DE STATUTAIR ZAAKVOERDER VAN EEN BVBA

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar DE STATUTAIR ZAAKVOERDER VAN EEN BVBA Kh. Dendermonde (2e k.) 13 december 2012, nr. A/12/3506 Masterproef van de opleiding Master in het notariaat Ingediend door Toon Huybrechts (studentennr ) Promotor: Prof. Dr. Hans De Wulf Commissaris: Mevr. Nathalie Cooreman

2

3 Voorwoord Hoe gaat het met uw thesis? Deze vraag klinkt elke auteur van een masterproef bekend in de oren. Ze is, ondanks de vlaag van deadlinestress die ze soms met zich kan meebrengen, niet slecht bedoeld en maakt van het schrijven van een masterproef een sociaal gebeuren. Veel mensen leven mee en volgen het schrijfproces van begin tot einde. Ze verdienen het allemaal bedankt te worden. Slechts enkelen leverden echter een actieve bijdrage aan het tot stand komen van dit werkstuk, en daarom worden ze hier nog eens uitdrukkelijk vernoemd. Vooreerst wens ik mijn promotor, professor Hans De Wulf, te bedanken om de begeleiding van deze masterproef te aanvaarden, me goed op weg te helpen en een helder antwoord op mijn vragen te geven. Daarnaast bedank ik mijn ouders, die enthousiast akkoord gingen om nog een extra jaartje van mijn opleiding te financieren en, nog belangrijker, ook op andere manieren te ondersteunen. Het feit dat ze deze masterproef op taalfouten hebben nagelezen en waar nodig correcties voorstelden, was eveneens een grote hulp. Ten slotte verdient mijn vriendin Sarah een woord van dank, om me op tijd en stond naar de rechtenbib te jagen en altijd een steun en toeverlaat te zijn. Mijn inzet en motivatie zijn voor een groot stuk ook haar verdienste. 3

4

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 7 Hoofdstuk 1: Het vonnis Hoofdstuk 2: De statutaire zaakvoerder van een BVBA in het Belgische recht Afdeling 1: Rechtskarakter en toepasselijke regels Afdeling 2: De benoeming Afdeling 3: Het gedwongen ontslag Afdeling 4: Het vrijwillig ontslag door de zaakvoerder Afdeling 5: De gevolgen van de beëindiging van het mandaat Afdeling 6: De statutaire zaakvoerder in de eenpersoons-bvba Hoofdstuk 3: Rechtsvergelijking Afdeling 1: De commanditaire vennootschap op aandelen Afdeling 2: Frankrijk Afdeling 3: Nederland Hoofdstuk 4: Evaluatie en blik op de toekomst Conclusie Bibliografie Bijlage: Gent 28 oktober 2013, nr. 2013/AR/104, onuitg

6

7 Inleiding 1. De verplichte tussenkomst van de notaris bij het oprichten van een BVBA (art. 66, tweede lid W.Venn) wordt verantwoord door de noodzaak vormfouten te vermijden, 1 ieders belangen te beschermen 2 en de rechtszekerheid te waarborgen. 3 Er wordt van de notaris een actieve rol verwacht: hij mag, zoals bij elk ander notarieel verleden contract, niet zomaar acteren wat de partijen hem opdragen 4. Hij moet de oprichters inlichtingen verstrekken omtrent de best geschikte vorm van vennootschap en de clausules die opgenomen moeten worden in de akte, en riskeert aansprakelijkheid in het geval deze clausules onvolledig, onduidelijk of tegenstrijdig zijn of als hij tekortkomt aan zijn plichten als raadsman 5. Op de schouders van de notaris rust, met andere woorden, een zware verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de vennootschap goed uit de startblokken kan schieten, met een oprichtingsakte die goed in elkaar zit en waarvan de inhoud voor ieder van de oprichters duidelijk en aanvaardbaar is. 2. Dat geldt vanzelfsprekend ook met betrekking tot de keuze om al dan niet een statutair zaakvoerder aan te stellen, en met betrekking tot het correct en niet vatbaar voor betwisting in de oprichtingsakte (of, in voorkomend geval, de akte houdende een statutenwijziging) verwerken van de gekozen optie. De kenmerkende keuzevrijheid met betrekking tot het bestuur (men kan bijvoorbeeld ook vrij kiezen tussen één of meerdere zaakvoerders 6 ) is een van de redenen waarom de BVBA wordt beschouwd als de meest geschikte rechtsvorm voor een familiale KMO 7. De BVBA is dan ook veruit de meest gebruikte vennootschapsvorm in België, 8 wat ertoe leidt dat de figuur van de statutaire zaakvoerder in de context van een BVBA geregeld voorkomt in de notariële praktijk als manier om mensen in een 1 J. VAN RYN en J. HEENEN, Principes de droit commercial, II, Brussel, Bruylant, 1957, 12, nr C. DE WULF, J. BAEL, S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 15, nr L. WEYTS, H. DE WULF, D. BRULOOT en S. DE GEYTER, Notarieel vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 2015, 11, nr L. WEYTS, Notariële deontologie bij vennootschapsakten, TRV 1997, (243) C. DE WULF, J. BAEL, S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 15-17, nrs P. STROOBANT, M. FYON en A.-P. ANDRE-DUMONT, Nomination et cessation des fonctions des dirigeants de sociétés in DE CORDT, Y. (ed.), Le statut du dirigeant d entreprise, Brussel, Larcier, 2009, (53) 70, nr E. DE BIE, Bestuursregelingen in de BVBA: principes en mogelijkheden in F. BUYSSENS en A.-L. VERBEKE (eds.), Notariële actualiteit , Antwerpen, Intersentia, 2014, (119) 120, nr Zie de statistische gegevens (de recentste gegevens betreffen het jaar 2014) in de database op de website van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ), 7

8 bestuursfunctie te betonneren, 9 bijvoorbeeld om het familiaal karakter van een bedrijf in expansie te bewaren. 10 Daarom is het belangrijk voor het notariaat dat men goed weet op welke manier de opname van een statutair zaakvoerder gedaan dient te worden en welke de mogelijke opties ter zake zijn, ook met het oog op verduidelijking van een en ander aan de cliënt 11. In de rechtsleer geeft men aan dat niet alle oprichtingsakten even goed opgesteld worden, er wordt zelfs geschreven dat clausules in de akten al te dikwijls met een opvallende slordigheid aaneengeflanseld 12 zijn. De door een rist auteurs 13 als slecht of minstens onduidelijk bestempelde redactie van het cruciale art. 256 W.Venn. helpt de zaken ook niet meteen vooruit en zorgt ervoor dat er heel wat onduidelijkheden waren en zijn. Het in dit werkstuk besproken vonnis 14 en vele andere voorbeelden tonen aan dat er tot op vandaag discussie mogelijk is. 3. Het eerste hoofdstuk van deze masterproef zal gewijd worden aan het bespreken van de feitelijke omstandigheden, de argumenten van de partijen en de inhoud van de uitspraak in kwestie. Hierbij wordt het vonnis afgezet tegen de reeds bestaande rechtspraak en rechtsleer in het Belgische recht. In Hoofdstuk 2 wordt dan meer algemeen, los van het besproken vonnis, een blik geworpen op de belangrijkste topics binnen de problematiek van de statutaire zaakvoerder. Voornamelijk de aanstelling, het vrijwillig en gedwongen ontslag en de gevolgen van de beëindiging van het mandaat komen hierbij aan bod. Waar relevant zal hierbij de vergelijking 9 E. SPRUYT en Y. DESMYTTERE, Kapitaal- en aandelenstructuur in het kader van KMO-opvolging statutaire mogelijkheden en beperkingen in F. BUYSSENS en A. VERBEKE (eds.), Notariële actualiteit , Antwerpen, Intersentia, 2015, (121) 130. De zaakvoerder(s) in de BVBA zou(den) in de praktijk in de meerderheid van de gevallen de hoedanigheid van statutair zaakvoerder hebben (M. COIPEL, Les sociétés privées à responsabilité limitée in Rép.not., Brussel, Larcier, 2008, 439, nr. 271). 10 W. VAN GERVEN, Juridische technieken tot vrijwaring van het familiaal karakter der onderneming in R. GORIS, U. NEESEN, G. BOLLEN, P. DELAFONTAINE, R. DILLEMANS, A. VAN HOESTENBERGE, W. VAN GERVEN, L. MAEYENS en P. ROOSE, Juridische aspecten van het familiebedrijf, Antwerpen, Standaard, 1969, In dezelfde zin: F. BLONDEEL, Revocatie en vrijwillig ontslag van de statutaire zaakvoerder in een P.V.B.A, RW , (1009) 1011, nr J. RONSE, K. VAN HULLE, J. NELISSEN, en B. VAN BRUYSTEGEM, Overzicht van de rechtspraak ( ). Vennootschappen, TPR 1978, (681) 882, nr Zie onder meer de kritiek bij F. BLONDEEL, Revocatie en vrijwillig ontslag van de statutaire zaakvoerder in een P.V.B.A, RW , , nrs. 1 en 2, J. VAN RYN en P. VAN OMMESLAGHE, Examen de jurisprudence ( ). Les sociétés commerciales", RCJB 1981, (361) 418, nr. 82, J. VAN HOUTTE, Sociétés privées à responsabilité limitée in Rép. Not., XII, Livre IV, Brussel, Larcier, 1989, 179, nr Kh. Dendermonde (2e k.) 13 december 2012, nr. A/12/3506, DAOR 2013, 146, RW , 1433, T.Not. 2014, 388, noot LW, TRV 2014, 415, noot D. VAN GERVEN, bevestigd door Gent 28 oktober 2013, nr. 2013/AR/104, onuitg, opgenomen als bijlage. 8

9 worden gemaakt met de niet-statutaire zaakvoerder in de BVBA. Een bespreking van de bevoegdheden, bezoldiging en aansprakelijkheid van zaakvoerders valt, gezien het feit dat deze onderwerpen niet specifiek relevant zijn voor de statutaire zaakvoerder als zodanig (geplaatst tegenover de niet-statutaire zaakvoerder), buiten het bestek van dit werkstuk. Er zal dan ook geen aandacht aan besteed worden. Het hoofdstuk sluit af met een korte bespreking van de statutaire zaakvoerder in de context van een eenpersoons-bvba. In het derde hoofdstuk volgt een beknopte (en deels interne ) rechtsvergelijkende studie met de problematiek van de statutaire zaakvoerder binnen de (Belgische) commanditaire vennootschap op aandelen (Comm.VA), en met de bestuursregelingen binnen de Franse société à responsabilité limitée (SARL) en de Nederlandse Besloten Vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BV). Hoofdstuk 4 bestaat uit enerzijds een evaluatie van het huidige Belgische systeem en anderzijds een blik op de toekomst. De wenselijkheid van een eventueel toekomstig ingrijpen door de wetgever, bijvoorbeeld binnen het kader van de geplande grote hervorming van het vennootschapsrecht, wordt in dit hoofdstuk besproken. Ten slotte volgt een bondige conclusie. 4. Het zal wie deze masterproef openslaat meteen opvallen dat er veelvuldig gebruik werd gemaakt van soms uitgebreide voetnoten, wat misschien de overzichtelijkheid enigszins in het gedrang kan brengen. Dit heeft twee redenen. Ten eerste is zowat elk onderwerp dat wordt aangesneden bijzonder betwist (en veel betwisting betekent dat er veel standpunten zijn om weer te geven), of was dat toch in het niet al te verre verleden. Ten tweede zijn er vele zijwegen en nevendiscussies die, hoewel misschien niet van noodzakelijk belang om de besproken topics correct te behandelen, desondanks toch enigszins relevant en zeker zeer interessant zijn. Ik ben er af en toe in een voetnoot kort op ingegaan. Teneinde de leesbaarheid te verhogen, werden regelmatig kruisverwijzingen naar de verschillende randnummers aangebracht. 9

10 Hoofdstuk 1: Het vonnis 5. De feitelijke achtergrond van de zaak kan geschetst worden als volgt: op 28 november 2002 werd een BVBA opgericht door vier natuurlijke personen, onder wie de echtgenoten S. en D., die allebei tot zaakvoerder werden benoemd in het gedeelte Benoemingen van de oprichtingsakte (en dus niet in de statuten). De naam van de vennootschap was de familienaam van D., die op dat ogenblik 116 van de 186 aandelen in handen had. Na enkele herschikkingen van de vennootschap hield D. nog 75 aandelen over. De rest van de aandelen bevond zich bij S. (10 aandelen) en de nieuwe vennoten A. (51 aandelen) en T. (50 aandelen). Op 19 oktober 2012, na echtscheiding tussen S. en D., besloot de buitengewone algemene vergadering (en niet de bijzondere algemene vergadering, zoals het vonnis verkeerdelijk vermeldt) met een meerderheid van 111 tegen 75 stemmen (net geen 60%, ruim onvoldoende dus voor een statutenwijziging) tot het ontslag 15 van D. als zaakvoerder. 6. D. liet het daar niet bij en bekwam van de rechtbank van koophandel te Dendermonde de vernietiging van de beslissing tot ontslag. De rechtbank aanvaardde vooreerst dat D. als ontslagen zaakvoerder een persoonlijk belang had om de nietigverklaring te vragen van het besluit tot ontslag en oordeelde dat de vordering ontvankelijk was. Dat standpunt werd, blijkens het vonnis, ook niet betwist door de verwerende partij. De bevoegdheid van de rechtbank van koophandel om op grond van art. 574, 1 Ger.W. te oordelen over een betwisting met betrekking tot het ontslag van de statutaire zaakvoerder werd bovendien reeds eerder bevestigd in de rechtspraak 16 en rechtsleer Om de beëindiging van het mandaat van de (al dan niet statutaire) zaakvoerder te benoemen, worden in de rechtsleer uiteenlopende begrippen als ontslag, revocatie en afzetting op niet al te consequente wijze door elkaar gebruikt. Aangezien zowel het besproken vonnis als de recentere rechtsleer het doorgaans over ontslag heeft, zal die term ook in dit werkstuk consequent gehanteerd worden. Opgemerkt dient dan wel te worden dat het woord ontslag in deze context weinig te maken heeft met het arbeidsrechtelijke concept ontslag, dat een rechtsfiguur met een andere aard en andere gevolgen is (J. RONSE, Algemeen deel van het vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, 347), hoewel het ontslag van een zaakvoerder wel op zodanige wijze gemoduleerd kan worden (met opzeggingstermijn en/of vergoeding) dat het verschil met een werknemer in dit opzicht klein wordt (M. WYCKAERT en S. DE DIER, De bestuurder: a man (or woman) for all seasons in K. GEENS, M. WYCKAERT en V. COLAERT (eds.), Themis 89. Vennootschaps- en financieel recht, Brugge, Die Keure, 2014, (1) 4). Ook is het zo dat het, onder bepaalde voorwaarden, mogelijk is dat een persoon tegelijkertijd zaakvoerder en werknemer van een vennootschap is, zie Cass. 24 december 1979, Arr.Cass , 502, RW , 872 en G. POPPE en W. VAN ROEYEN, Kunnen vennootschapsmandatarissen ook werknemer zijn in dezelfde vennootschap?, Or. 1992, (183) In dergelijk geval heeft de zaakvoerder een dubbele hoedanigheid en zal hij, als men afscheid van hem wil nemen, dus ook twee keer ontslagen moeten worden: een keer in zijn functie als zaakvoerder, een keer in zijn functie als werknemer (K. GEENS, M. WYCKAERT, C. CLOTTENS, S. DE DIER en F. PARREIN, Verenigingen en vennootschappen, II/A, De vennootschap. Algemeen Deel, Mechelen, Kluwer, 2011, 453, nr. 232). 16 Zie bijvoorbeeld Kh. Luik 14 mei 1973, RPS 1973, 308, noot M. HERVE. 10

11 7. De betwisting over de gegrondheid betrof in hoofdzaak de vraag of D. de hoedanigheid van statutair zaakvoerder had of niet, en dit was ook het enige punt waar de rechtbank op inging 18. De rechtbank stelde vooreerst dat het feit dat een zaakvoerder in de oprichtingsakte niet uitdrukkelijk als statutair wordt aangeduid, geenszins de gevolgtrekking wettigt dat de zaakvoerder ipso facto als niet-statutair is te beschouwen. Deze opvatting lijkt juist zijn, aangezien een vereiste van expliciete aanduiding als statutair zaakvoerder of een vermoeden van afwezigheid van die hoedanigheid als de aanduiding ontbreekt, nergens in wetgeving, rechtspraak of rechtsleer terug te vinden valt. Hoogstens beveelt men sterk aan om de statutaire zaakvoerder expliciet als zodanig te betitelen in het geval men hem in de oprichtingsakte doch buiten de statuten benoemt Verder merkte de rechtbank op dat een benoeming in de oprichtingsakte, maar buiten de statuten, een weerlegbaar vermoeden van statutair zaakvoerderschap impliceert. Ter staving van het bestaan van dit vermoeden verwees de rechtbank naar een arrest van het hof van beroep te Gent, 20 dat inderdaad in dezelfde richting wijst. De rechtspraak en rechtsleer zijn het hier echter absoluut niet steeds mee eens geweest en lijken over het algemeen het bestaan van dergelijk vermoeden niet te aanvaarden. 21 Sommige auteurs nemen zelfs eerder aan dat een benoeming in de oprichtingsakte doch buiten de statuten doet vermoeden dat men met een niet-statutair zaakvoerder te maken heeft. 22 Deze redenering van de rechtbank, die in dezelfde zaak ook door het hof van beroep werd toegepast (zie infra, nr. 15 en de bijlage), kan dus niet worden goedgekeurd. 17 Zie B. TILLEMAN, De geldigheid van besluiten van de algemene vergadering. Het nieuwe artikel 190bis Venn.W., Kalmthout, Biblo, 1994, 117, nr. 144 en de verwijzingen aldaar (voetnoot 344). 18 De andere bezwaren van D. tegen haar ontslag hadden onder meer betrekking op het feit dat de algemene vergadering die het besluit nam niet op de vennootschapszetel was doorgegaan. Aangezien deze discussie niet door de rechtbank behandeld werd en verder ook weinig relevant is voor de problematiek van de statutaire zaakvoerder, zal er in dit werkstuk ook niet verder op ingegaan worden. 19 J. RONSE, K. VAN HULLE, J. NELISSEN, en B. VAN BRUYSTEGEM, Overzicht van de rechtspraak ( ). Vennootschappen, TPR 1978, (681) 883, nr Gent 28 maart 1966, Pas. 1967, II, 54, T.Not. 1967, 253. In dezelfde zin: Kh. Luik 14 mei 1973, RPS 1973, 308, noot M. HERVE. 21 J. RONSE, K. VAN HULLE, J. NELISSEN, en B. VAN BRUYSTEGEM, Overzicht van de rechtspraak ( ). Vennootschappen, TPR 1978, (681) 882, nr. 278, J. VAN HOUTTE, Sociétés privées à responsabilité limitée in Rép. Not., XII, Livre IV, Brussel, Larcier, 1989, 179, nr. 270, Voorz. Kh. Veurne (KG) 22 maart 1990, TBH 1991, 909, K. GEENS en H. LAGA, Overzicht van rechtspraak. Vennootschappen , TPR 1993, (933) 1142, nr. 256, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, , nrs , M. COIPEL, Les sociétés privées à responsabilité limitée in Rép.not., Brussel, Larcier, 2008, 438, nr. 271, P. BAERT, Commentaar bij art. 256 W.Venn. in Comm. V. en V., 2009, afl. 31, (53) 59, J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT. en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis, Brussel, Bruylant, 2011, 954, nr D. VAN GERVEN,, De kwalificatie van statutaire zaakvoerder van een BVBA (noot onder Kh. Dendermonde 13 december 2012), TRV 2014, 418, L. WEYTS, H. DE WULF, D. BRULOOT en S. DE GEYTER, Notarieel vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 2015, 138, nr

12 9. Het volgende punt dat de rechtbank maakte hield in dat ze, bij de oplossing van het interpretatiegeschil waar de zaak uiteindelijk op neerkwam, overeenkomstig art BW moest kijken naar de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen zoals deze bleek uit het geschrift (in casu de oprichtingsakte) dat tussen de partijen werd opgemaakt. Deze opvatting, die steunt op een kwalificatie van de oprichtingsakte als contract 23, is op zich juist 24 (hoewel het ook toegelaten is om naar andere elementen te kijken, zoals de uitvoering van de overeenkomst door de partijen 25 ). De duidelijkste en meest rechtszekere situatie (afgezien van het simpelweg in de statuten benoemen van de statutaire zaakvoerder) is dan natuurlijk die waarin de partijen 26 hun wil in de oprichtingsakte expliciet te kennen geven, bijvoorbeeld door uitdrukkelijk aan te geven dat de zaakvoerder die in de oprichtingsakte doch buiten de statuten benoemd is, de hoedanigheid van statutair zaakvoerder geniet in de zin van art. 256, tweede lid W.Venn. 27 Dit is echter niet gebeurd en de rechtbank moest, zoals infra blijkt, een aantal bijkomende punten aanhalen om tot haar oordeel te komen. 28 Ze gaf daarbij niet echt aan of ze deze opmerkingen zag als staving van haar interpretatie van de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen, of eerder als losse bijkomende argumenten om te besluiten tot statutair zaakvoerderschap. Indien we 23 De aloude doctrinale discussie of een vennootschap nu wel of niet als een contract moet worden beschouwd valt ruimschoots buiten het bestek van deze masterproef en zal hier dan ook niet verdergezet worden. Het volstaat erop te wijzen dat de meeste (gezaghebbende) auteurs het erover eens zijn dat alvast de oprichtingsakte behalve dan die van de eenpersoons-bvba zeker als een contract kan worden beschouwd (dit blijkt ook duidelijk uit art. 1, eerste lid W.Venn.), zie hierover verder A. FRANCOIS, De grondvoorwaarden van het vennootschapscontract in B. TILLEMAN, A. BENOIT-MOURY, O. CAPRASSE en N. THIRION (eds.), De oprichting van vennootschappen en de opstartfase van ondernemingen, Brugge, Die Keure, 2003, (153) In dezelfde zin: L. LE FEBVE DE VIVY en J. DUBOIS, Des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1935, 109, F. BOUCKAERT, Notarieel vennootschapsrecht, I, Antwerpen, Kluwer, 2000, 314, nr Zie ook de bijzondere toepassing in volgende zaak: Kh. Brussel 27 januari 1975, RPS 1977, 42, noot, JT 1976, , noot H. VAN LIER. De rechtbank gaf aan dat het feit dat een zaakvoerder in de tekst van de statuten benoemd is, niet noodzakelijk impliceert dat hij ook statutair zaakvoerder is (hoewel men kan aannemen dat er een vermoeden in die zin bestaat), en dat men moet besluiten dat men met een niet-statutair zaakvoerder te maken heeft indien blijkt dat dat beter aansluit bij de wil van de partijen (in casu besloot men evenwel, na grondig onderzoek van de omstandigheden van de zaak, dat het wel degelijk om een statutair zaakvoerder ging). In dezelfde zin: M. HERVE, noot onder Kh. Luik 14 mei 1973, RPS 1973, (310) 312, Gent 25 juni 1992, T.Not. 1993, 67. Contra de interpretatie dat een in de statuten vermelde zaakvoerder de hoedanigheid van niet-statutair zaakvoerder kan hebben: D. VAN GERVEN, De kwalificatie van statutaire zaakvoerder van een BVBA (noot onder Kh. Dendermonde 13 december 2012), TRV 2014, 418, P. BAERT, Commentaar bij art. 256 W.Venn. in Comm. V. en V., 2009, afl. 31, (53) Cass. 29 mei 2008, AR C N. 26 Uit het vonnis blijkt dat de rechtbank onder meer een verklaring onder ogen kreeg van de notaris die de litigieuze oprichtingsakte had opgesteld. Ze merkte terecht op dat interpretatie van de oprichtingsakte enkel de rechter toekomt en dat die niet gebonden is door de interpretatie van de notaris, te meer daar deze per definitie zelf geen partij is bij de akten die hij verlijdt. 27 J. RONSE, K. VAN HULLE, J. NELISSEN, en B. VAN BRUYSTEGEM, Overzicht van de rechtspraak ( ). Vennootschappen, TPR 1978, (681) 883, nr Zie de randnummers 4.7 tot 4.9 van het vonnis. 12

13 uitgaan van de tweede mogelijkheid, moet toch vastgesteld worden dat het stuk voor stuk geen afdoende argumenten zijn om de beslissing van de rechtbank te schragen. 10. Zo werd in het vonnis aangehaald dat de benoeming van D. tot zaakvoerder onmiddellijk bij de oprichting gebeurde, en niet tijdens een algemene vergadering achteraf. Het klopt dat een zonder statutenwijziging bij algemene vergadering benoemde zaakvoerder nooit de hoedanigheid van statutair zaakvoerder kan hebben. 29 Echter, zoals supra reeds werd aangehaald is de situatie dat iemand in de oprichtingsakte (of zelfs, volgens sommigen, in de statuten) tot niet-statutair zaakvoerder benoemd wordt wél perfect mogelijk (zie supra, nr. 8 en voetnoot 24). Het feit dat D. door de oprichtersvergadering benoemd werd lijkt dus enkel een argument te zijn voor de mogelijkheid dat ze de hoedanigheid van statutair zaakvoerder zou kunnen hebben gehad, zonder tot gevolg te hebben dat ze dat noodzakelijk ook effectief was. 11. Onmiddellijk daarna merkte de rechtbank op dat D. voor onbepaalde duur benoemd was. Bepaalde (oudere) rechtsleer en rechtspraak lijkt inderdaad het standpunt aan te hangen dat het feit dat een zaakvoerder benoemd is voor onbepaalde duur ervoor zorgt dat deze, doordat hij geacht wordt benoemd te zijn voor de duur van de vennootschap, ook meteen de bijzondere bescherming van art. 256, tweede lid W.Venn. geniet 30. Heel wat gezaghebbende auteurs gaan er echter terecht van uit dat zowel een statutaire als een niet-statutaire zaakvoerder voor onbepaalde duur benoemd kan worden 31 en een benoeming voor onbepaalde duur leidt dus opnieuw niet tot een eenduidige conclusie. Het feit dat sommigen van oordeel zijn dat een zaakvoerder die voor bepaalde duur benoemd is nooit de hoedanigheid van statutair zaakvoerder kan hebben 32 - iets wat overigens net zo goed door 29 Contra, maar zonder bijval in rechtspraak of rechtsleer: A. TSCHOFFEN en A. LAMALLE, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Bruylant, 1980, , nr M. LOIR, Traité et formulaire des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1936, 424, nr. 176, P. COPPENS, noot onder Brussel 25 oktober 1961, RPS 1963, H. DU FAUX, P.V.B.A. Statutaire zaakvoerder Herroeping om ernstige redenen, T.Not. 1975, 33, J. VAN RYN en P. VAN OMMESLAGHE, Examen de jurisprudence ( ). Les sociétés commerciales", RCJB 1981, (361) 420, nr. 82, A. TSCHOFFEN en A. LAMALLE, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Bruylant, 1980, 233, nr. 81, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 328, nr. 525, J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT. en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis, Brussel, Bruylant, 2011, 955, nr J. RONSE, Vennootschappen. Overzicht van rechtspraak ( ), TPR 1967, (630) , nr. 193, J.-M. NELISSEN, Het Vrijwillig Ontslag van de zaakvoerder in de P.V.B. (noot onder Cass. 27 juni 1969), RW , (469) , nrs , A. TSCHOFFEN en A. LAMALLE, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Bruylant, 1980, , nr. 84, L. WEYTS, H. DE WULF, D. BRULOOT en S. DE GEYTER, Notarieel vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 2015, 138, nr. 92, F. BOUCKAERT, Notarieel vennootschapsrecht, I, Antwerpen, Kluwer, 2000, 324, nr RONSE geeft wel aan dat er voor het ontslag 13

14 gezaghebbende rechtsleer gecontesteerd wordt 33 doet daaraan logischerwijze geen afbreuk. De tegenstelling tussen statutaire en niet-statutaire zaakvoerders loopt niet parallel met die tussen zaakvoerders benoemd voor bepaalde of voor onbepaalde duur. Uit een benoeming voor onbepaalde duur kan dus geen conclusie getrokken worden met betrekking tot het al dan niet statutair karakter van het zaakvoerderschap van D. 12. Ook het door de rechtbank aangehaalde feit dat D. benoemd werd in het gedeelte Benoemingen en niet in de overgangsbepalingen kan niet overtuigen. Aangezien vooraanstaande auteurs 34 een indeling van de oprichtingsakte voorschrijven waarbij onder het van de statuten afgescheiden 35 laatste deel Overgangs- en slotbepalingen subgedeeltes over onder meer de benoemingen en de aktekosten voorkomen, draagt het feit dat de litigieuze oprichtingsakte achtereenvolgens de statuten, een rubriek Oprichtingskosten, een rubriek Benoemingen en een rubriek Overgangsbepalingen bevatte, alleen maar bij tot de onduidelijkheid. De rechtbank leek zich daar ook van bewust te zijn. Ze merkte dan wel op dat in haar ogen de benoeming duidelijk nog gesitueerd [moet] worden in het normatief van een (bij hypothese dus niet-statutaire) zaakvoerder die in de statuten voor een bepaalde duur benoemd is hoe dan ook een statutenwijziging nodig zal zijn. WEYTS et al. beamen dit en stellen zelfs dat, als de beperkte duur op basis van het gemeen verbintenissenrecht als een bepaalde duur beschouwd wordt, dit impliceert dat de betrokkene in het geheel niet voortijdig ontslagen kan worden. Volgens DE WULF et al. zijn er dan weer gewichtige redenen nodig om de (door de gewone of buitengewone algemene vergadering) voor een bepaalde termijn benoemde niet-statutaire zaakvoerder te ontslaan (C. DE WULF, J. BAEL, S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 183, nr In dezelfde zin: A. COLENS, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1960, , nr. 95). Beide standpunten lijken niet correct te zijn, daar de meeste auteurs ervan uitgaan dat het einde van de opdracht van de niet- statutaire zaakvoerder beheerst wordt door de bepalingen van het gemeen recht inzake lastgeving, waar steeds ontslag ad nutum mogelijk is (art BW): L. FREDERICQ en S. FREDERICQ, Handboek van Belgisch Handelsrecht, II, Brussel, Bruylant, 1963, 35-36, nr. 1007, P. VAN OMMESLAGHE, La cessation des fonctions des administrateurs, des gérants et des membres du comité de direction in P. FORIERS, C. STAUDT, P. KILESTE, P. VAN OMMESLAGHE, M. CALUWAERTS, A.-P. ANDRE-DUMONT, P. DE PAGE, J. RENARD, S. WATILLON, J.-P. BUYLE, P. PAULUS DE CHÂTELET en J.-M. NELISSEN GRADE, Les conflits au sein des sociétés commerciales ou à forme commerciale, Brussel, Editions du Jeune Barreau de Bruxelles, 2004, (97) 107, nr. 13, H. GEINGER en N. HEIJERICK, Inleiding tot het vennootschapsrecht, Brugge, Die Keure, 2012, 193. Zie over de toepasselijkheid van het gemeen lastgevingsrecht op het mandaat van de zaakvoerder infra, nr. 17 et seq. 33 Zie de overtuigende weerlegging bij B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, , nr. 525, met verwijzing naar onder meer de parlementaire voorbereiding, Gent 28 maart 1966, Pas. 1967, II, 54, T.Not. 1967, 253 en J. VAN RYN, en P. VAN OMMESLAGHE, Examen de jurisprudence ( ). Les sociétés commerciales", RCJB 1973, 523, nr. 60. TILLEMAN geeft, in overeenstemming met de heersende mening, nog aan dat een statutair zaakvoerder die, na het verstrijken van de duur van zijn mandaat, nog in functie blijft zonder dat de statuten worden aangepast, een gewone zaakvoerder wordt die ad nutum kan worden ontslagen (ibid., 329, nr. 527). 34 Y. DECHAMPS, La loi du 6 mars 1973 modifiant les lois coordonnées sur les sociétés commerciales. Formules annotées, RNB 1974, (335) (noot 4), L. WEYTS, Een nieuwe opbouw der vennootschapsakten met het oog op een latere eenvoudigere coördinatie der statuten, T.Not. 1976, (97) , nr Hierbij moet wel opgemerkt worden dat het antwoord op de vraag of de overgangsbepalingen deel uitmaken van de statuten, in principe afhangt van hun inhoud, zie K. GEENS en H. LAGA, Overzicht van rechtspraak. Vennootschappen , TPR 1993, (933) 1142, nr

15 gedeelte van de oprichtingsakte, i.e. het statutair gedeelte en niet in de navolgende uitvoeringsbepalingen, maar achtte het eerder in het vonnis nog nodig om de betwistbare stelling te poneren dat een benoeming in de oprichtingsakte doch buiten de statuten een vermoeden van statutair zaakvoerderschap creëert (zie supra, nr. 8). De rechtbank slaagt er op deze manier niet in om haar interpretatie van de structuur van de oprichtingsakte overtuigend te maken. 13. De rechtbank zette haar argumentatie verder met het benadrukken van het feit dat D. oprichter en bij de oprichting meerderheidsaandeelhouder was, dat ze de drijvende kracht achter de vennootschap was en dat het zelfs aan te nemen viel dat het statutair zaakvoerderschap een voorwaarde uitmaakte voor het afsluiten van de vennootschapsovereenkomst en hiervan a.h.w. een integrerend bestanddeel uitmaakte. Ze sluit af met de opmerking dat het wellicht niet geheel zonder toeval [is] dat de maatschappelijke benaming van verweerster de familienaam van huidige eiseres heeft. 14. Deze elementen lijken inderdaad duidelijk te wijzen op de grote rol die D. in de vennootschap speelde. Het komt uiteindelijk toe aan de rechtbank, zoals ze zelf terecht opmerkt, soeverein te oordelen over de interpretatie van de overeenkomst en er dus ook uit af te leiden dat er sprake was van statutair zaakvoerderschap. Hier passen echter enkele bedenkingen bij. De rechtbank slaagt er niet in duidelijk aan te geven waar zij zich precies op baseert om tot haar oordeel te komen en volgens welke redenering men moet aannemen dat haar interpretatie de juiste is. Dit zorgt ervoor dat, hoewel het misschien in de concrete zaak een correcte oplossing biedt, de bijdrage van het vonnis aan de rechtsvorming en aan de discussie over de statutaire zaakvoerder eerder beperkt blijft. 15. Het door de BVBA tegen het vonnis ingestelde beroep werd afgewezen door het hof van beroep te Gent. 36 Het hof kwam eveneens tot de conclusie dat D. wel degelijk tot statutair zaakvoerder benoemd was. Het enige argument dat hiervoor gegeven werd, betrof het feit dat D. was aangeduid door de oprichters zelf, en niet door een algemene vergadering die gehouden werd net na het verlijden van de oprichtingsakte. 37 Het hof ging er dus kennelijk van uit dat elke zaakvoerder die door de oprichters benoemd wordt, automatisch de 36 Gent 28 oktober 2013, nr. 2013/AR/104, onuitg., opgenomen als bijlage. 37 Dit is overigens niet eens mogelijk, aangezien een BVBA pas een operationele entiteit met werkende organen wordt na neerlegging van de oprichtingsakte ter griffie (E. DE BIE, Bestuursregelingen in de BVBA: principes en mogelijkheden in F. BUYSSENS en A.-L. VERBEKE (eds.), Notariële actualiteit , Antwerpen, Intersentia, 2014, (119) , nr. 15). 15

16 hoedanigheid van statutair zaakvoerder heeft. Zoals reeds werd aangehaald (zie supra, nr. 8 en de verwijzingen aldaar), is deze redenering in strijd met wat in rechtspraak en rechtsleer doorgaans wordt aangenomen. Het feit dat het hof van beroep zich enkel op deze wankele basis verlaat om haar oordeel te onderbouwen, is toch wel vatbaar voor ernstige kritiek. 16

17 Hoofdstuk 2: De statutaire zaakvoerder van een BVBA in het Belgische recht Afdeling 1: Rechtskarakter en toepasselijke regels 16. Zoals uit de volgende afdelingen van dit hoofdstuk zal blijken, worden de discussiepunten met betrekking tot de benoeming en voornamelijk het ontslag van de (statutaire) zaakvoerder van een BVBA, daar waar art. 256 W.Venn. tekortschiet, in rechtsleer en rechtspraak doorgaans beslecht aan de hand van de regels uit het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot lastgeving (art et seq. BW). Deze regels toepassen op de verhouding tussen de zaakvoerder en de vennootschap impliceert dan wel dat men aanneemt dat het mandaat van de zaakvoerder van een BVBA effectief een lastgeving in de zin van art et seq. BW is, of toch minstens dat de regels van de lastgeving het gemeen recht vormen dat, behoudens afwijking in het Wetboek van Vennootschappen, de verhouding tussen zaakvoerder en vennootschap regelt. Het is geen overbodige luxe om vooraf kort te onderzoeken of deze aanname terecht is. 17. Klassiek namen de meeste auteurs impliciet of expliciet aan dat de verhouding tussen een vennootschap en haar zaakvoerders/bestuurders inderdaad gekwalificeerd kan worden als een lastgeving. 38 Dit werd ook expliciet zo gesteld gedurende de parlementaire voorbereiding van de wet die de BVBA invoerde in het Belgisch recht. 39 RONSE verzette zich echter tegen de kwalificatie van de opdracht van de zaakvoerder als een lastgeving, voornamelijk op grond van het feit dat het aanstellen van een zaakvoerder een verlies van bestuursbevoegdheden in hoofde van de vennoten tot gevolg heeft en omdat zaakvoerders buiten iedere vertegenwoordiging een bestuurstaak vervullen in en voor de vennootschap, in tegenstelling tot gewone lasthebbers, die in hun opdracht beperkt zouden 38 Zie bijvoorbeeld: L. LE FEBVE DE VIVY en J. DUBOIS, Des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1935, 108, M. LOIR, Traité et formulaire des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1936, 415, 171, J. VAN RYN, Examen de jurisprudence ( ). Les sociétés commerciales, RCJB 1951, (129) 149, nr. 42. Ook in de rechtspraak ging men hier van uit, zie bijvoorbeeld Luik 20 april 1948, Pas. 1948, II, 58, RPS 1948, 254, noot. Art. 129, eerste lid (oud) Venn.W. stelde overigens expliciet dat de BVBA werd beheerd door één of meer bezoldigde of onbezoldigde lasthebbers, natuurlijke personen, al dan niet vennoten. 39 Bespreking van het wetsontwerp waarbij private vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid worden tot stand gebracht, Hand. Senaat , 12 mei 1932,

18 zijn tot het verrichten van rechtshandelingen met vertegenwoordiging. 40 Hij zag in de verhouding tussen vennootschap en bestuurder hoogstens een gemengde overeenkomst, waarop de regelen van de lastgeving slechts analogisch kunnen toegepast worden, voor zover zij een doelmatige en redelijke ordening verschaffen voor de rechtsstof. 41 Eenzelfde scepsis vinden we bij VAN GERVEN, die onder meer voorhield dat, daar de lastgeving die in algemene bewoordingen is uitgedrukt alleen daden van beheer omvat, de regeling inzake lastgeving voornamelijk is afgestemd op kortstondige en naar de inhoud beperkte opdrachten Deze argumenten worden door de recente rechtsleer evenwel weerlegd. Met name DELVOIE voert in zijn doctoraatsthesis op overtuigende wijze aan dat lastgeving niet per se uitsluitend vertegenwoordigingshandelingen tot voorwerp kan hebben (het gaat er vooral om dat vertegenwoordigingshandelingen de voor de opdracht meest kenmerkende prestaties uitmaken, om dit te bepalen moet men naar de wil van de partijen kijken bij het tot stand komen van de overeenkomst) en dat de beperking van lastgeving tot kortstondige en inhoudelijk beperkte opdrachten geen enkele wettelijke basis heeft (zowat alle bepalingen omtrent lastgeving in het Burgerlijk Wetboek zijn immers van aanvullend recht en art BW zelf verplicht de lasthebber rekenschap te geven van zijn opdracht, wat in een aantal gevallen het stellen van materiële handelingen, zoals het voeren van een boekhouding, impliceert). 43 TILLEMAN merkte eerder al op dat het nemen van ondernemingspolitieke beslissingen en de vertegenwoordiging van de vennootschap tot de kern van de bestuursfunctie behoren J. RONSE, Algemeen deel van het vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 1975, Contra, onder meer: Kh. Brussel 20 december 1946, RPS 1948, 92, noot. In dezelfde zin: D. VAN GERVEN, Kroniek Vennootschapsrecht , TRV 2008, (463) , nr Ibid., W. VAN GERVEN, Algemeen Deel in Beginselen van Belgisch Privaatrecht, Standaard, Antwerpen, 1973, , nr J. DELVOIE, Orgaantheorie in rechtspersonen van privaatrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, , nrs B. TILLEMAN, Lastgeving in APR, Deurne, Kluwer, 1997, 359, nr

19 19. De klassieke kwalificatie van het bestuursmandaat als lastgeving, of toch minstens de toepassing van de bepalingen in het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot lastgeving als het gemeen recht van de bestuursovereenkomst 45, kan dus behouden blijven. Afdeling 2: De benoeming 20. Uit de bespreking in Hoofdstuk 1 bleek reeds dat een statutair zaakvoerder in de oprichtingsakte (en dan bij voorkeur in de statuten zelf) benoemd kan worden. Er heeft echter lang controverse bestaan over de vraag of die benoeming ook bij een latere wijziging van de statuten kan gebeuren. Enkele klassieke auteurs stelden dat dit niet mogelijk is. 46 Zij baseerden zich hiervoor op de letterlijke tekst van art. 256, tweede lid W.Venn. (toen nog art. 129, derde lid (oud) Venn.W.) en op de parlementaire voorbereiding van deze bepaling. In de parlementaire stukken valt namelijk te lezen dat men eerst volgende formulering voorstelde: De bij de akte van vennootschap of bij een latere akte benoemde zaakvoerders kunnen enkel om rechtmatige redenen worden afgezet. 47 Vervolgens werd het wetsontwerp dan gewijzigd naar de huidige tekst, waarbij het statutair zaakvoerderschap heel bewust niet wordt toegekend aan de zaakvoerder benoemd bij latere akte: [Indien de zaakvoerder werd benoemd bij de akte van vennootschap] kan het geinterpreteerd worden als een der voorwaarden van de toestemming; dit moet trouwens in dit geval zoo zijn, de aangeduide zaakvoerder weze al dan niet vennoot. Maar indien de aanduiding is geschied krachtens een latere akte, dan bestaat er nog slechts een mandaat gelicht uit de akte van vennootschap en niets verzet zich meer tegen den normalen gang van de afzetting ad nutum door diegenen die daartoe het recht hebben Dit is de oplossing die ook TILLEMAN uiteindelijk onderschrijft: ibid., 363, nr. 627 et seq, hierin gevolgd door onder meer K. GEENS, M. WYCKAERT, C. CLOTTENS, S. DE DIER en F. PARREIN, Verenigingen en vennootschappen, II/A, De vennootschap. Algemeen Deel, Mechelen, Kluwer, 2011, 449, nr M. LOIR, Traité et formulaire des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1936, , nr. 187, A. COLENS, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1960, , nr Verslag namens de Commissie voor de Justitie uitgebracht door de heer Wauwermans, Parl.St. Kamer , nr. 293, Aanvullend verslag uit naam der Commissie van Justitie bij het wetsontwerp tot oprichting van private vennootschappen uitgebracht door de heer Rolin, Parl.St. Senaat , nr. 25,

20 Opvallend is ook dat, toen de Nederlandse tekst bij wet van 26 mei gemoderniseerd en geofficialiseerd werd, de oorspronkelijke bepaling die het had over de zaakvoerder benoemd in de akte van vennootschap, gewijzigd werd naar de huidige tekst, die enkel de zaakvoerder benoemd in de akte van oprichting vermeldt. De Franse tekst van deze bepaling, die spreekt over de zaakvoerders benoemd dans l acte de société, werd niet aangepast. Het is echter de vraag of hier echt iets uit moet worden afgeleid. De termen oprichtingsakte en statuten worden hoe dan ook op weinig consistente wijze door elkaar gebruikt in ons recht. 50 Wijzigingen naar de inhoud werden overigens absoluut niet beoogd met voornoemd initiatief Betekent dit alles nu dat het niet mogelijk is bij latere akte een statutair zaakvoerder te benoemen? Volgens DU FAUX allerminst. Hij haalt aan dat het verslag een vergissing begaat door aan te nemen dat de latere akte noodzakelijk gelicht uit de akte van vennootschap ( détaché de l acte de société ) is, waardoor een zaakvoerder benoemd door dergelijke akte hoe dan ook niet-statutair zou zijn. Volgens de auteur was het de bedoeling van de wetgever de benoeming van een zaakvoerder bij een latere wijziging van de maatschappelijke overeenkomst wel degelijk het karakter van onherroepelijkheid toe te kennen. 52 Het is dan volgens hem wel vereist dat die benoeming gebeurt met toestemming van alle vennoten en volgens de procedure voor een statutenwijziging. 53 Eerder was RESTEAU 54 reeds tot dezelfde conclusie gekomen, hierin gevolgd door de rechtbank van koophandel te Gent 55, hoewel volgens deze bronnen schijnbaar niet eens een statutenwijziging nodig is. Sommigen 49 Wet van 26 mei 1983 tot vaststelling van de Nederlandse tekst en tot aanpassing van de Franse tekst van het Wetboek van Koophandel, Boek I, Titel IX (1), BS 19 januari 1984, H. LAGA, Statuten, statutenwijziging en reglement van inwendige orde getoetst aan algemene beginselen van contractenrecht, onuitg. doctoraatsthesis Rechten KU Leuven, 1991, 20, nr. 5. Voor voorbeelden hiervan, zie B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 324, voetnoot Adv.RvS 3 juni 1980 bij het wetsontwerp tot vaststelling van de Nederlandse tekst en tot aanpassing van de Franse tekst van het Wetboek van Koophandel, Boek I, Titel IX, Parl.St. Kamer , 314/1, Ook BLONDEEL oordeelde dat de wetgever geen statutenwijziging op het oog had bij het gebruik van de term latere akte (F. BLONDEEL, Revocatie en vrijwillig ontslag van de statutaire zaakvoerder in een P.V.B.A, RW , (1009) 1111, nr. 4 en voetnoot 13). Zie ook, in dezelfde zin ondanks het woord oprichtingsakte in art. 256, derde lid W.Venn: B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 324, nr H. DU FAUX, Personenvennootschap met beperkte aansprakelijkheid Herroepelijkheid van de zaakvoerder benoemd bij wijziging der standregelen, T.Not. 1951, (1) C. RESTEAU, Des Sociétés de Personnes à responsabilité limitée, Brussel, Pée, 1936, 182, nr Kh. Gent 10 januari 1952, RW , , RPS 1955, 332 (samenvatting), noot P. COPPENS. 20

21 gaan nog verder en stellen dat de benoeming van een statutair zaakvoerder na de oprichting zelfs bij gewone meerderheid zou kunnen gebeuren De meeste auteurs schijnen het er echter over eens te zijn dat de benoeming van een statutair zaakvoerder in een latere akte kan (en moet 57 ) gebeuren bij eenvoudige statutenwijziging overeenkomstig de in art. 286 W. Venn. bepaalde formaliteiten 58. Ik sluit me hier bij aan. Het valt niet in te zien waarom de benoeming van een statutair zaakvoerder bij wijziging van de statuten niet mogelijk zou zijn, nu deze wijziging niet valt onder een van de traditionele beperkingen die door de rechtsleer aan wijziging van de statuten verbonden worden. 59 Een vennootschap is bij uitstek een contract van lange duur, waarbij het normaal is dat men meer dan eens wijzigingen moet aanbrengen om zich aan te passen aan veranderde omstandigheden. 60 Met een statutenwijziging geeft men aan dat men bepaalde nieuwe zaken wil integreren in of wijzigen aan het oorspronkelijke contract. Uit wat voorafgaat blijkt bovendien duidelijk dat zowel de tekst van de wet als de parlementaire voorbereiding te weinig precies zijn om uitsluitsel te kunnen geven over het antwoord op het in deze afdeling besproken vraagstuk. De algemene regel dat de statuten van een BVBA in principe voor wijziging vatbaar zijn (art. 286 W.Venn.), kan dus ten volle spelen. 23. Het is ook mogelijk een beding in de statuten te voorzien waarbij een opvolger van de statutaire zaakvoerder wordt aangewezen, niet alleen om bovenstaande discusssie te vermijden, maar ook en vooral om de continuïteit in het beleid al op voorhand te regelen. 61 Deze opvolger zal dan automatisch de plaats kunnen innemen van zijn of haar voorganger als 56 A. TSCHOFFEN en A. LAMALLE, Les sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Bruylant, 1980, , nr B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 327, nr J. VAN RYN en J. HEENEN, Principes de droit commercial, II, Brussel, Bruylant, 1957, 32, nr. 927, F. BLONDEEL, Revocatie en vrijwillig ontslag van de statutaire zaakvoerder in een P.V.B.A, RW , (1009) 1112, nr. 5, F. BOUCKAERT, Notarieel vennootschapsrecht, I, Antwerpen, Kluwer, 2000, 314, nr. 9.9, C. DE WULF, J. BAEL, S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 180, nr. 167, B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 325, nr. 521, J. MALHERBE, Y. DE CORDT, P. LAMBRECHT. en P. MALHERBE, Droit des sociétés. Précis, Brussel, Bruylant, 2011, 954, nr. 1368, V. VERCRUYSSE, G. CAUWENBERGH en C. PIETTE, De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid in VENB, I.3, 2014, afl. 91, (11) 20, nr. 3740, L. WEYTS, H. DE WULF, D. BRULOOT en S. DE GEYTER, Notarieel vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 2015, 138, nr Zie hierover H. LAGA, Statuten, statutenwijziging en reglement van inwendige orde getoetst aan algemene beginselen van contractenrecht, onuitg. doctoraatsthesis Rechten KU Leuven, 1991, Ibid., 29, nr L. WEYTS, H. DE WULF, D. BRULOOT en S. DE GEYTER, Notarieel vennootschapsrecht, Leuven, Acco, 2015, 139, nr

22 statutair zaakvoerder. 62 Als men deze optie niet verkiest, bijvoorbeeld omdat het een te starre regeling met te weinig ruimte voor verandering wordt geacht, kan men ook een opvolgingsclausule voorzien waarbij de opvolger een niet-statutair zaakvoerder zal zijn Op te merken valt nog dat, indien het bestuur van de vennootschap reeds toevertrouwd was aan een of meerdere statutaire zaakvoerders, ook de aanstelling van een niet-statutair zaakvoerder na de oprichting bij statutenwijziging moet gebeuren, 64 omdat dit het evenwicht binnen het bestuur van de vennootschap dat de oprichters voor ogen hadden in het gedrang zou kunnen brengen De benoeming van een statutair zaakvoerder is een aanbod door de vennootschap, dat, zoals bij elke (lastgevings)overeenkomst, door de tegenpartij (in casu de zaakvoerder) aanvaard moet worden. 66 Deze aanvaarding kan zowel uitdrukkelijk als impliciet gebeuren (door effectieve uitoefening van het mandaat of door het zich gedragen als zaakvoerder, bijvoorbeeld zich zonder protest als zaakvoerder laten betitelen 67 ). Men kan aannemen dat naar analogie toepassing gemaakt kan worden van de rechtspraak van het Hof van Cassatie inzake de bestuurder van een NV, 68 waaruit blijkt dat diens benoeming niet geacht mag worden aanvaard te zijn door het loutere feit dat deze benoeming in het Belgisch Staatsblad is verschenen. 69 Waakzaamheid is dus geboden. Het uitdrukkelijk doen aanvaarden van het mandaat door de zaakvoerder in de oprichtings- of benoemingsakte zelf lijkt hoe dan ook de veiligste optie. Overigens kan, in de tegenovergestelde richting, ook een kandidaatstelling 62 J. VAN HOUTTE, Sociétés privées à responsabilité limitée in Rép. Not., XII, Livre IV, Brussel, Larcier, 1989, 180, nr Zie ook het model bij F. BOUCKAERT, Notarieel vennootschapsrecht, I, Antwerpen, Kluwer, 2000, , nr Zie het model bij C. DE WULF, J. BAEL., S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 183, nr Kh. Brussel 6 mei 1961, RPS 1966, 120, noot M. GODIN, bevestigd door Brussel 1 maart 1963, RPS 1966, 132. In dezelfde zin: J. RONSE, Overzicht van de rechtspraak ( ). Vennootschappen, TPR 1964, (197) , nr. 150, C. DE WULF, J. BAEL, S. DEVOS en H. DE DECKER, Het opstellen van notariële akten, IV, Mechelen, Kluwer, 2003, 183, nr J. VAN RYN en P. VAN OMMESLAGHE, Examen de jurisprudence ( ). Les sociétés commerciales", RCJB 1967, (275) 361, nr. 67. Deze auteurs vragen zich zelfs af of het niet eveneens vereist is dat de benoeming van een bijkomende niet-statutaire zaakvoerder bij unanimiteit gebeurt. 66 F. VAN ZEEBROECK, Commentaar bij art W.Venn. in D. BRULOOT, K. BYTTEBIER, J. CERFONTAINE, F. DESCHOOLMEESTER, H. DE WULF en K. MARESCEAU, Wet en duiding: Vennootschappen, Brussel, Larcier, 2014, (308) M. LOIR, Traité et formulaire des sociétés de personnes à responsabilité limitée, Brussel, Larcier, 1936, 426, nr Cass. 23 september 1996, TRV 1998, 96, noot G. VAN LIMBERGHEN, JDSC 2000, In dezelfde zin: B. TILLEMAN, Bestuur van vennootschappen, Brugge, Die Keure, 2005, 129, nr