Het opleidings- en beroepsbeeld van MBO- leerlingen

Transcriptie

1 2011 Het opleidings- en beroepsbeeld van MBO- leerlingen Een praktijkonderzoek naar de doorstroming van VMBO naar MBO Marieke Langes & Irene Ritsema Uitstroomprofiel: MGZ Datum : Januari 2011 Opleiding: HBO-V Hanzehogeschool Organisaties: Het Stagebureau Expertisecentrum Groningen Horizoncollege Noord- Holland Opdrachtgevers: Jelly Zuidersma en Elvira Coffetti Begeleidend docent: Christien de Jong

2 Voorwoord Dit afstudeeronderzoek is geschreven in het kader van onze opleiding HBO- verpleegkunde. Wij, Marieke en Irene, zitten nu in het afstudeerjaar van de HBO- verpleegkunde. Hiervoor hebben wij de MBO- verpleegkunde afgrond en zodoende konden wij vorig jaar in het derde jaar van de HBO- verpleegkunde instromen. Dit afstudeeronderzoek gaat over de doorstroom van VMBO naar MBO- Zorg en Welzijn. Zelf hebben wij ook deze doorstoom ervaren en daarom hebben wij ook een interesse naar dit onderwerp, omdat wij de overstap van VMBO naar MBO als groot hebben ervaren. Wij hebben dit onderzoek gedaan in een tijdsbestek van 20 weken, van september 2010 tot en met Januari Het verrichten van het onderzoek hebben wij als een leerzame tijd ervaren en daarom willen we graag een aantal mensen bedanken die ons in staat stelden dit onderzoek uit te kunnen voeren. Onze dank gaat uit naar onze opdrachtgevers: Jelly Zuidersma, Elvira Coffetti en onze docentbegeleidster: Christien de Jong voor het begeleiding en ondersteuning van het onderzoek en voor het ter beschikking stellen van de nodige informatie. Verder willen wij alle docenten bedanken van de deelnemende scholen voor het geven van informatie en het persoonlijke uitdelen van de enquêtes aan de leerlingen. En er gaat een dank uit naar alle leerlingen die onze enquête hebben ingevuld. Wij wensen u veel lees plezier van dit onderzoeksverslag Marieke Langes en Irene Ritsema Groningen, januari 2011 Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

3 Samenvatting De uitval van leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) is landelijk een aandachtspunt. Onderzoeken voorspellen dat er in 2020; 22% van de beroepsbevolking werkzaam moet zijn in de Gezondheidszorg en Welzijnsbranche. In 2010 moet één op de vier leerlingen van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (VMBO) kiezen voor deze sector. Zonder effectieve maatregelen wordt er verwacht dat in 2015 één op de zes vacatures niet wordt ingevuld Om de uitval van MBO leerlingen terug te dringen hebben het Stagebureau Expertisecentrum in Groningen en het Horizoncollege in Noord- Holland een project opgezet. Dit project wordt de S- factor (Succes factor) genoemd. Het project heeft als doe,l het ontwikkelen en in praktijk brengen van nieuwe individuele doorlopende interventies om de uitval van leerlingen te verminderen. Deze interventies zijn gericht om de inhoud en de begeleiding met betrekking tot de doorlopendheid tussen de opleidingssoorten te verbeteren De S- factor heeft nieuwe interventies ontwikkeld die er op gericht zijn een succesvolle en effectieve doorlopende leerloopbaan voor leerlingen te creëren. De interventies die ontwikkeld zijn richten zich op het maken van een portfolio (deelonderzoek één), het aanbieden van een voorbereidende stage (deelonderzoek drie) en het aanbieden van een doorlopende stage (deelonderzoek vier). De oprichters van de S- factor hopen hiermee dat het opleidings- en beroepsbeeld van de leerlingen verbeterd zodat er minder leerlingen vroegtijdig stoppen met de opleiding. Dit praktijkonderzoek richt zich op de invloed op de navolgende onderwerpen, namelijk: - Opleidingsbeeld; - Beroepsbeeld; - Leerling- uitval De drie interventies zijn over drie deelonderzoeken verdeeld, waarbij de populatie van deelonderzoek één bestond uit; leerlingen van Zorg (N=36 totaal) en Welzijn (N=53 totaal), bij deelonderzoek drie bestond dit uit; leerlingen van Zorg en Welzijn (N=32) en bij deelonderzoek vier bestond dit uit; leerlingen van Zorg (N=28). De leerlingen werden doormiddel van een enquête, vastgesteld door projectleiders van de S- factor, bevraagd over hun opleidings- en beroepsbeeld en ook werden de leerlingen die gestopt waren met de opleiding gevraagd naar de reden hiervan. De belangrijkste resultaten van de drie deelonderzoeken zijn: - Het opleidings- en beroepsbeeld bij de meerderheid van de leerlingen niet is veranderd, sinds ze op het MBO zitten. - Er in totaal 12 leerlingen zijn gestopt met de opleiding, waarbij de meest genoemde oorzaak was gelegen in het feit dat het lesstof van het MBO niet aansloot op de lesstof van het VMBO. De resultaten van dit praktijkonderzoek betreft een nulmeting, waardoor het mogelijk nog niet generaliseerbaar is voor de gehele populatie. Waarschijnlijk kan dit wel gezegd worden na de eerste en tweede meting. Ook kan in dit praktijkonderzoek nog niet gezegd worden in hoeverre de interventies van invloed zijn geweest op het opleidings- en beroepsbeeld en leerling- uitval. Beperkingen van het onderzoek zijn dat de vastgestelde enquêtevragen niet geheel aansloten op de hoofd- en deelvragen. Een tweede beperking is dat er een zodanig lage respons was dat er daardoor mogelijk niet gezegd kan worden in hoeverre er sprake is van interne en externe validiteit. De conclusie van dit praktijkonderzoek is dat tijdens deze nulmeting nog geen beeld gegeven kan worden in hoeverre de interventies van de S- factor van invloed zijn op de wijze waarop de leerlingen de doorlopendheid ervaren binnen en tussen de opleidingen. De belangrijkste aanbevelingen die gegeven kunnen worden zijn dat de vragen specifieker gesteld kunnen worden en dat de leerlingen persoonlijk op de scholen benaderd moeten worden om de respons mogelijk te verhogen. Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

4 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Samenvatting 3 Inhoudsopgave 4 Inleiding 5 1. Theoretisch kader Van VMBO naar MBO Opleidings- en beroepsbeeld in het VMBO Uitval van MBO leerlingen Vraagstelling, doelstelling en definiëring van begrippen Vraagstelling Doelstelling en deelvragen Definiëring van begrippen Onderzoeksmethodiek Onderzoeksdesign Populatie en steekproef Dataverzameling Data- analyse Ethische verantwoording Resultaten Deelonderzoek 1 Portfolio Deelonderzoek 3 Voorbereidende stage Deelonderzoek 4 De pilot doorlopende stage Discussie Belangrijkste resultaten Methodologische beperkingen Resultaten versus literatuur Conclusie en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 32 Literatuurlijst 34 Bijlagen 36 Bijlage 1 Resultaten deelonderzoek 1 36 Bijlage 2 Resultaten deelonderzoek 3 55 Bijlage 3 Resultaten deelonderzoek 4 68 Bijlage 4 Enquête deelonderzoek 1 78 Bijlage 5 Enquête deelonderzoek 3 87 Bijlage 6 Enquête deelonderzoek 4 93 Bijlage 7 Motiverende brief deelonderzoek 1,3 en 4 97 Bijlage 8 Deelnemende scholen 100 Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

5 Inleiding De uitval van leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) is landelijk een aandachtspunt. Onderzoeken voorspellen dat er in 2020; 22% van de beroepsbevolking werkzaam moet zijn in de Gezondheidszorg en Welzijnsbranche. In 2010 moet één op de vier leerlingen van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (VMBO) kiezen voor deze sector. Zonder effectieve maatregelen wordt er verwacht dat in 2015 één op de zes vacatures niet wordt ingevuld (Zuidersma & Sijp, 2009). Om de uitval van MBO leerlingen terug te dringen hebben het Stagebureau Expertisecentrum in Groningen en het Horizoncollege in Noord- Holland een project opgezet. Dit project wordt de S- factor (Succes factor) genoemd. Daarnaast heeft het project als doel het ontwikkelen en in praktijk brengen van nieuwe individuele doorlopende interventies om de uitval van leerlingen te verminderen. Deze interventies zijn gericht op de inhoud en de begeleiding met betrekking tot de doorlopendheid tussen de opleidingssoorten te verbeteren. Eveneens heeft het project als doel om de instroom van leerlingen en studenten in het VMBO MBO HBO Zorg en Welzijn te vergroten (Zuidersma & Sijp, 2009). De verschillende risicofactoren die leiden tot uitval van MBO leerlingen zijn een slechte sector keuze in het tweede leerjaar van het VMBO. Hierbij is de uitval 33% in het derde leerjaar en in het vierde leerjaar is dit 40%. Een hoog percentage (40 tot50%) is niet stagerijp en 30% van de leerlingen valt uit, omdat er onvoldoende contact met school is tijdens de zomerperiode. Een andere risicofactor die wordt beschreven is de ontevredenheid onder de werkgevers, docenten en stagebegeleiders over het rendement tijdens de leerloopbaan van de leerlingen (Zuidersma & Sijp, 2009). De S- factor heeft interventies ontwikkeld die er op gericht zijn een succesvolle en effectieve doorlopende leerloopbaan voor leerlingen te creëren (Zuidersma & Sijp, 2009). De interventies die ontwikkeld zijn richten zich op het maken van een portfolio, het aanbieden van een voorbereidende stage en het aanbieden van een doorlopende stage (Zuidersma, J, Boersema, G & Brink, D, 2010). De resultaten die de S- factor wil behalen met het inzetten van bovenstaande interventies zijn het verminderen van ongewenste uitval, doordat de leerlingen een goede sectorkeuze maken in het tweede leerjaar van het VMBO. De S- factor verwacht de uitval van VMBO- leerlingen te verminderen tot maximaal 18% in het derde leerjaar en 20% maximaal in het derde leerjaar. Een ander resultaat van de S- factor is dat leerlingen een goede opleiding- of beroepskeuze maken, waarbij er maximaal 15% van de leerlingen uitvallen in het eerste leerjaar van het MBO. Het derde resultaat dat de S- factor heeft beschreven is dat leerlingen stagerijp zijn en de leerlingen een goed beeld hebben van de stage en het verminderen van het aantal onvoldoende beoordelingen van de stages. De S- factor verwacht daarmee een maximale uitval binnen het MBO van 25% van de leerlingen op niveau vier en 30% op niveau twee. Als laatste resultaat beoogt de S- factor de leerlingen voldoende contact te laten hebben met de school tijdens de zomerperiode waardoor er een uitvalpercentage van maximaal 15% wordt bereikt (Zuidersma & Sijp, 2009). Het project de S- factor heeft een onderzoeksvraag neergelegd bij de Hanzehogeschool Groningen om de invloed van de beschreven interventies te onderzoeken op het beroeps- en opleidingsbeeld van leerlingen en studenten. Uit deze onderzoeksvraag zijn twee praktijkonderzoeken voortgekomen, waarbij ieder praktijkonderzoek uit drie deelonderzoeken bestaat. Dit praktijkonderzoek richt zich op de drie deelonderzoeken die gericht zijn op de doorstroom VMBO naar MBO (deelonderzoek 1,3 en 4). Het andere praktijkonderzoek richt zich op de deelonderzoeken die gericht zijn op de doorstroom van MBO naar HBO (deelonderzoek 2,5 en 6). Deze twee onderzoeken zijn de nulmeting (Zuidersma & Sijp, 2009). De nulmeting heeft plaatsvinden in november 2010, de eerste meting zal plaatsvinden in oktober 2011 en de tweede meting zal plaatsvinden in oktober Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

6 Het doel van het onderzoek is om te onderzoeken in hoeverre de interventies van de S- factor effect hebben op een beter opleidings- en beroepsbeeld en op betere instroom en minder leerling- uitval. Dit onderzoek is relevant voor alle opleiders in de gezondheidszorg omdat het interventies onderzoekt die invloed uitoefenen op het beroeps- en opleidingsbeeld en de uitval van leerlingen in de zorg verminderd. De relevantie van dit onderzoek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening is secundair te noemen. Door in het onderwijs de juiste interventies in te zetten, zullen er in de toekomst mogelijk voldoende werknemers in de zorg werkzaam zijn. In dit onderzoeksverslag staat de volgende probleemstelling centraal: In hoeverre hebben de interventies van de S- factor invloed op de wijze waarop deelnemers de doorlopendheid ervaren binnen en tussen opleidingen? Het onderzoeksverslag heeft als doelstelling om te onderzoeken welke invloed de interventies van de S- factor hebben op het beroeps- en opleidingsbeeld en wat de invloed is op de uitval van leerlingen binnen de MBO opleiding zorg en welzijn. Dit onderzoeksverslag is als volgt ingedeeld, in het eerste hoofdstuk wordt het theoretisch kader beschreven. In hoofdstuk twee worden de vraagstelling, doelstelling, deelvragen weergegeven en de begrippen zijn gedefinieerd. In het derde hoofdstuk wordt er uitleg gegeven over het onderzoeksdesign, populatie en steekproef, dataverzameling, data-analyse en wordt er een ethische verantwoording weergegeven. In het vierde hoofdstuk zijn de resultaten van de drie deelonderzoeken te lezen en in hoofdstuk vijf wordt er aandacht besteedt aan de discussie, met hierin de belangrijkste resultaten, methodologische beperkingen en de resultaten worden vergeleken met de literatuurstudie. In het laatste hoofdstuk worden de conclusies en aanbevelingen gegeven. In de bijlage zijn de verdere resultaten van de drie deelonderzoeken te lezen, de verschillende enquêtes, de motiverende brieven en de deelnemende scholen weergegeven. Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

7 1. Theoretisch kader In dit hoofdstuk wordt er aandacht besteed aan literatuur die in verband staat met de hoofd- en deelvragen. De hoofd- en deelvragen zijn gericht op het beeld wat de leerlingen hebben van de opleiding en van het beroep. Tevens gaat het over vroegtijdige schoolverlaters in het MBO. 1.1 Van VMBO naar MBO Opleiding VMBO In 1999 is het VMBO opgericht en zijn de niveaus VBO en MAVO samen gevoegd. VMBO staat voor voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Zoals de naam al zegt worden leerlingen op het VMBO voorbereidt op het doorleren in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). In het VMBO zijn er vier leerwegen; de theoretische leerweg, de gemengde leerweg, de kaderberoepsgerichte leerweg en de basisberoepsgerichte leerweg. De eerste twee genoemde leerwegen zijn meer gericht op de theorie en de laatste twee zijn meer gericht op de praktijk. In het eerste twee jaar van het VMBO volgen alle leerlingen een lespakket van 15 vakken. Aan het eind van het tweede leerjaar of aan het begin van het derde leerjaar moeten de leerlingen een sector kiezen. De vier sectoren zijn; Economie, Landbouw, Techniek en Zorg en Welzijn. Bij iedere sector horen bepaalde vakken die verplicht zijn tijdens het eindexamen. Bij de sector Zorg en Welzijn is dit biologie (Calibris, ). In het jaar hebben 7% van de jongens en 52% van de meisjes die op het VMBO zitten gekozen voor de sector Zorg en Welzijn (VHTO, ). Opleiding MBO MBO staat voor middelbaar beroepsonderwijs en bestaat uit vier niveaus. Voor de sector Zorg bestaan de niveaus uit; Zorghulp niveau 1, Helpende Zorg en Welzijn niveau 2, Verzorgende- IG niveau 3 en MBO- Verpleegkundige niveau 4. Voor de sector Welzijn zijn niveau 1 en 2 gelijk aan de sector Zorg, daarna zijn er voor de sector Welzijn SPW niveau 3 en niveau 4. In het jaar hebben 11% van de jongens, die op MBO zitten gekozen voor Zorg en Welzijn en 55% van de meisjes (VHTO, ). Doorstroom van VMBO naar MBO Om de doorstroom van VMBO naar MBO zo goed mogelijk te laten verlopen, heeft de S- factor verschillende interventies ontwikkeld om vroegtijdige schoolverlaters in het MBO terug te dringen. Voor dit praktijkonderzoek is er onderzoek gedaan naar de invloed van de volgende interventies op het opleiding- en beroepsbeeld: het werken met of zonder een portfolio, het lopen van een voorbereidende stage in het vierde leerjaar van VMBO en het lopen van een doorlopende stage in het eerste leerjaar van het MBO (Zuidersma & Sijp, 2009). Portfolio Het portfolio is een instrument van de leerling dat hij zelf heeft gemaakt en zelf up to date houdt, waarin de leerling laat zien wat hij tot nu toe geleerd heeft, waar hij nu mee bezig is en waar hij in de toekomst mee bezig wil gaan. Momenteel heeft de portfolio in het VMBO twee functies: het ontwikkelingsgerichte portfolio, hierin laat de leerling zijn eigen ontwikkeling op competenties en beroepsvaardigheden zien en het show-case portfolio, waarin de leerling zijn (beste) werk verzameld om aan anderen te laten zien, bijv. voor het aanmelden bij een vervolgopleiding. Het portfolio is competentiegericht en dit vraagt om leerlingproducten waarin leerlingen zelf laten zien wat ze kunnen. Ze doen dit in de vorm van praktijkopdrachten die in het portfolio terecht komen. In totaal zijn er 14 competenties in het VMBO, onder anderen; initiatief tonen, flexibiliteit, presenteren en onderzoeken. Deze competenties komen in het MBO weer terug (Miedema, n.d.). Een portfolio is bedoeld om de doorstroom van VMBO naar MBO te ondersteunen. Het gaat hierbij om dat de leerlingen een bewuste keuze maken voor een vervolgtraject, maar ook om het verzamelen Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

8 van de juiste informatie die de vervolgopleiding van een leerling wil hebben om ter plekke verder te kunnen gaan met begeleiden (Miedema, n.d.). Voorbereidende stage Alle leerlingen lopen in het VMBO in het derde en/of vierde leerjaar een stage lopen. Voor de beroepsgerichte leerwegen is dit een praktijk stage die aansluit op de gekozen richting. Deze stage is bedoeld om voor het eerst in aanraking te komen met de beroepspraktijk. Dit is om de leerlingen een beter beeld van het beroep te geven (Laks, 2010). Tijdens deze stage werken de leerlingen aan stage opdrachten die betrekking hebben op huishoudelijke taken, hulp bieden aan cliënten/ patiënten, eerste hulp verlenen en ondersteuning bieden bij activiteiten (Zuidersma & Sijp, 2009). Pilot doorlopende stage Leerlingen die een opleiding MBO Zorg en Welzijn volgen, lopen in het eerste leerjaar een pilot doorlopende stage. De stage is een parttime stagemodel en houdt in dat de leerlingen twee dagen/ ca. 16 lesuren school hebben en daarnaast 20 uur stage lopen. Er is één dagdeel een begeleidend docent op de stageplek aanwezig. De bedoeling van deze stage is om de theorie beter aan de praktijk te koppelen. Ook is het de bedoeling dat er een nauwe samenwerking is tussen de begeleiders van school met de begeleiders van stage, waardoor er sneller problemen ontdekt en opgelost kunnen worden (Zwart & Jong, 2010). 1.2 Opleidings- en beroepsbeeld in het VMBO Het keuzeproces Kenniscentrum Calibris heeft onderzoek gedaan naar leertrajecten die voortijdig schooluitval mogelijk voorkomen. Calibris is verantwoordelijk voor de erkenning van leerbedrijven en voor het onderhoud van de kwalificatiestructuur, voor de sectoren Zorg en Welzijn en sport. Uit het onderzoek blijkt dat het nemen van de beslissing omtrent de opleiding geen één keuze proces is, maar een lopend keuze proces waarbij leerlingen zich moeten richten op de toekomst. De ouders spelen hierin een belangrijke rol, omdat ondersteuning in dit proces ook ruimer moet worden opgevat dan alleen hulp tijdens de eindfase van het VMBO. Ongeveer 20% van de leerlingen lijkt structureel onzeker te zijn over de kwaliteit van hun eigen keuze en de toekomst. Onder deze groep leerlingen bevindt zich een kleine groep leerlingen die geen beroepsbeeld heeft en dit koppelt aan negatieve verwachtingen ten aanzien van de arbeidsmarkt en mogelijkheden voor de toekomst. Onder deze groep bestaat een verhoogde kans op vroegtijdig schoolverlaten. Deze leerlingen hebben persoonlijke begeleiding nodig tijdens hun schoolcarrière (Hagen & Burger, 2009). In een nog lopend onderzoek is aan 2189 MBO- leerlingen en 1280 VMBO- leerlingen gevraagd welke begeleiding de leerlingen ontvangen bij het ontwikkelen van loopbaancompetenties (Zie tabel 1.1). Bijna de helft van de leerlingen (46,9%) is van mening dat (bijna) niets wordt gedaan op het gebied van loopbaanreflectie (Meijers, Kuijpers & Bakker, 2006). In bovenstaande paragraaf (1.2) is te lezen dat het van belang is verder onderzoek te doen naar loopbaanreflectie. Dit zal mogelijk tot uiting komen in de onderzoeken die zullen volgen. Tabel 1.1 Begeleiding bij loopbaanreflectie Begeleiding bij loopbaanreflectie Volgens de leerlingen in % Geen 46,9 Testen 11,2 Opdrachten 15,1 Advies 4,7 Loopbaangesprek 22,2 (Meijers et al., 2006) Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

9 Over de begeleiding van de loopbaan vorming zijn de hiervoor genoemde groep leerlingen naar hun meningen gevraagd. Wat doet de school vooral om leerlingen te laten leren wat zij belangrijk vinden (Zie tabel 1.2). Tabel 1.2 Begeleiding bij loopbaanvorming Begeleiding bij loopbaan vorming Volgens leerlingen in % Geen keuze in leren 28,8 Wordt aan de leerling overgelaten 31,9 Informatie 26,6 Advies 3,3 Loopbaangesprek 9,4 (Meijers et al., 2006) Tevreden over de opleiding In het algemeen zijn de gediplomeerden Zorg en Welzijn tevreden over de opleiding (85%) die ze gevolgd hebben. De leerlingen zijn tevreden over de aansluiting en bruikbaarheid van de theorie tijdens het praktijkdeel van de opleiding. Ook zijn de leerlingen tevreden over de opleiding. 7% van de leerlingen gaf aan ontevreden te zijn over de begeleiding vanuit school tijdens de stages (Hagen et al., 2009). In een onderzoek dat is gepubliceerd door JOB- monitor (Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs, 2005) deden MBO- leerlingen mee. In bovenstaande tabel (zie tabel 1.2) laat zien hoe de MBO- leerlingen oordeelden over de begeleiding die zij ontvingen. Slechts 30% blijkt tevreden over de begeleiding bij hun studie- en beroepskeuze, 24% is ontevreden en 46% scoort neutraal. Iets meer tevreden zijn de MBO- leerling over de begeleiding bij hun studie en over de opvang bij persoonlijke problemen, maar ook over deze onderwerpen is een ruime meerderheid neutraal dan wel negatief. Het meest tevreden zijn de leerlingen over de begeleiding bij hun studie, 38% van de MBO leerlingen geeft aan (zeer) tevreden te zijn (JOB, 2005). Beroepsbeeld Uit het onderzoek van kenniscentrum Calibris blijkt dat de kans op uitval veel groter is wanneer er een vaag beeld is van het beroep. Met name VMBO- leerlingen kampen hiermee, waardoor ze sneller een verkeerde beroepskeuze maken. Uitval van leerlingen remt de instroom op de arbeidsmarkt. Een aanbeveling die de onderzoekers geven zijn dat er meer voorlichtingen worden gegeven op VMBO- scholen en doorstoommodules ontwikkeld moeten worden om zo een goed en realistisch beeld te geven over de opleiding en beroep die de leerlingen mogelijk gaan kiezen. Dit kan doormiddel van meeloopdagen op het MBO, voorbereidende stages en het bijhouden van portfolio s (Hagen et al., 2009). In onderstaande tabel (tabel 1.3) is te lezen wie de VMBO- leerlingen beïnvloedt bij hun keuze voor een MBO- opleiding. Tabel 1.3 Beïnvloeding opleidingskeuze Ouders 44,4% Familie 17,4% Vrienden 18,1% Docent 8,0% Niemand 45,1% Mentor 6,6% (Kenniscentrum Handel, 2004) Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

10 1.3 Uitval van MBO leerlingen Volgens de cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek is in het MBO meer voortijdige schooluitval (10%) dan in het voortgezet onderwijs (4%). Binnen het MBO geldt: hoe hoger het niveau, hoe lager de voortijdige schooluitval. Van de leerlingen op het eerste MBO- niveau behoort 34% een jaar later tot de voortijdige schoolverlaters. Op niveau 2 was dit ruim 15% en op de niveaus drie en vier waren dit 9% en 6% (CBS, 2008). Volgens een gepubliceerd onderzoek van Zijlstra (2008) dat uitgevoerd is onder 923 MBO- studenten blijkt dat een verkeerde studiekeuze de voornaamste reden tot schooluitval is.(zie tabel 1.4). Tabel 1.4 Reden uitval Belangrijkste reden % Leerlingen die gestopt zijn Verkeerde studiekeuze 29 Inhoud uitdagendheid opleiding 27 Persoonlijke redenen 17 Bindend/ niet bindend negatief studieadvies 13 Contact docenten/ studenten/ sfeer 9 Anders 4 (Zijlstra, 2008) Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

11 2. Vraagstelling, doelstelling en definiëring begrippen In dit hoofdstuk worden de vraagstelling en de doelstelling beschreven, die als fundament gelden voor het onderzoek. Om de vraagstelling te kunnen beantwoorden zijn er deelvragen geformuleerd. Omdat er drie deelonderzoeken zijn, is er gekozen om per deelonderzoek één doel en meerdere deelvragen op te stellen. In deelonderzoek één wordt er onderzoek gedaan naar het werken met een portfolio, in deelonderzoek drie wordt er onderzoek gedaan naar de voorbereidende stage in het vierde leerjaar van het VMBO en in het vierde deelonderzoek wordt er onderzoek gedaan naar het lopen van een pilot doorlopende stage in het tweede leerjaar van het MBO. Tevens zijn de begrippen die voortkomen uit de vraagstelling, doelstelling en deelvragen gedefinieerd. 2.1 Vraagstelling: In hoeverre hebben de interventies van de S- factor invloed op de wijze waarop deelnemers de doorlopendheid ervaren binnen en tussen opleidingen? 2.2 Doelstelling en deelvragen: Het doel van dit praktijkonderzoek was om te onderzoeken welke invloed de interventies van de S- factor hebben op het beroeps- en opleidingsbeeld en wat de invloed is op de uitval van leerlingen binnen de MBO opleiding zorg en welzijn. Het uiteindelijke doel van het praktijkonderzoek is om erachter te komen of de interventies van de S- factor ook daadwerkelijk bijdragen aan het terugdringen van leerlingen uitval binnen de sector Zorg en Welzijn van het MBO. Zonder effectieve maatregelen wordt er verwacht dat er in 2015 één op de zes vacatures niet wordt ingevuld. Aan de hand van de drie deelonderzoeken is er gekozen om voor iedere deelonderzoek een subdoel en deelvragen te formuleren. Subdoel één: Het doel van dit deelonderzoek is om te onderzoeken in hoeverre het werken met een portfolio in het derde en vierde leerjaar van het VMBO invloed heeft op het beroeps- en opleidingsbeeld van leerlingen. Deelvragen: 1. In hoeverre heeft het werken met een portfolio invloed op het beroepsbeeld van MBO leerlingen? 2. In hoeverre heeft het werken met een portfolio invloed op het opleidingsbeeld van MBO leerlingen? 3. In hoeverre heeft het werken met of zonder een portfolio binnen het VMBO invloed op de uitval van leerlingen binnen het MBO? Subdoel twee: Het doel van dit deelonderzoek is om te onderzoeken in hoeverre de voorbereidende stage in het vierde leerjaar van het VMBO invloed heeft op het beroeps- en opleidingsbeeld van leerlingen. Deelvragen: 1. In hoeverre heeft het lopen van een voorbereidende stage in het vierde leerjaar invloed op het beroepsbeeld van MBO leerlingen? 2. In hoeverre heeft het lopen van een voorbereidende stage in het vierde leerjaar invloed op het opleidingsbeeld van MBO leerlingen? 3. In hoeverre heeft het lopen van een voorbereidende stage in het vierde leerjaar van het VMBO invloed op de uitval van leerlingen binnen het MBO? Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

12 Subdoel drie: Het doel van dit deelonderzoek is om te onderzoeken in hoeverre een pilot doorlopende stage in het eerste leerjaar van het MBO invloed heeft op het beroeps- en opleidingsbeeld van leerlingen. Deelvragen: 1. In hoeverre heeft de pilot doorlopende stage invloed op het beroepsbeeld van MBO leerlingen in het eerste leerjaar? 2. In hoeverre heeft de pilot doorlopende stage invloed o het opleidingsbeeld van MBO leerlingen in het eerste leerjaar? 3. In hoeverre heeft het lopen van een reguliere stage of een pilot doorlopende stage invloed op de uitval van MBO zorg leerlingen? 2.3 Definiëring begrippen In deze paragraaf worden de volgende begrippen uitgelegd; S- factor, portfolio, voorbereidende stage VMBO, pilot doorlopende stage MBO, uitval MBO leerlingen, beroeps- en opleidingsbeeld in zorg en welzijn, reguliere stagemodel en doorlopendheid. Deze begrippen zijn terug te vinden in de vraagstelling, doelstelling en deelvragen. De deelvragen worden mogelijk beantwoordt door de volgende enquête vragen. Deelonderzoek 1 vragen 16, 17, 18, 25, 26, 27 en 28 gaan over opleidingsbeeld. vragen 20 en 21 gaan over beroepsbeeld. vraag 23 gaat over leerling- uitval. Deelonderzoek 3: vragen 24, 25, 27, 16, 17 en 18 gaan over opleidingsbeeld. vragen 20, 21 en 26 gaan over beroepsbeeld vraag 23 gaat over leerling- uitval. Deelonderzoek 4: vragen 15, 16 en 17 gaan over opleidingsbeeld. vragen 19, 20, 27, 28, 30 en 31 gaan over beroepsbeeld. vraag 22 gaat over leerling- uitval. S- factor; Het door het ontwikkelen en in praktijk brengen van nieuwe individuele doorlopende leerloopbaan praktijken, waarbij inhoud en begeleiding doorlopend tussen schoolsoorten en school- en werksoorten wordt ontwikkeld en ervaren, de instroom van deelnemers VMBO-MBO-HBO Zorg en Welzijn te vergroten, de uitval van deelnemers VMBO-MBO-HBO Zorg en Welzijn te verkleinen en meer competent personeel te behouden, in de sector Zorg en Welzijn (Zuidersma et al., 2010). Portfolio; Is een (digitale) verzamelmap waarin de student reflecties geeft en bewijsmateriaal plaatst waarmee hij de beheersing van competenties aantoont. Het dossierassessment is de beoordeling van een bondig portfolio waarbij de opleiding aangeeft welke bewijsstukken verlangd worden en aan welke kwaliteitseisen deze bewijsstukken moeten voldoen (HVU, 2002). Voorbereidende stage VMBO; Is een stage in het vierde leerjaar, van het VMBO, ter voorbereiding op het MBO. Hiermee maken de leerlingen kennis met wat ze kunnen verwachten in het werkveld en wat het beroeps- en opleidingsbeeld is op het MBO (Zuidersma et al., 2010). Pilot doorlopende stage MBO; Is een parttime stagemodel en houdt in dat de leerlingen 2 dagen/ ca. 16 lesuren school hebben en daarnaast 20 uur stage lopen. De 20 stageuren zijn onderverdeeld in 16 uur over twee dagen (maandag/dinsdag of donderdag/ vrijdag, woensdag is de schakeldag en 4 uur flexibel te plannen door de instelling in overleg met de leerling om bijv. elke week een avonddienst of elke maand een weekend te draaien. Daarnaast is er 1 dagdeel een begeleidend docent op de stageplek aanwezig (Zwart & Jong, 2010). Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

13 Uitval MBO leerlingen; Dit gaat om leerlingen die vanaf het VMBO instromen op het MBO, maar die vroegtijdig stoppen gedurende de opleiding. De redenen hiervan zijn: - Geen goede sectorkeuze in het leerjaar 2 VMBO (uitval 33% in leerjaar 3 en 40% in leerjaar 4). - Niet Stagerijp (uitval 40-50% MBO niveau 4 en niveau 2). - Onvoldoende contact met school tijdens zomerperiodes (uitval 30%). - Ontevredenheid over het rendement tijdens de leerloopbaan. Deze cijfers zijn van de sector zorg en welzijn (Zuidersma et al, 2010). Beroeps- en opleidingsbeeld zorg en welzijn; Leerlingen ontwikkelen een opleidingsbeeld en beroepsbeeld door het verzamelen van informatie, het opdoen van ervaringen en daarnaast een betekenis te geven aan die verzamelde informatie en ervaringen. Binnen het VMBO is voor het kiezen van een vervolgopleiding een beroepsbeeld belangrijk. Als de leerling kiest voor een beroep, dan komt daar eigenlijk automatisch de keus voor de opleiding uit voort. Doordat leerlingen een bepaald beeld hebben van een beroep, wordt ook een deel van het opleidingsbeeld duidelijk. Het beroep vormt immers een belangrijk deel van de inhoud van de opleiding. Als een leerling weet dat een beroep bij hem of haar past en ze hebben gekozen voor de desbetreffende opleiding, moet de opleiding ook nog bij hen passen. Hierdoor is er een groot aantal uitvallers en leerlingen die van opleiding switchen. Dit komt, omdat de opleiding zelf niet aanspreekt of anders is dan de leerling had verwacht. Om dit te kunnen bepalen is er informatie en ervaring nodig die niet direct samenhangt met het beroepsbeeld. Beroepsopleidingen en VMBO instellingen moeten zich realiseren dat ze niet alleen begeleiden bij de ontwikkeling van een beroepsbeeld, het gaat ook om het ontwikkelen van meer opleidingsbeeld. Een leerling moet dus zowel weten dat een beroep bij hem of haar past, maar dat ook de opleiding die hen daarop voorbereidt ook past. Het beroeps- en opleidingsbeeld vallen hierdoor samen met elkaar, zoals de beelden van een verrekijker: de toekomst wordt als het ware dichterbij gehaald (Haandrikman, Jansma & Leenders, 2010). Een kantekening die bij dit onderzoek geplaatst moet worden is dat niet wordt aangegeven om hoeveel leerlingen hier uitvallen. Reguliere stagemodel; Dit is een model voor leerlingen uit het eerste jaar van het MBO. De studenten gaan in een tijdsbestek van 20 weken stage lopen in een instelling, waarvan ze 1x in de twee weken een dag naar school moeten, waar ze intervisie hebben (Zuidersma et al., 2010). Doorlopendheid; Dit woord is volgens het van Dale, Handwoordenboek Hedendaags Nederlands, geen correct Nederlands. In het van Dale wordt alleen het woord doorlopen gedefinieerd. Het woordenboek zegt: door.lo.pen (liep door, h./i.doorgelopen) I (onov.ww.) 0.1 lopen door iets 0.2 verder lopen 0.3 (van kleuren) zich uitbreiden buiten de oorspronkelijke grens 0.4 niet onderbroken worden (Sterkenburg, 1988). In het projectplan van de S- factor wordt er gebruik gemaakt van het woord doorlopendheid. In overleg met de oprichters van de S- factor is er besloten om in dit verslag het woord doorlopendheid te gebruiken. Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

14 3.Onderzoeksmethodiek In dit hoofdstuk wordt beschreven wat de methodiek van het onderzoek is. Er wordt een beschrijving gegeven van het onderzoeksdesign, populatie en steekproef, data verzameling en data- analyse. Tevens wordt er een toelichting gegeven op de ethische verantwoording van dit onderzoek. 3.1 Onderzoeksdesign Voorafgaande aan het onderzoek heeft een literatuur verkenning plaats gevonden naar de gedefinieerde begrippen. Het onderzoeksdesign sluit aan bij de vraag- en doelstellingen van dit praktijkonderzoek. Dit praktijkonderzoek is een explorerend onderzoek, met kwantitatieve en kwalitatieve aspecten. Het onderzoek is kwantitatief, omdat er cijfermatig gegevens verzameld zijn, door middel van een enquête, die vervolgens is verwerkt in een statistisch programma (Jong, 2008). Het is ook kwantitatief door het grote aantal leerlingen, die gevraagd is mee te werken aan het onderzoek. Dit praktijkonderzoek wordt beschouwd als nulmeting, daardoor explorerend van aard. De kwalitatieve aspecten liggen in het feit dat er naar de meningen en beweegredenen van de leerlingen wordt gevraagd. Na deze nulmeting zal verder vervolg onderzoek plaats vinden, het project van de S- factor loopt tot en met Populatie en steekproef Bij een respons van 33,3% of hoger is een onderzoek valide en mogelijk generaliseerbaar (Jong, 2008). De tekst die hieronder weergegeven wordt bevatten gegevens, per deelonderzoek, die de kenmerken van de populatie en steekproef weergeven. Er is onduidelijkheid over hoe de populatie en steekproef tot stand zijn gekomen. Daarom is er van uitgegaan van de populatiegetallen uit het project plan van de S- factor (Zuidersma et al., 2010). Deelonderzoek één (N= 89) bestond uit eerstejaars MBO leerlingen van Gezondheidszorg en Welzijn, met of zonder portfolio, van het Horizon College te Noord- Holland. De leerlingen zijn begonnen met het maken van een portfolio in het derde leerjaar van het VMBO. Deze zal bestaan uit: 17 leerlingen uit de groep Zorg met portfolio 19 leerlingen uit de groep Zorg zonder portfolio 7 leerlingen uit de groep Welzijn met portfolio 46 leerlingen uit de groep Welzijn zonder portfolio Deelonderzoek drie (N= 32) bestond uit eerstejaars MBO leerlingen die op het VMBO in het vierde leerjaar een verdiepende stage hebben gelopen. Deze leerlingen hebben tijdens de stage gewerkt met opdrachten die ontwikkeld zijn door de S- factor (Zuidersma et al., 2010). Deelonderzoek vier: (N=28) bestond uit tweedejaars MBO leerlingen van Gezondheidszorg, van het ROC Noorderpoort College en het Alfa College. De steekproef bestond uit 14 leerlingen van het MBO die een pilot doorlopende stage hebben gelopen en 14 leerlingen van het MBO die een reguliere stage hebben gelopen (Zuidersma et al., 2010). Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

15 Hieronder wordt weergegeven (zie tabel 3.1) wat de uiteindelijke steekproef en respons is van het praktijkonderzoek. Tabel 3.1 Populatie en steekproef Verschillende deelonderzoeken Verwachte steekproef Praktijk onderzoek 2010 Aantal leerlingen Uiteindelijke steekproef praktijkonderzoek 2010 Aantal leerlingen Respons Aantal leerlingen Plaats Deelonderzoek (100%) 89 (55,9%) Noord- Holland Deelonderzoek (100%) 32 (32,9%) Groningen Deelonderzoek (100%) 28 (27,1%) Groningen (Zuidersma & Sijp, 2009) 3.3 Dataverzameling Literatuurstudie De literatuurstudie is begonnen met het zoeken naar relevante onderzoeken in de volgende databanken: 4. Google scolar 5. Bohn Stafleu van Loghum vakbibliotheek 6. Wiley 7. Pubmed 8. PiCarta Van de volgende begrippen is gebruik gemaakt tijdens de literatuurstudie om relevante artikelen te kunnen vinden; 9. Uitval - Failure 10. Doorstroom - Flow 11. Beroepsbeeld - Professional image 12. Opleidingsbeeld - Training image 13. MBO - Interme diate vocational education 14. VMBO - Pre- vocational education 15. Portfolio - Portfolio 16. Voorbereidende stage - Preparatory training 17. Reguliere stage - Regular training 18. Pilot doorlopende stage - Ongoing pilot training 19. Doorlopendheid - Continuous nature Tijdens de zoektocht naar relevante literatuur kwam er naar voren dat op internationaal gebied weinig wetenschappelijke artikelen gaan over de uitval op het MBO. Dit komt omdat de leersystemen in het buitenland zodanig anders zijn ingedeeld dan in Nederland, daarom kan dit niet als vergelijkend materiaal gebruikt worden. Daarnaast zijn er door de projectleiders van de S- factor diverse documenten aangereikt, zoals het projectplan van de S- factor en is er gevraagd om ondersteunende theoretische documenten ten behoeve van het literatuur onderzoek. Nationaal zijn er drie onderzoeksartikelen gevonden, één gaat over loopbaanbegeleiding in de beroepskolom, hierin wordt er ook ingegaan op de uitval van MBO leerlingen (Meijers, 2006). Verder zijn er twee artikelen gevonden uit het vakblad voor opleiders in het gezondheidsonderwijs, deze gaan over leertrajecten die voortijdig schooluitval voorkomen (Hagen & Burgers, 2008) en zoektocht van docenten en werkbegeleiders naar de fit tussen leerling en beroepsopleiding om voortijdige schooluitval te voorkomen (Ritzen, 2008). Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

16 In samenwerking met de projectleiders van de S- factor, zijn de verschillende scholen benaderd en gevraagd om deel te nemen aan het onderzoek. Daarbij zijn de adressen verkregen van de leerlingen die geselecteerd zijn voor de steekproef van de populatie. Er is een brief opgesteld om de leerlingen te motiveren mee te doen aan het onderzoek, deze zijn terug te lezen in de bijlage (zie bijlage 7). Tevens staan de deelnemende scholen hier benoemd (zie bijlage 8). Meetinstrument Voor dit praktijkonderzoek is er gebruik gemaakt van een enquête. De gegevens die nodig zijn om antwoord te geven op de vraagstelling en deelvragen, is er voor gekozen om deze te verzamelen via een enquête. Een enquête is een manier van onderzoek doen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een vragenlijst. De vragenlijst wordt aan meerdere personen voorgelegd. Deze personen kunnen de hele doelgroep vormen, of zijn gehaald uit een representatieve steekproef (Jong, 2008). De enquête is ontwikkeld en vastgesteld door de projectleiders van de S- factor en de lector J. Onstenk van het Lectoraat Doorlopende Leerwegen van de Hogeschool InHolland. Er is voor deze vorm van dataverzameling gekozen, om het grote aantal leerlingen te bereiken. In totaal zijn er zeven verschillende enquêtes, voor de drie deelonderzoeken ontstaan. In eerste instantie is er gekozen voor een klassikale afname van de enquête, aangezien de leerlingen zodanig verspreid zitten over verschillende opleidingen was dit organisatorisch niet mogelijk. Daarom is er gekozen voor een digitaal systeem waar de enquêtes ingevuld konden worden, door in de motiverende brief de link te plaatsen naar de enquête (zie bijlage 7). De digitale enquête is geplaatst op De leerlingen die besloten mee te werken aan het onderzoek, zullen ook gevraagd worden of ze willen mee werken aan de eerste en tweede meting. Wanneer de leerlingen besluiten om deel te nemen aan alle metingen, wordt er een IPod verloot. De enquête is gebaseerd op de volgende literatuur: Een vragenlijst uit het onderzoek Het beroepsbeeld van de HBO- V student van Dijkstra & Wiegmink, 2010, het kwalificatiedossier voor de opleidingen Helpende Zorg Welzijn niveau twee, Verzorgende IG niveau drie en MBO- V niveau vier, het aftekenlijst activiteiten Stageboek (stageboek CS Vincent van Gogh), evaluaties werkgroep twee uit Noord- Holland de S- factor en de tweejaarlijkse CGO- enquête van het Horizoncollege. De schriftelijke enquête is terug te lezen in de bijlage (zie bijlage 4,5 en 6). Bij het versturen van de motiverende brieven met de link naar de enquête, bleken een aantal e- mailadressen niet juist te zijn opgegeven (13%). Na navraag te hebben gedaan bij de projectleiders zijn er een nog een paar adressen juist doorgegeven (3,3%). Helaas waren de resterende e- mailadressen niet meer te achterhalen (9,7%). De leerlingen die geen respons gaven op de enquête zijn dagelijks per mail reminders gestuurd. Sommige leerlingen reageerden per mail dat zij de enquête weigerden in te vullen, deze leerlingen hebben nog extra informatie gekregen over het doel van de enquête, wanneer zij hierna nog steeds weigerden deel te nemen, zijn de adressen uit de lijsten van de reminders gehaald. In een Excel bestand is bij gehouden welke leerlingen respons gaven op de enquête en welke niet. Hierin werd ook bijgehouden welke leerlingen weigerden, de opleiding niet deden en de onjuiste adressen. Omdat de respons erg laag bleek te zijn via de digitale site, ook nadat er al meerdere reminders waren verstuurd, is er in overleg met de projectleiders voor gekozen om de leerlingen de enquête schriftelijke te laten invullen. Hiervoor is contact gezocht met de desbetreffende scholen, de respons was toen enigszins verhoogd (12%). Betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek Validiteit van een onderzoek is de mate waarin het onderzoek meet wat het zou moeten meten en het bepaalt de mate waarin het onderzoek vrij is van systematische fouten (Jong, 2008). Betrouwbaarheid van een onderzoek heeft te maken met de stabiliteit van het onderzoeksresultaat. Wanneer een onderzoek zou worden herhaald, dan moeten dezelfde resultaten naar voren komen (Jong, 2008). Dit praktijkonderzoek is vooral explorerend, omdat dit een nul- meting betreft, daarom kan nog niet worden uitgegaan van generaliseerbaarheid. Om dit onderzoek generaliseerbaar te maken moeten eerst de eerste meting en de tweede meting plaats hebben gevonden. Ook zal door dit onderzoek duidelijk moeten worden of het meetinstrument valide genoeg is om deze mogelijk verder te gebruiken bij de volgende onderzoeken. Verder werd onderzocht of ten aanzien van de resultaten Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

17 mogelijk sprake is van interne validiteit. Over externe validiteit kan in dit praktijkonderzoek geen generaliseerbaar antwoord gegeven worden op de vraagstelling, maar dit kan mogelijk bij de eerste en tweede meting wel worden gegeven. De variabelen van dit onderzoek zijn beroeps- en opleidingsbeeld en leerling- uitval. De studenten die geselecteerd zijn om deel te nemen aan het onderzoek, moesten voldoen aan vooraf opgestelde eisen. De steekproef betrof een dergelijk groot aantal leerlingen, helaas was de respons over het algemeen laag, zodat deze nog niet generaliseerbaar zijn ten opzichte van de gehele populatie. De leerlingen werden op uniforme wijze geïnformeerd over het onderzoek (de leerlingen kregen een brief toegestuurd), wat de betrouwbaarheid verhoogd. 3.4 Data- analyse Naar aanleiding van de resultaten van de enquête werden de data verwerkt met behulp van de computerprogramma s Excel en SPSS. De verkregen gegevens uit de enquêtes zijn geanalyseerd op de kenmerken die onderzocht zijn, de zogenoemde variabelen. De interventies zijn geanalyseerd op de mate waarop ze invloed hebben op het leerling- uitval binnen het MBO Zorg en Welzijn en op het beroeps- en opleidingsbeeld. Er is geteld hoe vaak een kenmerk voorkomt. Een kenmerk kan bijvoorbeeld zijn; ja of nee, mee gewerkt, niet mee gewerkt en veel, weinig of niet. De gegevens zijn verwerkt in aantallen en procenten, deze zijn terug te lezen in tabellen (Jong, 2008). 3.5 Ethische verantwoording De leerlingen die deelnamen aan het onderzoek werden geïnformeerd over het doel van het onderzoek. De leerlingen werden gevraagd deel te nemen aan het onderzoek door middel van een motiverende brief. (Zie bijlage). De deelname aan het onderzoek is op vrijwillige basis. Aan het eind van de enquête werd gevraagd of de leerlingen hun adres wilden invullen, dit in verband met de verloting van de IPod en het bijhouden van de respondenten lijst. De gegevens zijn los van de namen verwerkt en weergegeven, zodat de anonimiteit is gewaarborgd. De resultaten van het onderzoek zijn alleen voor dit onderzoek gebruikt en zal niet aan derden worden verstrekt. Hierbij wordt rekening gehouden met de Wet op bescherming van persoonsgegevens (WPB, artikel 10). Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

18 4. Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten van de enquêtes weergegeven. De resultaten zijn per deelonderzoek geanalyseerd met de daarbij behorende deelvragen. De kenmerken van de onderzoek populaties zijn in de bijlage terug te lezen en ook de antwoorden die werden gegeven bij de open vragen (zie bijlage 1,2 en 3). Er is voor gekozen om de vragen die te maken hebben met het opleidingsbeeld, beroepsbeeld en leerling- uitval te analyseren, hierdoor wordt mogelijk een antwoord gegeven op de deelvragen. De resterende vragen zijn tevens geanalyseerd en terug te vinden in de bijlage. (zie bijlage 1,2 en 3) 4.1 Deelonderzoek 1 Portfolio Vraag 16: Het beeld dat ik had van de MBO opleiding is gebaseerd op: De leerlingen mochten maximaal drie antwoorden geven op de vraag. 18% van de leerlingen heeft minder dan drie antwoorden gekozen. In onderstaande tabel (tabel 4.1) is te zien dat het beeld van de opleiding van de meesten leerlingen gebaseerd is op de verhalen van vrienden en familie (21,15%) en open dagen (24,75%). Daarna volgen leerling bezoekdagen (16,4%) en voorlichting op het VMBO (14,85%). Opvallend is dat weinig leerlingen, die met een portfolio hebben gewerkt, aangeven dat hun beeld gebaseerd is op het feit dat ze met een portfolio, doorstroomlijnen en portfolio gesprekken hebben gewerkt (3,15% en 0,9%). Tabel 4.1 Opleiding gebaseerd op: Antwoorden Zorg met portfolio (N= 19) Zorg zonder portfolio (N= 17) Welzijn met portfolio (N= 7) Welzijn zonder portfolio (N= 46) Verhalen vrienden/ familie 9 4,05% 10 4,5% 3 1,35% 25 11,25% Brochures 2 0,9% 0% 0% 10 4,5% Open dagen 12 5,4% 11 4,95% 3 1,35% 29 13,05% Leerling bezoek dagen 10 4,5% 8 3,6% 4 1,8% 14 6,3% Televisie 0% 0% 0% 0% Voorlichting op het VMBO 6 2,7% 8 3,6% 4 1,8% 15 6,75% Het internet 1 0,45% 4 1,8% 0% 20 9,13% Het feit dat ik in het VMBO al 7 3,15% 1 0,45% 2 0,9% 1 0,45% gewerkt heb met doorstroomlijnen, portfolio en portfoliogesprekken Anders, namelijk 0% 0% 0% 0% Vraag 17: Het beeld wat ik had van de opleiding die ik nu doe, is veranderd sinds ik op het mbo zit? In onderstaande tabel (tabel 4.2) is te zien dat de meerderheid van alle leerlingen (56.55% tegenover 43,4%) aangeeft dat hun beeld van de opleiding niet is veranderd sinds ze op het MBO zitten. Alleen bij de groep Zorg zonder portfolio is er een kleine meerderheid (13,9% tegenover 9.7%) die zegt dat hun beeld wel is veranderd sinds ze op het MBO zitten. Bij de groep welzijn zonder portfolio zijn de leerlingen verdeeld over deze mening, al zegt het meerderheid van deze groep (24,55% tegenover 18,85%) dat het beeld niet is veranderd. Tabel 4.2 Beeld opleiding Antwoorden Zorg met portfolio (N= 19) Zorg zonder portfolio (N= 17) Welzijn met portfolio (N= 7) Welzijn zonder portfolio (N= 46) Ja 7 9,7% 10 13,9% 1 0,95% 20 18,85% Nee 12 16,65% 7 9,7% 6 5,65% 26 24,55% Marieke Langes & Irene Ritsema Januari

19 Vraag 18: Als het beeld van de opleiding die je nu doet is veranderd sinds je op het MBO zit, wat is er dan veranderd? Welzijn: 19 van de 21 leerlingen, die bij voorgaande vraag ja hebben ingevuld, gaven aan wat er veranderd is. Zorg: 16 van de 17 leerlingen, die bij voorgaande vraag ja hebben ingevuld, gaven aan wat er veranderd is. De antwoorden die werden gegeven bij deze vraag zijn terug te lezen in de bijlage (zie bijlage 1). Opvallende antwoorden die werden gegeven waren dat er vier maal werd benoemd dat er meer praktijk werd verwacht tijdens de opleiding. Twee maal werd aangegeven dat de opleiding leuker is dan verwacht. Vraag 25: Doordat ik in het VMBO met een portfolio gewerkt heb, heb ik: In onderstaand tabel (tabel 4.3) is te zien dat de meeste leerlingen van Zorg, die met een portfolio werkten, hierdoor bepaalde workshops, trainingen en praktijkopdrachten in het MBO mochten overslaan (30,8%) De meeste leerlingen van Welzijn, die met een portfolio hebben gewerkt, hebben hierdoor onderdelen van de MBO- opleiding mogen overslaan, maar kregen wel verdiepingsopdrachten. (15,4%) Tabel 4.3 VMBO portfolio Antwoorden Bepaalde workshops, trainingen, praktijkopdrachten, werkstukken in het MBO mogen overslaan Het eerste jaar van het MBO snellen kunnen afronden Langer over het eerste jaar van het MBO gedaan Heb ik bepaalde onderdelen van de MBO opleiding niet hoeven doen, maar kreeg ik verdiepingsopdrachten Zorg met portfolio (N= 19) Welzijn met portfolio (N= 7) 8 30,8% 0 0% 5 19,25% 3 11,55% 0 0% 0 0% 6 23,1% 4 15,4% Vraag 26: Mijn portfolio: In onderstaand tabel (tabel 4.4) is te zien dat de meeste leerlingen van Zorg, die met een portfolio hebben gewerkt, de portfolio in de eerste 10 weken van de MBO- opleiding hebben besproken (30,8%), ook geld dit voor de groep Welzijn, die met een portfolio heeft gewerkt (15,4%). Tabel 4.4 VMBO portfolio Antwoorden Heb ik kunnen gebruiken bij het opstellen van een POP en PAP op het MBO Is in de eerste 10 weken van de MBO opleiding besproken Lijkt veel op het portfolio dat in het MBO wordt gebruikt Is heel anders dan de portfolio dan in het MBO gebruikt wordt Zorg met portfolio (N= 19) Welzijn met portfolio (N= 7) 2 7,7% 0 0% 8 30,8% 4 15,4% 4 15,4% 0 0% 5 19,25% 3 11,55% Marieke Langes & Irene Ritsema Januari