Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 15 SEPTEMBER 2015 P N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P N I K H C, geboren te Tielt op 23 november 1969, wonende te 8760 Meulebeke, Steenovenstraat 29, beklaagde, eiser, met als raadsman mr. Patrick Arnou, advocaat bij de balie te Brugge, tegen 1. D L, 2. P H, 3. R P,

2 15 SEPTEMBER 2015 P N/2 4. IMMOVA INTERNATIONAL nv, met zetel te 9031 Gent (Drongen), Klaverdries 28, verweerders. II 1. A D, beklaagde, 2. H T, beklaagde, eisers, met als raadsman mr. Joachim Meese, advocaat bij de balie te Gent, eiser II.1 tegen 1. D L, reeds vermeld, 2. E S, 3. P H, reeds vermeld, 4. R P, reeds vermeld, 5. IMMOVA INTERNATIONAL nv, reeds vermeld, verweerders, eiser II.2 tegen P H, reeds vermeld,

3 15 SEPTEMBER 2015 P N/3 verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF De cassatieberoepen zijn gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent, correctionele kamer, van 25 februari De eiser I voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, vier middelen aan. De eiser II.1 voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, vier middelen aan. Hij doet ook afstand van zijn cassatieberoep in zoverre dit gericht is tegen de beslissing om de afhandeling van de burgerlijke rechtsvordering van de verweerder II.4 onbepaald uit te stellen. De eiser II.2 voert in een memorie die aan dit arrest is gehecht, drie middelen aan. M T voert in een memorie drie middelen aan. Advocaat-generaal met opdracht Alain Winants heeft op 3 september 2015 een schriftelijke conclusie neergelegd ter griffie. Op de rechtszitting van 15 september 2015 heeft raadsheer Filip Van Volsem verslag uitgebracht en heeft de voornoemde advocaat-generaal met opdracht geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Ontvankelijkheid van het cassatieberoep van de eiser I 1. De eiser I is voor de hem ten laste gelegde feiten C.6, E.1 en G van zaak I (not /05) vrijgesproken. Het arrest verklaart bovendien de strafvordering voor de hem ten laste gelegde feiten III.1 tot en met III.5 van de zaak V (not. 20.F1.187/07/Q) onontvankelijk. 2. Het arrest verleent akte aan de verweerder I.2 van zijn afstand van vordering in zoverre deze gericht was tegen de eiser I en het stelt deze afstand rechterlijk vast.

4 15 SEPTEMBER 2015 P N/4 3. Het arrest verklaart de burgerlijke rechtsvordering van de verweerster I.4 tegen de eiser I onontvankelijk. 4. In zoverre tegen die beslissingen gericht, is het cassatieberoep van de eiser I bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. 5. Het arrest is ten aanzien van de verweerder I.3 bij verstek gewezen. Het cassatieberoep van de eiser I tegen de beslissing op de burgerlijke rechtsvordering van de verweerder I.3 tegen hem, is ingesteld vóór het verstrijken van de gewone termijn van verzet. Het is derhalve evenmin ontvankelijk. Ontvankelijkheid van het cassatieberoep van de eiser II.1 6. De eiser II.1 is voor de hem ten laste gelegde feiten A van zaak II (not. 20.F /06/Q) en de feiten V.1, V.2, V.3, V.6 en V.7 van de zaak V (not. 20.F1.187/07/Q) vrijgesproken. 7. Het arrest verklaart de burgerlijke rechtsvordering van de verweerster II.1.5 tegen de eiser II.1 onontvankelijk. 8. In zoverre tegen die beslissingen gericht, is het cassatieberoep van de eiser II.1 bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. 9. Het arrest veroordeelt de eiser II.1 tot betaling aan de verweerder II.1.3 van een voorschot, te vermeerderen met de interesten en een rechtsplegingsvergoeding. Het houdt de beslissing over de overige gevorderde schadevergoeding aan en stelt de zaak wat dat betreft onbepaald uit. Die beslissing is geen eindbeslissing noch valt zij onder een van de gevallen bedoeld door artikel 416, tweede lid, Wetboek van Strafvordering, zoals hier toepasselijk. In zoverre gericht tegen die beslissing, is het cassatieberoep van de eiser II.1 evenmin ontvankelijk.

5 15 SEPTEMBER 2015 P N/5 Ontvankelijkheid van het cassatieberoep van de eiser II Het arrest verleent akte aan de verweerder II.2. van zijn afstand van vordering in zoverre deze gericht is tegen de eiser II.2 en het stelt deze afstand rechterlijk vast. Het cassatieberoep van de eiser II.2 tegen die beslissing is bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. Ontvankelijkheid van de memorie van M T 11. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt niet dat M T cassatieberoep heeft ingesteld tegen het arrest van het hof van beroep te Gent, correctionele kamer, van 25 februari Het Hof vermag geen acht te slaan op haar memorie. Eerste middel van de eiser I 12. Het middel voert schending aan van artikel 149 Grondwet, de artikelen 195 en 211 Wetboek van Strafvordering en artikel 8 Probatiewet: het arrest veroordeelt de eiser tot een effectieve verbeurdverklaring van vermogensvoordelen voor een bedrag van euro; de eiser heeft in zijn appelconclusie gevraagd deze verbeurdverklaring slechts gedeeltelijk uit te spreken en bovendien met uitstel, waarbij naar zijn mening ook rekening moet worden gehouden met de overschrijding van de redelijke termijn; de appelrechters beantwoorden dit verweer niet of hoogstens met de louter algemene opmerking dat het plegen van misdrijven niet mag lonen, niettegenstaande het opleggen van een verbeurdverklaring slechts facultatief is, waardoor zij niet voldoen aan hun motiveringsplicht. 13. Het arrest oordeelt niet alleen dat het plegen van misdrijven niet mag lonen, maar ook dat: - de eerste rechter terecht heeft geoordeeld dat voor alle telastleggingen waaraan de eiser schuldig wordt verklaard, slechts één straf dient te worden opgelegd; - zonder overschrijding van de redelijke termijn de door de eerste rechter opgelegde straf passend zou geweest zijn;

6 15 SEPTEMBER 2015 P N/6 - een beperking van de hoofdgevangenisstraf tot vierentwintig maanden in plaats van dertig maanden een daadwerkelijk rechtsherstel in hoofde van de eiser vormt voor de overschrijding van de redelijke termijn; - bovendien omwille van diezelfde overschrijding van de redelijke termijn, het gegeven dat de eiser zich blijkbaar moeizaam heropgericht heeft in zijn firma en teneinde hem niet alle verdere toekomstperspectieven te ontnemen, de bijkomende bestraffing van het beroepsverbod overeenkomstig artikel 1 Wet Beroepsuitoefeningsverbod niet dient uitgesproken te worden; - bij het bepalen van de strafmaat rekening wordt gehouden met eensdeels de ernst van de feiten, het herhaaldelijk karakter ervan en de grote bedragen die afhandig werden gemaakt van de slachtoffers, anderdeels het gunstig strafregister van de eiser waardoor hem uitstel van tenuitvoerlegging van de uitgesproken hoofdgevangenisstraf kan worden verleend in zoverre zij de duur van de reeds ondergane voorlopige hechtenis overschrijdt; - de door de eerste rechter gevolgde berekeningswijze die geïndividualiseerd werd per beklaagde en per bewezen verklaarde telastlegging, wat de eiser betreft correct is en aldus het bedrag van euro te zijnen laste dient verbeurd verklaard te worden. Met die redenen beantwoorden de appelrechters eisers verweer en verantwoorden zij hun beslissing naar recht. Het middel kan niet worden aangenomen. Tweede middel van de eiser I Eerste onderdeel 14. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 42, 3, en 43bis Strafwetboek: het arrest legt de eiser voor de telastlegging C.9 van zaak I (not /05) een verbeurdverklaring van een vermogensvoordeel op van euro, te weten een derde van het totale vermogensvoordeel dat uit deze telastlegging waaraan drie personen, waaronder de eiser, worden schuldig verklaard, is voortgekomen; nochtans werden aanvankelijk vijf personen vervolgd

7 15 SEPTEMBER 2015 P N/7 voor deze telastlegging; het feit dat twee van hen hiervoor wegens twijfel werden vrijgesproken, heeft niet tot gevolg dat de eiser een derde van het vermogensvoordeel zou hebben verkregen; aldus kon het arrest wegens de telastlegging C.9 de eiser niet veroordelen tot een verbeurdverklaring van een bedrag van euro. 15. De appelrechters oordelen dat het feit dat aanvankelijk door het openbaar ministerie vijf personen werden beschuldigd van de voormelde telastlegging C.9, het oordeel niet ontkracht dat er slechts drie personen schuldig zijn aan het misdrijf, en uit het strafdossier, waaronder de verklaringen van de eiser II.1, blijkt dat de buit verdeeld werd tussen de beklaagden die aan dat feit deelnamen, waaronder de eiser I. Met die redenen vermochten de appelrechters te oordelen dat de eiser I een derde van het totale vermogensvoordeel uit de telastlegging C.9 heeft verkregen en verantwoorden zij de verbeurdverklaring van dat deel lastens hem naar recht. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. 16. Voor het overige komt het onderdeel op tegen de onaantastbare beoordeling in feite door de rechter en is het niet ontvankelijk. Tweede onderdeel 17. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6 EVRM: de appelrechters steunen ten onrechte de begroting van de verbeurdverklaring van het vermogensvoordeel dat de eiser zou hebben verkregen uit de telastlegging C.9 van zaak I (not /05), mede op een verklaring, afgelegd door de eiser II.1 zonder bijstand van een raadsman en zonder dat die medebeklaagde op dat recht werd gewezen. 18. Het recht op bijstand van een advocaat is verbonden met de cautieplicht, het zwijgrecht en het feit dat niemand kan verplicht worden zichzelf te incrimineren. Deze rechten gelden in personam. Een beklaagde kan zich in beginsel niet beroepen op de miskenning van die rechten betreffende de belastende verklaringen, afgelegd lastens hem door een andere beklaagde, die voor hem slechts een getuige

8 15 SEPTEMBER 2015 P N/8 is, tenzij die andere beklaagde zelf de miskenning van die rechten inroept en op die grond de afgelegde belastende verklaring intrekt. In zoverre het onderdeel van een andere rechtsopvatting uitgaat, faalt het naar recht. 19. De appelrechters stellen vast dat de medebeklaagden en andere verdachten in casu hun belastende verklaringen niet introkken. Aldus vermochten zij bij de begroting van het vermogensvoordeel, verkregen uit de voormelde telastlegging C.9, hun oordeel mede steunen op de verklaring van de eiser II.1. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. Derde middel van de eiser I 20. Het middel voert schending aan van artikel 15.1 IVBPR en artikel 2, tweede lid, Strafwetboek: het arrest verklaart het verweerwapen Long Rifle Martin 70 P cal. 22, voorwerp van het misdrijf van de telastlegging F van zaak I (not /05), verbeurd op grond van de Wapenwet 1933; die wet werd opgeheven door artikel 47 Wapenwet 2006; het arrest stelt wel vast dat het feit strafbaar is zowel volgens de oude als de nieuwe wet, maar laat na vast te stellen dat de Wapenwet 1933 de minst zware strafwet zou zijn; aldus wordt de voormelde verbeurdverklaring die een bijkomende straf is, niet naar recht verantwoord. 21. Artikel 17, derde lid, Wapenwet 1933 bepaalde dat onverminderd de toepassing van artikel 4, tweede lid, van die wet de verbeurdverklaring wordt uitgesproken overeenkomstig artikel 42 Strafwetboek. Het staat de rechter evenwel vrij ze niet uit te spreken in geval van inbreuk op de krachtens artikel 25 Wapenwet 1933 genomen reglementaire bepalingen. Artikel 23, vierde lid, Wapenwet 2006 bepaalt dat onverminderd de toepassing van artikel 8, tweede lid, de verbeurdverklaring wordt uitgesproken overeenkomstig artikel 42 Strafwetboek. Het staat de rechter evenwel vrij ze niet uit te spreken in geval van inbreuk op de krachtens artikel 35, 7, genomen reglementaire bepalingen.

9 15 SEPTEMBER 2015 P N/9 22. De bestreden verbeurdverklaring is aldus zowel krachtens de oude als de nieuwe wet wettig verantwoord. Het middel is bij gebrek aan belang niet ontvankelijk. Vierde middel van de eiser I 23. Het middel voert schending aan van de artikelen 6, 1131, 1133, 1382 en 1383 Burgerlijk Wetboek en de artikelen 17 en 18 Gerechtelijk Wetboek: het arrest verklaart de burgerlijkepartijstellingen van de partijen die terugvordering beogen van de door hen bewust voor de toepassing van het wash-wash-procédé aan de beklaagden, waaronder de eiser, ter beschikking gestelde bankbiljetten, waarvan zij eerder rechtmatig in het bezit kwamen, ontvankelijk en gegrond; zij die gelden ter beschikking stellen om een misdrijf te plegen met het doel ook mee winst te halen uit dat misdrijf, hebben evenwel geen rechtmatig belang om zich burgerlijke partij te stellen, onafgezien of zij het ter beschikking gestelde op rechtmatige wijze hebben verkregen; het herstel van een onrechtmatig opgelopen schade is uitgesloten. 24. In zoverre het middel gericht is tegen de beslissing van het arrest over de burgerlijke rechtsvorderingen van de verweerders I.2, I.3 en I.4, waartegen eisers cassatieberoep niet ontvankelijk is, behoeft het geen antwoord. 25. In zoverre het middel niet verduidelijkt waaruit de schending van artikel 18 Gerechtelijk Wetboek bestaat, is het bij gebrek aan nauwkeurigheid niet ontvankelijk. 26. De strafrechter kan slechts schadevergoeding toekennen aan een burgerlijke partij in zoverre de door die partij ingestelde rechtsvordering strekt tot vergoeding van de door een misdrijf veroorzaakte schade. In zoverre het middel ervan uitgaat dat de bepalingen van de artikelen 1131 en 1133 Burgerlijk Wetboek van toepassing zijn op de burgerlijke rechtsvordering waarbij een partij terugeist wat hij vrijwillig heeft betaald aan een andere die voor het verkrijgen ervan bedrog, list of oplichting heeft gepleegd, faalt het naar recht. 27. Krachtens artikel 17 Gerechtelijk Wetboek kan een rechtsvordering niet worden toegelaten indien de benadeelde geen belang heeft om ze in te dienen.

10 15 SEPTEMBER 2015 P N/10 De krenking van een belang kan slechts tot een vordering leiden als het om een rechtmatig belang gaat. De omstandigheid dat de benadeelde zich in een onrechtmatige toestand bevindt, sluit niet uit dat hij kan bogen op de krenking van een rechtmatig belang. In zoverre het middel uitgaat van een andere rechtsopvatting, faalt het andermaal naar recht. 28. De appelrechters overwegen dat: - de burgerlijke partijen, waaronder de verweerder I.1, niet de (illegale) winst opvorderen die hen voorgespiegeld werd door de beklaagden, waaronder de eiser I, door hen wijs te maken dat het geld kon vermenigvuldigd worden, noch strekt hun vordering tot instandhouding van een onrechtmatige toestand; - de burgerlijke partijen, waaronder de verweerder I.1, enkel hun regelmatig en buiten misdrijf verdiend geld terugvorderen en er geen bewijzen zijn van het tegendeel. Met die redenen verantwoorden zij hun beslissing naar recht dat de verweerder I.1 een rechtmatig belang heeft voor het terugvorderen van de gelden die hij onder meer aan de eiser die zij schuldig verklaren aan oplichting, overhandigde. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. Eerste middel van de eiser II.1 Eerste onderdeel 29. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6.1 en 6.3.c EVRM, evenals miskenning van de algemene rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging: het arrest verklaart de strafvordering ontvankelijk en veroordeelt de eiser tot straf, na te hebben vastgesteld dat hij niet werd bijgestaan door een advocaat bij de verhoren, voorafgaand aan de beslissing om hem onder aanhoudingsmandaat te plaatsen; een verdachte die zich in een kwetsbare positie bevindt, moet de bijstand kunnen genieten van een raadsman, voorafgaand aan en tijdens het verhoor; indien de wet systematisch elke bijstand van een raadsman voor een van zijn vrijheid beroofde verdachte uitsluit, is er automatisch sprake

11 15 SEPTEMBER 2015 P N/11 van een onweerlegbaar vermoeden van miskenning van het recht op een eerlijk proces, zodat de appelrechters niet vermochten te beslissen tot ontvankelijkheid van de strafvordering. 30. Het recht op bijstand van een advocaat, gewaarborgd bij artikel 6.3 EVRM zoals uitgelegd door het Europees Hof van de Rechten van de Mens, houdt in dat er gedurende het volledige vooronderzoek toegang moet zijn tot een advocaat, tenzij is aangetoond dat er wegens de bijzondere omstandigheden van de zaak dwingende redenen zijn om dit recht te beperken. Zelfs in dat geval mag een dergelijke beperking, wat ook de rechtvaardiging ervan is, niet onrechtmatig de rechten van de beklaagde, zoals beschermd bij artikel 6.1 en 6.3 EVRM, beperken. 31. Het recht van verdediging en het recht op een eerlijk proces zijn in de regel geschaad wanneer een van zijn vrijheid beroofde verdachte verklaringen aflegt tijdens een politieverhoor zonder mogelijkheid van bijstand van een advocaat. Deze omstandigheid heeft nochtans niet automatisch voor gevolg dat het definitief onmogelijk is om de zaak van een verdachte op eerlijke wijze te behandelen. Wanneer er kennelijk geen misbruik of dwang is gebruikt en de beklaagde zich op het ogenblik van het verhoor en tijdens het onderzoek niet in een bijzonder kwetsbare positie bevond, of aan die positie op een daadwerkelijke en passende wijze is geremedieerd, blijft het eerlijke karakter van het proces gevrijwaard. 32. Het feit dat de Belgische wetgeving ten tijde van het hier ingestelde gerechtelijk onderzoek niet voorzag in de bijstand van een advocaat tijdens het verhoor door de politiediensten en de onderzoeksrechter voorafgaand aan de vrijheidsberoving, dient te worden beoordeeld in het licht van het geheel der wettelijke waarborgen die diezelfde wetgeving de beklaagde of de beschuldigde biedt ter vrijwaring van zijn recht van verdediging en zijn recht op een eerlijk proces. 33. De korte duur van de grondwettelijke termijn van de vrijheidsberoving, de vormvereisten die bij artikel 47bis Wetboek van Strafvordering voor het verhoor van de verdachte zijn opgelegd, de onmiddellijke overhandiging aan de verdachte, op het ogenblik van de betekening van het bevel tot aanhouding, van alle in de artikelen 16, 7, en 18, 2, Voorlopige Hechteniswet bedoelde stukken, het recht van de verdachte om daarop onmiddellijk vrij verkeer te hebben met zijn advocaat overeenkomstig artikel 20, 1 en 5, van de voormelde wet, de inzage van het

12 15 SEPTEMBER 2015 P N/12 dossier alvorens voor het onderzoeksgerecht te verschijnen, zoals dat in artikel 21, 3, is geregeld, alsook de rechten die met name in de artikelen 61ter, 61quater, 61quinquies, 127, 135, 136 en 235bis Wetboek van Strafvordering zijn bedoeld, de inzage van het dossier en het vrij verkeer van de beklaagde met zijn advocaat tijdens de procedure voor de vonnisrechter, kunnen in hun geheel daadwerkelijke en passende remedies zijn op de afwezigheid van bijstand van een advocaat tijdens het politieverhoor. Zij laten de beklaagde of de beschuldigde immers toe zijn recht van verdediging over het hele verloop van het strafproces ten volle uit te oefenen en waarborgen zijn recht op een eerlijk proces. 34. In zoverre het onderdeel aanvoert dat de afwezigheid van bijstand van een advocaat bij het verhoor voorafgaand aan een vrijheidsberoving een onweerlegbaar vermoeden met zich meebrengt dat het recht op een eerlijk proces onherstelbaar is miskend en dat de strafvordering hierdoor niet ontvankelijk is, faalt het naar recht. 35. Verder staat het de rechter aan de hand van de concrete gegevens van de zaak na te gaan of de afwezigheid van een advocaat bij een verhoor door de politie of de onderzoeksrechter het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging van de verdachte onherstelbaar heeft aangetast. 36. De appelrechters overwegen dat: - de eiser op 22 januari 2006 door de onderzoeksrechter te Kortrijk onder aanhoudingsmandaat werd geplaatst; - hij bij per faxpost verzonden schrijven op die datum in kennis werd gesteld van het uur en datum van de behandeling voor de raadkamer over de al dan niet eerste handhaving van het bevel tot aanhouding; - hij vanaf dat ogenblik met zijn raadsman kon overleg plegen; - hij op 9 mei 2006 in vrijheid werd gesteld onder voorwaarden; - de eerste rechter zijn oordeel in verband met de schuld van de eiser in hoofdzaak gesteund heeft op andere elementen van het strafdossier, waaronder de verklaringen van de slachtoffers, de afgeluisterde telefoongesprekken, de retrozollers op de telefoontoestellen van de verschillende betrokkenen, de resultaten van de huiszoekingen en de observaties van de politie, te weten allemaal ele-

13 15 SEPTEMBER 2015 P N/13 menten die tevens zouden verzameld zijn bij afwezigheid van voormelde verklaringen; - de beklaagden, waaronder de eiser, op de rechtszittingen voor de eerste rechter en het hof van beroep in de mogelijkheid waren standpunt in te nemen omtrent hun eigen verklaringen en die van de andere verdachten en medebeklaagden en deze desgevallend te bespreken; - meerdere medebeklaagden en andere verdachten hun belastende verklaringen niet hebben ingetrokken. 37. Met die redenen oordelen de appelrechters dat eisers recht van verdediging in dit strafproces, dat in zijn geheel moet worden beschouwd, in deze niet onherroepelijk werd miskend, alsmede dat er geen reden is de strafvordering niet ontvankelijk te verklaren. Aldus is de beslissing naar recht verantwoord. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. Tweede onderdeel 38. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6.1 en 6.3.c EVRM, evenals miskenning van de algemene rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging: het arrest verklaart de strafvordering ontvankelijk en veroordeelt de eiser tot straf, na te hebben vastgesteld dat hij niet werd bijgestaan door een advocaat bij de verhoren, voorafgaand aan de beslissing om hem onder aanhoudingsmandaat te plaatsen; de rechter moet in elk geval nagaan of aldus eisers recht op een eerlijk proces niet op onherstelbare wijze is aangetast; nagegaan dient te worden dat de verklaringen niet als doorslaggevend bewijs door de rechter gebruikt worden, er kennelijk geen misbruik of dwang is gebruikt en de beklaagde of beschuldigde zich op het ogenblik van het verhoor en tijdens het onderzoek niet in een kwetsbare positie bevond, of aan de kwetsbare positie van de beklaagde of beschuldigde op een daadwerkelijke en passende wijze is geremedieerd; de beslissing die zonder dat onderzoek te verrichten oordeelt dat het proces ondanks alles eerlijk is verlopen, is niet naar recht verantwoord. 39. Noch de algemene rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging, noch artikel 6.1 en 6.3.c EVRM vereisen dat de rechter

14 15 SEPTEMBER 2015 P N/14 die moet oordelen of het recht van verdediging van een verdachte of beklaagde die werd verhoord in afwezigheid van bijstand van een advocaat onherstelbaar is geschonden, bij afwezigheid van daartoe strekkende conclusie steeds uitdrukkelijk vaststelt dat de verklaringen niet als doorslaggevend bewijs door de rechter gebruikt worden, dat er kennelijk geen misbruik of dwang is gebruikt en dat de beklaagde zich op het ogenblik van het verhoor en tijdens het onderzoek niet in een bijzonder kwetsbare positie bevond of aan de bijzonder kwetsbare positie van de beklaagde of beschuldigde op een daadwerkelijke en passende wijze is geremedieerd. In zoverre het onderdeel van een andere rechtsopvatting uitgaat, faalt het naar recht. 40. Met de redenen, vermeld in het antwoord op het eerste onderdeel van dit middel, onderzoeken de appelrechters dat eisers recht van verdediging in dit strafproces, dat in zijn geheel moet worden beschouwd, in deze niet onherroepelijk werd miskend, alsmede dat er geen reden is de strafvordering niet ontvankelijk te verklaren en verantwoorden zij hun oordeel dat zulks hier niet het geval is, naar recht. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen. Tweede middel van de eiser II Het middel voert schending aan van artikel 6.1 en 6.3.c EVRM, evenals miskenning van de algemene rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging: het arrest verklaart de eiser schuldig aan de hem ten laste gelegde feiten onder meer op basis van verklaringen van medebeklaagden die werden afgenomen zonder bijstand van een advocaat; met verklaringen die door een verdachte die zich in een kwetsbare positie bevindt, werden afgelegd zonder bijstand van een advocaat, mag geen rekening worden gehouden, onafgezien of deze door de verdachte zelf of een medebeklaagde werden afgelegd. 42. Het recht op bijstand van een advocaat is verbonden met de cautieplicht, het zwijgrecht en het feit dat niemand kan verplicht worden zichzelf te incrimineren. Deze rechten gelden in personam. Een beklaagde kan zich in beginsel niet beroepen op de miskenning van die rechten betreffende de belastende verklaringen, af-

15 15 SEPTEMBER 2015 P N/15 gelegd lastens hem door een andere beklaagde, die voor hem slechts een getuige is, tenzij die andere beklaagde zelf de miskenning van die rechten inroept en op die grond de afgelegde belastende verklaring intrekt. In zoverre het middel van een andere rechtsopvatting uitgaat, faalt het naar recht. 43. Voor het overige stellen de appelrechters vast dat de medebeklaagden en andere verdachten in casu hun belastende verklaringen niet introkken en besluiten zij dat het recht op een eerlijk proces en het recht van verdediging van de eiser dan ook in dit proces, dat in zijn geheel moet worden beschouwd, niet werden miskend. Aldus verantwoorden zij hun beslissing naar recht. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. Derde middel van de eiser II.1 Eerste onderdeel 44. Het onderdeel voert schending aan van de artikelen 1319, 1320 en 1322 Burgerlijk Wetboek: het arrest acht het door de eiser gevraagde verhoor van de opsteller van het aanvankelijke proces-verbaal met het oog op het achterhalen van de oorsprong van de daarin beschreven informatie niet noodzakelijk op basis van de vaststelling dat die informatie afkomstig zou kunnen zijn van een anonieme aangifte; met de overweging dat het feit dat het opsporingsonderzoek werd opgestart op grond van een aantal anonieme inlichtingen, steun zou vinden in het aanvankelijk proces-verbaal, miskent het arrest de bewijskracht van dit procesverbaal dat niets zegt over de oorsprong van die informatie. 45. De appelrechters geven met de in het onderdeel vermelde redenen van het bedoelde stuk een uitlegging die met de bewoordingen ervan niet onverenigbaar is. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Tweede onderdeel 46. Het onderdeel voert schending aan van artikel 6 EVRM, evenals miskenning van de algemene rechtsbeginselen van het recht op een eerlijk proces en het recht

16 15 SEPTEMBER 2015 P N/16 van verdediging, met inbegrip van het recht op wapengelijkheid en het recht op tegenspraak: het arrest acht het door de eiser gevraagde verhoor van de opsteller van het aanvankelijke proces-verbaal met het oog op het achterhalen van de oorsprong van de daarin beschreven informatie niet noodzakelijk op basis van de vaststelling dat die informatie afkomstig zou kunnen zijn van een anonieme aangifte; de eiser had evenwel belang bij zijn subsidiair verzoek tot het verhoren van voormelde opsteller vermits diens getuigenis een licht zou kunnen werpen op de vraag of de bewuste informatie al dan niet op onregelmatige wijze werd verkregen; de appelrechters wijzen dit verzoek af op basis van een loutere stijlformule alhoewel er geen zekerheid bestaat nopens de oorsprong van de betwiste informatie. 47. Artikel 6.3.d EVRM waarborgt het recht van de beklaagde om getuigen à charge of à décharge op te roepen; die bepaling verhindert niet dat de rechter onaantastbaar de noodzaak en de relevantie van een gevraagd getuigenverhoor beoordeelt en die vraag afwijst mits hij het recht van de partijen om een zodanig bewijs te leveren, niet miskent. In zoverre faalt het onderdeel naar recht. 48. De appelrechters oordelen dat: - het feit dat de betwiste informatie afkomstig zou kunnen zijn van een anonieme aangifte steun vindt in het aanvankelijke proces-verbaal; - uit het strafdossier niet blijkt dat een proactieve recherche werd verricht zonder voorafgaandelijke en schriftelijke toestemming van de procureur; - zij door de stukken van het strafdossier en het debat ter rechtszitting voldoende ingelicht zijn om met kennis van zaken te oordelen. Aldus verantwoorden de appelrechters hun beslissing naar recht zonder miskenning van eisers recht op een eerlijk proces of zijn recht van verdediging. In zoverre kan het onderdeel niet worden aangenomen.

17 15 SEPTEMBER 2015 P N/17 Vierde middel van de eiser II Het middel voert schending aan van de artikelen 6, 1108, 1131 en 1133 Burgerlijk Wetboek en de artikelen 17 en 18 Gerechtelijk Wetboek: het arrest veroordeelt de eiser tot terugbetaling aan diverse burgerlijke partijen van de door hen betaalde bedragen als investering in een misdrijf; de bedoeling van de burgerlijke partijen was ongeoorloofd vermits zij geld investeerden om het te dupliceren en aldus vals geld te maken, wat een inbreuk met zich zou hebben gebracht op diverse strafbepalingen; de diverse burgerlijke rechtsvorderingen dienden bijgevolg bij gebrek aan rechtmatig belang onontvankelijk te worden verklaard. 50. Het middel heeft dezelfde strekking als het vierde middel van de eiser I en dient op dezelfde gronden te worden verworpen. Middelen van de eiser II Bij gebrek aan hoger beroep vanwege de eiser of het openbaar ministerie, doet het arrest geen uitspraak over de strafvordering lastens hem. De verweerder II.2 deed in hoger beroep afstand van vordering in zoverre deze gericht was tegen de eiser, zodat zijn cassatieberoep tegen die beslissing niet ontvankelijk is. De door de eiser aangevoerde middelen die geen betrekking hebben op de ontvankelijkheid van zijn cassatieberoep, behoeven geen antwoord. Ambtshalve onderzoek van de beslissingen op de strafvordering 52. De substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven rechtsvormen zijn in acht genomen en de beslissingen zijn overeenkomstig de wet gewezen. Dictum Het Hof, Verleent de eiser II.1 akte van zijn afstand. Verwerpt de cassatieberoepen voor het overige.

18 15 SEPTEMBER 2015 P N/18 Veroordeelt de eisers tot de kosten van hun cassatieberoep. Bepaalt de kosten in het geheel op 624,61 euro waarvan de eiser I 208,20 euro verschuldigd is en de eisers II 208,21 euro. Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, tweede kamer, samengesteld uit raadsheer Filip Van Volsem, als waarnemend voorzitter, de raadsheren Alain Bloch, Antoine Lievens, Erwin Francis en Sidney Berneman, en op de openbare rechtszitting van 15 september 2015 uitgesproken door waarnemend voorzitter Filip Van Volsem, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Alain Winants, met bijstand van afgevaardigd griffier Véronique Kosynsky. V. Kosynsky S. Berneman E. Francis A. Lievens A. Bloch F. Van Volsem