Financieringsproblemen in de binnenvaart

Transcriptie

1 Financieringsproblemen in de binnenvaart Drs. M.J. Overweel Drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, 26 maart 2014

2 ISBN : Rapportnummer : A Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Panteia BV Panteia BV Bredewater 26 P.o. box CA Zoetermeer 2701 AA Zoetermeer The Netherlands Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke to e- stemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not a c- cept responsibility for printing errors and/or other imperfections. 2

3 Financieringsproblemen in de binnenvaart Boodschap Voldoende bedrijfsfinanciering is een noodzakelijke voorwaarde voor het continueren en groeien van bedrijven in Nederland. Met name kleinere bedrijven hebben momenteel problemen met de financiering. In deze rapportage wordt ingegaan op financieringsproblemen in de binnenvaart, een branche die gekenmerkt wordt door een groot aantal kleine bedrijven met een of enkele schepen. Uit een enquête onder schippers/ondernemers blijkt dat 17% kampt met financieringsproblemen. De schippers/ondernemers met financieringsproblemen hebben gemiddeld grotere schepen dan de schippers/ondernemers zonder financieringsproblemen. Schippers/ondernemers die het vooral van de vrije markt moeten hebben kampen relatief meer met financieringsproblemen dan de schippers/ondernemers in de contractvaart. Verder betreft het meestal zowel de financiering voor de dagelijkse bedrijfsvoering als de financiering voor nieuwe investeringen. Oplossingen worden vooral bij banken gezocht. 1 Inleiding Financiering Voldoende bedrijfsfinanciering is een noodzakelijke voorwaarde voor het continueren en groeien van bedrijven in Nederland. De financierbaarheid van het Nederlandse bedrijfsleven is daarom een belangrijk punt van aandacht. Om de ontwikkeling van de financiering van bedrijven te volgen voert Panteia een halfjaarlijkse financieringsmonitor uit voor het Ministerie van Economische Zaken 1. Met de gegevens die dat oplevert, wordt inzicht verkregen in de behoefte van ondernemers aan financiering en in de wijze waarop in die behoefte wordt voorzien. Resultaten zijn daarbij uitgesplitst naar kleinbedrijf (2 tot 50 werkzame personen), middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) en grootbedrijf (250 of meer werkzame personen). Een van de uitkomsten uit de monitor is dat kleine bedrijven aanzienlijk minder succesvol zijn in het verkrijgen van financiering. Uit de tweede m e- ting in 2012 bleek dat in het kleinbedrijf 18% van de bedrijven financiering heeft gezocht buiten de bestaande kredietruimte en dat bij ongeveer de helft daarvan de gezochte financiering is geweigerd (ofwel 9% van de bedrijven in het kleinbedrijf). 1 Zie onder andere: Ro Braaksma, Wim Verhoeven en Lia Smit, Financiering smonitor Onderzoek naar de financiering van het Nederlandse bedrijfsleven, Panteia, november

4 Financiering in een branche met veel kleine bedrijven: de binne n- vaart De binnenvaart is een branche die bestaat uit veel kleine ondernemingen. De binnenvaartsector kan worden gekarakteriseerd als een sector met een groot aantal kleine familiebedrijven die veelal slechts één of enkele schepen aansturen. Daarnaast kampt de sector momenteel met structurele problemen. Er is sprake van overcapaciteit. Derhalve is het interessant om te kijken of in deze branche sprake is van financieringsproblemen. In een enquête onder binnenvaartschippers zijn enkele korte vragen opgenomen over eventuele knelpunten in de financiering. De enquête is gehouden in de tweede helft van In deze rapportage worden de resultaten weergegeven van de ondernemers onder de schippers. De vragen zijn door 195 ondernemers/schippers beantwoord. Om resultaten over de populatie te kunnen presenteren zijn de resultaten herwogen naar omvang van de schepen (CEMT/AVV-klasse). 2 Financieringsproblemen 17% heeft financieringsproblemen De eerste vraag die aan de ondernemers/schippers is gesteld over financiering luidde: Heeft u op dit moment financieringsproblemen? Uit de enquêteresultaten blijkt dat 17% van de ondernemers op het moment van de enquête financieringsproblemen had. Opvallend daarbij is dat het percentage ondernemers/schippers met financieringsproblemen bij ondernemers die lid zijn van een brancheorganisatie lager is (namelijk 11% van de ondernemers) dan bij de ondernemers die geen lid zijn van een brancheorganisatie (namelijk 33% van de ondernemers). Verder blijkt dat ondernemers/schippers die met personeel varen meer financieringsproblemen hebben (namelijk 24% van de ondernemers) dan ondernemers/schippers die zonder personeel varen (namelijk 7% van de ondernemers). Bij ondernemers met grotere schepen is het percentage ondern e- mers met financieringspr oblemen groter Er zijn duidelijke verschillen in de kenmerken van de schepen tussen de ondernemers/schippers met financieringsproblemen en de ondernemers/schippers zonder financieringsproblemen. Deze kenmerken zijn weergegeven in Tabel 1. Daaruit blijkt dat de ondernemers met financieringsproblemen gemiddeld nieuwere schepen en grotere schepen hebben. Dit heeft een duidelijke link met een nieuwbouwgolf die in de periode heeft plaatsgevonden en die met name grote schepen betreft. 4

5 Tabel 1 Kenmerken van de schepen van ondernemers/schippers met financieringsproblemen en van ondernemers/schippers zonder financieringsproblemen Kenmerken Wel financieringsproblemen Geen financieringsproblemen Gemiddeld bouwjaar Gemiddeld tonnage Gemiddelde lengte IVR Gemiddelde breedte IVR Gemiddelde totaal Kw Bron: Panteia, ) Ondernemers op de Rijnvaart en ondernemers op de vrije markt hebben meer problemen Ook het type werk dat binnenschippers doen blijkt van invloed op het al dan niet hebben van financieringsproblemen. Zo blijkt dat schippers op de Rijnvaart minder financieringsproblemen hebben (namelijk 13% van de ondernemers) dan schippers buiten de Rijnvaart (namelijk 20% van de ondernemers). Verder blijkt dat schippers op de vrije markt meer financieringproblemen hebben dan schippers op de contractmarkt. Onder de ondernemers/schippers op de vrije markt (spotmarkt) heeft 20% financieringsproblemen, onder de ondernemers/schippers met contractwerk is dat 10% en de ondernemers/schippers die zowel contractwerk doen als actief zijn op de vrije markt (spotmarkt) is dat 15%. Kennelijk geeft de vrije markt meer onzekerheden en daardoor meer problemen met de financiering. Aan de andere kant profiteren ondernemers in de vrije markt in tijden van hoogconjunctuur over het algemeen van hogere inkomsten. 3 Financieringsbehoefte Problemen betreffen zowel de bedrijfsvoering als voorgenomen investeringen Aan de schippers/ondernemers, die hebben aangegeven financieringsproblemen te hebben, is vervolgens gevraagd of de financieringsproblemen betrekking hebben op de dagelijkse bedrijfsvoering, op voorgenomen invest e- ringen of beide. Het overgrote deel van de gevallen (64%) betreft zowel dagelijkse bedrijfsvoering als voorgenomen investeringen. Bij 17% gaat het uitsluitend om dagelijkse bedrijfsvoering en bij 19% uitsluitend op voorgenomen investeringen. Kortom, 81% van de bedrijven met financieringsproblemen (ofwel zo n 14% van de ondernemers/schippers) heeft acute problemen omdat het gaat om de financiering van de dagelijkse bedrijfsvoering. 5

6 4 Oplossingen voor de financieringsproblemen Tenslotte is aan de schippers/ondernemers, die hebben aangegeven financieringsproblemen te hebben, gevraagd waar zij zoeken naar oplossingen voor hun financieringsproblemen. De banken zijn daarbij veruit het belangrijkste adres om financieringsproblemen op te lossen. 81% van de respondenten met financieringsproblemen zoekt oplossingen bij banken. Andere bronnen waar oplossingen worden gezocht zijn verladers (20%), informal investors (14%) en familie en/of vrienden (12%) 6

7 De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: Recente Publieksrapportages A Bedrijfsoverdrachten in een periode van recessie en vergrijzing A Ondernemendheid in de culturele sector A Topsectoren in beeld Beleving van het ondernemingsklimaat - meting voorjaar - A Monitor vrouwelijk en etnisch ondernemerschap A Inkomens Zelfstandigen A Samenwerken bij vernieuwing in de topsectoren A Lokale lasten voor bedrijven A Wat drijft MKB ondernemers A Gebruikersinnovatie in het MKB A Topsectoren in beeld. Ontwikkeling van de innovativiteit van de topsectoren in najaar 2012-voorjaar A MKB Rating: Smaakt naar meer, onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKBbedrijven A Vertrouwen in eigen bedrijf keldert: ondernemersvertrouwen door de jaren heen A Samenwerkingskenmerken van challengers in de topsectoren A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in en 2014 A Ondernemen in de horecasector A Ondernemen in de groothandelsector A Ondernemen in de overige dienstverlening A Ondernemen in de bouwsector A Ondernemen in de transportsector A Ondernemen in de autosector A Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB A Ondernemen in de zakelijke dienstverlening A Ondernemen in de metaalelektro A Ondernemen in de voedings- en genotmiddelenindustrie A Ondernemen in de detailhandel A De grijze ondernemer. Internationale vergelijking van de grijze ondernemer A Nulmeting studentbedrijven A Toekomst van de maakindustrie. Knowledge based capital! 7

8 A Opleiding en scholing van zzp ers Resultaten zzppanel meting I van A Internationale benchmark ondernemerschap. Tabellenboek A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update oktober A Technologische en sociale innovatie in een concurrerende markt A Innovatie en internationalisering in het MKB A Innovatie in het MKB, ontwikkelingen in de periode A Fulfilment van online verkoop A De overheid als klant van het MKB A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in en 2014 A De innovativiteit van het MKB in A Monitor buitenlandse investeringen MKB A Sectorale veranderingen in de Nederlandse economie A Geen vertrouwen ondernemers in het economische beleid - Najaar A Verschillen tussen uitzendondernemingen A Economische effecten verlaging van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven A Exportindex MKB. Ontwikkelingen A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update augustus A Bedrijfsfinanciering: zó kan het ook! A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid A Inkomens Zelfstandigen 2012 A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in en 2014 Update juni A De rol van sociale media bij innovatie door zzp ers A Topsectoren in beeld. Internationale oriëntatie topsectoren A Topsectorenpanel. Methodologische verantwoording A Calimero creativiteit: De innovatieve netwerken van zzp ers A Hoe goed ligt de gemeente bij MKB? A Monitor Inkomens Ondernemers A Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie A Innoveren achter de schermen A De financiële positie van het MKB in en 2014 A Minirapportage biomaterialen A Ontwerp krapte-indicator belangrijke beroepen topsectoren A Kleinschalig ondernemen A Topsectoren in beeld - Bekendheid met het topsectorenbeleid en beleving van het ondernemingsklimaat 8