65+, Jong en Vitaal Hoe functioneert het oudere brein?

Transcriptie

1 65+, Jong en Vitaal Hoe functioneert het oudere brein? NVKC Donderdag 28 juni 2012 Antropia, Driebergen Dr. Laura Eggermont Afdeling Klinische Neuropsychologie Vrije Universiteit Amsterdam E: VRIJE UNIVERSITEIT

2 Vandaag Veroudering van de hersenen Circuits van de hersenen Zelfstandigheid Cognitieve reserve opbouwen Bewegen

3 Hersencircuits Rijping van onze hersenen Uitvoeren van handelingen Voorbereiden van handelingen Plannen en remmen van gedrag dlpfc sm prm pm S1 sp Spatiële navigatie smg ag Sociale cognitie orb = kindertijd = adolescentie = volwassenheid atp vlpfc sgg phg erc itg h stg vac = sup long fasc = unc fasc Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010

4 Onze hersenen de frontale lob Frontale lob ontwikkelt zich laat Cruciaal voor onafhankelijk functioneren

5 Executieve functies Stuss et al., Cognitive Neurorehabilitation, Cambridge University Press 2008

6 Inhibitie (remmen) Prefrontale cortex kwetsbaar voor veroudering en dementie

7 Belangrijke dagelijkse functies Frontal lobe functioning

8 Sociale cognitie Stuss et al., Cognitive Neurorehabilitation, Cambridge University Press 2008

9 Faux pas Oh hemeltje, we zijn de Hamminks vergeten!

10 Sociale cognitie Reading the mind through the eyes

11 Reading the mind through the eyes test Vastberaden Beschaamd Geïrriteerd Arrogant Model: K. Pieterse

12 Reading the mind through the eyes test Teleurgesteld Verward Bezorgd Walging Model: K. Pieterse

13 Reading the mind through the eyes test Ongeduldig Sarcastisch Verleidelijk Beschaamd Model: K. Pieterse

14 Frontale functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met activiteiten van het dagelijks leven in personen met: Geheugenproblemen (Reppermund et al., Int J Geriatr Psychiatry 2010; Pereira et al., Int Psychogetriatr 2008) Dementie (Pereira et al., Int Psychogetriatr 2008; Razani et al., Appl Neuropsychol 2007) Niet-aangeboren hersenletsel in de frontaal lob (Godbout et al., Brain Inj 2005)

15 Frontale functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met valpartijen bij: Thuiswonende gezonde ouderen (Herman et al., JGMS 2010) Thuiswonende vrouwen met geheugenproblemen (Liu-Ambrose, Phys Ther 2008) Ouderen met de ziekte van Alzheimer (Sheridan & Hausdorff, Dement Geriatr Cog Disord 2007)

16 Frontale functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met medicatietrouw bij: Ouderen (Insel et al., J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci 2006) Personen met diabetes (Stilley et al., Health Psychol 2010)

17 Fronto-hippocampale circuit Denken en Bewegen

18 Hippocampus Fronto-hippocampal en de ziekte van circuit Alzheimer

19 Bewegen is complex Lopen is complexer dan je zou denken (Hausdorff et al., Exp Brain Res 2005) vs Lopen vergt de integratie van allerlei informatie Lopen vergt complexe cognitieve functies (Sheridan & Hausdorff, Dement Geriatr Cogn Disord 2007; Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2007)

20 Bewegingsstoornissen en cognitieve problemen Bewegingsstoornissen voorspeller van cognitieve achteruitgang en dementie (Aggarwal et al., Arch Neurol 2006) Alzheimer patiënten hebben slechtere balans en lopen langzamer (Eggermont et al., Arch Phys Med Rehabil 2010; Petterson et al., J Geriatr Psychiatr Neurol 2007) Bewegingsstoornissen: Alzheimer patiënten > Ouderen met milde geheugenproblemen > Controles (Aggarwal et al., Arch Neurol 2006)

21 Relatie bewegen en onze hersenen Adlard et al., J Neurosci 2005; Churchill et al., Neurobiol Aging 2002 Neurogenese Synaptogenese Angiogenese Afname amyloid eiwit

22 Bewegen en nieuwe hersencellen Verrijkte omgeving (bewegen) Aanmaak nieuwe cellen in hippocampus Van Praag et al., Nature 1999

23 Tomporowski et al., Educ Psychol Rev 2008; Rovio et al., Lancet Neurol 2005

24 Opbouwen cognitieve reserve Opleiding (uitdagend) Werk Vrijetijdsbesteding - Lezen, puzzelen, sudoku - Beweging - Groot sociaal network Kunnen interventies op latere leeftijd kunnen cognitieve reserve boosten? Tucker & Stern, Curr Alzheimer Res 2011

25 Kan bewegen op latere leeftijd de cognitie verbeteren?

26 Bewegen en cognitie - Niet actieve ouderen - Hardlopen versus rekken en strekken Executieve (uitvoerende) functies verbeteren - Meer initiatief nemen (minder sociale isolatie?) - Beter kunnen plannen/organiseren (afspraken maken en houden, medicatietrouw?) - Toenemende cognitieve flexibiliteit (dieet en levensstijl kunnen aanpassen?) Vos et al., J Appl Physiol 2011; Colcombe et al., PNAS 2004; Colcombe & Kramer, Psychol Sci 2003; Kramer et al., Nature 1999

27 Bewegen en de hippocampus Relatie beweging en dichtheid hersencellen - Niet actieve ouderen - Erickson et al., PNAS 2011

28 Relatie beweging Projecten en dichtheid VU hersencellen Longitudinaal en jong-dementerenden Onderzoek Karin Volkers Onderzoek Astrid Hooghiemstra

29 Gebrek aan beweging 15 verpleeghuizen meerderheid van de 451 bewoners lag 17 uur in bed Bates-Jensen et al., Nurs Res 2004

30 Obesitas en risico voor dementie

31 Gevolgen van niet bewegen

32 Normale situatie Stemming sm prmpm Inhibitie dlpfc vlpfc cn pu th itg mcrb lcrb = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal = frontostriataal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010

33

34 Normale situatie Stemming sm prmpm Inhibitie dlpfc vlpfc cn pu th itg mcrb lcrb = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal = frontostriataal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010

35 Ziekte van Alzheimer Depressie sm prmpm Disinhibitie dlpfc vlpfc cn pu th itg mcrb lcrb = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal = frontostriataal = degeneratie Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010

36 Frontotemporale dementie Depressie sm prmpm dlpfc Disinhibitie Aggressie vlpfc cn pu th itg mcrb lcrb = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal = frontostriataal = degeneratie Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010

37 Conclusies Bewegen gunstig effect op hersenen (frontale lob verbindingen) Cruciaal voor activiteiten van dagelijks leven Door beweging stimuleren van onafhankelijk functioneren Desastreuze gevolgen van niet bewegen

38 Actieve Active levensstijl! lifestyle!

39 Vragen & Discussie