Notitie t.b.v. Werkgroep Wajong Wegen naar Werk Versie Jan Besseling Saskia Andriessen

Transcriptie

1 Bijlage 11 Startnotitie Positie van jongeren met een arbeidshandicap Positie van jongeren met een arbeidshandicap Notitie t.b.v. Werkgroep Wajong Wegen naar Werk Versie Jan Besseling Saskia Andriessen 58

2 Inleiding In deze notitie van het secretariaat wordt een eerste beeld gegeven van de Wajongpopulatie en reïntegratie. Op verzoek van het secretariaat heeft het UWV statistische gegevens verstrekt (tabel 1 t/m 4). Met deze gegevens over de huidige reïntegratiepraktijk die nog niet op reguliere wijze gepubliceerd zijn, kan de werkgroep haar advies en activiteiten onderbouwen. Daarnaast heeft het secretariaat een korte samenvatting gemaakt van de resultaten het klanttevredenheidsonderzoek dat UWV heeft uitgevoerd onder de Wajongpopulatie en die geplaatst naast de bevindingen voor WAO/WAZ en WW. UWV heeft aangegeven tevens een eigenstandige inbreng te gaan leveren voor de werkgroep met o.a. een beschrijving van de huidige praktijk en een knelpunteninventarisatie. Statistische gegevens over trajecten en voorzieningen Voor deze statistische gegevens zijn over reïntegratietrajecten twee verschillende invalshoeken gehanteerd, een cohortperspectief en een bestandsperspectief. Het cohortperspectief sluit aan bij het concept van sluitende aanpak. Van het cohort van nieuwe Wajongers in 2002 heeft UWV aangegeven voor wie er reïntegratieactiviteiten zijn gestart binnen de aanbestedingscontracten van 2002 of in Eerder gestarte trajecten konden niet worden meegeteld. Het bestandsperspectief geeft aan voor hoeveel Wajongers binnen de aanbestedingscontracten van 2002 en 2003 reïntegratietrajecten zijn gestart. Ook voor deze groep geldt dat eerdere trajecten niet konden worden meegeteld. Deze gegevens staan in tabel 1. Deze tabel kan op meerdere manieren worden gelezen. De eerste kolom geeft een beschrijving van de Wajongpopulatie ultimo Van de Wajongers is meer dan de helft man (74.170), zijn slechts personen ouder dan 55 jaar, hebben personen als hoofddiagnose psychische stoornissen, werkt 18,4% in WSW-verband en 9,4% heeft een ander dienstverband en zijn personen % arbeidsongeschikt. 19 De vierde kolom geeft op overeenkomstige wijze een beeld van de nieuwe Wajong ers in Van deze groep kon de werksituatie niet worden bepaald. Uiteraard is deze groep overwegend jong. Ook van deze 7654 nieuwe Wajongers is meer dan de helft man, het merendeel heeft als hoofddiagnose psychische stoornissen en bijna iedereen is % arbeidsongeschikt. Van de nieuwe Wajong ers is 63,5% op medische gronden % arbeidsongeschikt. De laatste kolom geeft aan voor welk percentage van de nieuwe Wajongers binnen de aanbestedingscontracten van 2002 of 2003 een reïntegratietraject is gestart. Voor 792 personen, d.w.z. 10%, is een traject gestart. Personen van 25 tot 55 die in 2002 in aanmerking zijn gekomen voor een Wajong-uitkering zijn relatief minder vaak (2 tot 6%) in aanmerking gekomen voor een reïntegratietraject dan jongeren onder de 25 jaar (12%). De tweede en derde kolom geven aan voor hoeveel personen in het bestand van Wajongers een reïntegratietraject is gestart binnen de aanbestedingscontracten van 2002 of Onder deze personen bevinden zich ook de 792 personen met een nieuwe Wajonguitkeringen in Uit onderzoek blijkt dat 19% actief is als vrijwilliger of anderszins. In hetzelfde onderzoek wordt ook de verwachting uitgesproken dat bij onveranderd beleid in 2030 het aantal Wajongers zal zijn opgelopen tot rond (M.Brandes. Onderzoek onder cliënten met een Wajonguitkering. Gak Nederland b.v. januari 2000). 59

3 Ruim 80% van de trajecten die gestart zijn binnen de aanbestedingscontracten 2002/2003 heeft betrekking op personen die langer dan een jaar een Wajong-uitkering ontvangen. Er zijn 691 trajecten zijn gestart voorafgaand aan de Wajong-uitkering. Voor overige jongeren met een arbeidshandicap zijn 603 trajecten ingekocht. Totaal zijn in de periode april 2002 tot en met december trajecten ingekocht voor de doelgroep Wajong. Tabel 2 geeft statistische gegevens over het aantal ingezette wettelijke REA-instrumenten voor de Wajong-populatie in Ook voor jarigen worden REA-instrumenten ingezet. Aan personen met een Wajong-uitkering zijn 3571 voorzieningen verstrekt waarvan 1731 werkgeversvoorzieningen, 1821 werknemersvoorzieningen en 19 voorzieningen voor zelfstandigen. Aan jarigen zijn 717 voorzieningen toegekend waarvan 312 werkgeversvoorzieningen, 404 werknemersvoorzieningen en 1 voorziening voor zelfstandigen. Tabel 3 geeft informatie over de Wajong-populatie van 2002 en 2003 (de tabel overlapt gedeeltelijk met tabel 1). De tabel laat zien dat het aantal nieuwe Wajong-uitkeringen in % hoger was dan in 2002, namelijk Vergeleken met 2003 heeft een groter deel van de personen met een Wajong-uitkering de diagnose psychische stoornissen, terwijl het aandeel van Wajongers met klachten van het bewegingsapparaat juist is afgenomen. In 2003 heeft een groter percentage van de Wajongers een gedeeltelijke uitkering, namelijk 2,6% (3.163 van ) tegenover 2,2% (2.889 van ). In tabel 4 is te lezen hoeveel aanvragen voor Wajong-uitkeringen zijn afgewezen. In 2002 zijn 1848 aanvragen afgewezen, waarbij echter sprake was van onderrapportage. Voor 2003 is het voorlopige cijfer 3009; dit cijfer is gedeeltelijk gebaseerd op een raming en zal nog omlaag bijgesteld worden. 60

4 Tabel 1. Wajong uitkeringen naar een aantal aspecten, bron UWV Kerncijfers Wajong, stand t/m dec 2003 (voorlopig) Lopende uitkeringen Nieuwe uitkeringen ult met traject 3 % 2002 met traject 3 % geslacht Man % % Vrouw % % Leeftijd < % % % % % % % % > % % diagnose infectieziekten % % nieuwvormingen % % ziekten van bloed % % endocriene ziekten % % psychische stoornissen % % ziekten van zenuwstelsel % % ziekten van oog % % ziekten van oor % % ziekten van hart en vaatstelsel % % ziekten van ademhalingsstelsel % % ziekten van spijsverteringsstelsel % % ziekten van huid % % ziekten van bewegingsapparaat % % ziekten van urogenitaal stelsel % % zwangerschap en bevalling % 20 0% aangeboren % % letsels % % onvoldoende omschreven % % onbekend % % werk-leefsituatie 1 heeft een WSW-dienstverband 18,4% heeft een ander dienstverband 9,4% inrichting 30,5% overig 41,7% Mate ao 15-80% % % % % % w.w medisch ,5% Totaal % % 1) percentages werksituatie gebaseerd op lopende uitkeringen ) percentage medisch betreft het percentage GDBM (geen duurzaam benutbare mogelijkheden ) bij de claimbeoordelingen van ) netto instroom van trajecten uit contractjaren april 2002 t/m december 2003, voorlopige cijfers 61

5 Tabel 2. Wettelijke REA instrumenten voor Wajongers en voor 16- en 17-jarigen in 2002, bron UWV Wajong uitkering 16- en 17-jarigen Werkgeversvoorzieningen herplaatsingsbudget 10 1 plaatsingsbudget pakket op maat 29 0 voorzieningen eigen werk loondispensatie Werknemersvoorzieningen voorziening scholing proefplaatsing en deelname activiteit 7 0 reïntegratie-uitkering 16 0 vervoersvoorziening leef en werk persoonlijke ondersteuning communicatievoorziening voor doven loonsuppletie 0 0 persoonsgebonden budget 3 0 Voorzieningen voor zelfstandigen inkomenssuppletie 1 0 toelage arbeidsgehandicapte zelfstandige 3 0 starterkrediet 15 1 Totaal

6 Tabel 3. Cijfers Wajong 2002 en 2003, bron UWV perc. + / - Nieuwe uitkeringen naar mate van arbeidsongeschiktheid deels arbeidsongeschikt % volledig arbeidsongeschikt % totaal % Nieuwe uitkeringen naar diagnose psychische stoornissen % hart- en vaatstelsel % bewegingsapparaat % overig % totaal % Nieuwe uitkeringen naar geslacht man % vrouw % totaal % Nieuwe uitkeringen naar leeftijd jaar % jaar % jaar % jaar % jaar % totaal % Lopende uitkeringen naar mate van arbeidsongeschiktheid deels arbeidsongeschikt % volledig arbeidsongeschikt % totaal % Lopende uitkeringen naar diagnose psychische stoornissen % hart- en vaatstelsel % bewegingsapparaat % overig % totaal % Lopende uitkeringen naar geslacht man % vrouw % totaal % 1 Voorlopige cijfers 63

7 Tabel 3 Cijfers Wajong 2002 en 2003 (vervolg) perc. + / - Lopende uitkeringen naar leeftijd jaar % jaar % jaar % jaar % jaar % totaal % Lopende uitkeringen samenloop met wao en/of waz % nuluitkeringen % betalingen % gemiddelde daguitkering 36,87 38,56 5% Percentage Wajong-ers met dienstverband deels arbeidsongeschikt 66,7% volledig arbeidsongeschikt 26,9% totaal 27,8% Beëindigde uitkeringen naar reden einde herstel/herbeoordeling % pensionering % overlijden % detentie % overige redenen % totaal % Beëindigde uitkeringen naar mate van arbeidsongeschiktheid deels arbeidsongeschikt % volledig arbeidsongeschikt % totaal % Beëindigde uitkeringen naar diagnose psychische stoornissen % hart- en vaatstelsel % bewegingsapparaat % overig % totaal % Beëindigde uitkeringen naar geslacht man % vrouw % totaal % 1 Voorlopige cijfers 2 Beëindigde uitkeringen / (lopende uitkeringen ultimo begin jaar + nieuwe uitkeringen) *

8 Tabel 3 Cijfers Wajong 2002 en 2003 (vervolg) perc. + / - Beëindigde uitkeringen naar leeftijd jaar % jaar % jaar % jaar % jaar % totaal % Gemiddelde uitkeringsduur van beëindigde uitkeringen herstel/herbeoordeling 7,1 7,0-2% overig 17,0 17,8 4% totaal 14,9 15,4 3% Beëindigde uitkeringen per 100 uitkeringen 2 2,8 3,1 8% Herbeoordelingen naar soort 3 1e jaars herbeoordeling % 5e jaars herbeoordeling % professionele herbeoordeling % overige herbeoordelingen % totaal % Herbeoordelingen naar effect 3,4 mate ao gelijk gebleven 95% 95% mate ao gedaald 1% 1% mate ao gestegen 1% 1% uitkering wordt beëindigd 2% 2% onbekend effect 2% 1% uitkering is beëindigd niet a.g.v. herbo of herstel 0% 0% uitkering is beëindigd met onbekende reden 0% 0% Mate ao gedaald en/of beëindigd a.g.v. herbo/herstel naar soort 3 1e jaars herbeoordeling 3% 4% 5e jaars herbeoordeling 1% 2% professionele herbeoordeling 4 6% 7% overige herbeoordelingen 4 1% 1% 1 Voorlopige cijfers 3 Uitkeringen kunnen vaker dan 1 keer herbeoordeeld zijn t/m 3e kwartaal 65

9 Tabel 4. Afgewezen Wajong-aanvragen 2000 en 2003, bron UWV 1, Perc +/- Naar leeftijdsklasse t/m 24 jaar ,1% 25 t/m 34 jaar ,4% 35 t/m 44 jaar ,5% 45 t/m 54 jaar ,6% 55 jaar en ouder ,6% onbekend Naar geslacht man ,0% vrouw ,3% onbekend Naar reden <25% ao of geschikt eigen werk ,8% hersteld voor EW ,5% overige redenen ,0% onbekend Totaal afgewezen Wajong-aanvragen ,8% 1 In het kwartaalverslag was de verdeling over de uitkomsten in het 4e kwartaal 2003 deels geraamd. Reden hiervoor is dat de uitkomst van een claimbeoordeling soms later pas geregistreerd wordt. Voor een deel zijn uitkomsten die eerder onbekend waren nu wel bekend, maar voor een deel nog niet. Deze uitkomsten 'onbekend' zijn nu vermeld bij de afwijzingen. Een klein deel hiervan zal naderhand nog wijzigen in een toekenning. De definitieve cijfers zullen daarom nog wijzigen ten opzichte van de hier gepresenteerde cijfers. 2 Onderrapportage in Voorlopige cijfers 66

10 Klanttevredenheid 20. Het UWV heeft in 2003 de klantgroep Wajong benaderd met een schriftelijke vragenlijst over de ervaren dienstverlening. De steekproef bestond voor de helft uit personen van wie de Wajong-uitkering na 1 januari 1999 is ingegaan en voor de helft uit personen die al voor 1 januari 1999 een Wajong-uitkering ontvingen. De vragenlijst is in 2003 zoveel als mogelijk afgestemd op de vragenlijst voor de andere klantgroepen waaronder de WAO. In mei 2003 zijn 7427 vragenlijsten verstuurd aan Wajongers en de respons bedroeg 2597 (35%). De verschillende aspecten van dienstverlening konden gewaardeerd worden op een schaal van 1 (= zeer slecht) tot 10 (= uitmuntend). Het gemiddelde oordeel op17 onderscheiden aspecten van dienstverlening scoort een 6,5. Dit is ook het gemiddeld voor alle klantgroepen van het UWV. Waardering reïntegratiedienstverlening Er zijn 3 aspecten die specifiek betrekking hebben op reïntegratieaspecten. Dat zijn Begeleiding naar werk door reïntegratiebureau Begeleiding naar werk door UWV REA-voorziening Beoordeling op deze aspecten geschiedt alleen indien de situatie van toepassing is. Zo is 24% van de Wajongers begeleid naar werk en 16% doorverwezen naar een reïntegratiebedrijf 21 en heeft 15% een REA-voorziening aangevraagd. Van de respondenten werkt 32%. Van de respondenten die (nog) niet werken is 14% begeleid door UWV en 8% door een reïntegratiebedrijf. In onderstaand tabel plaatsen we de scores van de drie klantgroepen Wajong, WAO/WAZ en WW naast elkaar. Tabel 5.Waardering drie aspecten van reïntegratiedienstverlening en totaal oordeel, 2003, Wajong, WAO/WAZ en WW Wajong WAO/WAZ WW Begeleiding naar werk door reïntegratiebureau 5,7 6,0 5,9 Begeleiding naar werk door UWV 5,4 5,3 5,5 REA-voorziening 5,3 5,4 4,7 Gemiddeld over alle aspecten van dienstverlening 6,5 6,6 6,4 De waardering van de dienstverlening op deze drie aspecten ligt voor de drie kantgroepen dicht bij elkaar. Voor elke klantgroep geldt dat deze drie aspecten tot de vijf ongunstigst beoordeelde aspecten van dienstverlening behoren. Als bijlage zijn de waarderingen van de Wajongers en WAO/WAZ'ers op de afzonderlijke vragen van deze drie aspecten weergegeven. Mogelijk bieden de waarderingen aanleiding tot Wajong-specifieke aanbevelingen. Met name de deelaspecten 'duidelijke informatie over mogelijke gevolgen van reïntegratie voor pensioen of uitkering' en 'duidelijke informatie over mogelijkheid van kiezen van een reïntegratiebedrijf' scoren laag. 20 Deze paragraaf is gebaseerd op de UWV-rapporten: UWV. Klanttevredenheidsonderzoek UWV, totaalrapport meting UWV-BIV Amsterdam oktober Brouwers Y.C.J., K. Frederiks en W. Landheer. Klanttevredenheidsonderzoek UWV, landelijk rapport Wajong, meting UWV-BIV, Amsterdam augustus Sande R. van de, W. van der Tol en W. Landheer. Klanttevredenheidsonderzoek UWV, landelijke rapport WAO/WAZ, meting UWV-BIV, Amsterdam augustus Overigens wordt op pagina 30 gesproken over 20% begeleid naar werk door UWV en 13% doorverwijzingen naar een reïntegratiebedrijf. 67

11 Wajongers die naar werk zijn begeleid zijn minder tevreden (6,5) dan Wajongers die niet zijn begeleid (6,8). Van Wajongers die naar werk worden begeleid, is de algehele tevredenheid lager (6,2) dan gemiddeld (6,5). Wajongers die werken zijn nog ontevredener (6,1). Beide tendensen zijn ook aanwezig bij de klantgroep WAO/WAZ al zijn de werkende Wajongers naar verhouding iets ontevredener dan de werkende WAO/WAZ'ers22. Ook als een voorziening is aangevraagd, is de tevredenheid lager (6,1). Als de voorziening is afgewezen is de algehele tevredenheid slechts 5,3. Tevredenheid is gedaald In 2003 is de tevredenheid van de Wajongers over de 'begeleiding naar werk door UWV' gedaald van 6,0 in 2002 naar 5,4 in Ook de tevredenheid over reïntegratiebedrijven is afgenomen al is de onderlinge vergelijkbaarheid tussen de jaren beperkt door een iets afwijkende formulering van de vraag. Belang van reïntegratie De respondenten konden aangeven welke van de zeventien verschillende aspecten van dienstverlening zij het belangrijkst vinden door de drie belangrijkste aan te kruisen. Begeleiding naar werk door UWV en door reïntegratiebedrijf wordt door 12% van de Wajongers als een van de drie belangrijkste aspecten aangekruist. De 24% Wajongers die begeleid zijn naar werk vinden dit vaker belangrijk dan gemiddeld namelijk 20%. Wajongers vinden iets vaker dan WAO-ers deze aspecten belangrijk. De verschillen zijn echter klein en vallen bijna weg als alleen het oordeel van degenen die begeleid zijn, wordt gevraagd. Verbeterplannen UWV In het totaalrapport over de klanttevredenheid 2003 formuleert het UWV over verbeteringen t.a.v. reïntegratie geen specifiek beleid voor Wajongers. Kort samengevat benoemt UWV als verbeterplannen: Verbetering van communicatie, met name door de klantbehoefte aan informatie uitgangspunt te maken van de communicatie en de informatievoorziening. Een persoonlijke benadering door het invoeren van het klantmanagement voor arbeidsongeschikten. Nu loopt het reïntegratieproces binnen UWV voor de klant over teveel schijven. De onderlinge samenwerking moet worden verbeterd en UWV eist van de reïntegratiebedrijven betere prestaties bij de nazorg en -duurzame- plaatsing. Met de reïntegratietelefoon stimuleert UWV het eigen initiatief van mensen om met een WAO-uitkering weer aan het werk te komen. UWV zal nog in 2003 een nieuw werkproces invoeren bij de verstrekking van voorzieningen om te komen tot een snellere afhandeling In 2003 zijn reïntegratietrajecten sneller gestart en voor de gemotiveerde WAO- ers die via de reïntegratietelefoon aangeven weer aan het werk te willen, is een voorrangsprocedure ontwikkeld die een snelle aanpak garandeert. Jan Besseling, Saskia Andriessen, TNO Arbeid, WAO/WAZ begeleid (6,2), niet begeleid (6,8), werkend (6,5), niet werkend (6,8). 68

12 Bijlage: Rapportcijfers op deelaspecten t.a.v reïntegratie en voorzieningen van Wajong en WAO/WAZ, Bron: UWV klanttevredenheidsonderzoeken Rapportcijfers 'begeleiding naar werk door UWV' 2003, Wajong en WAO/WAZ Wajong WAO/WAZ Duidelijke informatie over de procedure tijdens de reïntegratieperiode 5,4 5,6 Duidelijke informatie over mogelijke gevolgen van reïntegratie voor pensioen 5,2 4,7 of uitkering Duidelijkheid over wat ik van de begeleiding mag verwachten 5,5 5,2 Inlevingsvermogen van de medewerker in mijn situatie 6,0 5,8 Medewerker motiveert mij voldoende om werk te zoeken 5,7 5,6 Duidelijke informatie over reïntegratie en sollicitatieplicht 5,3 5,6 Medewerker wijst op solliciteren nar andere functies 5,3 5,4 De inspanningen van de medewerker vergroten mijn kans op werk 5,5 5,1 Duidelijke informatie over doorverwijzing naar reïntegratiebedrijf 5,5 5,5 Duidelijke informatie over de mogelijkheid van kiezen van een reïntegratiebedrijf 4,8 4,5 Gemiddeld oordeel 'begeleiding naar werk door UWV 5,4 5,3 Rapportcijfers 'begeleiding naar werk door reïntegratiebedrijf' 2003, Wajong en WAO/WAZ Wajong WAO/WAZ Tijdige oproep van het reïntegratiebedrijf na doorverwijzing van UWV 5,6 6,0 Duidelijkheid over de procedure 5,7 6,1 Een vaste contactpersoon bij het reïntegratiebedrijf 6,2 6,7 Voldoende informatie vooraf over de reïntegratie- en 5,6 5,8 scholingsmogelijkheden Voldoende ruimte om mijn ideeën naar voren te brengen 6,0 6,5 Een op mijn persoonlijke situatie toegesneden reïntegratieplan 5,7 6,1 Voldoende hulp en motivatie door de reïntegratiemedewerker 6,0 6,3 Tijdige start van mijn reïntegratietraject 5,4 5,7 Goede kans op werk dankzij het reïntegratiebedrijf 5,6 5,1 Gemiddeld oordeel over 'begeleiding door reïntegratiebedrijf' 5,7 6,0 Rapportcijfers 'REA-voorziening' 2003, Wajong en WAO/WAZ Wajong WAO/WAZ Heldere procedure bij de aanvraag van een voorziening 5,5 5,5 Regelmatig op de hoogte worden gehouden van de stand van zaken 5,2 5,2 Snelle afhandeling van mijn aanvraag 5,2 5,5 Ingeval van afwijzing duidelijk aangeven van de reden 5,7 5,3 Goede afstemming met andere instanties die voorzieningen verstrekken zoals de gemeente 5,1 4,8 Gemiddeld oordeel over 'Rea-voorzieningen 5,3 5,4 69