Het belang van importen voor het MKB

Transcriptie

1 Het belang van importen voor het MKB ir. C.C. van de Graaff drs. M.J. Overweel Zoetermeer, september 2002

2 ISBN: Bestelnummer: A Prijs: 25,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting of numbers and/or text as an explanation or support in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Omvang en herkomst van de importen Aantal importeurs in het Nederlandse MKB Belang van import Herkomst van de importen 15 3 Aard van de importen Aankoopdoel Type product Concurrerende importen Innovatieve producten 20 4 Achtergronden importgedrag De industrie De handel Financiële dienstverlening 26 3

4

5 Samenvatting Bijna een kwart van het Nederlandse MKB importeert. De belangrijkste sector op importgebied is de handelssector. Deze sector is namelijk goed voor de helft van het aantal importeurs. Een tweede belangrijke sector is de industrie. In het algemeen kan gesteld worden dat het al dan niet importeren door bedrijven, in welke sector dan ook, een verband vertoont met de bedrijfsomvang: hoe groter het bedrijf, hoe groter de kans dat het importeert. Het aantal bedrijven die deelnemen aan het importproces vertoont door de jaren heen een aanzienlijke dynamiek. De laatste jaren is vooral het aantal kleine importeurs toegenomen. Een groot deel van de import van goederen is bestemd voor verbruik in het productieproces van de producerende sectoren. Het gaat hierbij om de importen van grondstoffen en halffabrikaten. Daarnaast importeert de handel veel goederen die enerzijds in Nederland verkocht worden en anderzijds weer uitgevoerd worden. Er blijkt een relatie te bestaan tussen import en export. Bedrijven die importeren blijken relatief vaker ook te exporteren in vergelijking met bedrijven die niet importeren. De bestaande importeurs blijken ieder jaar meer te importeren dan het voorgaande jaar. Het grootste deel van de importen komt uit de buurlanden Duitsland en België/Luxemburg. Tussen de sectoren bestaan grote verschillen in aankoopdoel. Deze hangen uiteraard samen met verschillen in de productieprocessen. De voornaamste aankoopcategorie is grondstoffen voor industrie, bouw en logiesverstrekking. De kleinste aankoopcategorieen zijn consumptiegoederen food en diensten. Meer dan de helft van de importen betreft goederen en diensten die ook in Nederland worden aangeboden. We spreken dan van concurrerende importen. In de meeste gevallen worden deze goederen in het buitenland aangekocht omdat ze in Nederland te duur zijn. De niet-concurrerende voldoen aan een specifieke vraag en zijn lang niet altijd laagwaardig. 15% van de importen van het MKB wordt door de importeurs op een of andere wijze als innovatief beschouwd. Ook hier lijkt een grootteklasse-effect een rol te spelen. Naar verhouding importeren kleine bedrijven meer innovatieve producten dan grotere bedrijven. Binnen het onderzoek is speciaal aandacht geschonken aan drie sectoren, te weten de industrie, de handel en de financiële dienstverleners. Het blijkt dat geen van de bedrijven uit de drie sectoren knelpunten ontmoette die karakteristiek zijn voor het importproces. Importen zijn voor alle drie sectoren instrumenteel voor het productieproces. Sterker: in een aantal gevallen is importeren onvermijdelijk bij de stappen in het internationaliseringsproces. Een voorbeeld hiervan is outsourcing. In de handel zijn importen en exporten vaak aan elkaar verbonden. Een groot deel van onze exporten bestaat uit wederuitvoer. Dit heeft te maken met de ligging van Nederland, maar ook met de Nederlandse handelstraditie, zo wordt gesteld. Voor de financiële dienstverlening is import soms verplicht en onvermijdelijk. Voor de beleggers zijn importen vaak bittere noodzaak. Binnen de drie sectoren is men unaniem van mening dat importeren noodzakelijk is voor het welzijn van de nationale economie. 5

6

7 1 Inleiding Internationale handel is belangrijk voor de Nederlandse economie en zal de komende jaren verder in belang toenemen, met name ook voor het MKB. Naast export, maakt import deel uit van de internationale handel. Het ligt voor de hand dat een land als Nederland, met betrekkelijk weinig natuurlijke hulpbronnen, grondstoffen importeert. Naast grondstoffen importeert Nederland halffabrikaten en eindproducten. Er is een aantal verschillende redenen waarom halffabrikaten en eindproducten geïmporteerd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld een gunstigere prijs-kwaliteitverhouding van buitenlandse producten ten opzichte van Nederlandse fabrikaten of het feit dat het betreffende product (nog) niet in Nederland geproduceerd wordt. In het laatste geval is mogelijk sprake van de import van innovatieve producten. Middels de Exportthermometer van EIM wordt al jaren gerapporteerd over de Nederlandse export van industriële producten in het algemeen en van de export door het MKB in het bijzonder. Tot voor kort was er nog geen onderzoek uitgevoerd naar de omvang, het belang en het doel van importen door/voor het industriële MKB. In 2000 is door EIM een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de manier waarop het belang van importen voor het MKB in beeld gebracht kan worden 1. De enige informatie die er voor die tijd lag, is zwaar gedateerd 2. De resultaten van het haalbaarheidsonderzoek gaven aanleiding om een vervolgonderzoek te verrichten naar het belang van importen voor het Nederlandse MKB. Daarbij wordt gekeken naar omvang, herkomst en aard van de importen. Uit de haalbaarheidsstudie bleek dat vooral industriële en handelsondernemingen importeerden. Daarnaast bleek de zakelijke en financiële dienstverlening ook een belangrijke importsector te zijn. Om het belang van de importen voor het Nederlandse MKB te kwantificeren, is een zogenoemde importmodule in de derde peiling van het MKB-Beleidspanel 2001 van EIM opgenomen. Om de motivatie en het belang van de importen verder uit te diepen, is binnen voornoemde sectoren een aantal diepteinterviews onder eigenaren, directeurs en im- en exportmanagers gehouden. Leeswijzer De eerste hoofdstukken zijn kwantitatief van aard. Het laatste hoofdstuk is meer kwalitatief van aard. In het volgende hoofdstuk wordt eerst op de omvang en de herkomst van de import ingegaan. Waar mogelijk, wordt ingegaan op sectorspecifieke gegevens. Antwoord wordt gegeven op hoeveel en waarvandaan. In het daaropvolgende hoofdstuk wordt ingegaan op de aard van de producten. Daarbij wordt gekeken naar het type producten dat wordt geïmporteerd en de reden van import. Ook in dit hoofdstuk worden waar mogelijk of wenselijk sectorspecifieke gegevens gepresenteerd. Ten slotte wordt in het laatste hoofdstuk ingegaan op de bevindingen uit de interviews. Het geheel is verder voorzien van citaten uit de gesprekken die in het kader van het onderhavige onderzoek en de haalbaarheidsstudie uit 2000 zijn gehouden. 1 M.J. Overweel, Het belang van importen voor het Nederlandse MKB, Zoetermeer, december CBS 1992, Nationale Rekeningen, een input-outputtabel naar grootteklasse van de Nederlandse economie voor 1992: kleine, middelgrote en grote bedrijven. 7

8

9 2 Omvang en herkomst van de importen In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op het aantal importeurs. Daarbij wordt tevens gekeken naar de verdeling van de importeurs over de verschillende grootteklassen en sectoren. Dat gebeurt evenzo voor het belang van de importen en de herkomst van de importen. 2.1 Aantal importeurs in het Nederlandse MKB Bijna een kwart van het MKB importeert Uit het onderhavige onderzoek komt naar voren dat 23% van de midden- en kleinbedrijven in het Nederlandse particuliere bedrijfsleven in 2000 producten heeft geïmporteerd uit het buitenland. Het aantal importerende bedrijven in het MKB zou daarmee op bijna uitkomen (zie tabel 1). In de haalbaarheidsstudie die aan het onderzoek vooraf is gegaan was ook al een schatting gemaakt van het aantal importeurs. Hierbij was uitgegaan van een berekening van Marktselect 1. Volgens Marktselect zouden er circa anderhalf keer zo veel importeurs als exporteurs zijn in het Nederlandse bedrijfsleven. Wanneer we deze verhouding door zouden mogen trekken naar het MKB, is er een substantieel aantal importeurs binnen het MKB. Afgaande op de resultaten van een exportonderzoek van EIM waarin het aantal MKB-exporteurs in 1998 geschat is op circa , zouden er binnen het MKB dan zo n importeurs actief zijn. De handelssector heeft het hoogste aantal importerende bedrijven Aan de hand van de resultaten van het huidige onderzoek en de berekening uit de haalbaarheidsstudie kan dan ook met redelijke zekerheid worden gezegd dat het aantal importeurs in het MKB in de orde van grootte van zal liggen. Meer dan de helft van de importeurs bevindt zich in de handelssector. Ongeveer 25% komt voor rekening van de industrie, en de financiële dienstverlening en de overige dienstverlening zijn samen ook nog eens goed voor 20% van het totale aantal importeurs in het MKB. 1 Bron: Marktselect, DM-CD. 2 M.J. Overweel en Y.M. Prince, De export van het Nederlandse MKB, een vergelijking met Denemarken, EIM, Zoetermeer,

10 tabel 1 aantal importerende bedrijven, naar sector en grootteklasse in 2001 KB MB totaal MKB industrie bouw handel logies vervoer financiële dienstverlening overige diensten totaal Bron: EIM, Percentage importeurs per sector verschillend Net als exporterende bedrijven, zijn ook importerende bedrijven niet gelijkmatig over de sectoren verdeeld. Zo worden in de industrie, de handel en de financiële dienstverlening relatief meer importerende ondernemingen aangetroffen dan in de overige sectoren (zie tabel 1). In het midden- en kleinbedrijf in de industrie heeft in 2000 maar liefst 40% van de bedrijven geïmporteerd. De handelssectoren blijven qua importdeelnamepercentage hier nipt bij achter. Een positief verband tussen importeren en ondernemingsomvang In het algemeen gesproken neemt het percentage importeurs toe bij oplopende grootteklasse. Dit gegeven vertoont parallellen met bevindingen rond export en bedrijfsomvang. Volgens tal van rapportages over het exporterende MKB 1 is er een verband tussen al dan niet exporteren en bedrijfsomvang. In het kleinbedrijf (bedrijven met 1 t/m 10 werkzame personen) importeert 22% van de bedrijven van het particuliere bedrijfsleven. In het grootmiddenbedrijf (bedrijven met 75 tot 100 werkzame personen) bedraagt het aandeel van importerende bedrijven 34%. In de industrie lijkt het verband tussen ondernemingsgrootten en het al dan niet importeren sterker dan in de overige sectoren. In de industrie importeert namelijk 39% van de kleine bedrijven en 76% van de grote middenbedrijven. Een uitzondering op deze wetmatigheid vormt de financiële dienstverlening. Hier lijkt het verband tussen ondernemingsgrootte en het al dan niet importeren eerder negatief dan positief te zijn. 1 ABN-AMRO, Met Kracht naar het Buitenland, Exportmogelijkheden van het Nederlandse MKB, Amsterdam, 1991, en K. Bakker, R. Becht en M. Overweel, MKB-Exportthermometer van de Nederlandse Industrie, Zoetermeer, augustus

11 figuur 1 percentage importeurs in % 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% industrie bouw handel logies vervoer financiële instellingen KB MB overige diensten totaal Bron: EIM, Het deelnamepercentage vertoont een aanzienlijke dynamiek Bijna 15% van de importeurs uit het MKB doet dat pas een jaar of vier (zie tabel 2). De toename van het aantal importeurs lijkt geen trendmatige lijn te volgen. De laatste twee jaar zijn er minder nieuwe importeurs bijgekomen dan in de twee jaar daarvoor. Opvallend is de groei van het aantal importeurs onder de financiële dienstverleners in de periode geweest. De groei van het aantal importeurs in de handel is in de periode onder beschouwing gelijkmatig, en zeker vergeleken met de twee andere nader beschouwde sectoren tamelijk gering. De ogenschijnlijke vertraging in de groei van het aantal importeurs in de periode 2000 tot oktober , die vooral in de sectoren logiesverstrekking, vervoer en de financiële en overige dienstverlening en in mindere mate in de industrie zichtbaar is, is wellicht te wijten aan enerzijds de koersval van de euro ten opzichte van de dollar en later in de periode aan de (verwachte) recessie. De koersval van de euro heeft met name voor importen van buiten de eurozone als effect dat de inkoopprijzen toegenomen zijn. 1 De meting van het MKB-Bedrijfspanel waarin de importmodule was opgenomen, is in oktober 2001 gehouden. De periode loopt derhalve tot en met september

12 tabel 2 aanvangsjaar importen in procenten van het aantal importeurs 1997 of eerder industrie bouw handel logies vervoer financiële dienstverlening overige diensten totaal Bron: EIM, Inhaalslag kleine bedrijven De groei van het aantal importeurs is in het kleinbedrijf de laatste jaren hoger geweest dan in het middenbedrijf. Het lijkt erop dat er een inhaalslag plaatsvindt (zie figuur 2). In vrijwel alle sectoren doet dit fenomeen zich voor. Evenals bij het (vermoede) verband tussen grootteklasse en deelnamepercentage is de trend ook hierbij het duidelijkst in de industrie. In de industrie zijn namelijk relatief veel (30%) kleine bedrijven in de periode begonnen met importeren. Overigens is het aantal middenbedrijven in de handel dat is gaan importeren heel laag vergeleken met dat in de andere sectoren. figuur 2 aanvangsjaar importen, naar grootteklasse 100% 80% 60% 40% 20% 0% KB MB of eerder Bron: EIM, Belang van import Het belang van de import kan op diverse wijzen worden gemeten. In deze paragraaf wordt het belang van de import afgemeten aan het aandeel van de importen in het verbruik van grondstoffen en halffabrikaten, de relatie tussen import en export en aan de ontwikkeling van de waarde van de importen. 12

13 Het aandeel van importen in het verbruik van de importeurs in de industrie is aanzienlijk Deze maatstaf is vooral voor het producerende bedrijfsleven belangrijk. Voor de dienstverlening en de handel is deze maatstaf, gezien de aard van het productie proces aldaar, minder relevant. In die sectoren wordt voornamelijk geïmporteerd voor de doorverkoop. Het belang van de importen in het gebruik van het importerende MKB wordt dan ook vooral bepaald door de importen van grondstoffen en halffabrikaten van het industriële MKB en het MKB in de bouwnijverheid. Meer dan de helft van de industriële importeurs importeert meer dan 10% van het totale verbruik aan grondstoffen en halffabrikaten en 30% van de bedrijven importeert zelfs meer dan de helft van het verbruik (zie figuur 3). Vergeleken met dat van de industrie is het aandeel van geïmporteerde bouwmaterialen beperkt te noemen. figuur 3 aandeel importen in totale verbruik van grondstoffen en halffabrikaten in het importerende MKB in de industrie en de bouw 60% 50% percentage van bedrijven 40% 30% 20% 10% 0% 1 tot 10% 10 tot 25% 25 tot 50% 50 tot 75% 75 tot 100% percentage van verbruik industrie bouw Bron: EIM, Deze resultaten komen redelijk overeen met de schattingen voor de importen van het MKB die het CBS in 1997 heeft neergelegd in de publicatie van een input-outputtabel over 1992 naar grootteklasse 1. Hieruit kan namelijk worden afgeleid dat het aandeel van importen in het verbruik van het totale midden- en kleinbedrijf circa 25% bedraagt en in de industrie 39% (zie tabel 3). 1 M. Pommée en J.van Dalen, Een input-outputtabel naar grootteklasse van de Nederlandse economie voor 1992: kleine, middelgrote en grote bedrijven, CBS, Voorburg/Heerlen,

14 tabel 3 aandeel importen in het verbruik van de industrie en het totale bedrijfsleven naar grootteklasse 1992 (aandelen in procenten)* sector kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf MKB totaal industrie totaal * MKB betreft het klein- plus het middenbedrijf. Bron: CBS, 1997 (schattingen); bewerkingen EIM. Importeurs exporteren vaker dan gemiddeld Aan de ondernemers in het MKB-Beleidspanel is ook de vraag voorgelegd of ze exporteren. Het bleek dat het percentage exporteurs in alle beschouwde sectoren significant hoger was onder importeurs dan onder niet-importeurs (zie tabel 4). Daarmee is er een significante correlatie tussen import en export. Wat opvalt is dat met name in sectoren die in het algemeen minder vaak exporteren de correlatie tussen import en export sterk is. Dit duidt op een soort van kruisbestuiving. Wellicht is de stap om ook te gaan exporteren dan wel importeren kleiner als een bedrijf al contacten heeft in het buitenland. Wat niet duidelijk wordt uit deze statistische oefening is, welke stap in het internationaliseringsproces het eerst gezet wordt. Overigens was in 2000 ook uit het haalbaarheidsonderzoek naar voren gekomen dat import en export binnen één bedrijf vaak hand in hand gaan. tabel 4 percentage exporteurs onder importeurs en het totale MKB in 2001 importeurs MKB totaal MKB in procenten industrie bouw 25 7 handel vervoer financiële dienstverlening overige diensten 50 9 totaal Bron: EIM, Waarde importen is toegenomen De importeurs zijn de afgelopen jaren in waarde gemeten steeds meer gaan importeren. Het percentage bedrijven die aangeven dat zij steeds meer zijn gaan importeren ligt het hoogst bij de financiële dienstverleners (zie tabel 5). Het laagste percentage bedrijven met groeiende importen bevindt zich in de bouwnijverheid, waar toch nog altijd 35% van de bedrijven aangeeft dat de importen zijn toegenomen. Slechts 7% van alle importeurs geeft aan dat de waarde van de importen is afgenomen. Ook hierbij is er een aanzienlijk verschil tussen de sectoren. Het zijn wederom de bouw en de financiële dienstverlening die de meest extreme ontwikkelingen vertonen. In de bouwnijverheid stelt 15% van de importeurs dat ze in waarde gemeten minder zijn gaan importeren en in de financiële dienstverlening heeft geen enkel bedrijf minder geïmporteerd. 14

15 tabel 5 ontwikkeling van de waarde van de importen in de laatste 3 jaar toegenomen ongeveer gelijk gebleven afgenomen percentage importeurs industrie bouw handel logies vervoer financiële dienstverlening overige diensten totaal Bron: EIM, Herkomst van de importen Het midden- en kleinbedrijf zoekt de importen vaak dicht bij huis Wanneer we kijken naar de herkomst van de importen, valt op dat het MKB de te importeren goederen in het algemeen dicht bij huis zoekt. Het grootste deel van de MKBbedrijven importeert vooral uit West-Europa (zie figuur 4). Het gehele MKB, maar vooral het kleinbedrijf, importeert bovendien vaak het meest uit onze directe buurlanden België, Luxemburg en Duitsland. Kleinbedrijf in de industrie importeert vooral uit België en Luxemburg In de industrie valt op dat de kleine bedrijven (0-9 werknemers) de importen niet alleen vaak bij de directe buurlanden halen, maar ook een voorkeur lijken te hebben voor België en Luxemburg boven Duitsland. Bij het middenbedrijf (10-99 werknemers) is Duitsland populairder. Wellicht zijn kleinere bedrijven in de industrie gevoeliger voor de taalbarrière dan grotere bedrijven. Ook hier zijn parallellen met eerder exportonderzoek zichtbaar. In de al eerder aangehaalde exportonderzoeken is naar voren gekomen dat er in het algemeen een positief verband is tussen omvang van het bedrijf en afstand waarover men exporteert. Importeren de bedrijven wellicht uit hetzelfde land als waar ze heen exporteren? De constatering dat kleine bedrijven eerder uit nabije landen importeren en grotere bedrijven het wel verderop zoeken en de constatering in exportstudies dat kleine bedrijven het op het gebied van export ook eerder dichtbij zoeken dan grote bedrijven, plus het gegeven dat export en import binnen één bedrijf vaak hand in hand gaan, leiden tot de volgende vraag: importeren de bedrijven wellicht uit hetzelfde land als waar ze heen exporteren? Binnen deze vraag kunnen importeren en exporteren uiteraard van plaats in de zin verwisseld worden, omdat immers ook niet onderzocht is welke richting het verband tussen import en export heeft. Met andere woorden: gaat een bedrijf pas exporteren nadat het geïmporteerd heeft of gaat een bedrijf pas importeren nadat het geëxporteerd heeft? 15

16 Financiële dienstverleners importeren vaker uit overige Europese landen Financiële dienstverleners zoeken de importen vaker dan gemiddeld verder van huis. Middelgrote bedrijven in de financiële sector importeren zelfs meer uit overige Europese landen dan uit de directe buurlanden. Waarschijnlijk hangt dit samen met het type producten of diensten dat men importeert. figuur 4 landen waaruit ondernemers in het MKB het meest importeren 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% België/Luxemburg Duitsland rest EG Azië Noord-Amerika overig KB MB Bron: EIM. 16

17 3 Aard van de importen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de soorten goederen en diensten die geïmporteerd worden. Allereerst wordt ingegaan op het aankoopdoel. Daarna wordt een typologie van de importen gegeven. Vervolgens wordt ingegaan op concurrerende en nietconcurrerende importen en ten slotte op de mogelijke bijdrage van importen op het gebied van innovatie. 3.1 Aankoopdoel Grote verschillen tussen sectoren in aankoopdoel van importen Wanneer we kijken naar het totale MKB in het particuliere bedrijfsleven, blijkt dat de importen vrijwel even vaak bestemd zijn voor gebruik in het eigen productieproces als voor de verkoop (zie figuur 5). Er zijn hierbij geen significante verschillen tussen grootteklassen. Tussen de sectoren zijn er echter wel grote verschillen wat het aankoopdoel betreft. Deze verschillen zijn een logisch gevolg van de verschillen in de aard van de bedrijfsactiviteiten. Zo zijn de importen in de sector handel vrijwel geheel bestemd voor de verkoop en is een relatief groot deel van de importen van de industriële sector, de logiesverstrekkers, de bouwnijverheid en de overige diensten bestemd voor gebruik in het productieproces. Naast de handel verkoopt ook de financiëledienstensector de geimporteerde goederen en diensten voor een groot deel door. figuur 5 aankoopdoel van importen per sector 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% industrie bouw handel logies vervoer financiële instellingen overige diensten totaal voor gebruik in productieproces voor de verkoop voor beide Bron: EIM,

18 3.2 Type product De voornaamste importcategorie is grondstoffen Het voornaamste aankoopdoel is ook terug te zien in het type producten dat geïmporteerd wordt. De voornaamste aankoopcategorie is grondstoffen. Dit ligt voor de hand gezien het gebrek aan natuurlijke bronnen van grondstoffen (behoudens gas). De kleinste aankoopcategorieën zijn consumptiegoederen food en diensten. In de industrie staan, zoals in het voorgaande hoofdstuk al is gememoreerd, de importen vooral ten dienste van het ge- en verbruik in het productieproces. Voor het verbruik zijn dit de grondstoffen en halffabrikaten en voor het gebruik in het productieproces zijn dit de kapitaalgoederen, zoals machines. Consumptiegoederen hebben juist in de handel een groot aandeel in de importen, daarnaast vormen de importen van grondstoffen en halffabrikaten hier ook een belangrijke categorie. De financiële dienstverleners maken vergeleken met de twee andere nader beschouwde sectoren relatief meer gebruik van de diensten van buitenlandse bedrijven. figuur 6 type producten, naar sector 14% totaal 17% handel 4% 13% 19% 32% 19% 24% 6% 20% 13% 19% industrie 10% 5% financieel 16% 16% 26% 3% 19% 29% 18% 37% 0% 21% grondstoffen kapitaal-/investeringsgoederen consumptiegoederen non-food halffabrikaten consumptiegoederen food diensten Bron: EIM, Concurrerende importen Wanneer producten of diensten worden geïmporteerd die ook door Nederlandse bedrijven worden aangeboden, dan worden deze importen concurrerend genoemd. Tweederde van de importeurs geeft aan dat de goederen en diensten die zij importeren ook in Nederland worden aangeboden. Hoewel de verschillen niet spectaculair zijn, lijkt het middelgrote bedrijf vaker concurrerende goederen en diensten te importeren dan het 18

19 kleinbedrijf. Een vergelijking van de sectoren industrie, handel en financiële dienstverlening geeft aan dat de handel relatief minder concurrerende artikelen en diensten importeert dan de overige sectoren en dat de logiesverstrekkers het meest aan concurrerende goederen en diensten importeren. Ook hier zijn de verschillen niet spectaculair (zie tabel 6). tabel 6 percentage concurrerende importen percentage concurrerende importen industrie 67 bouw 72 handel 61 logies 74 vervoer 69 financiële dienstverlening 70 overige diensten 67 totaal 66 Bron: EIM, De prijs is vaak doorslaggevend bij concurrerende importen Er zijn verschillende redenen waarom bedrijven producten of diensten importeren, wanneer die ook door Nederlandse bedrijven worden aangeboden. De bedrijven die aangegeven hebben dat de goederen en diensten die zij importeren ook in Nederland te verkrijgen zijn, is gevraagd naar de motivatie om toch in het buitenland zaken te doen. Het meest geantwoorde argument is de lagere prijs van geïmporteerde goederen. Op de tweede plaats komen kwaliteitsverschillen. De vraag is daarbij echter altijd of er dan nog sprake is van concurrerende importen. Een eventuele kortere levertijd is slechts voor een beperkt aantal importeurs een belangrijke overweging. Tussen het kleinbedrijf en het middenbedrijf zijn op dit punt geen belangrijke verschillen op te merken. Tussen de sectoren zijn wel enkele verschillen te onderscheiden. In de industrie zijn vooral de prijs en de kwaliteit doorslaggevend. In de overige en de financiële dienstverlening is de prijs iets minder vaak de reden om te gaan importeren. In deze sectoren spelen relatief vaak andere redenen mee. Het gaat dan bijvoorbeeld om een gebrek aan capaciteit bij Nederlandse aanbieders. Daarnaast hebben nogal wat bedrijven banden met een buitenlands bedrijf waardoor ofwel bij het buitenlandse moeder- of dochterbedrijf wordt ingekocht of het Nederlandse bedrijf gebonden is aan centraal ingekochte goederen. Deze bedrijven vallen onder de categorie andere redenen. 19

20 tabel 7 argumenten voor de invoer van concurrerende goederen kwaliteit is beter levertijd is korter andere redenen goedkoper percentage importeurs industrie bouw handel logies vervoer financiële dienstverlening overige diensten totaal Bron: EIM, Niet-concurrerende importen voldoen aan specifieke vraag en zijn niet altijd laagwaardig Van niet-concurrerende invoer is dus sprake wanneer het te importeren product niet of nauwelijks in Nederland geproduceerd wordt. Het feit dat het niet in Nederland geproduceerd wordt kan met een aantal zaken te maken hebben. Voorbeelden daarvan zijn laagwaardige arbeidsintensieve producten die in Nederland niet (meer) tegen concurrerende prijzen gemaakt kunnen worden. Een andere reden voor de afwezigheid van Nederlandse productie kan zijn dat de markt zo klein of specifiek is dat er simpelweg niet op een economisch verantwoorde wijze geproduceerd kan worden. Een voorbeeld hiervan is de markt van offsetmachines. De markt voor deze machines is in Nederland relatief klein; ze worden hier niet geproduceerd. De markt wordt in dit geval bediend vanuit met name Duitsland en Japan. Een andere belangrijke reden voor de afwezigheid van productie-eenheden kan zijn dat het product zo nieuw is dat het (nog) niet in Nederland geproduceerd wordt of kan worden. Ook in dit geval kan niet van laagwaardige producten gesproken worden. 3.4 Innovatieve producten Zo n 13% van de producten en diensten die geïmporteerd worden door het MKB is volgens de respondenten op zijn minst nieuw voor Nederland (zie tabel 8). De industrie blijft op dit punt iets achter bij het gemiddelde; wellicht is dit te verklaren uit het feit dat een groot deel van de importen door industriële bedrijven uit grondstoffen bestaat. Opvallend is dat in de financiële sector en de overige dienstverlening de importen juist relatief vaak innovatief zijn. Wellicht hangt dit samen met het gegeven dat bijvoorbeeld in de financiële dienstverlening de importen van kapitaalgoederen vergeleken bij de andere sectoren een groter deel van het importpakket uitmaken. 20

21 tabel 8 innovativiteit van importen, naar sector nieuw voor nieuw voor nieuw voor nieuw voor de wereld Europa Nederland het bedrijf niet nieuw percentage bedrijven industrie bouw handel logies vervoer financiële dienstverlening overige diensten totaal Bron: EIM, Kleine bedrijven importeren meer innovatieve producten dan de rest van het MKB Kleine bedrijven importeren wel vaker innovatieve producten of diensten dan middelgrote bedrijven (zie figuur 7). Zo n 25% van de producten die door kleine bedrijven worden geïmporteerd is in zekere zin nieuw. In het middenbedrijf ligt dit percentage met 11% een stuk lager. In de industrie is dit verschil nog duidelijker. De importen van het middenbedrijf in de industrie zijn namelijk in slechts 5% van de gevallen innovatief te noemen. Wellicht zoeken kleinere bedrijven eerst in de buurt naar producten en pas als echt blijkt dat ze in Nederland niet leverbaar zijn, halen ze die producten uit het buitenland. In de handel en de financiële sector is er echter geen significant verschil tussen de grootteklassen. figuur 7 import van innovatieve producten en diensten, naar grootteklasse 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% KB nieuw voor de wereld nieuw voor Europa nieuw voor Nederland nieuw voor het bedrijf MB Bron: EIM,