Nieuwsbrief December 2010 Interculturele Palliatieve Zorg Nummer 2
|
|
- Emma Eilander
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuwsbrief December 2010 Interculturele Palliatieve Zorg Nummer 2 Voorwoord Voor u ligt de tweede nieuwsbrief van het project Interculturele Palliatieve Zorg. Het project richt op de zorg aan Nieuwe Nederlanders en hun naasten in hun laatste levensfase. De afgelopen maanden stond in ons project de dagelijkse praktijk centraal. Is interculturele zorg anders dan anders? Welke dilemma s ervaren verpleegkundigen en verzorgenden bij de zorg aan ernstig zieke Nieuwe Nederlanders? Wat zijn mogelijke oplossingen? Op welke wijze kunnen zorgorganisaties en netwerken palliatieve zorg hier een bijdrage aanleveren? In deze nieuwsbrief leest u er meer over. In het project ontwikkelen we samen met twee teams van Cordaan en de netwerken Palliatieve Zorg Midden en Noordwest Twente aan een praktisch aanbod ter ondersteuning van beroepskrachten. In deze nieuwsbrief alvast een tipje van de sluier. Het projectteam, bestaande uit Nicolet van Eerd, Patricia van den Brink en Paula Matla wenst u veel leesplezier! Inhoud In deze nieuwsbrief vindt u de volgende informatie Grote interesse in andere culturen: Een gedreven verpleegkundige over interculturele palliatieve zorg Even voorstellen: De Twentsewens ambulance Interview met Marianne Hageman, manager van GVT team Cordaan over haar motivatie om deel te nemen aan het project Anders dan Anders? Volop aandacht voor interculturele palliatieve zorg op symposium Twente Werkconferenties in januari en februari 2011 Leestip: Turkse of Marokkaanse patiënt wil soms niet alles weten Leestip: Het zijn de kleine dingen die het doen: onderzoek naar de wensen van oudere migranten Leestip: Rituelen en gewoonten op een rij ~ 1 ~
2 Grote interesse in verschillende culturen Annemarie Schneider werkt al zeven jaar op de palliatieve unit van de Daniël den Hoedt kliniek en volgt de opleiding palliatieve zorg op de Erasmus Universiteit. Op het Nationaal Congres Palliatieve Zorg nam zij samen met 30 collega s deel aan de workshop interculturele palliatieve zorg uitgevoerd door de VPTZ en Bureau Kwiek. Zij stuurde ons een verslag. Een onverwachts begin De workshop ging van start met een prachtig, in een voor mij onbekende taal, gezongen lied. Een onverwachts begin, doelend op de verrassende, soms moeilijke situaties waarin we in de interculturele zorg worden geconfronteerd met interculturele zorg. ik zou zijn bij enige herkenning en erkenning van mijn christelijke geloofsovertuiging. Juist in de situatie van doodgaan en los moeten laten van dierbaren. Nieuwe energie Ik heb deze workshop gekozen vanwege de grote interesse die ik heb in verschillende culturen. Ik denk dat het verspreiden van kennis en het gebruik maken van elkaars kennis kan bijdragen aan de zorg rondom een kwetsbare patiënt in een moeilijke fase in zijn leven. Op mijn werk ben ik bezig een map samen te stellen over de verschillende religies en cultuurverschillen. Ik heb van deze workshop nieuwe energie gekregen! Een open Mind In interactieve werkvormen hebben we met elkaar belangrijke elementen die een rol spelen bij (interculturele) palliatieve zorg geïnventariseerd zoals openheid, respectvol luisteren en bereidheid om echt het gesprek aan te gaan, open mind en het bieden van vertrouwen. In een tweede opdracht hebben we met elkaar gesproken over de dilemma s die je tegen kan komen in het bieden van zorg in een Multiculturele samenleving. De verschillen tussen de directe westerse manier van communiceren en het versluierde, niet rechtstreeks praten over diagnoses en prognoses bij mensen met islamitische achtergrond is mij sterk bijgebleven. We hebben er met elkaar bij stil gestaan dat dit vaak door ons westerse verpleegkundigen en verzorgenden als een probleem wordt ervaren, maar niet door de cliënt. In hoeverre is het dan een probleem? Daar ben ik nog niet uit. Ik probeer mij altijd voor te stellen hoe blij ~ 2 ~
3 Even voorstellen Stichting Twentewens Ambulance Hans Mollema, teammanager van Zorgaccent & Thuiszorg Noord West Twente, is actief betrokken bij de werkgroep interculturele palliatieve zorg Twente om het thema in de regio Twente meer op de kaart te brengen. Daarnaast is hij ook vrijwilliger van Stichting Twentsewens Ambulance. Deze stichting regelt op een professionele en comfortabele manier het vervoer van mensen die heel ernstig ziek zijn. Hans Ik rijd als verpleegkundige mee op een speciale ambulance om de laatste levenswensen van mensen in vervulling te laten gaan. Mensen denken vaak dat het vervullen van de laatste levenswens zwaar en droevig is maar dat is zeker niet het geval. Je bent wel met de dood bezig, maar met het grote verschil dat je niet in een zieke omgeving zit. Je bent met iets leuks bezig. Het zijn kleine maar hele bijzondere momenten. Denk aan het eten van een laatste broodje garnalen op de dijk bij je geboorteplaats. Dit is niet zwaar, maar mooi en intens. De stichting, die geheel drijft op vrijwilligers, heeft inmiddels ook ervaring met het vervullen van wensen van mensen met een andere culturele achtergrond. Zelf heb ik een wens uitgevoerd voor een Surinaamse jonge man, hersentumor, getrouwd en twee kids. Hij was basketballer en wilde graag nog een keer naar een wedstrijd van zijn team. Bijzonder aan deze wens was de betrokkenheid van de familie Een complete file hebben we in Enschede veroorzaakt omdat er zoveel mensen mee wilden Er zijn ook heel veel tranen gevallen die avond. Hans wil graag dat meer ernstige zieke mensen met een niet Westerse achtergrond de Twentsewensambulance weten te vinden. En roept collega s en organisaties op de stichting onder de aandacht te brengen bij ernstig zieke mensen en hun familie, autochtoon en allochtoon. Voor meer informatie: Interview met Marianne Hageman, teammanager bij Cordaan Nicolet van Eerd voert in samenwerking met Cordaan, een Amsterdamse zorgorganisatie een ondersteuningstraject uit voor verpleegkundigen en verzorgenden. Dit vindt plaats bij de palliatieve afdeling van verpleeghuis De Die en bij het gespecialiseerde verpleegtechnisch thuiszorgteam (GVT). De ondersteuning bestaat ondermeer uit een reeks teambijeenkomsten en intervisie bijeenkomsten. Met hart en ziel We spraken met Marianne Hageman, teammanager van het GVT team bij Cordaan over de aanleiding om deel te nemen aan het project en de resultaten tot nu toe. Hoewel het team in de dagelijkse praktijk het werk met hart en ziel doet, ~ 3 ~
4 loopt het bij de zorg voor nieuwe Nederlanders die terminaal zijn tegen een aantal knelpunten aan. Tijdens het ondersteuningstraject blijken vooral het verschil in communicatie en een aantal opvattingen en gebruiken bij nieuwe Nederlanders anders te zijn dan bij mensen die hier al lang wonen. De opvattingen over ziekte en sterven en de ziektebeleving kunnen in andere culturen dan de Nederlandse cultuur fundamenteel anders zijn. En dat heeft ook gevolgen voor de communicatie. Opvattingen over ziekte en sterven In bijvoorbeeld de Islamitische cultuur betekent het geven van de beste zorg in de laatste fase van iemands leven zo lang mogelijk doorgaan met het geven van curatieve zorg. Terwijl de palliatieve zorg in Nederland gericht is op het verzorgen en het zo comfortabel mogelijk maken, op care. Een ander verschil dat duidelijk is geworden is dat in de Islamitische cultuur er niet gesproken wordt over ongeneeslijk ziek zijn, dood gaan, maar over heel, heel ernstig ziek zijn. Goede verzorging op het sterfbed is volgens de Islamitische cultuur extra aandacht hebben voor hygiëne (douchen), eten en drinken. Het GVT team realiseert zich dat wij de laatste decennia een andere ontwikkeling doorgemaakt hebben met de ontwikkeling van de palliatieve zorg. Zij leren nu het belang van de tijd nemen, en in heldere bewoordingen uitleggen dat sommige dingen op het sterfbed niet meer wenselijk zijn. Niet alleen naar de patiënt maar juist ook naar de familie. Een goede Islamiet neemt de zorg voor een familielid, de patiënt, volledig over. Het is belangrijk om de familie als direct betrokkene uit te leggen welke zorg er nodig is. Steeds in eenvoudige en omzichtige bewoordingen. Meer inzichten en handvatten Samengevat kan geconcludeerd worden dat het team door het begeleidingstraject meer inzicht heeft gekregen in de belevingswereld van de Islamitische patiënt. Ze weten nu dat ze niet rechtstreeks moeten uitspeken dat iemand ongeneeslijk ziek is, maar de heel ernstige ziekte omzichtig moeten benoemen. Door het project heeft het team meer handvatten gekregen om het eigen functioneren tegen het licht te houden. Het is een intensief traject. Er wordt veel geleerd en dat komt de zorg ten goede. Kijk naar de persoon Naast kennis en inzichten blijft het belangrijk om steeds naar de persoon te kijken die voor je staat. Hoe gaat het met deze persoon, wat heeft hij nodig en wat zijn zijn wensen. Het is de kunst om dit zonder aannames te doen, omdat deze niet altijd juist hoeven te zijn. Interculturele Palliatieve Zorg: Anders dan Anders? Berichten uit Twente De netwerken Palliatieve Zorg Midden en Noordwest Twente spannen zich samen met het projectteam in om het thema interculturele palliatieve zorg meer op de regionale agenda te krijgen. Tijdens het symposium dat de beide netwerken op 16 november jongstleden organiseerden, en waar maar liefst 250 Twentse verpleegkundigen en verzorgenden aan deelnamen, daarom ook veel aandacht voor interculturele zorg. Op indrukwekkende wijze liet dhr H.T. Sie Dhian Ho zien dat geografische omstandigheden, sociale en familie- ~ 4 ~
5 verhoudingen van invloed zijn op de wijze waarop mensen met elkaar communiceren. Acteurs van Helder Communiceren brachten interculturele dilemma s in beeld. In het middaggedeelte sprak de projectgroep Interculturele Palliatieve Zorg in drie workshops met meer dan 65 verpleegkundigen en verzorgenden over de vraag Is interculturele palliatieve zorg anders dan anders? communicatie over ziekte en sterven. Er zijn verschillen tussen de generaties in het hanteren van waarden, principes en rituelen. En uiteindelijk maken mensen individuele keuzes. Realiseer je dat de keuze om iets niet aan de patiënt te vertellen ook een keuze uit liefde is Je waarden en normen als verpleegster zijn vaak anders dan de wens van patiënt en familie Een korte samenvatting van de zaken die aan bod kwamen: Wat moet je weten als beroepskracht? Houd er rekening mee dat niet iedereen op de hoogte is van de ondersteuningsmogelijkheden binnen de zorg In het land van herkomst kent men de zorg vooral als curatief. Er is nauwelijks ervaring met palliatieve zorg en die onbekendheid kan wantrouwen met zich mee brengen. Men is niet gewend aan het inschakelen van hulp door buitenstaanders. Taal speelt hier een rol in. Juist in stervensprocessen zijn religieuze rituelen van groot belang. Van de zorgverleners wordt ruimte verwacht om deze uit te kunnen voeren. Gastvrijheid en ziekenbezoek zijn vaak belangrijke waarden. Dit kan naast troost ook een grote belasting zijn. Er zijn andere opvattingen en gewoontes met betrekking tot de ~ 5 ~ Zijn er zoveel verschillen? Emoties die mensen in tijden van ziekte en sterven kunnen hebben zijn universeel en dit geldt ook voor de kracht waarover mensen kunnen beschikken. Er is herkenning in de wensen die mensen (ongeacht hun culturele achtergrond) hebben naar zorgverleners. Denk hierbij aan sensitiviteit, empathie, ruimte voor eigenheid, begrip en respect. Het belang van rituelen ziet men terug bij mensen uit alle culturen. Wel verschillen mensen in: de opvattingen over wat goede zorg is, de rituelen zelf, de mate van vertrouwd zijn met de palliatieve zorg en (de mate van) mantelzorg. Ook zijn er vaak andere gewoontes met betrekking tot hygiëne, manvrouw, tonen van emoties enz. Wat vraagt Interculturele Palliatieve Zorg in het algemeen? Werkelijk vraaggericht werken; geen standaard oplossingen en creatief zijn. Lef om eigen oordelen over wat goed is tegen het licht te houden Zelfreflectie en zelfbewustzijn.
6 Aandachtspunten bij de communicatie en het geven van voorlichting zijn: Ken jezelf, houd je houding, oordelen en vooroordelen tegen het licht. Realiseer je dat je houding direct invloed heeft op je gesprekspartner. Realiseer je hoe moeilijk het is om in stressvolle omstandigheden te communiceren in een taal die je niet echt eigen is. Sluit aan bij het kennisniveau en realiseer je dat mensen soms nauwelijks kennis hebben over het menselijke lichaam en de werking van medicijnen. Organiseer hulp bij vertalen. Let op hoe je spreekt: langzaam en duidelijk, korte zinnen, niet zelf gebroken Nederlands gaan praten of hard gaan praten, luister en kijk goed, vat samen. Evalueer het gesprek en maak afspraken zo concreet mogelijk. Informatie over tolkenhulp moet altijd voorhanden zijn In alle workshops gaven de deelnemers aan veel van bovengenoemde punten te herkennen. Vooral de wijze waarop de invulling van goede zorg beleefd wordt, verschilt heel vaak tussen mensen die al heel lang in Nederland wonen en Nieuwe Nederlanders. Daarnaast gaven de deelnemers aan dat tijdens de laatste fase van iemands leven adequate communicatie met nieuwe Nederlanders vaak niet goed gaat en dat daar nog veel winst in te behalen is. Stem af op wat de patiënt nodig heeft Last but not least kwam ook hier weer ter sprake hoe belangrijk het is dat met cliënten en familie wordt ingezoomd op de specifieke vragen en behoeften die zij hebben. En dat niet wordt gestigmatiseerd op grond van aannames en verkeerde interpretaties. Wegens groot succes organiseren de netwerken op 25 januari een tweede symposium. Werkconferenties in januari en februari 2011 De Horizon kleurt Op vrijdag 14 januari 2011 organiseert het landelijk Steunpunt VPTZ De horizon kleurt. De slotconferentie van het gesprek voortzetten een project van het landelijk steunpunt VPTZ, eveneens gericht op de zorg voor stervenden in de multi-etnische samenleving. In de afgelopen 5 jaar heeft VPTZ Nederland zich samen met allochtone sleutelfiguren en zelforganisaties en met lokale VPTZorganisaties ingezet voor goede ondersteuning van allochtone stervenden en hun naasten. De conferentie vormt de afsluiting van het project, maar is natuurlijk geen eindpunt voor de ontwikkeling van etnische diversiteit in de palliatieve zorg. De conferentie is dé gelegenheid om de ~ 6 ~
7 fakkel verder te dragen en andere mensen te ontmoeten die zich inzetten voor ondersteuning van stervenden in een etnisch diverse samenleving. U kunt zich opgeven voor deze conferentie via info@vptz.nl. Werkconferentie interculturele palliatieve zorg Op woensdag 16 februari presenteren wij u graag op een interactieve wijze de inzichten, ervaringen, resultaten van een jaar werken aan interculturele palliatieve zorg. Meer informatie volgt nog, maar noteer deze datum alvast in uw agenda. Let op dit is een andere datum dan eerder genoemd. Foto: Zorgverleners zijn in Nederland verplicht patiënten informatie te verschaffen over diagnose, behandeling en prognose, ook als patiënten ongeneeslijk ziek zijn. Ze moeten daarbij rekening houden met de behoeften van de patiënt. Bij patiënten van Turkse of Marokkaanse afkomst die slecht of geen Nederlands spreken, overleggen artsen of verpleegkundigen echter vaak niet met de patiënt maar met een familielid dat tolkt. De besluitvorming is meer een collectieve of familieaangelegenheid. De familie blijft ook bij ongeneeslijk zieke patiënten vaak streven naar genezing en voelt zich daarin gesterkt door het geloof. Ze wil de patiënt vaak ook tegen slecht nieuws beschermen en vertaalt daarom niet alles. Turkse of Marokkaanse patiënt wil niet alles weten Nederlandse zorgverleners en Turkse en Marokkaanse patiënten met kanker en hun familie hebben vaak verschillende opvattingen over de communicatie over diagnose, prognose en behandeling, zo blijkt uit een onderzoeksrapport en publicatie van onderzoekers van het Nivel, de stichting Pharos en de Universiteit van Amsterdam in BMC Palliative Care. Twee werelden Nederlandse zorgverleners en Turkse en Marokkaanse families verschillen vaak van mening over wat goede zorg is, hoe daarover gesproken moet worden en wie de besluiten neemt. Dit leidt vaak tot minder goede zorg dan mogelijk is. Met subsidie van ZonMw zijn in een samenwerkingsproject van de universiteit van Amsterdam, de Stichting Pharos en het Nivel, communicatie en besluitvorming in de palliatieve zorg voor deze patiënten in kaart gebracht. ~ 7 ~
8 Loskomen Onderzoeker Fuusje de Graaff: In gezamenlijke besluitvorming ligt de sleutel tot de best mogelijke zorg. Zorgverleners moeten een weg vinden in de driehoeksverhouding zorgverlener, patiënt en familie. Sommigen, met name oudere ervaren artsen en verpleegkundigen, kunnen zich verplaatsen in de communicatiebehoeften van de verschillende betrokkenen, zij komen los van het Nederlandse idee van één op één communicatie met een patiënt en houden rekening met de rol van de familie. Het zijn de kleine dingen die het doen, die het doen. Wensen en behoeften van oudere migranten onderzocht. Bron: Op deze site kunt u ook meer informatie vinden over het onderzoek. ~ 8 ~ ActiZ heeft het Nivel gevraagd onderzoek te doen naar de wensen en behoeften van oudere migranten. Uit dit onderzoek ontstaat een goed beeld wat oudere migranten als zorggebruiker belangrijk vinden. In de eerste helft van 2010 heeft het Nivel gesproken met Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse en Chinese ouderen en hun familie. Uit de resultaten blijkt dat migranten die gebruik maken van de ouderenzorg sterk hechten aan het leven zoals ze dat gewend zijn. Hun wensen zijn niet zo anders dan van autochtone ouderen. Ze hebben dezelfde basisbehoeften aan veiligheid en sociale contacten en behoefte aan een respectvolle bejegening. Door verschillen in taal, andere (eet)gewoontes en andere opvattingen over hygiëne is de ervaren kwaliteit van zorg en van leven echter vaak anders. Het gaat om nuance verschillen met een groot effect. Zo
9 geven Surinaamse ouderen er vaak de voorkeur aan voor het eten de tanden te poetsen. En zijn Hindoestaanse ouderen gewend meerdere keren per dag te douchen. Het onderzoeksrapport biedt tal van citaten en opmerkingen van ouderen waarmee zorgorganisaties hun dienstverlening zouden kunnen verbeteren. Kijk voor meer informatie op Hier kunt u ook het rapport downloaden. Colofon Rouwrituelen in een multiculturele samenleving Een Cd-rom vol praktische informatie over stervensbegeleiding en rouw in de multiculturele samenleving. Samengesteld door Cos Rijnmond en Midden Holland. De Cd-rom staat vol met beschrijvingen van de gebruiken, rituelen en tradities met betrekking tot stervensbegeleiding en rouw in verschillende religies en levensbeschouwingen (christendom, islam, Jodendom, hindoeïsme en humanisme) en etnische groeperingen (o.a. Antillianen, Kaapverdianen, Molukkers, Turken, Marokkanen, Surinamers, Chinezen). Er wordt ingegaan op de verschillen binnen de etnische groepen. Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Project Interculturele Palliatieve Zorg. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Platform Palliatieve Zorg van het ministerie van VWS. Voor informatie over het project of over de Nieuwsbrief kunt u mailen of bellen naar: E-n-Tpartners Nicolet van Eerd E-N-T@casema.nl; Bureau Kwiek Patricia van den Brink info@bureaukwiek.nl, Landelijk Steunpunt VPTZ Paula Matla Info@vptz.nl, Layout: Cobie Schippers ~ 9 ~
INTERCULTURELE PALLIATIEVE ZORG ANDERS DAN ANDERS? Raamwerk voor het ontwikkelen van interculturele palliatieve zorg in de regio
INTERCULTURELE PALLIATIEVE ZORG ANDERS DAN ANDERS? Raamwerk voor het ontwikkelen van interculturele palliatieve zorg in de regio INHOUD INLEIDING 1 1. Inleiding 3 2. Interculturele palliatieve zorg; anders
Nadere informatieINTERCULTURELE PALLIATIEVE ZORG ANDERS DAN ANDERS? Raamwerk voor het ontwikkelen van interculturele palliatieve zorg met teams in zorgorganisaties
INTERCULTURELE PALLIATIEVE ZORG ANDERS DAN ANDERS? Raamwerk voor het ontwikkelen van interculturele palliatieve zorg met teams in zorgorganisaties INHOUD INLEIDING 1 1. Inleiding 3 2. Interculturele palliatieve
Nadere informatieOngeneeslijk ziek en dan.? Kennis delen, betere zorg
Ongeneeslijk ziek en dan.? Kennis delen, betere zorg Deventer 26-03-2013 Inhoud presentatie doel van de avond wat is palliatieve zorg? Cijfers overeenkomsten en verschillen knelpunten palliatieve zorg
Nadere informatieInterculturele palliatieve zorg
Interculturele palliatieve zorg vraaggericht en individueel Steeds meer zorgvragers hebben een allochtone achtergrond. Veel zorgorganisaties richten zich op zorgverlening aan deze nieuwe Nederlanders.
Nadere informatieCultuur sensitieve palliatieve zorg. Nathanja van Moppes, huisarts / huisarts-docent Symposium gezondheidsverschillen 29 september 2016
Cultuur sensitieve palliatieve zorg Nathanja van Moppes, huisarts / huisarts-docent Symposium gezondheidsverschillen 29 september 2016 Cultuur sensitief? De culturele ijsberg Kruispunt denken Palliatieve
Nadere informatieAnna. Anna. Programma. Anna, 68 jaar, gevlucht uit Armenië. palliatieve zorg aan migranten in Nederland. Palliatieve fase aangebroken:
palliatieve zorg aan migranten in Nederland Maria van den Muijsenbergh, huisarts / wetenschappelijk onderzoeker Nathanja van Moppes, huisarts / wetenschappelijk docent 12 November 2013 Programma Anna,
Nadere informatieEvaluatie themabijeenkomst Kleur bekennen d.d. 22 maart 2011 bij Raffy te Breda
Evaluatie themabijeenkomst Kleur bekennen d.d. maart 0 bij Raffy te Breda Aantal aanwezige personen: 8 personen Aantal ingevulde formulieren: 7 (3 verpleegkundigen; 3 huisartsen; ergotherapeut/therapeut;
Nadere informatiePalliatieve zorg aan allochtonen Informatie bestemd voor zorgverleners. In deze InZicht ...
Inleiding Waar autochtonen de weg naar de thuiszorg en palliatieve zorg weten te vinden als er meer zorg nodig is, blijven allochtonen langer op het niveau van de mantelzorg steken 1) Enerzijds heeft dit
Nadere informatieEindrapportage project rouwondersteuning aan allochtonen. Als je verdriet hebt, Kom dan even zeggen Hoe pijn dat doet
Eindrapportage project rouwondersteuning aan allochtonen Als je verdriet hebt, Kom dan even zeggen Hoe pijn dat doet Inhoud Informatie stichting Leendert Vriel Enschede en Haaksbergen Project diversiteit,
Nadere informatieVerslag en Sfeerimpressie Werkconferentie & Netwerkbijeenkomst Cultuursensitieve Zorg: Waarom zou je en hoe doe je dat in de praktijk?
Verslag en Sfeerimpressie Werkconferentie & Netwerkbijeenkomst Cultuursensitieve Zorg: Waarom zou je en hoe doe je dat in de praktijk? Op donderdag, 8 december 2016 organiseerde Stichting Kleurrijk Gezin
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word?
Wat als ik niet meer beter word? Als u te horen heeft gekregen dat u niet meer kunt genezen, is dat een harde boodschap. Deze boodschap roept veel vragen op, zoals: Deze folder is bedoeld voor mensen die
Nadere informatieUITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN
Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014
Nadere informatieMulticulturele aspecten van palliatieve zorg
Multiculturele aspecten van palliatieve zorg Casuïstiek bespreking palliatieve zorg Buitenveld 18-11-2014 Marina van Gaans Verpleegkundig specialist longziekten/ palliatieve zorg Immigratie Nederland Nederland
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word...
Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde
Nadere informatieCultuur-sensitieve aspecten in de zorg
Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Toegespitst op kankerzorg dr. Mohamed Boulaksil Cardioloog i.o. Pharos Utrecht, 18 juni 2013 Indeling Definitie van begrippen Epidemiologische verschillen migrant
Nadere informatieWERKPLAN EN ACTIVITEITENOVERZICHT
WERKPLAN EN ACTIVITEITENOVERZICHT 2015 Stichting Gezondheid Allochtonen Nederland (SGAN), Adres: postbus 56666, 1040 AR Amsterdam, e-mail: info@sgan.nl tel: 0880036501 www.sgan.nl IBAN: NL57 INGB 0005961390
Nadere informatie10 oktober Symposium Interculturele Palliatieve Zorg in Twente
Nieuws 10 oktober Symposium Interculturele Palliatieve Zorg in Twente 22-08-2013 Symposium Interculturele Palliatieve Zorg in Twente Er is geen wereld van verschil, maar het zijn wel de kleine dingen die
Nadere informatieInterculturele Palliatieve Zorg in Twente Er is geen wereld van verschil, maar het zijn wel de kleine dingen die het verschil maken
Symposium Interculturele Palliatieve Zorg in Twente Er is geen wereld van verschil, maar het zijn wel de kleine dingen die het verschil maken 10 oktober 2013 - Kulturhus, in Borne Maak uw keuze uit 10
Nadere informatieZiektebeleving en dementie bij migranten
Ziektebeleving en dementie bij migranten Gözde Duran coördinator ProMemo, Expertisecentrum Dementie voor Professionals Agenda 1. Kennismaking 2. Waar lopen we tegenaan in de praktijk? 3. Uitleg dementie
Nadere informatieIslam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt. Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker
Islam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker Programma Welkom Voorstellen Fatma: religieuze aspecten v/e moslim
Nadere informatieProject Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname
Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.
Nadere informatieGespreksvragen bij Podcastserie
1.1.1 Inhoud 1 Podcast: Mieke en Claudia over Tinie... 2 2 Podcast: Afscheid... 4 3 Podcast: Dieren... 4 4 Podcast: Gedicht van Marinus van den Berg... 5 5 Podcast: Harpmuziek... 5 6 Podcast: Koning...
Nadere informatieVrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis in de laatste levensfase 1
Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis in de laatste levensfase 1 Beschrijving werkwijze 1 Gebaseerd op de eindevaluatie Vrijwilligersondersteuning in het verzorgings- en verpleeghuis
Nadere informatieSenioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010
Senioren ontmoeten elkaar Verslag van 2 oktober 2010 Meer overeenkomsten dan verschillen Dit is, in het kort, de conclusie van de lunchbijeenkomst Senioren ontmoeten elkaar 1 op 2 oktober 2010. De lunchbijeenkomst
Nadere informatieHandreiking voor de verzorging van oudere migranten in de laatste levensfase
Handreiking voor de verzorging van oudere migranten in de laatste levensfase Algemene aandachtspunten Bij de verzorging van oudere migranten speelt een aantal algemene aandachtspunten een rol. Speciaal
Nadere informatie1001 kracht van mensen samen waar het kan en apart waar het (nog) moet.
Sittard, 17 augustus 2012 Beste heer, mevrouw, Bij deze vragen wij uw aandacht voor de conferentie die het Platform Allochtone Zorgvragers (PAZ), het Huis voor de Zorg 1, Proteion Thuis en het Provinciaal
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatie29-03-16. Pallia>eve zorg Noord- Limburg. Netwerken Palliatieve Zorg. Wat doet ketenzorg Hulp bij Demen>e & Wat doet het Netwerk Pallia>eve Zorg &
Pallia>eve zorg Noord- Limburg Wat doet ketenzorg Hulp bij Demen>e & Wat doet het Netwerk Pallia>eve Zorg & Een sterk vangnet ook voor mensen met demen0e en diens naasten! Marian Kessels & Lise-e Dickhoff-
Nadere informatieWelkom. Mimount Ezzahouani interculturele zorgconsulent Grzegorz Cetera geestelijk verzorger en ethicus
Welkom Mimount Ezzahouani interculturele zorgconsulent Grzegorz Cetera geestelijk verzorger en ethicus Nederland 17 081 507 bewoners Een (allochtoon) migrant volgens CBS - is een persoon van wie ten minste
Nadere informatieOngeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3
Nadere informatieVerantwoorde zorg in de palliatieve fase
Verantwoorde zorg in de palliatieve fase Driekwart van de Nederlanders brengt de laatste fase van zijn leven door in een verpleeg- of verzorgingshuis, of met ondersteuning van thuiszorg. Verantwoorde zorg
Nadere informatieHome. Voorbeelden van zorgen over het levenseinde
Home Coaching bij vragen rondom de laatste levensfase en de dood Ieder leven is eindig. Toch kan praten over het levenseinde lastig zijn. Soms zelfs extra lastig met mensen die u het meest nabij zijn,
Nadere informatieThema s voor diversiteitsbeleid. In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen
Thema s voor diversiteitsbeleid In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen MOVISIE Kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling MOVISIE verzamelt, ontwikkelt en verspreidt kennis en adviseert
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG. Take Home Toets
PALLIATIEVE ZORG Take Home Toets Naam: Danissa Loocks Studentennummer: 500621916 Groep: LV12-2F1 Datum: 18 Januari 2013 Blok naam: 2.2 Naam opleiding : HBO- V Hoge School van Amsterdam Naam docent: Willianne
Nadere informatieInterculturele palliatieve zorg
Interculturele palliatieve zorg Vraaggericht en individueel Achtergrondinformatie, adviezen en tips voor zorgondernemers, managers en zorgverleners Het project Verantwoorde interculturele palliatieve zorg
Nadere informatiepalliatieve zorg Nieuwsbrief Nummer 02 - juni 2009
Nieuwsbrief palliatieve zorg Het Platform palliatieve zorg informeert betrokkenen bij de palliatieve zorg over nieuwe ontwikkelingen en interessante praktijkvoorbeelden. Er kwamen enthousiaste reacties
Nadere informatieCONCEPT. Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen. Sandra van den Hof, netwerkcoördinator Palliatieve zorg. Definitief, juni 2017
CONCEPT Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen Sandra van den Hof, netwerkcoördinator Palliatieve zorg 2018 Definitief, juni 2017 Scholing Palliatieve zorg voor verpleegkundigen 2018 Duur van
Nadere informatieModule 4. Multiculturele Zorg. De glimlach in de zorgverlening. Module 4 Multiculturele Zorg 2014 1
Module 4 Multiculturele Zorg De glimlach in de zorgverlening Module 4 Multiculturele Zorg 2014 1 Multiculturele Zorg De sleutel ligt in het creëren van een dialoog... Dialogic-care als sleutel tot het
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatieCulturele dilemma's in de spreekkamer
Culturele dilemma's in de spreekkamer Als normaal anders is Nathanja van Moppes, Huisartsopleiding AMC, Amsterdam & St. Pharos, Utrecht 15 mei 2018 Medisch Contact Live: De dokter en ethiek Disclosure
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieStervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond
Stervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond Fahima Ettaher, huisarts, kaderarts oudergeneeskunde Emete Erarslan, specialist ouderengeneeskunde Cultuursensitieve palliatieve zorg Ziektebeleving
Nadere informatieEvaluatie presentatie In gesprek over leven en dood
Evaluatie presentatie In gesprek over leven en dood Vragenlijst culturele competenties in de palliatieve zorg Aangepaste versie van de vragenlijst ontwikkeld door: Katja Lanting email: k.n.lanting@amc.uva.nl
Nadere informatieVertaalde informatie over zorg en cliëntenparticipatie voor migranten. Amsterdam Edouard Buning november 2010
Vertaalde informatie over zorg en cliëntenparticipatie voor migranten Amsterdam Edouard Buning november 2010 Inhoud Opzet van het onderzoek Zorg aan migranten Taalachtergrond migranten Voorlichtingsmateriaal
Nadere informatie27-03-16. Interculturele palliatieve zorg. Hoe intercultureel zijn we hier? Wat wil ik u meegeven vandaag. Programma
Interculturele palliatieve zorg Disclosure belangen spreker M.T.Velema-de Roos (poten'ële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante rela'es met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieVerslag het project ABBA /VL/5998 migranten actief betrekken bij mantelzorg 2016 bijeenkomsten Dialooghuis
Beeklaan 167 2562AD Den Haag Verslag het project ABBA /VL/5998 migranten actief betrekken bij mantelzorg 2016 bijeenkomsten Dialooghuis Verslag de tweede fase het project migranten actief betrekken bij
Nadere informatieCULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit
CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit 27 mei 2016 MIJN CULTUUR IS DE JOUWE NIET, MAAR DAAROM NIET MINDER WAARD!! ZORGVERLENING IS CULTUREEL GEKLEURD Model
Nadere informatieWensen, behoeften en knelpunten bij interculturele palliatieve zorg
Wensen, behoeften en knelpunten bij interculturele palliatieve zorg Rapportage 14-05-2012 1 nleiding 1.1 Achtergrond In Nederland overlijden ongeveer 140.000 mensen per jaar. Daarvan overlijdt ruim de
Nadere informatieRichtlijnen voor het werken in een multiculturele setting
Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Quality needs diversity 1. Inleiding Deze richtlijnen zijn een uitwerking van de kernwaarde Ruimte voor talent en groei voor iedereen, onderdeel
Nadere informatieAls genezing niet meer mogelijk is
Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als
Nadere informatieOudere migranten: psychologische bijdragen
Oudere migranten: psychologische bijdragen Carolien Smits,, Congres Ouderenpsychologie, 2 februari 2017, Amsterdam Wat gaan we doen? 1. Presentatie over oudere migranten en psychologen 2. Uitproberen van
Nadere informatieWorkshop Sterven en Cultuur
Workshop Sterven en Cultuur Berbel Tanck (I) Ruth Ramaker (II) Workshop cultuur Pretoets Theorie Eigen ervaringen Stellingen Pretoets In het Boeddhisme moet de strevende vastgehouden worden door een naaste.
Nadere informatieIN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID
IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID Werkconferentie 6 juli 2017 VOORWOORD DE WERKCONFERENTIE Mens onder de mensen zijn, meedoen en meetellen. Dingen voor jezelf of anderen
Nadere informatiePalliatieve Terminale zorg training voor beroepsbeoefenaren binnen de psychiatrie
Deelnemer 1 Colofoon Deze training is vanuit een subsidie van het innovatiefonds voor zorgverzekeraars door de projectgroep palliatieve terminale zorg ontwikkeld binnen Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven
Nadere informatieTijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg
Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September
Nadere informatieGefaseerde Tijdigheid
Gefaseerde Tijdigheid Marc Eyck, huisarts Gezondheidscentrum Neerbeek Consulent Palliatieve Zorg Hoofd Beleid NHG Belangenverstrengeling Geen Op tijd en proactief bespreken keuzes laatste levensfase Deze
Nadere informatieCultuurgebonden zorg. Zorg in een passende leefomgeving
Cultuurgebonden zorg Zorg in een passende leefomgeving 1 Welkom in Polderburen Prettig ouder worden, thuis, in de eigen vertrouwde omgeving, dat is de wens van de meeste ouderen. Dat lukt meestal ook met
Nadere informatieWe merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan?
We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? Migranten kunnen anders tegen een beperking aankijken. Zij zien de beperking vaak als ziekte en houden
Nadere informatieKlinisch ethisch overleg voor artsen van oppositie naar wederzijds begrip
Klinisch ethisch overleg voor artsen van oppositie naar wederzijds begrip Sprekers Anneke Dalinghaus, huisarts Kamal el Mokayad, reumatoloog MMC Judith Wilmer, klinisch geriater CZE Nico Debets, geestelijk
Nadere informatieRapportage cliëntervaringsonderzoek
Rapportage cliëntervaringsonderzoek Versie 2.0.0 Drs. J.J. Laninga december 2017 www.triqs.nl Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Leeswijzer... 4 Methode... 5 Uitkomsten meting... 6 Samenvatting...
Nadere informatieDe b-learning is bedoeld voor verzorgenden werkzaam in de thuiszorg of in het verpleeg- of verzorgingshuis.
Blended learning mantelzorg, Doelgroep verzorgenden Docentenhandleiding fysieke bijeenkomst Inleiding Zorgen voor een naaste is een liefdevolle en dankbare taak. Mantelzorg, ook wel informele zorg genoemd,
Nadere informatieOngeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Uw specialist heeft u verteld dat u ongeneeslijk ziek bent. Niet meer kunnen genezen is een bericht met ingrijpende gevolgen en het valt niet mee om hier
Nadere informatie1.1. Eye-openers vanuit het perspectief van patiëntenorganisaties
TOOLKIT Bekend maakt Bemind 1. Eye-openers Op deze pagina leest u wat medewerkers en vrijwilligers van patiëntenorganisaties en organisaties van oudere migranten hebben ervaren als echte eye-openers in
Nadere informatieVU Huisarts in opleiding. Palliatieve Terminale Zorg (PTZ)
VU Huisarts in opleiding Palliatieve Terminale Zorg (PTZ) Palliatieve fase en sterfbed heeft wetmatigheden, onafhankelijk van de ziekte Palliatieve zorg is niet ziektegericht, het is mensgericht: Het is
Nadere informatieHandvatten Interventie GEZAMENLIJK HUISBEZOEK bij complexe palliatieve thuiszorg
INHOUDSOPGAVE 1. Het initiatief tot een gezamenlijk huisbezoek: wie en wanneer? Pagina 1 2. Voorbereiding van het gezamenlijk huisbezoek Pagina 1 3. Uitvoering van het gezamenlijk huisbezoek / het gesprek
Nadere informatieThuiszorg in Amsterdam
Thuiszorg in Amsterdam Wat is thuiszorg? Er zijn verschillende vormen van thuiszorg. Bijvoorbeeld verpleegkundige handelingen zoals het toedienen van medicijnen of zuurstof, het aanbrengen van een infuus
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieverstandelijke beperking
Besluitvorming in de palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Over verhuizingen & medische interventies Informatie voor familie en andere naasten Wat is palliatieve zorg? Palliatieve
Nadere informatieConclusies, aanbevelingen en vervolgstappen
De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde 39 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen In dit hoofdstuk wordt puntsgewijs een opsomming gegeven van de conclusies over de rol, de verantwoordelijkheden,
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieUitnodiging. Aan de slag! Werkconferentie palliatieve zorg Gelderland. 29 september 2011 Huis der Provincie, Arnhem
Uitnodiging Aan de slag! Werkconferentie palliatieve zorg Gelderland 29 september 2011 Huis der Provincie, Arnhem Aan de slag! Kwaliteitsinstrumenten in de Palliatieve Zorg Platform Palliatieve zorg provincie
Nadere informatieGoede zorg voor stervenden van allochtone afkomst
Goede zorg voor stervenden van allochtone afkomst Goede zorg voor stervenden van allochtone afkomst www.vptz.nl Na elkaar een jaar of zes niet gezien te hebben ontmoette ik opnieuw een Nederlandse medestudente
Nadere informatieHet culturele interview Nederlandse versie Hans Rohlof, Noa Loevy, Lineke Sassen & Stephanie Helmich
Het culturele interview Nederlandse versie Hans Rohlof, Noa Loevy, Lineke Sassen & Stephanie Helmich Samenvatting anamnese en ziekte geschiedenis Wordt uit het dossier ingevuld voorafgaand aan het gesprek.
Nadere informatieWELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost
WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening
Nadere informatieModule 4. Multiculturele Zorg De sleutel ligt in het creëren van een dialoog. De glimlach in de zorgverlening
Module 4 Multiculturele Zorg De sleutel ligt in het creëren van een dialoog De glimlach in de zorgverlening Module 4 Multiculturele Zorg 2013 1 Dialogic-care als sleutel tot het creëren van een dialoog
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatieCulturele interview. Introductie
Culturele interview De volgende thema s worden besproken tijdens het culturele interview: 1. Biografie (persoonlijke en sociale gegevens) 2. Geschiedenis van de huidige klachten 3. Eerdere trajecten 4.
Nadere informatieZelfredzaamheid en participatie in praktijk
Van verzorgingsstaat naar handen uit de mouwen Training Zorg Verandert op zaterdag 13 juni leidt vrijwilligers op tot voorlichter en gespreksbegeleider voor oudere migranten Zelfredzaamheid en participatie
Nadere informatieMantelzorg bij kleinschalig wonen. Handreiking bij film
Mantelzorg bij kleinschalig wonen Handreiking bij film Colofon Datum: september 2012 Auteurs: Ilse de Bruijn (MOVISIE) en Nienke Blijham (Vilans) Met medewerking van: De Rinnebeek (locatie van zorgorganisatie
Nadere informatieBijlagen bij hoofdstuk 7 Sociaal-culturele integratie Sandra Beekhoven (SCP) en Jaco Dagevos (SCP)
Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 7 Sociaal-culturele
Nadere informatieDe Sociaal maatschappelijke dimensie
De Sociaal maatschappelijke dimensie 1.1 Wie ben ik? Niemand is precies gelijk aan jou. Je bent uniek. Alles wat er over jou te vertellen is, bepaalt je identiteit. Dat is wie jij bent. Hoe je eruitziet,
Nadere informatieInterculturele Communicatie & Interculturele Competentie
Interculturele Communicatie & Interculturele Competentie Kaveh Bouteh Senior trainer en adviseur bij PHAROS Adviseur interculturalisatie en diversiteitmanagement K.bouteh@pharos.nl Doelstelling: Hoe bereiken
Nadere informatieFiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie?
Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? In deze fiche vind je instrumenten om de interculturele competenties van personeelsleden op te bouwen en te vergroten zodat het diversiteitsbeleid
Nadere informatieBELEIDSPLAN
BELEIDSPLAN 2016-2019 0 Inhoudsopgave: Inleiding 2 1. Visie 3 2. Kernwaarden en Huishoudelijk reglement 3 3. Doelstelling 3 4. Beleidsplan 2016-2019 4 5. Vrijwilligersbeleid 4 6. PR en Fondsenwerving 5
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 199
Samenvatting Samenvatting 199 Goede zorg aan het levenseinde van mensen met een verstandelijke beperking is niet vanzelfsprekend, bijvoorbeeld omdat de verstandelijke beperking mensen belemmert in het
Nadere informatieHoe voorkomen we eergerelateerd geweld?
Hoe voorkomen we eergerelateerd geweld? ARTIKEL - 30 OKTOBER 2015 Het Platform Eer en Vrijheid organiseerde op 8 oktober een landelijke bijeenkomst over eergerelateerd geweld. Hilde Bakker (Kennisplatform
Nadere informatieJaarbericht van het Netwerk Palliatieve Zorg Zaanstreek-Waterland
Jaarbericht van het Netwerk Palliatieve Zorg Zaanstreek-Waterland In dit jaarbericht leest u hoe het Netwerk Palliatieve Zorg Zaanstreek- Waterland in 2014 palliatieve zorg onder de aandacht heeft gebracht
Nadere informatieHoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort
Hoop doet leven, al is het maar voor even Corine Nierop- van Baalen canierop@diaconessenhuis.nl 15 april 2013 Amersfoort Inhoud Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners
Nadere informatieChecklist mantelzorgoverbelasting laaggeletterde ouderen
Checklist mantelzorgoverbelasting laaggeletterde ouderen Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Veel mantelzorgers zijn zelf ook patiënt Hogere therapietrouw kan door verbetering mantelzorgsituatie Eenvoudige
Nadere informatieWereldhuis: met oog voor wat echt belangrijk is
WERELDHUIS www.zge.nl Wereldhuis: met oog voor wat echt belangrijk is Zorggroep Elde bouwt aan een Wereldhuis. Een bijzonder huis voor mensen die vanwege dementie of lichamelijke problemen zijn aangewezen
Nadere informatieBespiegelingen over het begrip cultuur in de zorg: maakt cultuur ons of maken wij cultuur?
Bespiegelingen over het begrip cultuur in de zorg: maakt cultuur ons of maken wij cultuur? Cor Hoffer cultureel antropoloog / socioloog GGZ-organisatie Parnassia Bavo Groep 1 2 Onderwerpen: cultuur en
Nadere informatieRouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.
Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg
Nadere informatieBeste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar,
de kunst van het leren Nieuwveen, 19 maart 2015 Aan : Ouder(s)/verzorger(s) met kinderen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar Betreft : Informatie en aanmeldingsformulier, schooljaar 2015-2016;
Nadere informatiePalliatieve zorg en Islam. Ankie Spelbrink, geestelijk verzorger ETZ,
Palliatieve zorg en Islam Ankie Spelbrink, geestelijk verzorger ETZ, 09-11-2017 Voorwaarden voor goede palliatieve zorg bij moslim patiënten Kennis van verschillen Medisch Cultureel/levensbeschouwelijk/religieus
Nadere informatieWereldhuis: met oog voor wat echt belangrijk is
WERELDHUIS www.zge.nl Wereldhuis: met oog voor wat echt belangrijk is Zorggroep Elde bouwt aan een Wereldhuis. Een bijzonder huis voor mensen die vanwege dementie of lichamelijke problemen zijn aangewezen
Nadere informatieJaarbericht 2006 Netwerk Palliatieve Zorg Enschede, Haaksbergen en Noordoost Twente
Jaarbericht 2006 Netwerk Palliatieve Zorg Enschede, Haaksbergen en Noordoost Twente p/a Livio, afdeling Stafzorg Postbus 379, 7500 AJ Enschede Tel: 053-4881200 Email: h.mulder@livio.nl Website: http://palliatieftwenteoost.ikcnet.nl
Nadere informatieWie zorgt er voor de oudere migrant? NUZO-UMC Utrecht/ Hogeschool Utrecht Lectoraat Innovaties in de zorgprocessen van de Farmacie
Wie zorgt er voor de oudere migrant? NUZO-UMC Utrecht/ Hogeschool Utrecht Lectoraat Innovaties in de zorgprocessen van de Farmacie Bas Steunenberg Bas.Steunenberg@hu.nl 24/11/2016 Publicatie downloadbaar
Nadere informatiePRAKTIJK. Inhoud samenvattingskaart De kaart geeft op overzichtelijke wijze en in één oogopslag de 10 stappen uit de handreiking Slechtnieuwsgesprek
PRAKTIJK 4. Ondersteuning en begeleiding In dit hoofdstuk wordt de zorg voor naasten in een specifieke fase nader uitgewerkt. Deze zorg geldt voor zowel de zorg thuis als de zorg in de diverse zorginstellingen.
Nadere informatieVertaalde informatie over zorg en cliëntenparticipatie voor migranten - samenvatting uitkomsten- Amsterdam Edouard Buning november 2010
Vertaalde informatie over zorg en cliëntenparticipatie voor migranten - samenvatting uitkomsten- Amsterdam Edouard Buning november 2010 Inleiding Op verzoek van LOC Zeggenschap in Zorg heeft BuningAdvies
Nadere informatieBeleidsplan. Er zijn. Zorg in de laatste levensfase. VPTZ Kaag en Braassem Beleidsplan 2013 2016
Beleidsplan 2013 2016 Er zijn. Zorg in de laatste levensfase Pagina 1 Inleiding Al meer dan 20 jaar wordt door vrijwilligers in onze gemeenschap aanvullende zorg geboden aan mensen in hun laatste levensfase.
Nadere informatie