MKB in regionaal perspectief 2006

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MKB in regionaal perspectief 2006"

Transcriptie

1 MKB in regionaal perspectief 2006 Zoetermeer, juli 2006

2 ISBN: Bestelnummer: A Prijs: 25,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 9 2 Economische ontwikkeling van Nederland 11 3 Economische structuur van de provincies Sectorstructuur Grootteklassestructuur 14 4 Ontwikkeling van de afzet Ontwikkeling in Verwachte ontwikkeling in 2006/ Ontwikkeling van de werkgelegenheid Ontwikkeling in Verwachte ontwikkeling in 2006/ Ontwikkeling van de investeringen Ontwikkeling in Verwachte ontwikkeling in 2006/ Conclusie 23 Bijlagen I Tabellen ontwikkeling naar sector per provincie 25 II Definitie gehanteerde begrippen 29 3

4

5 Samenvatting Deze publicatie geeft, in aansluiting op de jaarlijkse publicatie Kleinschalig Ondernemen, een beeld van de economische ontwikkeling van de grootteklassen in het Nederlandse bedrijfsleven in de twaalf provincies. In vier tabellen op de volgende pagina's is de informatie over de ontwikkeling van de afzet, de werkgelegenheid en de investeringen voor elk van de grootteklassen per provincie samengevat in de vorm van een vergelijking met de ontwikkeling in Nederland. Een o geeft aan dat er geen of weinig verschil is met de nationale ontwikkeling. Bij een - of - - is er sprake van een ontwikkeling die (sterk) achterblijft bij de nationale ontwikkeling. Bij een + of + + is er sprake van een (veel) positievere ontwikkeling dan de landelijke ontwikkeling. Het blijkt dat de grootste regionale verschillen voorkomen bij de ontwikkeling van de afzet en de werkgelegenheid, en dan in het bijzonder bij de gerealiseerde ontwikkeling in 2005 en minder bij de verwachte ontwikkeling voor 2006/2007. Bij de afzet en de werkgelegenheid zien we ook verschillen tussen grootteklassen. Regionale verschillen zijn met name aan de orde bij het grootbedrijf. Daar is sprake van uitgesproken sterke en zwakke provincies. Friesland vormt de kern van de zwakke provincies. Daarbij sluiten de beide andere noordelijke provincies zich aan, en ook verder langs de oostgrens blijft de economische ontwikkeling enigszins achter. De achterblijvende economische ontwikkeling van deze provincies manifesteert zich zowel in het grootbedrijf als in het middenbedrijf. Met uitzondering van Friesland scoort het kleinbedrijf er beter dan het middenbedrijf en het grootbedrijf. Uitgesproken sterk staat de provincie Noord-Holland ervoor. De positieve economische ontwikkeling van het grootbedrijf wordt hier versterkt door de eveneens positieve ontwikkeling van het middenbedrijf. In Flevoland en Utrecht is het alleen het grootbedrijf dat een bovengemiddelde ontwikkeling laat zien. Voor Flevoland resulteert dan een bovengemiddelde ontwikkeling van provinciale economie als geheel. In Utrecht is de positieve ontwikkeling van het grootbedrijf niet voldoende om de economische ontwikkeling van deze provincie bovengemiddeld te laten scoren. De economische ontwikkeling in de overige provincies onderscheidt zich nauwelijks van de nationale ontwikkeling, en er zijn binnen deze provincies vrijwel geen verschillen tussen de grootteklassen. 5

6 tabel 1 economische ontwikkeling alle bedrijven per provincie t.o.v. Nederland verwachte verwachte verwachte ling werk- ling werk- gelegen- gelegen- ling inves- ling inves- ling afzet ling afzet heid heid teringen teringen provincie / / /07 Groningen - - o o o o o Friesland - - o o o Drenthe - - o - o o o Overijssel o o - o o o Gelderland o o - o o o Flevoland + o o o o o Utrecht o o o o o o Noord-Holland + + o + o + o Zuid-Holland o o o o o o Zeeland o o o o o o Noord-Brabant o o o o o o Limburg o o o o o o Bron: EIM. tabel 2 economische ontwikkeling kleinbedrijf per provincie t.o.v. Nederland verwachte verwachte verwachte ling werk- ling werk- gelegen- gelegen- ling inves- ling inves- ling afzet ling afzet heid heid teringen teringen provincie / / /07 Groningen o o o o o o Friesland - - o o o Drenthe o o - - o o Overijssel o o - o o o Gelderland o o o o o o Flevoland o o o o o o Utrecht o o o o o o Noord-Holland o o + o o o Zuid-Holland o o o o o o Zeeland o o o o o o Noord-Brabant o o o o o o Limburg o o o o o o Bron: EIM. 6

7 tabel 3 economische ontwikkeling middenbedrijf per provincie t.o.v. Nederland verwachte verwachte verwachte ling werk- ling werk- gelegen- gelegen- ling inves- ling inves- ling afzet ling afzet heid heid teringen teringen provincie / / /07 Groningen o o o o o o Friesland - - o - - o o o Drenthe - o - o o o Overijssel o o - o o o Gelderland o o - o o o Flevoland o o - o o o Utrecht o o o o o o Noord-Holland + o + + o o o Zuid-Holland o o o o o o Zeeland o o o o o o Noord-Brabant o o o o o o Limburg o o o o o o Bron: EIM. tabel 4 economische ontwikkeling grootbedrijf per provincie t.o.v. Nederland verwachte verwachte verwachte ling werk- ling werk- gelegen- gelegen- ling inves- ling inves- ling afzet ling afzet heid heid teringen teringen provincie / / /07 Groningen - - o - o o o Friesland o o - - o o o Drenthe - - o - - o o o Overijssel o o - - o o o Gelderland o o o o o o Flevoland + + o o o + o Utrecht + + o o o o o Noord-Holland + + o + o + o Zuid-Holland o o o o o o Zeeland o o o o o o Noord-Brabant o o o o o o Limburg o o - o o o Bron: EIM. 7

8

9 1 Inleiding Aanleiding In de publicatie Kleinschalig Ondernemen geeft EIM jaarlijks een beeld van de structuur en economische ontwikkeling van het Nederlandse bedrijfsleven, verdeeld naar grootteklassen. De belangrijkste ontwikkelingen worden daarnaast ook op sectoraal niveau besproken. Naast de sectorinformatie die in Kleinschalig Ondernemen is opgenomen verschijnt de publicatie Ondernemen in Sectoren waarin uitgebreidere sectoranalyses worden gegeven. Tot dit jaar was in Kleinschalig Ondernemen ook altijd een hoofdstuk gewijd aan regionale MKB-ontwikkelingen, waarin werd ingegaan op de MKB-structuur en de economische ontwikkeling in de provincies. Recent heeft EIM het model PRISMA-regionaal ontwikkeld, waarmee uitspraken kunnen worden gedaan over de verwachte ontwikkeling van sectoren en grootteklassen per provincie. Het beschikbaar komen van het model PRISMA-regionaal is een van de aanleidingen om tot een zelfstandige rapportage over regionale MKB-ontwikkelingen te komen. Een andere aanleiding is de vraag vanuit de gebruikers van informatie uit het programma MKB en Ondernemerschap om meer aandacht te schenken aan de regionale invalshoek van de ontwikkeling van het MKB. Het beeld van de structuur en ontwikkeling van het MKB zoals dat in Kleinschalig Ondernemen wordt gepubliceerd, past binnen het kader van het Centraal Economisch Plan van het CPB. Omdat het model PRISMA-regionaal wordt 'gevoed' door de uitkomsten van het model PRISMA-K dat wordt gebruikt voor Kleinschalig Ondernemen, past het beeld van de structuur en ontwikkeling van de grootteklassen per provincie zoals dat in deze publicatie wordt gepresenteerd binnen het kader van Kleinschalig Ondernemen. Deze publicatie De grootteklassen die in deze publicatie worden onderscheiden zijn: - kleinbedrijf; - middenbedrijf; - grootbedrijf; - alle bedrijven. Wat de economische ontwikkeling betreft, is in deze publicatie informatie opgenomen over de ontwikkeling in 2005 en de verwachte ontwikkeling in 2006/2007 van de volgende indicatoren: - de afzet (hoofdstuk 4); - de werkgelegenheid (hoofdstuk 5); - de investeringen (hoofdstuk 6). De definities van de gehanteerde begrippen staan in bijlage II. Voorafgaand aan deze informatie staat in hoofdstuk 2 een samenvatting van de economische ontwikkeling van Nederland. In hoofdstuk 3 wordt een beeld gegeven van de economische structuur van de provincies, te weten: - de sectorstructuur; - de grootteklassestructuur. Voor de lezers die meer zijn geïnteresseerd in de economische ontwikkeling van de provincies dan in de regionale verschillen in de ontwikkeling van de grootteklassen, zijn in bijlage I tabellen opgenomen met informatie over de economische ontwikkeling naar sector per provincie. Een toelichting op de sectorindeling staat in bijlage II. 9

10

11 2 Economische ontwikkeling van Nederland In de publicatie Kleinschalig Ondernemen 2006 wordt het volgende beeld geschetst van de economische ontwikkeling van Nederland in de periode / Ontwikkeling van de afzet De afzet van het Nederlandse bedrijfsleven ontwikkelt zich gunstig. Hierbij neemt de buitenlandse afzet sterker toe dan de binnenlandse afzet. Vooral de sterk aantrekkende economische groei in de Europese landen draagt bij aan de groei van de buitenlandse afzet. De industrie profiteert sterk van de aantrekkende Europese groei, waardoor de export belangrijk kan toenemen. Ook de groothandel realiseert een forse exportgroei. Deze groei is mede te danken aan een sterke groei van de wederuitvoer. Een andere sector die sterk voordeel heeft van de exportgroei is de transportsector. De aantrekkende Nederlandse economie doet de investeringsafzet toenemen, waardoor de bouwproductie sterk toeneemt. Vooral de groei van investeringen in nieuwe kantoorpanden en de toename van de bouw van woningen dragen bij aan de groei van de bouwproductie. De afzet van de op de consument gerichte sectoren, zoals de detailhandel, horeca en autosector, neemt toe, maar deze toename blijft wel achter bij de gemiddelde groei van de afzet. De afzetgroei in de genoemde sectoren hangt samen met de toename van de particuliere consumptie. Ook de op zakelijke afzet gerichte sectoren nemen in afzet belangrijk toe. Zo is er een sterke vraag naar informaticadiensten. Uitzendbureaus profiteren sterk van de toenemende bedrijvigheid. Ontwikkeling van de werkgelegenheid De werkgelegenheid neemt weer toe. Hiermee lijkt een einde te zijn gekomen aan allerlei saneringen. Bedrijven hebben de werkgelegenheid binnen hun organisatie weer op orde, en zijn door de aantrekkende economie weer op zoek naar personeel. Het MKB blijft in de werkgelegenheidsontwikkeling enigszins achter bij het grootbedrijf. Dit heeft te maken met een gunstiger afzetontwikkeling van het grootbedrijf. Door een grotere exportgerichtheid profiteert het grootbedrijf eerder van de exportgroei. Vooral in de bouw en de groothandel is de werkgelegenheidsgroei hoog. Ook de zakelijke dienstverlening laat een behoorlijke groei zien. De op de consument gerichte sectoren zoals de detailhandel en de horeca, dragen weinig of niet bij aan de werkgelegenheidsgroei. In de industrie is nog altijd sprake van krimp van de werkgelegenheid. 1 Deze samenvatting van de economische ontwikkeling van Nederland beperkt zich tot de indicatoren die in berekeningen voor de provincies zijn betrokken. 11

12 Ontwikkeling van de investeringen In eerste instantie wordt een groot deel van de investeringsgroei veroorzaakt door de bouw van nieuwe kantoorpanden. In de loop van de tijd zullen de investeringen sterker toenemen, omdat er dan meer ondernemers zullen zijn die tegen de grenzen van hun bezettingsgraad aankomen. Dit maakt aanvullende investeringen noodzakelijk. 12

13 3 Economische structuur van de provincies 3.1 Sectorstructuur De productiestructuur van Nederland is die van een diensteneconomie. Alle diensten tezamen zorgen voor 40% van de werkgelegenheid. De dienstensectoren persoonlijke dienstverlening en zakelijke dienstverlening nemen elk ongeveer de helft hiervan voor hun rekening. De nijverheid is ongeveer even omvangrijk als elk van de dienstensectoren. Er zijn geen grote verschillen tussen de productiestructuren van de Nederlandse provincies, maar we kunnen toch wel enkele accenten onderkennen. Utrecht en Noord- Holland zijn de minst industriële provincies. Daarentegen is de zakelijke dienstverlening bovengemiddeld in de sectorstructuur vertegenwoordigd. Wat Noord-Holland betreft, geldt dat ook voor transport en communicatie. Deze sector is daarnaast ook in Zuid- Holland iets meer dan gemiddeld aanwezig, en in Drenthe het minst. Provincies met juist een industrieel accent zijn Overijssel en Noord-Brabant. De zakelijke dienstverlening is minder dan gemiddeld vertegenwoordigd in de productiestructuur van de perifere provincies, met name in Zeeland, Friesland en Drenthe. Verder valt het hoge aandeel van de handel in Flevoland op. De persoonlijke dienstverlening en de overige bedrijfstakken dragen niet bij aan accentverschillen tussen productiestructuren van de provincies. tabel 5 aandeel sectoren in de werkgelegenheid in 2005 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke nijver- en com- dienstver- dienstver- provincie heid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 22,3 13,3 6,3 23,1 15,7 19,3 100 Friesland 24,2 14,6 4,7 23,3 14,5 18,7 100 Drenthe 23,9 15,5 3,8 23,0 14,7 19,1 100 Overijssel 26,9 15,6 5,0 21,1 15,4 16,1 100 Gelderland 22,9 16,6 4,8 21,6 16,9 17,3 100 Flevoland 18,3 19,7 4,7 18,4 19,7 19,3 100 Utrecht 15,4 16,4 5,0 20,0 29,0 14,2 100 Noord-Holland 14,7 16,0 8,9 21,4 24,9 14,0 100 Zuid-Holland 17,1 16,2 7,4 19,8 21,8 17,8 100 Zeeland 24,7 15,3 6,1 23,6 13,5 16,7 100 Noord-Brabant 27,4 16,9 5,4 18,7 17,3 14,3 100 Limburg 26,2 14,8 6,5 22,4 14,5 15,6 100 Nederland 20,7 16,0 6,4 20,8 20,0 16,2 100 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

14 3.2 Grootteklassestructuur Het aandeel van het MKB in de werkgelegenheid van Nederland bedraagt in %. Daarvan komt een net iets groter aandeel voor rekening van het kleinbedrijf dan van het middenbedrijf. Ook voor de grootteklassestructuur geldt dat de verschillen tussen de provincies over het algemeen beperkt zijn, maar de accenten zijn hier wat geprononceerder dan bij de sectorstructuur. Zeeland en Flevoland hebben een hoog aandeel kleinbedrijf en een laag aandeel grootbedrijf. Ook in Friesland is het aandeel van het kleinbedrijf aanzienlijk. Noord-Holland en Utrecht kennen daarentegen een laag aandeel kleinbedrijf. In Noord- Holland staat daar een hoog aandeel middenbedrijf tegenover. In Utrecht is het aandeel van het grootbedrijf bovengemiddeld. tabel 6 aandeel grootteklassen in de werkgelegenheid in 2005 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 23,9 20,9 55,2 100 Friesland 29,0 22,6 48,4 100 Drenthe 28,3 23,5 48,2 100 Overijssel 23,9 23,7 52,4 100 Gelderland 24,9 22,6 52,5 100 Flevoland 29,7 25,7 44,6 100 Utrecht 19,8 21,1 59,0 100 Noord-Holland 19,2 27,4 53,8 100 Zuid-Holland 23,2 22,7 54,0 100 Zeeland 31,8 24,0 44,2 100 Noord-Brabant 25,0 24,0 51,0 100 Limburg 24,8 22,2 53,0 100 Nederland 24,4 22,6 53,0 100 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

15 4 Ontwikkeling van de afzet 4.1 Ontwikkeling in 2005 In 2005 heeft de afzet van het MKB in Nederland zich positiever ontwikkeld dan in het grootbedrijf. Beide grootteklassen van het MKB ontlopen elkaar wat dit betreft nauwelijks. In de drie noordelijke provincies bleef de ontwikkeling van de afzet in 2005 duidelijk achter bij de landelijke ontwikkeling. Met name de slechte ontwikkeling van de afzet van het grootbedrijf heeft hiervoor de basis gelegd. Daarnaast was de ontwikkeling van de afzet van het middenbedrijf niet florissant. Opvallend is de ontwikkeling van de afzet van het kleinbedrijf in Friesland. Dit is de enige provincie waar sprake was van - sterk - achterblijvende ontwikkeling van de afzet in vergelijking met de landelijke ontwikkeling. Elders was de ontwikkeling van de afzet van het kleinbedrijf conform de landelijke ontwikkeling. Betere prestaties treffen we aan in de westelijke provincies, in de eerste plaats in Noord-Holland, en ook in Flevoland. Ook hier is het het grootbedrijf dat daarvoor de basis heeft gelegd, maar nu dus met een positief effect. De beter dan gemiddelde ontwikkeling van de afzet van het grootbedrijf in Utrecht vinden we niet terug in het totaalbeeld van deze provincie. Aan de positieve totaalscore voor Noord-Holland werd ook bijgedragen door het middenbedrijf. In het zuiden van het land week de ontwikkeling van de afzet, evenals in Zuid-Holland, Overijssel en Gelderland, in alle grootteklassen niet veel af van de landelijke ontwikkeling. tabel 7 ontwikkeling afzet naar grootteklasse in 2005 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 1,2 1,4-1,0-0,3 Friesland 0,0-0,5 0,5 0,1 Drenthe 0,8 0,8-0,3 0,2 Overijssel 0,8 0,9 0,4 0,6 Gelderland 0,9 1,0 0,7 0,8 Flevoland 1,1 1,1 1,1 1,1 Utrecht 1,0 1,1 1,0 1,0 Noord-Holland 1,3 1,7 1,2 1,4 Zuid-Holland 1,1 1,2 0,8 0,9 Zeeland 1,4 1,3 0,6 0,8 Noord-Brabant 1,3 1,4 0,7 1,0 Limburg 1,4 1,3 0,5 0,8 Nederland 1,1 1,2 0,6 0,8 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

16 Het grootste deel van de afzet van het Nederlandse bedrijfsleven vindt zijn weg naar binnenlandse afnemers. In 2005 exporteerde ruim een op de acht Nederlandse bedrijven 1. Onder het grootbedrijf is het aandeel van de exporterende bedrijven vijf keer zo groot als onder het kleinbedrijf. Vooral Limburg kent veel exporterende bedrijven en ook in Noord-Brabant is het aandeel hoog. Het tegendeel geldt vooral voor Friesland, en ook voor de naburige provincies Groningen en Drenthe. Het hoge aandeel exporterende bedrijven in Limburg en Noord-Brabant is niet aan een of twee grootteklassen gebonden: alle grootteklassen kennen een bovengemiddeld aandeel. In Friesland en Drenthe is het aandeel van de exporterende bedrijven in alle grootteklassen lager dan gemiddeld. Hetzelfde geldt voor Flevoland, Utrecht en Noord-Holland. In Groningen staat tegenover de lagere aandelen exporterende bedrijven in het kleinbedrijf en het middenbedrijf een bovengemiddeld aandeel exporterende grote bedrijven. tabel 8 aandeel exporterende bedrijven naar grootteklasse in 2005 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Flevoland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Nederland Bron: KvK ERBO Verwachte ontwikkeling in 2006/2007 In 2006/2007 zal de afzet van het Nederlandse bedrijfsleven zich positiever ontwikkelen dan in 2005 het geval was. Het grootbedrijf doet vanaf nu ook mee. Het middenbedrijf gaat een voorsprong nemen op het kleinbedrijf. Over regionale verschillen in de verwachte ontwikkeling van de afzet in 2006/2007 kunnen we kort zijn: de verwachte ontwikkeling van de afzet zal in alle provincies van alle grootteklassen - en dus van het totaal - niet veel verschillen van de landelijke ontwikkeling. Dit betekent dus dat provincies die in het verleden achter zijn gebleven, weliswaar beter zullen gaan presteren, maar wel vanuit een lagere startpositie. De provincies die 1 De informatie over exporterende bedrijven is gebaseerd op de ERBO-enquête van de Kamers van Koophandel. Dit heeft als consequentie dat bedrijven met minder dan twee werkzame personen buiten beeld blijven, evenals het bank- en verzekeringswezen. 16

17 in het verleden al betere prestaties hebben laten zien, versterken hun positie, maar minder uitgesproken. tabel 9 verwachte ontwikkeling afzet naar grootteklasse in 2006/2007 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 2,6 3,1 2,7 2,7 Friesland 2,4 2,7 2,2 2,4 Drenthe 2,4 2,8 2,4 2,5 Overijssel 2,4 2,9 2,5 2,6 Gelderland 2,5 2,9 2,5 2,6 Flevoland 2,6 3,1 2,8 2,8 Utrecht 2,4 2,9 2,7 2,7 Noord-Holland 2,6 3,3 2,9 2,9 Zuid-Holland 2,5 3,1 2,7 2,8 Zeeland 2,7 3,1 2,6 2,7 Noord-Brabant 2,8 3,3 2,7 2,9 Limburg 2,8 3,3 2,7 2,8 Nederland 2,6 3,1 2,7 2,8 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

18

19 5 Ontwikkeling van de werkgelegenheid 5.1 Ontwikkeling in 2005 In 2005 was er sprake van een afname van de werkgelegenheid 1 in Nederland. De grootste afname voltrok zich in het kleinbedrijf. Het grootbedrijf wist de afname beperkt te houden. De afname van de werkgelegenheid voltrok zich vooral in het noorden en het oosten van het land. Alleen in Noord-Holland was de afname van de werkgelegenheid minder dan de nationale tendens. In alle grootteklassen nam hier de werkgelegenheid minder af dan landelijk, waarbij het middenbedrijf het grootste verschil realiseerde. Voor de negatieve ontwikkeling in het noorden en oosten van het land geldt in grote lijnen het omgekeerde: met enkele uitzonderingen voor het kleinbedrijf in Groningen en Gelderland droegen alle grootteklassen in deze provincies bij aan de achterblijvende ontwikkeling van de werkgelegenheid. In Friesland, Drenthe en Overijssel bleef met name de werkgelegenheid in het grootbedrijf achter. Daarnaast valt de achterblijvende ontwikkeling van de werkgelegenheid van het grootbedrijf in Limburg op, evenals de sterk achterblijvende ontwikkeling van de werkgelegenheid van het middenbedrijf in Friesland, de enige provincie waar ook de ontwikkeling van de werkgelegenheid van het kleinbedrijf sterk achterbleef bij de landelijke ontwikkeling tabel 10 ontwikkeling werkgelegenheid naar grootteklasse in 2005 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen - 1,1-0,5-0,5-0,7 Friesland - 1,9-1,1-0,6-1,1 Drenthe - 1,6-0,9-0,6-0,9 Overijssel - 1,6-0,9-0,7-0,9 Gelderland - 1,5-0,9-0,4-0,8 Flevoland - 1,5-0,9-0,2-0,7 Utrecht - 1,1-0,6-0,2-0,5 Noord-Holland - 0,7-0,2-0,1-0,3 Zuid-Holland - 1,1-0,6-0,3-0,5 Zeeland - 1,0-0,6-0,3-0,6 Noord-Brabant - 1,1-0,6-0,4-0,6 Limburg - 1,0-0,6-0,5-0,6 Nederland - 1,2-0,6-0,3-0,6 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB In deze publicatie wordt de werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsvolume. 19

20 5.2 Verwachte ontwikkeling in 2006/2007 In 2006/2007 zal de werkgelegenheid 1 in Nederland zich in alle grootteklassen positief ontwikkelen. De ontwikkeling van het kleinbedrijf zal wel achterblijven bij de landelijke ontwikkeling. Het middenbedrijf zal in 2006/2007 het grootbedrijf van de koppositie verdrijven. Er zijn vrijwel geen regionale verschillen in de verwachte ontwikkeling van de werkgelegenheid in 2006/2007. De ontwikkeling van de werkgelegenheid van zowel het middenbedrijf als het grootbedrijf loopt naar verwachting in alle provincies in de pas met de nationale ontwikkeling. Voor 2006/2007 worden voor het kleinbedrijf in Friesland en Drenthe, evenals in 2005, minder gunstige ontwikkelingen verwacht. Als enige provincie is voor Friesland de verwachting voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid totaal ook minder gunstig. tabel 11 verwachte ontwikkeling werkgelegenheid naar grootteklasse in 2006/2007 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 0,9 1,8 1,5 1,4 Friesland 0,4 1,5 1,3 1,1 Drenthe 0,6 1,7 1,4 1,2 Overijssel 0,7 1,7 1,4 1,3 Gelderland 0,8 1,7 1,6 1,4 Flevoland 0,8 1,8 1,9 1,5 Utrecht 1,0 1,9 1,8 1,7 Noord-Holland 1,3 2,1 1,9 1,8 Zuid-Holland 1,1 1,9 1,8 1,7 Zeeland 0,9 1,8 1,6 1,4 Noord-Brabant 1,1 1,9 1,6 1,6 Limburg 1,0 1,8 1,5 1,4 Nederland 1,0 1,9 1,7 1,6 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB In deze publicatie wordt de werkgelegenheid uitgedrukt in arbeidsvolume. 20

21 6 Ontwikkeling van de investeringen 6.1 Ontwikkeling in 2005 In 2005 zijn de investeringen in Nederland in beperkte mate toegenomen. De toename van de investeringen was van beide grootteklassen van het MKB hoger dan van het grootbedrijf. Van de drie beschouwde indicatoren voor de economische ontwikkeling vertoonde de ontwikkeling van de investeringen in 2005 de minste regionale variatie. Vooral door de positieve ontwikkeling van de investeringen van het grootbedrijf sprong Noord-Holland er voor de totale ontwikkeling van de investeringen in positieve zin uit. De positieve ontwikkeling van de investeringen van het grootbedrijf in Flevoland was niet genoeg om de totale ontwikkeling betekenisvol uit te laten komen boven de nationale ontwikkeling. tabel 12 ontwikkeling investeringen naar grootteklasse in 2005 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 2,4 2,4 1,6 1,9 Friesland 1,8 2,0 1,4 1,6 Drenthe 2,0 2,0 1,2 1,6 Overijssel 2,1 2,2 1,4 1,8 Gelderland 2,1 2,1 1,3 1,7 Flevoland 2,3 2,2 2,1 2,2 Utrecht 2,1 2,2 1,8 1,9 Noord-Holland 2,4 2,6 2,1 2,3 Zuid-Holland 2,2 2,3 1,7 1,9 Zeeland 2,6 2,4 1,7 2,1 Noord-Brabant 2,4 2,5 1,8 2,1 Limburg 2,6 2,4 1,5 1,9 Nederland 2,2 2,2 1,6 1,9 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB Verwachte ontwikkeling in 2006/2007 In 2006/2007 zullen de investeringen in Nederland aanzienlijk meer toenemen dan in Ook nu zal de toename van het MKB hoger zijn dan in het grootbedrijf. Wat betreft de ontwikkeling van de investeringen in 2006/2007 is het regionale patroon nog vlakker dan in 2005: naar verwachting zullen alle grootteklassen in alle provincies de nationale ontwikkeling volgen. 21

22 tabel 13 verwachte ontwikkeling investeringen naar grootteklasse in 2006/2007 per provincie (in %) provincie kleinbedrijf middenbedrijf grootbedrijf alle bedrijven Groningen 6,6 6,7 5,8 6,1 Friesland 6,4 6,5 5,0 5,8 Drenthe 6,4 6,5 4,9 5,7 Overijssel 6,5 6,7 5,4 6,0 Gelderland 6,5 6,6 4,9 5,7 Flevoland 6,6 6,8 6,1 6,4 Utrecht 6,4 6,6 5,6 5,9 Noord-Holland 6,6 6,8 5,9 6,2 Zuid-Holland 6,5 6,6 5,5 6,0 Zeeland 6,7 6,7 5,7 6,2 Noord-Brabant 6,8 6,9 5,6 6,2 Limburg 6,9 6,9 5,7 6,2 Nederland 6,6 6,7 5,6 6,0 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

23 7 Conclusie Regionale verschillen vooral bij het grootbedrijf De grootste regionale verschillen komen voor bij de ontwikkeling van de afzet en de werkgelegenheid, en dan in het bijzonder bij de gerealiseerde ontwikkeling in 2005 en minder bij de verwachte ontwikkeling voor 2006/2007. Bij de afzet en de werkgelegenheid zien we ook verschillen tussen grootteklassen. Regionale verschillen zijn met name aan de orde bij het grootbedrijf. Daar is sprake van uitgesproken sterke en zwakke provincies. Noorden zwak door groot- en middenbedrijf Friesland vormt de kern van de zwakke provincies. Daarbij sluiten de beide andere noordelijke provincies zich aan, en ook verder langs de oostgrens blijft de economische ontwikkeling enigszins achter. De achterblijvende economische ontwikkeling van deze provincies manifesteert zich zowel in het grootbedrijf als in het middenbedrijf. Met uitzondering van Friesland scoort het kleinbedrijf er beter dan het middenbedrijf en het grootbedrijf. Noord-Holland sterk door groot- en middenbedrijf Uitgesproken sterk staat de provincie Noord-Holland ervoor. De positieve economische ontwikkeling van het grootbedrijf wordt hier versterkt door de eveneens positieve ontwikkeling van het middenbedrijf. In Flevoland en Utrecht alleen grootbedrijf bovengemiddeld In Flevoland en Utrecht is het alleen het grootbedrijf dat een bovengemiddelde ontwikkeling laat zien. Voor Flevoland resulteert dan een bovengemiddelde ontwikkeling van de provinciale economie als geheel. In Utrecht is de positieve ontwikkeling van het grootbedrijf niet voldoende om de economische ontwikkeling van deze provincie bovengemiddeld te laten scoren. Elders weinig verschil tussen grootteklassen De economische ontwikkeling in de overige provincies onderscheidt zich nauwelijks van de nationale ontwikkeling, en er zijn binnen deze provincies vrijwel geen verschillen tussen de grootteklassen. 23

24

25 Bijlage I Tabellen ontwikkeling naar sector per provincie Afzet tabel 14 ontwikkeling afzet naar sector in 2005 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 0,1 1,5 2,3 0,9 2,0-3,6-0,3 Friesland - 0,2 1,1 1,7 0,8 1,6-2,4 0,1 Drenthe 0,0 1,2 1,9 0,8 1,8-2,3 0,2 Overijssel 0,0 1,3 1,9 0,8 1,9-0,6 0,6 Gelderland 0,0 1,5 1,9 0,8 1,9-0,2 0,8 Flevoland 0,1 1,8 1,9 0,8 2,4 0,1 1,1 Utrecht - 0,1 1,2 1,3 0,8 2,1-0,5 1,0 Noord-Holland 0,3 2,6 2,4 0,7 1,8-0,2 1,4 Zuid-Holland 0,1 1,8 1,9 0,8 2,1-0,5 0,9 Zeeland 0,4 1,9 3,0 0,8 1,7 0,7 0,8 Noord-Brabant 0,3 2,3 2,6 0,8 1,9 0,4 1,0 Limburg 0,1 2,2 2,7 0,8 1,7 0,5 0,8 Nederland 0,2 1,9 2,2 0,8 2,0-1,1 0,8 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB tabel 15 verwachte ontwikkeling afzet naar sector in 2006/2007 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 2,3 3,6 4,2 1,8 3,3 2,6 2,7 Friesland 2,4 3,1 3,2 1,7 2,9 1,7 2,4 Drenthe 2,6 3,3 3,1 1,7 3,0 1,8 2,5 Overijssel 2,6 3,5 3,4 1,8 3,2 1,6 2,6 Gelderland 2,4 3,7 3,4 1,8 3,2 1,5 2,6 Flevoland 2,7 4,0 3,4 1,7 3,5 1,7 2,8 Utrecht 2,4 3,4 3,6 1,7 3,1 1,1 2,7 Noord-Holland 2,4 4,6 3,7 1,6 3,1 1,4 2,9 Zuid-Holland 2,7 3,9 3,5 1,7 3,3 1,4 2,8 Zeeland 2,7 3,9 3,9 1,8 3,1 2,1 2,7 Noord-Brabant 2,6 4,4 4,0 1,7 3,3 1,9 2,9 Limburg 2,7 4,2 4,3 1,8 3,2 2,1 2,8 Nederland 2,6 4,0 3,7 1,7 3,2 1,7 2,8 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

26 Werkgelegenheid tabel 16 ontwikkeling werkgelegenheid naar sector in 2005 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen - 2,5-0,8-2,1 0,8 1,6-1,5-0,7 Friesland - 2,8-1,1-2,1 0,7 1,0-2,6-1,1 Drenthe - 2,7-1,0-1,9 0,8 1,4-2,4-0,9 Overijssel - 2,7-1,0-2,2 0,8 1,4-2,2-0,9 Gelderland - 2,7-0,9-2,0 0,8 1,5-2,0-0,8 Flevoland - 2,7-0,7-2,1 0,7 1,7-2,3-0,7 Utrecht - 2,8-1,1-3,2 0,7 1,3-1,7-0,5 Noord-Holland - 2,6-0,3-1,4 0,6 1,4-1,4-0,3 Zuid-Holland - 2,6-0,7-2,1 0,7 1,6-1,7-0,5 Zeeland - 2,2-0,6-0,5 0,6 1,5-1,6-0,6 Noord-Brabant - 2,4-0,4-1,3 0,7 1,5-1,7-0,6 Limburg - 2,4-0,5-1,0 0,7 1,5-1,5-0,6 Nederland - 2,6-0,7-1,8 0,7 1,4-1,8-0,6 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB tabel 17 verwachte ontwikkeling werkgelegenheid naar sector in 2006/2007 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 0,4 1,5 1,4 1,7 3,4 0,5 1,4 Friesland 0,4 1,4 1,1 1,7 2,7-0,3 1,1 Drenthe 0,5 1,5 1,3 1,6 3,0-0,1 1,2 Overijssel 0,5 1,6 1,2 1,7 3,1 0,1 1,3 Gelderland 0,5 1,8 1,2 1,6 3,1 0,2 1,4 Flevoland 0,6 2,1 1,1 1,6 3,3-0,1 1,5 Utrecht 0,7 1,9 0,6 1,6 2,8 0,5 1,7 Noord-Holland 0,7 2,2 1,5 1,5 3,1 0,6 1,8 Zuid-Holland 0,9 2,0 1,2 1,6 3,2 0,4 1,7 Zeeland 0,7 1,7 2,0 1,6 3,4 0,1 1,4 Noord-Brabant 0,5 2,1 1,7 1,6 3,5 0,4 1,6 Limburg 0,4 1,8 1,8 1,6 3,4 0,5 1,4 Nederland 0,6 1,9 1,4 1,6 3,2 0,3 1,6 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

27 Investeringen tabel 18 ontwikkeling investeringen naar sector in 2005 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 1,3 2,4 3,6 2,1 2,4-0,3 1,9 Friesland 1,0 2,1 3,0 2,1 2,2-0,1 1,6 Drenthe 1,0 2,2 3,3 2,1 2,2-0,2 1,6 Overijssel 1,1 2,2 3,2 2,1 2,3 0,1 1,8 Gelderland 1,1 2,5 3,3 2,1 2,3-0,1 1,7 Flevoland 0,8 2,9 3,3 2,0 2,5 0,3 2,2 Utrecht 1,0 2,4 2,7 2,0 2,6-0,5 1,9 Noord-Holland 1,2 3,7 3,9 2,0 2,5-0,2 2,3 Zuid-Holland 1,5 2,9 3,3 2,0 2,5-0,2 1,9 Zeeland 1,6 2,7 4,4 2,0 2,2 1,0 2,1 Noord-Brabant 1,5 3,0 4,0 2,0 2,4 0,3 2,1 Limburg 0,9 3,0 4,1 2,0 2,3 0,9 1,9 Nederland 1,3 2,9 3,6 2,0 2,4 0,4 1,9 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB tabel 19 verwachte ontwikkeling investeringen naar sector in 2006/2007 per provincie (in %) persoon- transport lijke zakelijke en com- dienstver- dienstver- provincie nijverheid handel municatie lening lening overige totaal Groningen 6,5 7,1 8,3 5,8 6,8 2,6 6,1 Friesland 6,3 6,9 7,3 5,7 6,6 2,5 5,8 Drenthe 6,6 7,1 7,2 5,7 6,6 2,3 5,7 Overijssel 6,6 7,3 7,6 5,7 6,7 2,5 6,0 Gelderland 6,5 7,5 7,3 5,7 6,7 2,1 5,7 Flevoland 6,3 7,8 7,3 5,6 6,9 2,9 6,4 Utrecht 6,3 7,6 7,4 5,6 6,8 1,3 5,9 Noord-Holland 6,3 8,3 7,5 5,6 6,8 1,7 6,2 Zuid-Holland 6,7 7,7 7,5 5,6 6,8 1,9 6,0 Zeeland 6,8 7,2 7,7 5,7 6,7 3,2 6,2 Noord-Brabant 6,7 7,7 7,9 5,7 6,8 2,5 6,2 Limburg 6,5 7,4 8,2 5,7 6,7 3,4 6,2 Nederland 6,6 7,7 7,6 5,7 6,8 2,4 6,0 Bron: EIM dataset Regionale Kerncijfers MKB

28

29 Bijlage II Definitie gehanteerde begrippen Kleinbedrijf Onderneming met minder dan 10 werknemers. Middenbedrijf Onderneming met 10 of meer en minder dan 100 werknemers. Grootbedrijf Onderneming met ten minste 100 werknemers. Afzet De afzet is gelijk aan de omzet, verminderd met de inkoopwaarde van de handelsomzet. In het algemeen is dit gelijk aan de tegen verkoopprijzen berekende marktwaarde van goederen en diensten (van binnenlandse herkomst). Arbeidsvolume Het arbeidsvolume omvat het gemiddelde aantal werkenden, uitgedrukt in arbeidsjaren. Sectorindeling sector bedrijfstakken nijverheid handel transport en communicatie persoonlijke dienstverlening zakelijke dienstverlening industrie + nutsbedrijven + bouw autosector + groothandel + detailhandel transportsector + communicatiesector horeca + overige dienstverlening + zorg financiële dienstverlening + verhuur en exploitatie van onroerend goed + zakelijke dienstverlening overige landbouw, bosbouw en visserij + delfstoffenwinning + overheid totaal alle bedrijfstakken 29

30

31 De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: Recente Publieksrapportages A De externe adviseur bij bedrijfsoverdrachten in het MKB A Kleinschalig Ondernemen 2006 A Internationale Benchmark 2005 A Bedrijfsopleidingen geen weggegooid geld A Een blik op MKB en Ondernemerschap in 2015 A Small Business Governance A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid; Periode A Kritisch kopen in het MKB A Financiering van bedrijfsinvesteringen problematisch, of niet? A Entrepreneurship in the Netherlands, Business transfer A Internationale Benchmark Ondernemerschap 2004 A Transsectorale innovatie door diffusie van technologie A Creatieve bedrijvigheid in Nederland A Ondernemen in de Sectoren A Meer MKB-bedrijven in openbare aanbestedingen? A Het Nederlandse MKB en de uitbreiding van de EU A Entrepreneurship in the Netherlands; SMEs and International co-operation A Kleinschalig Ondernemen 2005 A Aandacht voor ondernemerschap in het HAVO- en VWOonderwijs A Nieuw ondernemerschap in herstel: Global Entrepreneurship Monitor 2004 A Spin-offs van grote bedrijven in Nederland A Voorbeeldig ondernemen bij bedrijfsoverdracht in het MKB A MKB-locaties A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid A Internationalisering in het Nederlandse MKB A MKB in een periode van deflatie; risico's en strategieën A Ondernemen in de zorg A De bron van vernieuwing A Oudere versus jongere starters A De kracht van de organisatie A Succesvol op weg op de elektronische snelweg!! A Toetredingsbarrières in de praktijk: Veranderingen in de hoogte van toetredingsbarrières in het notariaat en de makelaardij A Ga direct naar een standaard reïntegratietraject, ga niet langs start A Ondernemen in de Sectoren A Innovatief ondernemerschap en de rol van de brancheorganisaties: Een exploratieve toets A Starten in de recessie A Kleinschalig Ondernemen

32 A Monitor Administratieve Lasten Bedrijven 2003 A Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het middenen kleinbedrijf A Wordt de spoeling dun? A Entrepreneurial Attitudes Versus Entrepreneurial Activities (GEM) A Rechtsvormkeuze in het MKB A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid - periode A Het Eureka-gevoel van ICT-gebruik A Ondernemen in het Ambacht 2004 A Ondernemen in de Industrie 2004 A Ondernemen in de Diensten 2004 A Onevenredig belast! Administratieve lasten in het kleinbedrijf 2002 A Ondernemen in de Detailhandel

MKB in regionaal perspectief

MKB in regionaal perspectief MKB in regionaal perspectief 2008 Zoetermeer, januari 2009 ISBN: 978-90-371-0991-7 Bestelnummer: A200901 Prijs: 35,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat

Nadere informatie

MKB-index april 2017

MKB-index april 2017 MKB-index april 2017 Zoetermeer, 4 mei 2017 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en

Nadere informatie

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel drs. N. Timmermans Zoetermeer, 5 juli 2013 Rapportnummer : A201337 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek

Nadere informatie

ISBN :

ISBN : MKB regionaal bekeken 2014 ISBN : 978-90-371-1137-8 Rapportnummer : A201432 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia BV Panteia

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zuid-Holland

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zuid-Holland Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Noord-Holland

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Noord-Holland Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, oktober 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Drenthe

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Drenthe Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Gelderland

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Gelderland Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zeeland

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zeeland Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Flevoland

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Flevoland Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Limburg

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Limburg Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

De Watersector Exportindex (WEX)

De Watersector Exportindex (WEX) De Watersector Exportindex (WEX) prognose 2006 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2007 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Stemming onder ondernemers in het MKB

Stemming onder ondernemers in het MKB Stemming onder ondernemers in het MKB ISBN : 978-90-371-1130-9 Rapportnummer : A201424 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia

Nadere informatie

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Fryslân

Personeelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Fryslân Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Kengetallen ondernemerschap

Kengetallen ondernemerschap Kengetallen ondernemerschap Tabellenboek drs. N.G.L. Timmermans R. in 't Hout K. Bakker drs. W. H.J. Verhoeven Zoetermeer, 14 augustus 2009 Dit onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Economische

Nadere informatie

De Watersector Exportindex (WEX)

De Watersector Exportindex (WEX) De Watersector Exportindex (WEX) Prognose 2005 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2006 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Exportontwikkeling van het industriële MKB

Exportontwikkeling van het industriële MKB Exportontwikkeling van het industriële MKB Ro Braaksma Zoetermeer, 3 september 2003 Bestelnummer: M200305 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als

Nadere informatie

Kunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid

Kunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid Kunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid Peter Brouwer Zoetermeer, april 2003 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat

Nadere informatie

Benchmark klanten Qredits

Benchmark klanten Qredits Benchmark klanten Qredits Lia Smit Zoetermeer, maart 2013 Rapportnummer: A201308 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl). Voor alle

Nadere informatie

Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB. drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus

Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB. drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1096-8 Rapportnummer : A201363 Dit onderzoek is gefinancierd

Nadere informatie

BNA Conjunctuurmeting

BNA Conjunctuurmeting BNA Conjunctuurmeting September 2011 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36

Nadere informatie

Uitgevoerd in opdracht van. Rapportage beoordelen en incidenteel belonen 2013 Provincies

Uitgevoerd in opdracht van. Rapportage beoordelen en incidenteel belonen 2013 Provincies Uitgevoerd in opdracht van Rapportage beoordelen en incidenteel belonen 2013 Provincies Zoetermeer, 17 september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers

Nadere informatie

Aanscherpingen glijdende schaal. Geschatte resultaten van recente en voorgenomen aanscherpingen. Samenvatting

Aanscherpingen glijdende schaal. Geschatte resultaten van recente en voorgenomen aanscherpingen. Samenvatting Aanscherpingen glijdende schaal Geschatte resultaten van recente en voorgenomen aanscherpingen Samenvatting WODC, Ministerie van Veiligheid en Justitie 2014 Drs. Zosja Berdowski; Ir. Alexandra Vennekens

Nadere informatie

Belasting over de winst verdeeld naar sector en grootteklasse

Belasting over de winst verdeeld naar sector en grootteklasse Belasting over de winst verdeeld naar sector en grootteklasse Minirapportage ir. C.C. van de Graaff drs. W.H.J. Verhoeven drs. P. Vroonhof K. Bakker Zoetermeer, 18 september 2002 Dit onderzoek is uitgevoerd

Nadere informatie

Ergernissen van ondernemers in het MKB Minirapportage

Ergernissen van ondernemers in het MKB Minirapportage Ergernissen van ondernemers in het MKB Minirapportage drs. C.M. Wiggers Zoetermeer, augustus 2003 Nummer: M200304 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten

Nadere informatie

Algemeen beeld van het MKB in 2015

Algemeen beeld van het MKB in 2015 Algemeen beeld van het MKB in 2015 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Drs. K.L. Bangma Drs. D. Snel Zoetermeer, 9 februari 2015 De

Nadere informatie

Innovatie in het MKB in Noord-Nederland

Innovatie in het MKB in Noord-Nederland Innovatie in het MKB in C10978 Petra Gibcus en Yvonne Prince Zoetermeer, 16 juli 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Universiteit van Amsterdam, INTT

Tevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Universiteit van Amsterdam, INTT Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Universiteit van Amsterdam, INTT Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Universiteit van Amsterdam, INTT De verantwoordelijkheid voor de inhoud

Nadere informatie

Financieringsproblemen in de binnenvaart

Financieringsproblemen in de binnenvaart Financieringsproblemen in de binnenvaart Drs. M.J. Overweel Drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, 26 maart 2014 ISBN : 978-90-371-1120-0 Rapportnummer : A201414 Dit onderzoek is gefinancierd door het

Nadere informatie

Met ervaring aan de start

Met ervaring aan de start Met aan de start Over debutanten, weers en meers Dick Snel Joris Meijaard Zoetermeer, september 2006 ISBN: 90-371-0975-6 Bestelnummer: A200610 Prijs: 30,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Studiecentrum Talen Eindhoven bv

Tevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Studiecentrum Talen Eindhoven bv Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Studiecentrum Talen Eindhoven bv Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Studiecentrum Talen Eindhoven bv De verantwoordelijkheid voor de inhoud

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen

Tevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen De verantwoordelijkheid voor

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Accessio Inburgering

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Accessio Inburgering Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Accessio Inburgering Zoetermeer, woensdag 5 augustus 2015 In opdracht van Accessio Inburgering De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Heliomare

Tevredenheidsonderzoek Heliomare Tevredenheidsonderzoek Heliomare Naar Werk Meetjaar 2017/2018 Zoetermeer, 4-5-2018 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven

MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven Lia Smit, Ro Braaksma, Pieter Fris Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1108-8 Rapportnummer : A201374

Nadere informatie

Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2015

Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2015 Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar René Vogels Zoetermeer, 10 april De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen,

Nadere informatie

De oudere starter in Nederland Quick Service

De oudere starter in Nederland Quick Service De oudere starter in Nederland Quick Service Heleen Stigter Zoetermeer, januari 2003 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie

Nadere informatie

De stand van Mediation in Nederland

De stand van Mediation in Nederland De stand van Mediation in Nederland drs. R.J.M. Vogels Zoetermeer, 17 november 2011 In opdracht van het Nederlands Mediation Instituut (NMI). De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Stratus.

Nadere informatie

Financiering in het MKB

Financiering in het MKB M201004 Financiering in het MKB Onderzoek naar de financieringsbehoefte per provincie Johan Snoei Abdelfatah Ichou Zoetermeer, maart 2010 Financiering in het MKB Financieringsbehoefte in het MKB verschilt

Nadere informatie

Kostenontwikkeling binnenvaart 2015 en raming 2016

Kostenontwikkeling binnenvaart 2015 en raming 2016 Kostenontwikkeling binnenvaart 2015 en raming 2016 Uitgave januari 2016 Rapport uitgebracht aan: Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart W. van der Geest C11540/2016/0188 Zoetermeer, 29 januari 2016

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Fox AOB

Tevredenheidsonderzoek Fox AOB Tevredenheidsonderzoek 2015 Fox AOB Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Fox AOB De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting

Nadere informatie

Bouwers en hun gemeente

Bouwers en hun gemeente Bouwers en hun gemeente E e n pe iling in de aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezinge n 2014 1 2 Bouwers en hun gemeente E e n pe iling in de aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezinge n 2014 drs. Pim van

Nadere informatie

Vertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen

Vertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen Vertrouwen in eigen bedrijf keldert Ondernemersvertrouwen door de jaren heen Bram van der Linden Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1107-1 Rapportnummer : A201373 Dit onderzoek is gefinancierd

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Hogeschool van Amsterdam

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Hogeschool van Amsterdam Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Hogeschool van Amsterdam Zoetermeer, woensdag 9 november 2016 In opdracht van Hogeschool van Amsterdam De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het

Nadere informatie

Cliëntenaudit Bureau ABC

Cliëntenaudit Bureau ABC Cliëntenaudit Bureau ABC 2014 Zoetermeer 17 april 2015 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties

Nadere informatie

Zoetermeer, 28 februari 2018

Zoetermeer, 28 februari 2018 Cliëntenaudit BWRI Zoetermeer, 28 februari 2018 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015. Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl

Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015. Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl Zoetermeer, vrijdag 13 november 2015 In opdracht van Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2012. Jobcoach organisatie Trace Daelzicht

Tevredenheidsonderzoek 2012. Jobcoach organisatie Trace Daelzicht Tevredenheidsonderzoek 2012 Jobcoach organisatie Trace Daelzicht Zoetermeer, maandag 4 februari 2013 In opdracht van Jobcoach organisatie Trace Daelzicht De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij

Nadere informatie

Global Entrepreneurship Monitor 2002

Global Entrepreneurship Monitor 2002 Global Entrepreneurship Monitor 2002 Niels Bosma Zoetermeer, 14 november 2002 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie

Nadere informatie

Conjunctuurpeiling BNA. Voorjaar René Vogels

Conjunctuurpeiling BNA. Voorjaar René Vogels Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2014 René Vogels Zoetermeer, 22 april 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Gebruik van datasets programmaonderzoek in 2012

Gebruik van datasets programmaonderzoek in 2012 Gebruik van datasets programmaonderzoek in 2012 S.P. Meppelink Zoetermeer, april 2013 Rapportnummer: R201302 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl).

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Heliomare

Tevredenheidsonderzoek Heliomare Tevredenheidsonderzoek Heliomare Werkfit maken Meetjaar 207/208 Zoetermeer, 4-5-208 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok

Tevredenheidsonderzoek De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok Tevredenheidsonderzoek 2014-2015 De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok Zoetermeer, maandag 3 augustus 2015 In opdracht van De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok De verantwoordelijkheid voor de

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Fontys Hogescholen - Talencentrum

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Fontys Hogescholen - Talencentrum Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Fontys Hogescholen - Talencentrum Zoetermeer, dinsdag 4 augustus 2015 In opdracht van Fontys Hogescholen - Talencentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek. ROC Drenthe College meetperiode: 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018 Definitief rapport

Tevredenheidsonderzoek. ROC Drenthe College meetperiode: 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018 Definitief rapport Tevredenheidsonderzoek ROC Drenthe College meetperiode: 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018 Definitief rapport In opdracht van ROC Drenthe College Zoetermeer, donderdag 22 maart 2018 De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Brancheonderzoek BNA. Conjunctuurmeting oktober 2012. Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten

Brancheonderzoek BNA. Conjunctuurmeting oktober 2012. Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Brancheonderzoek BNA Conjunctuurmeting oktober 2012 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66

Nadere informatie

Van goede naar betere dienstverlening. Tevredenheids- en behoefteonderzoek voor het Vervangingsfonds en Participatiefonds

Van goede naar betere dienstverlening. Tevredenheids- en behoefteonderzoek voor het Vervangingsfonds en Participatiefonds Van goede naar betere dienstverlening Tevredenheids- en behoefteonderzoek voor het Vervangingsfonds en Participatiefonds Inge van den Ende, Mandy Goes en Roxanne de Vreede Zoetermeer, 26 april 2018 De

Nadere informatie

Conjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal 2015. Bedrijfsleven onveranderd positief

Conjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal 2015. Bedrijfsleven onveranderd positief Conjunctuurenquête Nederland Tweede kwartaal 215 Bedrijfsleven onveranderd positief Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het tweede kwartaal 215.

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014 / De Nieuwe Werkgever

Tevredenheidsonderzoek 2014 / De Nieuwe Werkgever Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 De Nieuwe Werkgever Zoetermeer, dinsdag 4 augustus 2015 In opdracht van De Nieuwe Werkgever De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Wajong Talenten B.V.

Tevredenheidsonderzoek Wajong Talenten B.V. Tevredenheidsonderzoek 2015 Wajong Talenten B.V. Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Wajong Talenten B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers

Nadere informatie

Effecten BTW-verandering op het. gedrag van consumenten in de. Schilders- en stukadoorsbranche. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel

Effecten BTW-verandering op het. gedrag van consumenten in de. Schilders- en stukadoorsbranche. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Effecten BTW-verandering op het gedrag van consumenten in de Schilders- en stukadoorsbranche drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, 23 maart 2012 Dit onderzoek is gefinancierd door CNV Vakmensen, FNV

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek ROC De Leijgraaf

Tevredenheidsonderzoek ROC De Leijgraaf Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC De Leijgraaf Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van ROC De Leijgraaf De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen

Tevredenheidsonderzoek ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen Tevredenheidsonderzoek 2013 ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen Zoetermeer, dinsdag 4 februari 2014 In opdracht van ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen De verantwoordelijkheid voor

Nadere informatie

Brancheonderzoek BNA. Conjunctuurpeiling voorjaar Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten

Brancheonderzoek BNA. Conjunctuurpeiling voorjaar Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Brancheonderzoek BNA Conjunctuurpeiling voorjaar 2012 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2012 / A&P Partners

Tevredenheidsonderzoek 2012 / A&P Partners Tevredenheidsonderzoek 2012 / 2013 A&P Partners Zoetermeer, zaterdag 3 augustus 2013 In opdracht van A&P Partners De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of

Nadere informatie

Algemeen beeld van het MKB in de. marktsector in 2013 en Update juni. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel

Algemeen beeld van het MKB in de. marktsector in 2013 en Update juni. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update juni drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2013 Rapportnummer : A201335 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek

Nadere informatie

Export- en Importindex MKB

Export- en Importindex MKB Export- en Importindex MKB Ontwikkelingen 2008-2012 ISBN : 978-90-371-1139-2 Rapportnummer : A201434 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl)

Nadere informatie

Middellangetermijn ontwikkeling MKB

Middellangetermijn ontwikkeling MKB M201108 Middellangetermijn ontwikkeling MKB Het MKB in de marktsector in de periode 2011-2015 drs. K. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, april 2011 Middellangetermijn ontwikkeling MKB In de

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Jobcoach Company

Tevredenheidsonderzoek Jobcoach Company Tevredenheidsonderzoek 2014 Jobcoach Company Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van Jobcoach Company De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015. AM Werk Reïntegratie BV

Tevredenheidsonderzoek 2015. AM Werk Reïntegratie BV Tevredenheidsonderzoek 2015 AM Werk Reïntegratie BV Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van AM Werk Reïntegratie BV De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van

Nadere informatie

Conjunctuurenquête Nederland. Eerste kwartaal 2016

Conjunctuurenquête Nederland. Eerste kwartaal 2016 Conjunctuurenquête Nederland Eerste kwartaal 16 Ondernemers beginnen positief aan 16 Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het eerste kwartaal

Nadere informatie

Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (

Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Algemeen beeld van het MKB in 2015 ISBN : 978-90-371-2143-8 Rapportnummer : A201437 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia BV

Nadere informatie

Noord-Holland heeft hoogste startersquote

Noord-Holland heeft hoogste startersquote Vooruitzicht Starters Noord-Holland heeft hoogste startersquote Ontwikkeling aantal starters onzeker door nieuwe wetgeving Fors meer taxichauffeurs door nieuwe taxiwet en Uber Ontwikkeling aantal starters

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie

Tevredenheidsonderzoek Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie Tevredenheidsonderzoek 2014 Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2018

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2018 Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud De economie zit duidelijk in de lift. Na eerdere positieve berichten over de groeiende omvang van het Nederlandse bedrijfsleven, blijkt ook uit deze Graydon

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC A12

Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC A12 Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC A12 Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van ROC A12 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 BABEL

Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 BABEL Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 BABEL Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van BABEL De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Twintaal Trainingen

Tevredenheidsonderzoek Twintaal Trainingen Tevredenheidsonderzoek 2015 Twintaal Trainingen Zoetermeer, woensdag 17 februari 2016 In opdracht van Twintaal Trainingen De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Nieuwland Opleidingen B.V.

Tevredenheidsonderzoek Nieuwland Opleidingen B.V. Tevredenheidsonderzoek 2015 Nieuwland Opleidingen B.V. Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Nieuwland Opleidingen B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek totaal inburgering bv

Tevredenheidsonderzoek totaal inburgering bv Tevredenheidsonderzoek 2015 totaal inburgering bv Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van totaal inburgering bv De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland

Tevredenheidsonderzoek 2014 / Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland Zoetermeer, donderdag 13 augustus 2015 In opdracht van Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

VBO Woonindex. Tweede kwartaal drs. P. Rosenboom

VBO Woonindex. Tweede kwartaal drs. P. Rosenboom VBO Woonindex Tweede 2008 drs. P. Rosenboom Zoetermeer, 10 juli 2008 In opdracht van VBO Makelaars. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Stratus. Het gebruik van cijfers en/of teksten als

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / TAMA TalentCentrum

Tevredenheidsonderzoek 2015 / TAMA TalentCentrum Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 TAMA TalentCentrum Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van TAMA TalentCentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Fontys Hogescholen - Talencentrum

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Fontys Hogescholen - Talencentrum Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Fontys Hogescholen - Talencentrum Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Fontys Hogescholen - Talencentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij

Nadere informatie

Flexibele arbeid in het MKB

Flexibele arbeid in het MKB Flexibele arbeid in het MKB Een verkennend onderzoek naar de inzet van uitzendkrachten en freelancers in het MKB Jan de Kok Florieke Westhof Mirjam van Praag Justin van der Sluis Zoetermeer, februari 2007

Nadere informatie

Oudere versus jongere starters

Oudere versus jongere starters Oudere versus jongere starters drs. D. Snel drs. A. Bruins Zoetermeer, december 2004 ISBN: 90-371-0939-X Bestelnummer: A200410 Prijs: 30,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en

Nadere informatie

Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2014 en 2015

Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2014 en 2015 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2014 en 2015 drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, mei 2014 ISBN : 978-90-371-1126-2 Rapportnummer : A201420 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Piblw-Reïntegratie BV.

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Piblw-Reïntegratie BV. Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Piblw-Reïntegratie BV. Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Piblw-Reïntegratie BV. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015. Stap.nu Reïntegratie & Counseling

Tevredenheidsonderzoek 2015. Stap.nu Reïntegratie & Counseling Tevredenheidsonderzoek 2015 Stap.nu Reïntegratie & Counseling Zoetermeer, zaterdag 27 februari 2016 In opdracht van Stap.nu Reïntegratie & Counseling De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia.

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek ROC Alfa-college, unit Educatie

Tevredenheidsonderzoek ROC Alfa-college, unit Educatie Tevredenheidsonderzoek 2014 ROC Alfa-college, unit Educatie Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van ROC Alfa-college, unit Educatie De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia.

Nadere informatie

KvK-barometer provincie Utrecht

KvK-barometer provincie Utrecht KvK-barometer De economie in de blijft zwaar onder druk staan. Dit blijkt vooral uit het aantal bedrijven dat een verslechtering ziet van het economisch klimaat. Daarnaast verwachten meer ondernemers een

Nadere informatie

Administratieve lasten Regeling invoer, uitvoer en verkeer van planten Nulmeting 2002

Administratieve lasten Regeling invoer, uitvoer en verkeer van planten Nulmeting 2002 Administratieve lasten Regeling invoer, uitvoer en verkeer van planten Nulmeting 2002 Frits Suyver Zoetermeer, 17 februari 2004 Dit onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Landbouw, Natuur en

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Pappenheim Re-integratie en Outplacement

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Pappenheim Re-integratie en Outplacement Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Pappenheim Re-integratie en Outplacement Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Pappenheim Re-integratie en Outplacement De verantwoordelijkheid voor de inhoud

Nadere informatie

Conjunctuurenquête Nederland. Vierde kwartaal 2015

Conjunctuurenquête Nederland. Vierde kwartaal 2015 Conjunctuurenquête Nederland Vierde kwartaal 15 Ondernemers positiever over werkgelegenheid 16 Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het vierde

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015. Rijn IJssel, Educatie & Integratie

Tevredenheidsonderzoek 2015. Rijn IJssel, Educatie & Integratie Tevredenheidsonderzoek 2015 Rijn IJssel, Educatie & Integratie Zoetermeer, zaterdag 27 februari 2016 In opdracht van Rijn IJssel, Educatie & Integratie De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2010 / Olympia uitzendbureau

Tevredenheidsonderzoek 2010 / Olympia uitzendbureau Tevredenheidsonderzoek 2010 / 2011 Olympia uitzendbureau Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2011 In opdracht van Olympia uitzendbureau De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik

Nadere informatie

Cliëntenaudit Stichting SEIN

Cliëntenaudit Stichting SEIN Cliëntenaudit Stichting SEIN Zoetermeer, 17 februari 2017 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen,

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Landstede

Tevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Landstede Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Landstede Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Landstede De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers

Nadere informatie

Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en Update september

Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en Update september Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update september drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, september 2013 ISBN : 978-90-371-1084-5 Rapportnummer : A201347 Dit onderzoek is

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2014. STE Languages

Tevredenheidsonderzoek 2014. STE Languages Tevredenheidsonderzoek 2014 STE Languages Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van STE Languages De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten

Nadere informatie