OV SAAL ontrafeld. Riekerpolderaansluiting een van meest in oog springende onderdelen. thema

Transcriptie

1 thema 1 Riekerpolderaansluiting een van meest in oog springende onderdelen OV SAAL ontrafeld Het aantal reizigers in het openbaar vervoer tussen Schiphol en Lelystad groeit sterk. Dit komt onder meer door de ontwikkeling van de Zuidas en Schiphol, het stijgend aantal inwoners van Almere en de aanleg van de Hanzelijn tussen Lelystad en Zwolle. Het huidige spoor kan die groei niet aan. Het openbaar vervoer op het traject Schiphol- Amsterdam-Almere-Lelystad (OV SAAL) heeft daarom een flinke uitbreiding nodig. Vooruitlopend op een themanummer over OV SAAL later dit jaar, worden nu de contractvorm en de Riekerpolderaansluiting op dit traject globaal toegelicht OV SAAL ontrafeld

2 ir. Koen Ingels Amsterdamse WALTZ / ProRail ir. Edwin Slijkhuis MBA Amsterdamse WALTZ / CNMS 1 Plaatsen liggers met ophangconstructie t.b.v. fly-over Riekerpolder; bekijk ook het filmpje Timelapse spoorviaduct over A4 op Youtube foto: D. van Meeteren 2 Het totale traject OV SAAL loopt van Schiphol tot Lelystad 2 Het deel van OV SAAL dat het meest ingrijpend wordt aangepakt, ligt grotendeels op de Zuidas van Amsterdam. Vanaf de Schipholtunnel (via Amsterdam Zuid en RAI) tot en met Duivendrecht (zuidtak) wordt over bijna 8 km aan spoor, kunstwerken en stations gewerkt. Aan de westzijde splitst de lijn ter plaatse van de Riekerpolderaansluiting richting Amsterdam Sloterdijk (westtak). Aan de oostzijde (Utrechtboog) splitst het spoor af richting Utrecht. Korte en middellange termijn OV SAAL wordt in twee fasen uitgevoerd: de korte en middellange termijn. Het doel van de kortetermijnmaatregelen (tot 2016) is om tussen Amsterdam en Flevoland geen zes, maar twaalf treinen per uur te laten rijden. Dit is een eerste stap op weg naar spoorboekloos rijden. De kortetermijnmaatregelen bestaan weer uit twee geografische clusters: het traject Schipholtunnel Duivendrecht en het traject Weesp Lelystad. In het cluster op het traject Schipholtunnel Duivendrecht krijgt het deel tussen de Riekerpolderaansluiting en de Utrechtboog in Amsterdam vier sporen. Door de spoorverdubbeling verbetert niet alleen de dienstregeling op de route Schiphol- Amsterdam-Almere-Lelystad, maar ook op de route Schiphol- Amsterdam-Zuid-Utrecht en verder. In het cluster op het traject Weesp Lelystad (Flevolijn) worden in het bestaande spoor maatregelen genomen om de capaciteit te vergroten (wisselverbindingen, voorzieningen t.b.v. keren van treinen en perronaanpassingen). Verder worden hier geluidsmaatregelen genomen. In totaal is voor de kortetermijnmaatregelen ongeveer 900 miljoen euro gereserveerd. In de plannen na 2016 (middellange termijn) zijn een spooruitbreiding van zes naar acht sporen in Weesp en realisatie van het beveiligingssysteem ERTMS op de SAAL-corridor en op de Gooilijn (Amsterdam Amersfoort) opgenomen. Voor de middellange termijn is ongeveer 500 miljoen euro beschikbaar. Spoor + weg = XSAAL Rijkswaterstaat werkt op dezelfde corridor (Schiphol Amsterdam Almere) aan vergroting van de capaciteit voor het wegverkeer (project SAA). De werkzaamheden aan het spoor en de weg hebben veel gemeenschappelijk. Ze liggen vlak bij elkaar en veroorzaken hinder op de snelwegen en het spoor. Daarnaast hebben de werkzaamheden veel impact op de omgeving en het onderliggende wegennet (vooral in en rond Amsterdam). Hierdoor is gekozen voor een gezamenlijke aanpak op het vlak van slim plannen en bouwen, meer doorstroming en minder hinder, communicatie en omgevingsmanagement. Het samenwerkingsverband tussen ProRail en Rijkswaterstaat heeft de naam XSAAL meegekregen. Allianties Spoorverdubbeling Riekerpolder Utrechtboog De spoorverdubbeling van twee naar vier sporen op het spoortraject Riekerpolder Utrechtboog betreft een totale lengte van circa 8 km. Dit is een enorme uitdaging aan de rand van de stad, waar de beschikbare ruimte zeer beperkt is. Door de ligging van de nieuwe sporen tussen de bestaande sporen en de snelweg zijn de bouwlocaties moeilijk bereikbaar. Het onderliggend wegennet is essentieel in de bereikbaarheid van de stad Amsterdam. Stremmingen en afsluitingen zijn slechts zeer beperkt mogelijk. Om de nieuwe sporen te dragen, zijn nieuwe viaducten nodig of worden bestaande viaducten en bruggen uitgebreid of gemoderniseerd (zie kader Werkzaamheden Riekerpolder Utrechtboog ). OV SAAL ontrafeld

3 thema 3 De spoorverdubbeling in het traject Riekenpolder Utrechtboog heeft een lengte van 8 km 3 De spoorverdubbeling op dit traject is opgeknipt in twee delen. De scheiding ligt bij station Amsterdam Zuid. De werkzaamheden worden gerealiseerd binnen twee alliantiecontracten (fig. 4), waarbij een verregaande samenwerking tussen ProRail en de markt is opgezet. Het is voor ProRail voor het eerst dat een dergelijk contract al vanaf de aanbesteding is opgezet. ProRail heeft met de aannemerscombinaties een alliantie- en een realisatieovereenkomst gesloten. De allianties maken het ontwerp, verzorgen het omgevingsmanagement en treden op als gedelegeerd opdrachtgever voor de uitvoerende aannemers. De allianties beschikken over een risicofonds om ontwerprisico s, omgevingsrisico s en een aantal opdrachtgeversrisico s te beheersen. Onder de realisatieovereenkomst tussen ProRail en de aannemerscombinaties wordt het werk gebouwd. De opdracht van de allianties is het ontwerp en (de voorbereiding van de) uitvoering te optimaliseren en de gezamenlijke risico s te beheersen. Wanneer het ontwerp en de uitvoering goedkoper uitvallen dan voorzien in de oorspronkelijke realisatieovereenkomst, vloeit het financieel voordeel terug naar de alliantie. Indien ontwerp en uitvoering, door optredende alliantierisico s, duurder uitvallen dan voorzien in de oorspronkelijke realisatieovereenkomst, dan past de alliantie het verschil bij. De incentive is dat bij het einde van het werk het resultaat van het alliantiefonds door de aannemerscombinaties en ProRail wordt gedeeld. De Alliantie Amstelspoor, gevormd door ProRail samen met BAM Combinatie Amstelspoor, is verantwoordelijk voor het oostelijk trajectdeel tussen station Amsterdam Zuid en station Duivendrecht. BAM Combinatie Amstelspoor is gevormd door Werkzaamheden Riekerpolder Utrechtboog Bijenpark: aanpassingen bestaande viaduct J. Huizingalaan: bouw van een enkelsporig en een dubbelsporig kunstwerk Riekerpolder: bouw van een enkelsporige fly-over over de J. Huizingalaan, bestaande sporen en de hoofdrijbaan en de parallelbaan van de A4 Verbindingsweg A4 A10 west (knooppunt Nieuwe Meer): nieuw dubbelsporig kunstwerk Verbindingsweg A10 noord A10 zuid (knooppunt Nieuwe Meer): aanpassing bestaande kunstwerk Schinkel: nieuwe beweegbare dubbelsporige brug (foto 5) Museum Tramlijn: nieuw tweesporig kunstwerk Amstelveenseweg: nieuw driesporig kunstwerk Beethovenstraat: nieuw enkelsporig kunstwerk Europaboulevard: twee nieuwe enkelsporige kunstwerken Amstel (Rozenoordbrug): nieuw dubbelsporig kunstwerk (foto 6) A10 (Pergola): nieuw dubbelsporig kunstwerk Verbindingsweg A10 A2 (knooppunt Amstel): nieuw dubbelsporig kunstwerk A2: nieuw dubbelsporig kunstwerk Van de Madeweg: nieuw driesporig kunstwerk Holterbergerweg: twee nieuwe enkelsporige kunstwerken Station Amsterdam RAI: extra perron en vergroting stationshal Station Duivendrecht: opschuiven van perron. BAM Civiel en BAM Rail, BAM wegen, BAM infratechniek en BAM infraconsult. De Alliantie Amsterdamse WALTZ, gevormd door ProRail en de Combinatie Nieuwe Meer Sporen (CNMS), is verantwoordelijk voor het westelijk trajectdeel tussen Riekerpolder en station Amsterdam Zuid. Combinatie Nieuwe Meer Sporen bestaat uit de VolkerWessels bedrijven Van Hattum en Blankevoort en VolkerRail. Fly-over Riekerpolder Een van de meest in het oog springende onderdelen op het traject is de Riekerpolderaansluiting, waar de zuidtak aansluit op de westtak. Het is een van de drukst bereden stukken spoor rond Amsterdam en vanwege het gebruik van de westtak door OV SAAL ontrafeld

4 4 Alliantiemodel 5 Schinkelbrug foto: D. van Meeteren 6 Rozenoordbrug foto: Gerrit Serné alliantie overeenkomst Tijdens het VO zijn ook de meest fundamentele keuzen gemaakt, waaronder het uitvoeren van de fly-over in prefab beton. Vanwege de unieke vorm en afmetingen was dit alleen mogelijk door nauwe samenwerking met de prefab-betonleverancier. Niet alleen de stap naar prefab, maar vooral de vormgevingseisen waren bepalend voor de uiteindelijke oplossing. Doordat het welstandrisico in het domein van de alliantie valt, was het noodzakelijk vroegtijdig de hele keten te mobiliseren om tot het optimale ontwerp te komen. In samenhet hogesnelheidsnet, zeer kritisch voor de reiziger in de verbinding met Schiphol. Er wordt onder meer een enkelsporige fly-over gebouwd over de A4, de bestaande sporen en de noordelijke hoofdrijbaan en de parallelbaan van de A4. Zes sporen worden ingeklemd tussen de A4, waarbij nauwelijks ruimte overblijft om het spoorwerk en de kunstwerken uit te voeren. Dit maakt het onmogelijk onderdelen parallel uit te voeren met een complexe fasering tot gevolg. Al tijdens de aanbesteding in 2010 werd duidelijk dat hier de belangrijkste schakel in het kritieke pad van het werk te vinden was en werd een grote optimalisatie voorgesteld. Aanvankelijk zou het zuidelijk dek bestaan uit een hoog en ruim 300 m lang kunstwerk. Door het spoor over het onderliggend wegennet met een kort brugdek te laten kruisen op het niveau van de snelweg, was een grote besparing mogelijk. Ondanks de vertraging door de inpassing van het Tracébesluit in het ontwerp en de introductie van robuust spoor 1 ) tijdens de ontwerpfase, is tijdens de uitwerking van het Voorlopig Ontwerp (VO) veel aandacht besteed aan de optimale fasering en ruimtelijke inpassing van het werk. De maakbaarheid is immers in alle fasen van groot belang. Het faseringsplan van de Riekerpolder is hierbij globaal (fig. 8): Bouw zuidelijk kunstwerk (KW4d) en zuidzijde kistdam (KW3c) Bouw nieuw zuidelijk spoor 1 ) Bij de introductie van robuust spoor op de zuidtak is de beschikbaarheid en betrouwbaarheid boven flexibiliteit gesteld, waardoor bijvoorbeeld minder wissels in het traject zijn geplaatst en de life-cycle-kosten substantieel konden worden gereduceerd. ProRail 4 alliantie Raad van Bestuur alliantie basisovereenkomst uitvoerend aannemer opdrachtnemer risico s organisatie uitvoering Sloop zuidelijk bestaand KW Bouw fly-over (KW4c) en kistdam (KW3c) Bouw nieuw spoor westtak Sloop deel noordelijk bestaand KW en aanpassing bestaand KW (KW4a) Bouw nieuw dubbelsporig KW (KW4b) Bouw nieuwe middensporen t.b.v. viersporigheid. alliantiesom uitvoeringssom 5 6 OV SAAL ontrafeld

5 thema 7 Doorsnede fly-over KW4c 8 Vormgeving fly-over Riekerpolder architect: Paul van der Ree, studiosk 9 Overzicht kunstwerken Riekerpolder PVR GC 25kV Ophangconstructie Waar de rol van de werkvoorbereiding in het ontwerpteam tijdens het VO cruciaal was voor het toetsen van de maakbaarheid in de verschillende fasen van het werk, is tijdens het definitief ontwerp (DO) veel aandacht besteed aan de detaillering en nadere afstemming met stakeholders. Voor de fly-over was dit bijvoorbeeld de uitvoeringsfasering van het dek. Na plaatsen van de drie middelste balken op de opleggingen, is een ophangconstructie geplaatst voor de buitenste balken die zelf geen directe oplegging hadden (foto 1 en fig. 7). Na uitharding van de druklaag en inwendige koppelbalken kon dit hulpwerk worden hergebruikt voor een volgend veld. In het themanummer van Cement dat volledig is gericht op OV SAAL (verschijnt na de zomer), wordt dit gedetailleerd besproken DETAIL 4 1% 250 uitstekende wapening 1000x 2200 DETAIL spraak met architect, constructeur en leverancier is een oplossing gekozen die recht doet aan de ambitie om een landmark neer te zetten bij het verlaten van Amsterdam. Belangrijk voor het beeld van het kunstwerk is de keuze grote gekromde kokerbalken inwendig te koppelen bij de oplegging. Hierdoor hebben de buitenste balken zelf geen oplegging, waardoor over de hele lengte van het kunstwerk een prominente gelijkvormige rand ontstaat (fig. 9). Samen met de antracietkleurige randelementen geeft dit de kunstwerken op deze locatie hun karakter. Buitendienststelling Door de beperkte ruimte en de complexe spoorlay-out is de samenwerking tussen civiele en spoordisciplines van groot belang voor het bepalen van de behoefte aan treinvrije periodes (TVP s). Er is jaarlijks de beschikking over vijf grote TVP s in het weekend. Aangezien ook aan de westtak wordt gewerkt, vraagt dit nauwe afstemming met vervoerders (o.a. NS). De alliantie laat hier zien dat de maximale ruimte kan worden gevonden door integratie van kennis en gebruik van niet alleen OV SAAL ontrafeld

6 8 het interne netwerk van ProRail maar ook van het externe netwerk (Rijkswaterstaat en welstand van de gemeente Amsterdam). Zo was het mogelijk in nauwe afstemming met ontwerp, uitvoering en vervoerders het aantal TVP s op de westtak te verminderen door integratie tot één langdurige buitendienststelling in de lente van Naast de alliantie tussen bouwcombinatie en ProRail speelt hierbij de volwaardige integratie van ontwerp en uitvoering en van civiel en spoor een belangrijke rol. Door de nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat was het mogelijk in de zomer van 2013 de A4 langdurig om te leiden en deels te stremmen om de onderbouw van de fly-over te realiseren. In een 51-urige TVP in dezelfde periode, konden de velden boven de snelweg worden gelegd. Het ontbreken van een onderslagbalk en toepassen van prefab in de kolommen maakte het mogelijk in een periode van zes weken de meest kritische steunpunten te realiseren (foto 1). Tot slot In het najaar van 2013 is hard gewerkt aan alle voorbereidende werkzaamheden voor het zuidelijk spoor, zodat de trein begin 2014 direct langs de A4 zal lopen op zijn definitieve locatie. Na de indienststelling van het zuidelijk spoor zal al tijdens de TVP worden gestart met de sloop van het bestaande spoor en kunstwerk. Daardoor kan de fly-over verder worden voltooid en in de lente van 2015 in dienst worden gesteld. Met de bouw van de laatste kunstwerken kan vervolgens de viersporigheid in 2016 worden gerealiseerd. OV SAAL ontrafeld