Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp)

Transcriptie

1 ONDERZOEKSOPDRACHT KCNR Vis monitoring met innovatieve technieken Ontwikkeling van een camera tel- en volgsysteem voor het onderzoeken van vismigratie. Pilotlocatie de Onlanden: Ingang zuidelijke slenk de Onlanden op grens met Leekstermeer Titel van het project (Kort en krachtige weergave van het onderwerp) Korte omschrijving van de onderzoeksopdracht Traditioneel wordt de effectiviteit van vispassages onderzocht met fuiken. Dit zijn doorgaans vrij arbeidsintensieve methoden om onderzoek te doen. Bovendien blijkt dat fuiken niet altijd goed vangen en gaat de vangsteffectiviteit achteruit als de fuiken vervuild raken. Regelmatig schonen is noodzakelijk. Andere meetmethoden voor vispassage is de elektronische visteller (FishCounter). Nadeel hiervan is dat dit systeem wel aantallen maar geen vissoorten registreert. Met het zenderen (akoestisch, telemetrisch) van vissen is dat wel mogelijk, maar dan gaat het om individuele vissen en niet om alle vissen die de passage nemen. Aanleiding tot de onderzoeksopdracht en de huidige situatie Met de toenemende zichtdiepte van veel wateren in Nederland, zijn er betere mogelijkheden om ook met onderwatercamera s onderzoek te doen naar de werking van vispassages. Deze camera s zijn tegenwoordig steeds voordeliger en vormen daardoor mogelijk een kosten effectieve manier om onderzoek te doen naar de

2 werking van vispassages. In dit voorstel is een pilot uitgewerkt voor een onderzoek met onderwater camera naar de vispassage bij de Zuidelijke slenk van de Onlanden. Gewenste situatie met betrekking tot het vraagstuk Het doel van deze pilot is: - onderzoek doen naar de werking van de vismigratie voorziening, advies indien deze niet goed functioneert. - nagaan of een camera opstelling geschikt is voor de uitvoering van monitoring vismigratie - in beeld brengen van de vismigratie - promotie van de onlanden voor vissen (tot dusver is hier weinig of geen aandacht voor geweest in de media) Proefgebied - De Onlanden is een groot waterbergingsgebied dat sinds januari 2014 in werking is getreden. Doel van het ontwikkelde gebied is om water vanuit Drenthe vertraagd af te voeren en het overschot te bergen indien vrije lozing niet mogelijk is van de sluizen bij Lauwersoog. Het Eelder- en Peizerdiep zijn omgeleid en komen via de Onlanden uit in het Leekstermeer. Trekvissen, waaronder aal, winde, rivierprik en in de toekomst mogelijk zeeforel moeten nu via het Leekstermeer en de Onlanden migreren om de midden- en bovenlopen van de beken te bereiken. De Onlanden zelf vormen ook geschikt paai- en opgroeigebied voor soorten als snoek, baars en blankvoorn. De toegang naar de Onlanden is er via een vismigratievoorziening. Onderzoek naar de werking hiervan is tot dusver niet uitgevoerd. Figuur 1.1 Boven: kaartbeeld van de Onlanden (bron: met ligging van de onderzoek locatie (rode cirkel). Onder, links: overlaat van de vismigratievoorziening in aanleg. Onder, rechts: de vismigratievoorziening in werking bij relatief hoge afvoer. Meer info in bijlage

3 Resultaat/product Het resultaat betreft een korte bondige rapportage waarin aangegeven is: welke soorten en aantallen passeren, welk aanbod (soorten en aantallen) er is, welke periode en tijdstip van de dag, passage in relatie tot waterhoogtes doorzwemzone en stroomsnelheid. Eindproducten - Literatuuronderzoek - Meetplan - veldmetingen - Rapportage van de verrichte metingen, interpretatie en conclusies Geschikt voor studenten van de opleidingen. SABC. Afstudeeropdracht, opdracht managementstage of schakelstudent Afstudeeropdracht: 4 maanden in jaar 4 Honours studenten: projecten van 3 of 4 credits maar met meerdere studenten samen.

4 De volgende kennis/skills zijn noodzakelijk en/of gewenst Te bespreken BIJ INTERNE OPDRACHTGEVER Lectoraat Thema Programmalijn Ruimtelijke Transformaties Contactgegevens intern HG Contactpersoon: Floris Boogaard Contactgegevens: Website: BIJ EXTERNE OPDRACHTGEVER Contactgegevens Begeleiding: Martin Kroes (Kroes Consultancy) en Jeroen Huisman (Van Hall Instituut) Contactgegevens: Tel.: +31 (0)

5 Bijlagen Materiaal en methode Materiaal Het materiaal bestaat uit een vaste camera opstelling aan de boven- en benedenstroomse zijde van overlaat. Camera s zijn voorzien van een bewegingsmelder, die ervoor zorgt dat camera aanslaat op het moment dat er vis passeert. Dit voorkomt dat er veel beeldmateriaal moet worden bestudeert waarin niets te zien valt. Tevens beschikt de camera over een infrarood sensor, zodat ook opnames in de duisternis kunnen worden gemaakt. De beelden worden opgeslagen op een sd. kaart. Deze wordt eens per week leeggehaald. Onderzocht wordt of het mogelijk is om beelden direct door te sturen naar een laptop op kantoor. Alleen moet daarvoor een internetverbinding worden gerealiseerd en de mogelijkheden hiertoe zijn momenteel onduidelijk. Constructie Een robuuste camera opstelling is nodig vanwege de soms sterke stroming en het passeren van drijfvuil. Daarom wordt voorgesteld om de camera te verbinden via een constructie van steigerpijpen. Een voorbeeld is weergegeven in de onderstaande tekeningen. De camera is zodanig opgesteld deze de gehele doorzwemzone in beeld brengt. De doorzwemzone is het gedeelte tussen de stenen. Hier ligt de enige mogelijkheid om voor vissen om de drempel te kunnen passeren. In principe kan dit tussen de stenen die zijn geplaatst over de hele breedte van de overlaat. De verwachting is dat vissen vooral in het midden passeren, omdat hier de grootste waterdoorlaat is en daardoor de beste passagemogelijkheden. Naar schatting is de zone 40 cm breed bij 30 cm hoog en goed te bekijken met een onderwatercamera. Steigerbui Stroomrichtin Steen Camera Overlaat

6 De voorkeur van het waterschap gaat uit naar een andere onzichtbare constructie. Bijvoorbeeld een paal met een spiraalveer eronder of iets dergelijks die omklapt als er bijvoorbeeld een boomstronk tegenaan drijft. Soort van boksbal onderwater. Voordeel is dat deze constructie niet opvalt en jeugd met bootjes niet gaan kijken wat het is voor constructie en b.v. de camera s meenemen/slopen. Roy van Hezel, waterschap Noorderzijlvest heeft een schets gemaakt.

7 Uitvoering en analyse In de maanden maart, april en mei worden metingen gedaan met de onderwatercamera. De metingen worden continu gedaan, gedurende 24 uur. Op deze manier ontstaat er inzicht in de dag en nacht ritmiek en tevens in de werking in relatie tot de afvoer. Zowel de stroomop- als afwaartse migratie wordt in beeld gebracht. De opgenomen beelden worden wekelijks geanalyseerd en verwerkt tot Excel tabellen (soort, aantal, migratierichting, tijdstip) en bijbehorende grafieken. Kunnen we nog iets zeggen over de lengteklassen of zal dit lastig worden met camera s? Overwegingen/vragen: Meten van waterhoogtes in de doorzwemzone? Stroomsnelheid meten met stroomsnelheidsmeter indicatief? In samenwerking met iemand van Natuurmonumenten? Moeten we toestemming van Natuurmonumenten? En staatsbosbeheer op de hoogte stellen en Hengelsportfederatie groningen/drenthe. I.v.m. controle Boa s en verwijderen opstelling. En WS noorderzijlvest plaatsen constructie in watergang. Afvangen drijfvuil? Tijdelijke drijfbalk? Stroomvoorziening? Accu (in kist op de kant)? Voor nu prima, voor later in combinatie met zonnepaneel zodat accu s niet vervangen hoeven worden. Als het slechts een pilot betreft dan kunnen we kiezen voor een kortere periode, bijvoorbeeld de periode ½ april t/m ½ mei. In deze periode kunnen we bijvoorbeeld 3 keer per week de sd kaart leeghalen, voor het geval er geen stroomvoorziening mogelijk is. Resultaat/product Het resultaat betreft een korte bondige rapportage waarin aangegeven is: welke soorten en aantallen passeren, welk aanbod (soorten en aantallen) er is, welke periode en tijdstip van de dag, passage in relatie tot waterhoogtes doorzwemzone en stroomsnelheid.

8 Met deze resultaten wordt een beschouwing gegeven over de functionaliteit van de vispassage en over de toepasbaarheid van onderwatercamera s voor monitoring van vismigratie bij vispassages en worden aanbevelingen gedaan voor toekomstig onderzoek. Tevens worden beelden bewerkt tot korte filmpjes die kunnen dienen als informatief of promotiemateriaal. Planning Werkzaamheden Februari Maart April Mei Juni Juli Weeknr Vaststellen pva Toestemming Natuurmonumenten Aanschaf materialen Maken van testopstelling Testen opstelling Opnames maken Verwerken van beelden Conceptrapport Eindrapport