102 miljoen aan algemene uitkering en 25 miljoen aan de integratie-uitkering. In 2010 wordt uit de 102 miljoen 34 miljoen verdeeld over gemeente met een negatief herverdeeleffect van meer de 5 per inwoner. 68 miljoen wordt verdeeld. Dit betekent voor Hengelo ,- Voorgesteld wordt deze middelen te bestemmen voor: - Inzet van (kortdurende) thuisbegeleiding. - Versterken van basis(welzijns)voorzieningen in wijken en buurten en ondersteuning van vrijwilligers. Hierbij denken we o.a. aan: optimaliseren van mobiliteit van ouderen;

6 dagbesteding voor ouderen die geen AWBZ-indicatie hebben en geen aansluiting vinden binnen regulier welzijn; versterken van de Hulpdienst Hengelo door ondersteuning vanuit SWOH (o.a. continuïteit, structuur en werven van vrijwilligers); - Extra uren crisisinterventie en cliëntondersteuning zodat er capaciteit is om op individueel niveau problemen op te lossen. - Pilot thuisbegeleiding, in het kader van de CJG ontwikkeling nieuwe methoden inzetten om gezinnen hulp te bieden. Een samenwerking tussen psychosociale hulp, opvoedingsondersteuning en praktische hulp. Over de voortgang en definitieve inzet van middelen zal het college u informeren. De begrotingswijziging nr ( ,-) en nr ( ,-) vast te stellen. Tevens wordt uw raad voorgesteld om uit te spreken dat in de septembercirculaire beschikbaar gestelde extra middelen voor 2010 ( ) t.b.v. effecten veranderingen AWBZ worden opgenomen als addendum bij de begroting 2010 en het bedrag daarbij uitdrukkelijk beschikbaar te stellen voor dezelfde beleidsuitgangspunten als in 2009''. COMMUNICATIE EN INSPRAAK Met de WMO cliëntenraad is gecommuniceerd over de aan dit raadsvoorstel ten grondslag liggende nota s en notities. VERVOLGTRAJECT EN -PRODUCTEN 2009 is een overgangsjaar omdat, mede als gevolg van de gewenningsmaatregelen en het nog doorlopen van indicaties tot eind 2009, pas in 2010 een daadwerkelijk beeld ontstaat over hoeveel mensen geen of minder begeleiding meer krijgen. Vervolgens komt de vraag op welke manier aan de dan ontstane vraag/behoefte van de betreffende mensen kan worden tegemoet gekomen. VOORSTEL AAN DE RAAD Aan de raad wordt voorgesteld: 1. In te stemmen met de geschetste scenario's en hoofdlijnen voor beleid. Kort samengevat: a. Burger voorziet eerst zelf in begeleiding vraag en kan daarbij een beroep doen op collectieve voorzieningen. b. Wanneer bestaande voorzieningen niet toereikend zijn, zal in individuele gevallen en op individueel niveau naar oplossingen worden gezocht. c. De gemeente investeert in vraagverheldering en cliëntondersteuning teneinde de burger te helpen bij het vinden van oplossingen in eigen kring. d. Gemeente investeert in overleg met lokale aanbieders van zorg en welzijn om het aanbod passender te maken voor de nieuwe, uitgebreidere doelgroep. e. De middelen ter compensatie van het vervallen van de grondslag psychosociaal en pakket maatregel worden ingezet voor kortdurende ondersteuning, versterking cliëntondersteuning en crisisinterventie en versterken basis/collectieve voorzieningen. 2. De begrotingswijziging nr ( ,-) en nr ( ,-) vast te stellen 3. de in de septembercirculaire beschikbaar gestelde extra middelen voor 2010 ( ) t.b.v. effecten veranderingen AWBZ opnemen als addendum bij de begroting 2010 en daarbij uitdrukkelijk beschikbaar stellen voor dezelfde beleidsuitgangspunten als in 2009''. BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN HENGELO, De secretaris De burgemeester

7