NETWERK ROOKVRIJE ZIEKENHUIZEN

Transcriptie

1 NETWERK ROOKVRIJE ZIEKENHUIZEN IMPLEMENTATIEGIDS VOOR EEN OPTIMAAL ROOKBELEID IN DE GEZONDHEIDSZORGINSTELLING SAMENGESTELD DOOR VRGT vzw, MET DANK AAN VIG, ENSH, het comité en de leden van het NRZ.

2 INHOUD: VOORWOORD INLEIDING: Doel Uitgangspunten EEN OPTIMAAL ROOKBELEID: VAN ROOKVERBOD TOT ROOKBELEID Waarom een optimaal rookbeleid in de gezondheidszorginstelling Wat zegt de wet? Een minimaal rookbeleid Wat dan nog meer? HOE GROEIEN NAAR EEN OPTIMAAL ROOKBELEID: Stap 1: Roken op de agenda plaatsen en een formeel engagement Stap 2: Overlegstructuur en communicatie Stap 3: Het in kaart brengen van noden, behoeften, tekortkomingen en prioriteiten Stap 4: Beleidsontwikkeling: een implementatieplan Stap 5: Uitvoeren van het actieplan, implementatie van het beleid Stap 6: Evaluatie, aanpassing en verankering IMPLEMENTATIE VAN DE STANDAARDCRITERIA

3 VOORWOORD INLEIDING DOEL Met deze uitgave hebben we verschillende doelstellingen voor ogen. Het dient een overzichtelijk hulpmiddel te zijn voor eender welke gezondheidswerker in een ziekenhuis die zich geroepen voelt om zich met roken bezig te houden en zich hieromtrent in zijn ziekenhuis wil engageren. Het wil dit engagement stap voor stap begeleiden om te komen tot een optimaal rookbeleid in de gezondheidszorginstelling. De gids heeft een open evolutief karakter, en zal steeds aangevuld worden met voorbeelden, feedback en suggesties van de betreffende instellingen. Voor ziekenhuizen die al ver staan in hun groei naar een optimaal rookbeleid kan de gids aansporen om vol te houden, kleine verbeteringen door te voeren en ervaringen door te geven. Andere, beginnende ziekenhuizen kunnen gestimuleerd worden de verschillende stappen systematisch te doorlopen. UITGANGSPUNTEN: Het concept van gezondheidsbevordering in ziekenhuizen [World Health Organisation (WHO) Health Promotion Hospitals (HPH)] bestaat uit volgende pijlers. Aanbieden van een goede kwaliteitsbehandeling van aandoeningen, wat betekent dat preventie en promotie hierbij opgenomen dient te worden. Groei naar een positieve gezondheidsmodel wordt nagestreefd. Mensen aanmoedigen om controle en verantwoordelijkheid te nemen over de beïnvloedbare factoren op hun eigen gezondheid en die van hun naasten. Het creëren van een veilige, gezonde werkplaats voor gezondheidswerkers. Ziekenhuizen kunnen sterke partners zijn binnen het veld van de publieke gezondheidszorg. Het European Network Smokefree Hospitals (ENSH) vormt een belangrijke bron voor de uitwerking van dit draaiboek en gaat er eveneens vanuit dat ziekenhuizen een hoofdrol spelen in de strijd tegen roken en de nefaste gevolgen ervan. Gezondheidszorgstellingen hebben de opdracht om een rookvrije omgeving te creëren, om niet rokers te beschermen, om actief aan primaire preventie te doen, vorming te voorzien voor personeel en secundair ook gepaste professionele rookstophulp/doorverwijzing aan te bieden voor rokers.

4 Dit groeiproces naar een optimaal rookbeleid is vaak een moeilijke onderneming die een inspanning vergt over verschillende jaren en een voortdurende opdracht blijft. Voor het ENSH verloopt deze groei in drie stappen: het bronzen niveau, het zilveren niveau en de ultieme laatste stap, goud. De drie stappen worden beoordeeld aan de hand van bepaalde standaardcriteria. Deze criteria staan verder uitvoerig beschreven. Ze dienen als leidraad in het opstellen van een optimaal rookbeleid, en maken een gerichte groei mogelijk. De standaardcriteria zijn afgeleid van de tien punten code (zie bijlage) en dienen als basis voor het evaluatie instrument. Het ENSH heeft een implementatiegids ontwikkeld met heel wat bruikbare informatie. De werkwijze van het ENSH wordt grotendeels overgenomen door het Belgische Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen (NRZ), dat onder de koepel van het ENSH en gecoördineerd door de VRGT, ook in Vlaanderen ziekenhuizen wil aanmoedigen zo n project aan te vatten. Voor meer informatie over dit ENSH en NRZ verwijzen we naar de website: Het VIG bracht reeds in 2001 een draaiboek uit dat erop gericht was gezondheidszorginstellingen te helpen om een rookbeleid op poten te zetten. Dit bleek een zeer nuttig instrument voor tal van deze instellingen, en vormt dus een rijk basisdocument voor dit nieuwe project. Een rookvrij ziekenhuis is niet statisch maar volgt een dynamische koers voor een betere kwaliteit en voor een betere afstemming op het einddoel, namelijk een optimaal rookvrij ziekenhuis. Vandaar een open gids, die in de confrontatie met de praktijk zichzelf kan optimaliseren. Deze open gids vertrekt deels ook vanuit een bottom up benadering. Dit betekent dat de gezondheidszorginstellingen van het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen vanuit hun ervaringen, successen en worstelingen een belangrijke input betekenen voor dit draaiboek. Op gestructureerde samenkomsten, georganiseerd door het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen, worden zo praktische integraties besproken van bestaande en mogelijke voorbeelden voor een optimaal rookbeleid.

5 EEN OPTIMAAL ROOKBELEID: WAAROM EEN ROOKBELEID EN EEN ROOKVRIJ ZIEKENHUIS? De aanpak van roken in de instelling wordt in de praktijk vaak geregeld via mondelinge afspraken over waar en wanneer mag gerookt worden. Individuele regelingen ontaarden niet zelden in conflicten en confrontaties. Wat nodig is, is een beleidsmatige en formele aanpak van het roken. We spreken van een Optimaal rookbeleid om te komen tot een rookvrij ziekenhuis, zoals dat door de Europese standaard van het ENSH gedefinieerd wordt. Dit heeft op termijn heel wat voordelen. Ziekenhuizen en gezondheidscentra kunnen immers economisch voordeel halen door verminderde onderhoudskosten, verhoogde productiviteit van werknemers en een verminderd brandrisico. 1. Actief en passief roken wordt erkend als een zeer belangrijke risicofactor bij een groot aantal ziektes en aandoeningen. Hierdoor is gezondheidspromotie en tabakspreventie een belangrijk topic voor de volksgezondheid geworden. Ondanks de schadelijkheid van het roken blijft het aantal rokers hoog. 2. Ziekenhuizen spelen een belangrijke rol in de gezondheidszorg en bijgevolg is ook gezondheidspromotie en tabakspreventie een aandachtspunt naast het verstrekken van specifieke curatieve of preventieve zorgen. Deze rol reikt verder dan het opvolgen van de wettelijke bepalingen. Een optimaal rookbeleid is dan ook een uitstekende indicatie voor de zorgkwaliteit in een ziekenhuis. 3. Ziekenhuizen en professionelen in de gezondheidszorg hebben een niet te onderschatten voorbeeldfunctie naar patiënten en naar de bredere gemeenschap toe. Artsen, verpleegkundigen en andere gezondheidswerkers kunnen uitstekende rolmodellen zijn omdat patiënten hen vertrouwen en naar hen opkijken. 4. Roken vormt een primaire risicofactor voor vele aandoeningen die in het ziekenhuis behandeld worden. Gezondheidspromotie, tabakspreventie en rookstophulp behoren alzo tot de kerntaken van de zorgverstrekker in een optimale behandeling. 5. Een ziekenhuis moet een gezonde en veilige omgeving kunnen aanbieden. Passief roken vormt een risico voor vele kwetsbare patiënten, personeel en bezoekers. MINIMAAL: WAT ZEGT DE WET? Een minimaal rookbeleid houdt in dat de gezondheidszorginstelling enkel rekening houdt met de wettelijke beperkingen die voor ziekenhuizen gelden. Naast het rookverbod in openbare gebouwen (1990), bestaat er sinds 2005 een rookverbod op de werkvloer. Wat betreft residentiële settings (psychiatrie), worden de kamers beschouwd als privévertrekken, waardoor hier geen wettelijk rookverbod geldt.

6 MAXIMAAL: WAT ZEGT HET HANDVEST NRZ? Om het rookbeleid te maximaliseren bieden de standaardcriteria van het NRZ hulp. Zij geven aan dat bijkomend een aantal extra topics aandacht verdienen en dus opgenomen moeten worden in het draaiboek. 1) INFORMEREN EN SENSIBILISEREN VAN BEZOEKERS, PATIËNTEN EN PERSONEEL In eerste instantie moet al het personeel duidelijk geïnformeerd worden over het gevoerde rookbeleid in het ziekenhuis. Ook patiënten dienen op de hoogte gebracht worden van het rookbeleid in het ziekenhuis. Voor bezoekers is het van belang dat er een duidelijke signalisatie gehanteerd wordt. Op alle afdelingen is het belangrijk dat er informatie over roken kan worden gegeven of dat bezoekers, personeel en patiënten op andere manieren gesensibiliseerd kunnen worden. 2) ADVISEREN, BEGELEIDEN VAN PATIËNTEN, BEZOEKERS EN PERSONEEL Naast het standaard gebruiken van motivationele gespreksvoering en minimale interventiestrategieën is er steeds een aanbod naar rokers toe om contact op te nemen met een gespecialiseerde eenheid voor rookstopbegeleiding binnen het ziekenhuis of bestaat er de mogelijkheid tot een kwaliteitsvolle doorverwijzing. 3) VORMING AANBIEDEN VOOR HET PERSONEEL Een goede opleiding wordt gegeven om het personeel te ondersteunen bij de toepassing van het rookvrije beleid. Dit betekent ook dat zij een minimale vorming over roken en rookstophulp krijgen. Bovendien moet er vorming kunnen worden voorzien voor relevante gezondheidswerkers, zodat zij gewapend zijn om met rokers om te gaan. 4) NAAR DE GEMEESCHAP TOE EEN BELANGRIJKE ROL SPELEN IN PREVENTIE EN HULP EN ENGAGEMENT TONEN IN DE STRIJD TEGEN TABAK. De code en daaruit gedistilleerde standaardcriteria, stelt een ontwikkelingsplan voor om tot zo n optimaal rookbeleid te evolueren. Tonen van engagement van het ziekenhuis in de vorm van lidmaatschap bij het NRZ is hierbij een eerste stap. Vervolgens kan er geëvolueerd worden naar een bronzen niveau, een zilveren niveau en tenslotte een gouden standaard.

7 EERSTE STAP: ENGAGEMENT Volgens de procedure van het ENSH bestaat een eerste stap erin om zich te engageren in het proces van het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen. Deze fase kan in minder dan een jaar gerealiseerd worden, zelfs in een trimester, als er een sterk engagement is van de directie voor een positieve verandering in het ziekenhuis. Een formeel engagement van het management is noodzakelijk in de eerste fase van de groei naar een optimaal rookbeleid. Er moet wel voldoende tijd voorzien worden als er sociale conflicten bestaan en het niet goed gaat in het ziekenhuis. DE BELEIDSVERANTWOORDELIJKEN MOBILISEREN. INITIATIEF NEMEN: Het initiatief kan uitgaan van iedere persoon uit het ziekenhuis, ongeacht of deze verantwoordelijk is en beschikt over beslissingsvermogen. Wie het onderwerp op de agenda plaatst kan niet zo eenduidig ondergebracht worden in één bepaalde functie. Het is daarom beter te spreken van een rol die wordt opgenomen. Zo kan het initiatief uitgaan van : een ziekenhuiscomité een administratieve directeur de medische directie een geïnteresseerde arts de dienst arbeidsgeneeskunde de personeelsvertegenwoordigers Vaak begint het met de beslissing iets te doen rond roken, of met het aanpakken van problemen of klachten die verband houden met roken. Het thema kan worden opgenomen met of zonder concrete aanleiding. Aanleidingen om te werken aan roken op het werk zijn divers. Hieronder worden enkele concrete voorbeelden genoemd: Brandgevaar Geurhinder in toiletten, nooduitgangen, traphal, Hoge onderhoudskosten Klachten en problemen met rokende patiënten Aandoeningen/ziektes Wetgeving en aanbevelingen

8 De beslissing en engagement om iets te ondernemen echter, liggen altijd bij de directie. Zij heeft hiervoor de verantwoordelijkheid, best na overleg met de vakbonden en het comité preventie en bescherming op het werk. Een formele beslissing en een positieve houding van de directie is noodzakelijk en een éérste signaal naar het personeel, de patiënten en bezoekers. Dit engagement kan zich in een eerste stap solideren door het invullen van de auto audit van het NRZ en het handtekenen van het handvest Rookvrije Ziekenhuizen door de directie. Het Ziekenhuis is nu lid van het NRZ. HOE DE DIRECTIE OVERTUIGEN? EERST OP DE AGENDA PLAATSEN! De directie moet bewust gemaakt worden van haar verantwoordelijkheid voor een rookvrije werkomgeving en een preventief en optimaal rookbeleid. Hiervoor is het zinvol dat de initiatiefnemer eerst even polst bij de sleutelfiguren om te weten te komen op welke manier de directie rond dit onderwerp het best benaderd kan worden. Afhankelijk van de cultuur van een instelling, kan men opteren voor een formele of informele aanpak. Informeel: Spreek je directe verantwoordelijke of een andere geschikte persoon aan over het rookthema. Overtuig deze persoon met de nodige informatie Stel hem/haar voor het onderwerp aan te kaarten in het comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of bij de personeelsdienst of verantwoordelijke. Formeel: Schrijf een brief naar de directie, de personeelsverantwoordelijke, de preventieadviseur, Ben je lid van de vakbond, vraag hen dan om steun door het bepleiten van je vraag via de gebruikelijke kanalen

9 INFORMEREN EN SENSIBILISEREN OM TE OVERTUIGEN! Verschillende routes zijn hier mogelijk: Geef meer informatie over actief en passief roken Vertel over het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen: doel, missie, strategie, Welke voordelen hangen er aan lidmaatschap van het NRZ? Maak de werkgever bewust van de voordelen van een optimaal rookbeleid De wet verduidelijken Aansluiten met de preventieve missie van gezondheidsorganisaties (VIG), inzake preventie en promotie van gezondheid Maak gebruik van de documenten en tools die het NRZ ter beschikking stelt Toon de resultaten van andere ziekenhuizen Het formele akkoord van de directie om rond roken in de instelling te werken, betekent het startsein voor het opzetten van een tabaksbeleid. Eveneens kan dit leiden tot het handtekenen van het handvest Rookvrije Ziekenhuizen zodat de organisatie lid wordt en zijn engagement ook buiten het ziekenhuis toont. Het is ook belangrijk dat de directie haar positieve houding en engagement behoudt. Het engagement moet blijven doorklinken in alle werkzaamheden in verband met het beleid. Soms delegeren zij die verantwoordelijk naar gezondheidswerkers of naar artsen. Dit personeel heeft echter vaak de directie nodig om een blijvend beleid te bekrachtigen. Deze eerste fase loopt niet altijd vlekkeloos. Houd er dus rekening mee dat er zich bij het informeren en sensibiliseren van de werkgever obstakels kunnen opwerpen. Bijvoorbeeld: De opvattingen van de werkgever (is zelf een roker, roken is iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid, ) blokkeren het ter sprake brengen. Het rookthema staat niet van boven op het prioriteitenlijstje van de werkgever. De werkgever argumenteert vanuit de angst dat patiënten gaan protesteren, wegblijven, slechte reclame, HET VOLTALLIGE PERSONEEL EN DE PATIËNTEN SENSIBILISEREN EN INFORMEREN. Het engagement van het ziekenhuis om een rookvrij ziekenhuis te worden moet snel bekendgemaakt worden aan het personeel, de patiënten en de bezoekers. De beslissing om zich te engageren in het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen moet openbaar gemaakt worden door de directie (schriftelijk engagement). Leg steeds goed uit dat het een progressieve actie is en geen methode die van vandaag op morgen kan toegepast worden.

10 HET PERSONEEL SENSIBILISEREN EN INFORMEREN Het voltallige personeel moet ingelicht worden over de beslissing en weten dat het een rol zal spelen. De volgende aanbevelingen zouden gevolgd moeten worden: Het engagement van het ziekenhuis officieel maken door een formele en plechtige handtekening van het handvest NRZ. Formaliseren van deze beslissing door een dienstnota of ieder ander geschikt middel, in het bijzonder door de gebruikelijke communicatiemiddelen van het ziekenhuis te gebruiken Het bestaand personeel en nieuwe werknemers worden geïnformeerd dat ze een rol hebben in dit rookbeleid. Contractoren worden op de hoogte gebracht. De geest van de actie kadert in een vrijwillig positief en participatief engagement, niet repressief. De actie moet goed uitgelegd worden om te zorgen dat iedereen deelneemt (eerst overtuigen!) Personeel sensibiliseren via infosessies rond roken, stoppen met roken, een optimaal rookbeleid,. PATIËNTEN EN BEZOEKERS De informatie over het concept van Rookvrije Ziekenhuizen moet progressief opgenomen worden in de documenten overhandigd aan de patiënten en in de signalisatie van het ziekenhuis. Het verstrekken van informatie vergt tijd en opeenvolgend moeten verschillende diensten en groepen ingelicht worden (comités, personeelsvertegenwoordigers, ziekenhuisdiensten, beroepsgroepen, afdelingshoofden, ) Gemiddeld moet voor een ziekenhuis met 500 bedden, de beslissing worden uitgelegd aan 5 tot 10 comités of groepen om medewerking te verkrijgen van iedereen.

11 STAP 2: EEN WERKGROEP OPRICHTEN Een draagvlak dient gecreëerd te worden om het rookbeleid in te voeren, belast met het bepalen van de te implementeren strategie en de coördinatie van de acties. De planning en uitvoering van het rookbeleid vragen voorbereiding en een draagvlak binnen de instelling. Een overlegstructuur met een evenwichtige en representatieve samenstelling is dus nodig. Het is met andere woorden nuttig een werkgroep op te richten. Het is noodzakelijk om een verantwoordelijke (coördinator) aan te duiden om het ziekenhuis om te vormen tot een rookvrij ziekenhuis. Deze coördinator heeft een voortrekkersrol, plant en organiseert het beleid en ondersteunt de werkgroep. Het uitgangspunt voor de samenstelling van de werkgroep is: wie in de organisatie hebben we nodig om een tabakspreventiebeleid tot stand te brengen?. Van de betrokkene wordt zowel inhoudelijke inbreng verwacht als initiatief en ideeën voor samenwerking. Tracht een directielid op te nemen in de groep, die dan belast is met het opvolgen van het opgericht comité, dat erkend moet worden door de directie en de ziekenhuisinstelling. WIE ZIT ER IN DE WERKGROEP? De samenstelling van de werkgroep kan op verschillende manieren verlopen: De directie stelt de coördinator en de leden van de werkgroep aan De door de directie aangestelde werkgroep kiest zelf een coördinator De directie delegeert het samenstellen van de groep aan één of meer functiedragers binnen de instelling. Het kan gaan over een reeds bestaande groep die deze opdracht zal opnemen, naast de reeds bestaande opdracht. Roken moet echter specifiek opgevolgd worden en dit comité moet representatief zijn voor de verschillende personeelscategorieën. In kleine instellingen kan dit ietwat anders verlopen. Ze hebben vaak informele, flexibele structuren en een administratie die minder omslachtig is dan grote instellingen. In die omstandigheden kan het lukken dat één enkele persoon het voorbereidend werk op zich neemt en daarna overlegt met het hele team. Het is onmogelijk alle partners te betrekken bij de werkgroep, wil deze werkbaar blijven. In grote instellingen kan de werkgroep opgestart worden vanuit het CVBW of de ondernemingsraad. Uit de verschillende diensten of afdelingen van de instelling kunnen één of twee afgevaardigden naar voren geschoven worden. Een groep van ongeveer

12 twaalf personen vormt een werkbaar geheel. Let erop dat de werkgroep evenwichtig en representatief is samengesteld, betrek op zijn minst ook één roker. De deelname kan niet altijd vrijwillig zijn, maar gemotiveerde mensen heb je wel nodig. Deelname is dus niet vrijblijvend, maar vraagt engagement om samen te werken. Voor de werkgroep en vooral voor de coördinator zal de werkdruk toenemen met de tijd; een coördinator hiervoor gedeeltelijk vrijstellen geeft het beleid meer kansen. Na de formele beslissing van de directie of het management, dient intern een afweging gemaakt te worden over de organisatorische aanpak voor het oprichten en samenstellen van de werkgroep. Zo kan de keuze voor een nieuwe of een aangepaste werkgroep gemaakt worden na een kleine analyse van het aantal bestaande werkgroepen, hun mandaat in de instelling, hun bevoegdheid en hun contacten. Welke keuze ook gemaakt wordt, de oprichting van een werkgroep is cruciaal voor het ontwikkelen en invoeren van het beleid. DE OPDRACHT VAN DE WERKGROEP De globale opdracht van de werkgroep is het ontwikkelen van een beleidsplan op basis van een analyse en een strategie die voorgesteld wordt om het optimale rookbeleid van de Rookvrije Ziekenhuizen te implementeren. De directie geeft een mandaat dat als kader dient voor het realiseren van deze opdracht. Volgende afspraken zijn nodig: Taakverdeling binnen de werkgroep: naast het kiezen van een coördinator kan er bij het begin van de voorbereidingen een voorzitter en een verslaggever aangesteld worden. Rapportage: van bij de start kan tevens afgesproken worden door wie en op welke manier verslag zal worden uitgebracht aan de directie. Zo kan de verslaggeving bijvoorbeeld gebeuren na elke afgewerkte fase. Opvolging en beslissingen: gebeurt steeds via de directie. Opvolging door het NRZ: het kan zinvol zijn het NRZ (i.c. de VRGT) op de hoogte te brengen van de stand van zaken (samenstelling, taakverdeling, ) Voor de eerste vergadering wordt best aangegeven: wie in de werkgroep zit. wat het mandaat is van de werkgroep. wanneer en hoe de verslaggeving naar directie en NRZ zal gebeuren.

13 Het is van belang dat de leden van de werkgroep elkaar beter leren kennen om de neuzen gelijk te zetten. Dit is de gelegenheid om van alle leden een standpunt of opinie te vragen in verband met roken in de instelling. Het respect voor zowel rokers als niet rokers wordt gevraagd. De leden dienen ook de nodige achtergrondinformatie te verkrijgen: Informatie over de verschillende aspecten van tabaksgebruik, actief en passief roken, stoppen met roken, wetgeving, Tevens is het van belang dat de voorzitter waakt over de uitgangspunten. De directie heeft weliswaar de eindverantwoordelijkheid, maar de voorzitter/coördinator van de werkgroep draagt de verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen en de implementatie van het beleid en is tevens contactpersoon voor personeel en de andere doelgroepen. Het is aldus van belang om de coördinaten van deze persoon duidelijk bekend te maken. Wanneer de werkgroep geïnstalleerd is in de instelling kan je: De leden ervan voorstellen in het bedrijfsblad In de instelling ruchtbaarheid geven aan het toekomstig beleid via werkoverleg, prikborden, De werkgroep wordt geïnformeerd over het mandaat en de opdracht die te vervullen is. Het principe van rookvrije ziekenhuizen wordt geïntroduceerd en uitvoerig uitgelegd aan de hand van de standaardcriteria van het ENSH.

14 De eerste taken van de werkgroep, gespreid over verschillende vergaderingen zijn: Breng iedereen op de hoogte van het bestaan van de werkgroep, zorg dat de coördinaten van een centrale figuur duidelijk kenbaar gemaakt worden. De ontwikkeling van een strategie voor communicatie naar het personeel, de patiënten, de bezoekers en de bredere maatschappij toe, vormt hierbij een onmisbare schakel. Gebruik de standaardcriteria als basis voor de implementatiestrategie. Stel een beleidsdocument op met een strategie. Het denkwerk hier rond en de voorbereiding van deze tekst vormen een taak voor de hele werkgroep. Het neerschrijven kan door één persoon gebeuren. Gebruik de evaluatievragenlijst voor een grondige analyse van de huidige stand van zaken. Dit document wordt doorgegeven aan alle leden van de werkgroep voor eventuele feedback en aanpassing. Zorg voor een akkoord over deze tekst. Breng het NRZ op de hoogte van je implementatiestrategie en actieplan. Wanneer de beleidsverantwoordelijken gemobiliseerd zijn, het voltallig personeel en de patiënten en bezoekers hierover geïnformeerd en gesensibiliseerd worden en er een werkgroep is opgestart voor de implementatie van een strategie, is het ziekenhuis op weg naar het BRONZEN niveau.

15 DERDE STAP: ANALYSE VAN DE SITUATIE Eens het ziekenhuis de bronzen standaard bereikt heeft, kunnen er acties ondernomen worden om het zilveren niveau na te streven. Vertaald naar de Europese code van het ENSH moeten de punten 3 tot 9 progressief in praktijk gebracht worden. De geest van punt tien moet hierbij nageleefd worden. Uiteraard is hier tijd voor nodig en de implementatie dient stapsgewijs te gebeuren. Aan het uitschrijven van zo n stapsgewijs rookbeleid moet echter een goede voorbereiding voorafgaan. Die voorbereiding omvat een grondige analyse van de huidige stand van zaken. Het standaard evaluatieformulier dat gebruikt wordt door het Europese Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen kan hier een heel bruikbaar hulpmiddel zijn. Deze vragenlijst is gebaseerd op de standaardcriteria en geeft weer in welke mate de verschillende punten reeds verwezenlijkt zijn. Een andere vragenlijst, die vanuit het ENSH wordt aangereikt, is de vragenlijst voor het rookgedrag van het ziekenhuispersoneel. Bij het opmaken van de stand van zaken moet rekening worden gehouden met een aantal belangrijke topics: Reeds bestaande afspraken en beperkingen. In welke mate worden de wettelijke bepalingen opgevolgd? Hoe verloopt de communicatie? Wat bestaat er aan vorming en opleiding rond het omgaan en helpen van rokers? Welke rookstophulp bestaat er op dit moment? Welke doorverwijskanalen zijn er? Waar wordt nog gerookt? Wat gebeurt er actief aan gezondheidspromotie rond roken? Zijn er initiatieven naar de maatschappij toe, met betrekking tot preventie en gezondheidspromotie? Hoe wordt het bestaande beleid geëvalueerd? In juli wordt jaarlijks gevraagd de evaluatievragenlijst in te vullen. De resultaten zullen dan snel worden medegedeeld en men kan direct opmerken op welke gebieden nog werk aan de winkel is. Wat betreft de vragenlijst voor het personeel, zijn er verschillende manieren om de gegevens te bekomen. Bijvoorbeeld kan deze vragenlijst ingevuld worden bij het jaarlijks bezoek aan de arbeidsgeneeskundige dienst. De bekomen gegevens dienen eveneens doorgestuurd te worden naar het NRZ, zodat de resultaten ook verwerkt kunnen worden en opgenomen in een internationale databank. Het invullen van vragenlijsten kan bemoeilijkt worden door volgende factoren: 1) Kost tijd en wat is het nut ervan? 2) Weerstand bij rokers 3) Te moeilijke formuleringen of het gebruik van de computer is niet evident

16 STAP 4: EEN BELEIDSDOCUMENT Een beleidsdocument moet ontwikkeld worden en is de schriftelijke neerslag van Doel en doelstellingen Doelgroep(en) Actieplan en bijhorende interventies Implementatieplan verbonden aan een duidelijk tijdsschema Het document zorgt voor een consensus of integratie tussen directie en de verschillende groepen werknemers in de instelling. Dit document vormt de basis voor de invoering van een rookbeleid. Het ontwerp van het beleidsdocument is het resultaat van verschillende discussies binnen de werkgroep. Alle leden krijgen de mogelijkheid om feedback en aanbevelingen te formuleren, zodat hiermee rekening kan gehouden worden bij de aanpassing van het document. Het document wordt dan aan de directie voorgelegd voor akkoord en indien nodig aangepast. WERKWIJZE Tijdens de vergaderingen dienen volgende topics aan bod te komen: Bespreking van de resultaten van de auto audit en personeelsvragenlijst, en een vergelijking met de resultaten van andere ziekenhuizen (te verkrijgen bij het NRZ). Op welke domeinen wordt er goed gescoord, waar tonen de resultaten zwakke punten? Waar zullen de prioriteiten gelegd worden? Vergelijking met andere ziekenhuizen kan hierbij een goeie hulp zijn. Hoe zit het met het rookgedrag van personeel? Wat is de sfeer rond een optimaal rookbeleid? Wat zijn de interne reacties op verschillende aspecten van het rookbeleid? Formulering van het doel en de doelstellingen: Het uiteindelijke doel van het optimaal rookbeleid is het aantal rokers te verminderen, en zo de gevolgen van roken en passief roken te vermijden. De lange termijn doelstellingen voor het ziekenhuis bestaan er in om een gouden niveau te behalen, wat betekent dat aan alle standaardcriteria van het ENSH blijvend voldaan wordt. Hiervoor is het nodig om zich te richten naar concrete, korte termijndoelstellingen, welke meetbaar zijn, aanvaardbaar en realistisch.

17 De resultaten van de audit kunnen aangeven welke doelstellingen kunnen nagestreefd worden en de basis vormen van concrete, meetbare en haalbare doelstellingen. Keuze van de doelgroep( en): de resultaten kunnen ook aangeven voor welke doelgroep een bepaalde actie zal ondernomen worden. De doelgroepen waarin onderscheid kan gemaakt worden zijn: Patiënten en afdelingen (ambulante zorg en hospitalisatieafdelingen) KNO Gynaecologie Psychiatrie Pediatrie Kankerpatiënten Hartpatiënten Longpatiënten Ziekenhuispersoneel Verpleegkundigen Administratieve medewerkers Onderhoudspersoneel Vroedvrouwen Preventiewerkers Pneumologen Cardiologen Bezoekers Leveranciers Studenten Familie Vrienden Leerkrachten Preventiewerkers Lokale omgeving Lokale gezondheidsnetwerken (LOGO s) Socio culturele verenigingen Onderwijs Ziekenhuisvrijwilligers eerstelijnszorg

18 Keuze van interventie: het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen vraagt om ACTIE. Een interventie kan gericht zijn op het individu en/of op de omgeving (de instelling zelf). Op individueel niveau: Informeren en sensibiliseren Vorming en training Rookstopondersteuning: van advies tot begeleiding of gerichte doorverwijzing Op structureel, contextueel niveau: Signalisering Rookverbod Het beste resultaat wordt behaald met een mix van interventies op gedrags en omgevingsniveau. Een goed tabakspreventiebeleid zal dus een combinatie van verschillende interventies omvatten. We verwijzen naar volgend hoofdstuk voor een praktische uitwerking van verschillende interventies. De keuze van interventie is gebaseerd op de concrete, vastgelegde doelstellingen en de doelgroep(en) en kan afgewogen worden aan een aantal criteria: bereidheid van de organisatie om interventies op te zetten, bv: administratieve ondersteuning, tijd, budget, zijn de interventies zinvol? effectiviteit van de interventies (wetenschappelijk onderzoek), ervaringsuitwisseling vaardigheden van de werkgroep om de interventies door te voeren bewezen werkbaarheid van interventies (good practices) Zorg dat het beleidsdocument de volgende inhouden weergeeft: 1) De motivatie van de instelling voor een groei naar een optimaal rookbeleid 2) De sterke punten en gaten in het huidig beleid (auto audit) 3) Algemene doelstelling 4) Specifieke concrete doelstelling en aangepaste interventies 5) Een tijdsschema en actieplan Vertrekkend van de analyse kan op die manier een concreet actieplan opgenomen worden in het beleidsdocument. De volgorde en snelheid van de implementatiestappen is afhankelijk van deze analyse en de flexibiliteit of starheid van de betreffende instelling en lokale omstandigheden. Verderop komen concrete actiepunten aan bod voor de verschillende standaardcriteria zoals die door het NRZ worden vooropgesteld.

19 STAP VIJF: INVOEREN VAN HET BELEID Het invoeren van een rookbeleid in een gezondheidszorginstelling zal op dezelfde manier benaderd worden als in andere werkomgevingen. Deze stap bestaat uit drie fasen: COMMUNICATIE / INFORMATIE: een overgangsfase waarin kennisgeving en consultatie gebeurt van het beleid bij het personeel (en de andere doelgroepen) IMPLEMENTATIE: de eigenlijke start van het beleid, m.a.w. het van kracht worden van het beleid op een afgesproken datum. OPVOLGING: het voorzien van een opvolgingsprocedure, die erover waakt dat de getroffen maatregelen of interventies wel degelijk worden nageleefd zoals voorgeschreven COMMUNICATIE: Of het nu om een grote of een kleine instelling gaat, communicatie met het personeel is noodzakelijk om iedereen te informeren over de inhoud van het beleid en om de personeelsleden de kans te geven te reageren en bemerkingen of suggesties te formuleren. Duidelijke communicatiemiddelen worden gedefinieerd en geïmplementeerd voor het personeel, de patiënten, bezoekers en de gemeenschap. PERSONEEL: Het beleid wordt ontwikkeld door de werkgroep en directie en gecommuniceerd naar de diensthoofden en verder uitgebreid naar het voltallig personeel. Het gaat hier zowel over informeren als sensibiliseren. Dit kan gebeuren aan de hand van: informatiesessies over het rookbeleid en het NRZ interne nota s de relevante (elektronische/papieren) documenten zijn voor iedereen eenvoudig toegankelijk. agendapunt bij vergaderingen van diensten nota bij loonbrief acties

20 Ook bij aanwerving van personeel of de integratie van stagiairs, moet er een procedure bestaan om hen in te lichten en de nodige informatie met betrekking tot het rookbeleid te verschaffen. Uiteraard moeten de concrete communicatiestrategieën en kanalen aangepast worden aan de verschillende doelgroepen (bereiken van artsen, onderhoudspersoneel, logistiek, verpleging, ). PATIËNTEN De nodige informatie kan verstrekt worden bij inschrijving voor de opname en opgenomen worden in de gids of informatie die de gehospitaliseerde patiënt normaal krijgt. Bij ambulante patiënten kan deze informatie verstrekt worden bij inschrijving voor poliklinische consultaties. BEZOEKERS Bezoekers kunnen snel ingelicht worden via zichtbare, aantrekkelijke en vernieuwde signalisatie. Ook de bezoekers kunnen zo op de hoogte worden gebracht van het rookbeleid, de betekenis van het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen, rookruimtes,. Intranet kan hiervoor bijvoorbeeld ook gebruikt worden. Voorbeeld van communicatie naar bezoekers toe: het inschakelen van stewards, die deze informatie kunnen doorgeven aan bezoekers. BREDERE GEMEENSCHAP: De lokale diensten zijn ingelicht over de toepassing van het tabaksbeleid van het ziekenhuis. Het is eveneens zeer belangrijk deze communicatiekanalen te gebruiken om vanaf het begin verschillende acties rond roken te stroomlijnen met andere acties in de rest van de stad, gemeente, regio,

21 IMPLEMENTATIE: START VAN HET NIEUWE ROOKBELEID Deze periode van communicatie naar het personeel, de bezoekers en de patiënten toe, betekent ook dat de instelling openlijk en duidelijk concrete stappen neemt in de realisatie en implementatie van het tabaksbeleid. Wat betreft de tijdspanne tussen de aankondiging van het beleid en de daadwerkelijke start ervan moet er rekening mee worden gehouden dat iedereen de kans moet krijgen om zich voor te bereiden op het nieuwe beleid. De werkgroep kan de overgangsperiode gebruiken om praktische voorbereidingen te treffen en de communicatieronde de nodige tijd te geven. De verschillende doelgroepen kunnen de tussentijdse periode gebruiken om te wennen aan het nieuwe beleid. Anderzijds mag deze periode niet te lang duren. Een richtlijn in verband met de tijd tussen aankondiging en invoering van het beleid is: niet korter dan 3 maanden en niet langer dan 6 maanden. De startdatum van het rookbeleid moet duidelijk worden aangekondigd. Concrete, kleine en ludieke activiteiten kunnen de start van het beleid in de instelling op een positieve manier ondersteunen. Zo zijn allerlei eenvoudige acties op de dag van invoering mogelijk, een goede startdatum is bijvoorbeeld Werelddag Zonder Tabak, jaarlijks op 31 mei. Ook hier blijft de ondersteuning en de medewerking van de directie/ het management van essentieel belang. Als het personeel merkt dat de directie actief meewerkt aan het communiceren en implementeren van het beleid, zal het gemakkelijker aanvaard en nageleefd worden. De directie/management draagt de eindverantwoordelijkheid m.b.t. het rookbeleid. De werkgroep draagt de verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen en de implementatie van het beleid. Let erop hierbij telkens de geest van het tiende punt van het handvest na te leven: Overtuig eerst, sanctioneer in laatste instantie. Overloop de verschillende implementatiefasen zoals aangegeven in het beleidsdocument. Duid per fase aan: Wat nodig is om de fase uit te voeren? Wie bereidt voor, wie voert uit en wie bewaakt? De kans op naleving van het beleid zal toenemen naarmate het tabakspreventiebeleid geleidelijk en in overleg met de verschillende actoren daadwerkelijk ingevoerd wordt. Een beleid moet meer zijn dan de uitgeschreven beleidstekst. De tekst moet worden gerealiseerd, m.a.w. het beleid moet worden ingevoerd in al zijn geplande interventies. Indien dit niet gebeurt verliest het beleid aan effectiviteit en zinvolheid.

22 De organisatie en implementatie van het rookbeleid in de instelling moet zeer precies en op een begrijpelijke manier beschreven worden. Papieren of elektronische documenten zouden voor iedereen eenvoudig beschikbaar en toegankelijk moeten zijn. Dit betekent dat elke werknemer op de hoogte moet zijn van: informatie over het rookbeleid de eigen rol binnen dit rookbeleid de inhoudelijke taak die het rookbeleid voor elke werknemer omschrijft aangepaste vorming en trainingsmogelijkheden die aangeboden worden voor de verschillende diensten Overtredingen komen meer voor in instellingen die geen duidelijk gecommuniceerd en voor iedereen geldend beleid hebben. Naast het bepalen en uitschrijven van de rookbeperkingen en de maatregelen bij het niet naleven van het beleid is de daadwerkelijke uitvoering ervan zeer belangrijk. Steeds geldt dat een beleid waaraan geen maatregelen bij overtreding gekoppeld zijn, slechts het halve werk is. Het is in de eerste plaats aan de directie en daarnaast aan de werkgroep om hier de juiste en consequente houding aan te nemen. Wordt er enkel gewerkt aan een mooie beleidstekst en blijft het daarbij, dan worden de kracht en de effectiviteit van het beleid ondermijnd. De eerste en meest voor de hand liggende maatregel bij overtreding is het gesprek. Hierbij worden overtreders gewezen op hun plichten in verband met roken en wordt gevraagd naar de reden van niet naleving. Indien overtredingen meermaals voorkomen, kunnen sancties worden genomen. De sancties en de procedures kunnen dezelfde zijn als bij overtreding tegen andere geldende gezondheids en/of veiligheidsmaatregelen van de instelling, bv. Personeel dat geen veiligheidsmateriaal gebruikt. De sancties worden samen met de procedure in de beleidstekst voorzien. Het opnemen van deze elementen van het beleid in het arbeidsreglement bevestigt en formaliseert de geldigheid ervan. Let wel dat het wijzigen van het arbeidsreglement geen sinecure is. Als eerdere maatregelen niet effectief blijken, moet de werknemer ervan op de hoogte gesteld worden dat disciplinaire procedures zullen gestart worden. Alvorens dergelijke procedures te starten, wordt het individuele geval besproken met de personeelsdienst/personeelschef van de instelling. Tijdens de gehele duur van het beleid moet individuele counseling rond vragen en problemen met het beleid die een werknemer kan ervaren, voorzien worden.

23 Weerstanden houden verband met het al dan niet aanvaarden van veranderingen en zullen zich onvermijdelijk voordoen, zowel bij de voorbereiding als bij de invoering van het beleid. Dit kan zich zowel op microniveau (werkgroep) als mesoniveau (de instelling) voordoen. Weerstanden kunnen zowel emotioneel (angst en onzekerheid) als rationeel (inzicht en ervaring) van aard zijn. Wat staat de aanvaarding van het beleid in de weg? Oorzaken van weerstand kunnen teruggebracht worden tot de beleidsinhoud, de communicatie over het beleid, of de opvattingen van de gezondheidswerkers. Ineffectiviteit van het beleid Discriminatie (ongelijke benadering van rokers versus niet rokers) Te snelle of vage communicatie naar het personeel toe De doelgroep ziet de zin van de interventies niet in Niet meewerken van een aantal essentiële diensten (zoals PR dienst) Opvattingen van gezondheidswerkers: laat ze toch roken, iedereen zijn vrijheid, waarom al die moeite? De aanvaarding en opvolging van het nieuwe beleid zal dus in verschillende snelheden moeten gebeuren. We kunnen vijf types van mensen onderscheiden in de mate waarin vernieuwingen geaccepteerd worden en uiteindelijk ook toegepast. vernieuwers (8%): zij zijn het snelst geneigd de vernieuwing aan te nemen, ze staan open voor verandering, zijn bereid risico s te nemen, worden vaak als optimistisch, naïef en idealistisch beschouwd Leiders (17%): staan open voor veranderingen, meer beredeneerd over het zich al dan niet engageren, genieten het vertrouwen van andere personeelsleden en worden beschouwd als raadgevers Vroege meerderheid (29%): de middengroep, is voorzichtig en overweegt eerst de beslissing om de veranderingen te aanvaarden, volgen eerder, zijn geen leiders Late meerderheid (29%): staan eerder sceptisch tegenover veranderingen en nieuwe ideeën. Via een combinatie van groepsdruk en neergeschreven (goed aangepaste geargumenteerde) verwachtingen kunnen weerstanden overwonnen worden. Achterblijvers (17%): staan wantrouwig en over het algemeen afwijzend tegenover nieuwe ideeën; meestal moeilijk te beïnvloeden; ze houden sterk vast aan hun eigen oorspronkelijke overtuigingen en gebruiken; vaak geïsoleerd van allerlei contextuele invloeden. Uiteraard is opvolging van het beleid uitermate belangrijk. De beleidsimplementatie is immers niet een einddoel, het is een fase in een voortdurend proces van interventies, aanpassingen en vernieuwingen naar een optimaal rookbeleid toe.

24 Implementatie van de standaardcriteria Dit deel van de gids volgt een interactieve open benadering. Dit betekent dat het vanuit een dialoog met de instellingen evolueert en open staat voor aanpassingen, evaluaties en praktijkvoorbeelden om zo te komen tot een aantal optimale richtlijnen, maatregelen en strategieën voor het implementeren van de standaardcriteria. Zo worden systematisch volgende aspecten indien nodig verder praktisch ingevuld: VERBINTENIS COMMUNICATIE ROOKBEHEERSINGSBELEID OMGEVING OPLEIDING EN PREVENTIE IDENTIFICATIE EN ROOKSTOPHULP KWALITEITSWAARBORG

25 OPLEIDING EN PREVENTIE (consensus interactieve workshop NRZ, maart 2008) Een aangepaste opleiding/vorming wordt georganiseerd om het personeel te ondersteunen bij de toepassing en het beheer van het rookbeleid. Het is belangrijk dat het voltallige medisch, technisch, administratief, verzorgend en leidinggevend personeel de grote lijnen kent van de acties en op een gepaste manier rokers kan aanspreken en benaderen. Zij moeten allen de coördinaten kennen van de centrale figuur, die door de werkgroep is aangesteld, om eventuele vragen aan te stellen, naar door te verwijzen, moeilijkheden bij aan te kaarten, enz. Voor zulk een algemene vorming zijn informatiesessies bijzonder geschikt. Hetzij gegeven door externe experten of volgens een train de trainer methode. vorming in korte interventiestrategieën vorming in motivationele gespreksvoering doelgroepgerichte informatiesessies Uiteraard is de inhoudelijke taak voor de verschillende beroepen verschillend. Hiertoe dient er dus een aangepaste vorming voorzien te worden voor de respectieve groepen. Dit kan gaan van volledige aan de doelgroep aangepaste opleidingsmodules voor specifieke sleutelfiguren, artsen, verpleegkundigen,.. tot korte informatiesessies. Het Netwerk Rookvrije Ziekenhuizen kan in zulke opleidingen adviseren en beschikbare materialen en/of vormingen aanbieden. Zo zijn er specifieke modules ontwikkeld voor gynaecologen, vroedvrouwen, longartsen, kinderartsen, verpleegkundigen,... Vraag hierover meer informatie bij de VRGT. Pedagogisch materiaal kan ter beschikking gesteld worden van alle personeel, aangepast aan de betreffende functie. Ook hier werkt het NRZ aan uniforme informatiematerialen voor de verschillende werknemers. Vele ziekenhuizen kiezen ervoor te voorzien in aanwerving van een erkend tabakoloog of te voorzien in een opleiding van één of twee aanwezige medewerkers tot erkend tabakoloog. Een erkend tabakoloog is een masters in de psychologie of een gezondheidswerkers (KB 78) die geslaagd is in de interuniversitaire opleiding 'Tabakologie en Rookstopbegeleiding'(zie hiervoor de interuniversitaire postgraduaatsopleiding tabakologie en rookstopbegeleiding). Een andere mogelijkheid betekent de samenwerking met tabakologen extra muros. Sinds oktober 2009 (KB 15 september) is er gedeeltelijke terugbetaling voorzien voor rookstopconsultaties bij een arts of erkend tabakoloog (zie ).

26 IDENTIFICATIE EN AANGEPASTE ROOKSTOPHULP/DOORVERWIJZING EN OPVOLGING (Consensus interactieve workshop maart 2008) Identificatie Een systeem dient ingevoerd te worden binnen de instelling, dat toelaat om rokers te identificeren. Dit om in tweede instantie aangepaste begeleiding of adequate doorverwijzing te kunnen aanbieden. Naar patiënten toe wordt best nagestreefd om te komen tot 1 dossier per patiënt, waarbij rookstatus en intentie tot rookstop kan bevraagd worden bij anamnese en zo bij elk nieuw patiëntencontact (interdisciplinair) reeds geweten is. Naast rookstatus en intentie, kan ook de nicotineverslaving in het dossier opgenomen worden, net zoals bloeddruk en andere vitale functies. Veranderingen kunnen zo eenvoudig aangebracht worden. De progressieve veralgemening van de meting van C0 in de uitgeademde lucht wordt sterk aanbevolen, in alle diensten en in het bijzonder in de diensten waar tabaksgerelateerde pathologie worden behandeld. Naar personeel toe is het belangrijk dat op de arbeidsgeneeskundige dienst naast de routinematige controle, eveneens gegevens worden verzameld met betrekking tot het rookgedrag van werknemers. Minimaal betekent identificatie dat de vraag Rookt u systematisch aan alle patiënten wordt gesteld en genoteerd in het dossier. Ook wordt gevraagd of er interesse is voor rookstop. Maximaal betreft het hier het invullen van een rokersprofiel waarbij rekening gehouden wordt met de mogelijke evolutie van het rokersprofiel. In ieder geval mag de identificatie van een rokende patiënt niet samengaan met een moraliserende dialoog, maar er moet zeer praktisch herinnerd worden aan het rookbeleid van het ziekenhuis en gepeild worden naar interesse voor rookstophulp en desgevallend moet ook informatie kunnen aangeboden worden. Dit dient zowel te gebeuren bij ambulante als gehospitaliseerde patiënten.

27 Rookstophulp: Elke instelling moet intern of in samenwerking met externe diensten, een systeem ontwikkelen om rokers te helpen bij het stoppen, ongeacht of het gaat om patiënten, bezoekers of personeel. 1) Vanaf het eerste contact moet de rookstatus en de mogelijke interesse voor rookstop bevraagd worden en de mogelijkheid tot rookstophulp vernoemd worden, en aangepaste informatie meegegeven worden aan de patiënt (bijvoorbeeld m.b.v. de brochure NRZ). Wederom kan één patiëntendossier ervoor zorgen dat de roker vanuit alle disciplines kan opgevolgd worden. 2) Een centrale figuur op de afdeling of in het ziekenhuis kan aanspreekpunt zijn om rokers kort te bevragen, adequate informatie te verschaffen en een gepaste doorverwijzing aan te bieden, hetzij intern of extern. 3) Informatie over rookstop, vaardigheden en ontwenningsverschijnselen moet ruim ter beschikking staan van het personeel, de patiënten en bezoekers. 4) Vanuit elke discipline kan aangepaste informatie aangeboden worden, relevant voor de betreffende pathologie. Ook informatie over rookstop en de mogelijkheden hiertoe moeten worden meegedeeld. We verwijzen hier naar de specifieke informatiemodules die bij de VRGT beschikbaar zijn. 5) Brochures werken het best als ze doelgericht zijn. Dit betekent aangepast aan de veranderingsfase van de roker of gericht op specifieke pathologie. Het NRZ heeft als doel hiervoor uniforme documenten te voorzien, die voor leden toegankelijk zijn via de website. Minimaal moet voldaan kunnen worden aan punten 1, 2 en 3. Een maximale richtlijn omvat ook punten 4 en 5. Farmacologische hulpmiddelen: Als minimale richtlijn wordt hier gesteld dat elke instelling open staat voor het gebruik van wetenschappelijk bewezen medicamenteuze hulpmiddelen en dat deze ook in de huisapotheek te verkrijgen zijn. Het betreft nicotinevervangende middelen, bupropion en varenicline. Bij daghospitalisaties of langdurigere opnames, moet de patiënt duidelijk geïnformeerd worden over het rookbeleid in de instelling en informatie gegeven worden over het mogelijk (en correct!) gebruik van nicotinesubstitutie (NST). Maximaal zou dit betekenen dat deze NST ook automatisch en gratis ter beschikking wordt gesteld. Op dit moment bestaat er geen tussenkomst voor NST, voor bupropion enkel gedeeltelijk, in functie van COPD, voor varenicline voor de dosis van 8 weken mits goedkeuring van de medisch adviseur. En sommige mutualiteiten voorzien een eenmalige forfaitaire tussenkomst voor farmacologische hulpmiddelen.

28 Financiële middelen en mensen De richtlijn zegt hier dat er minimaal 1 centraal aanspreekpunt moet voorzien worden (bijvoorbeeld een rookstopnurse), die voor een aantal uren (afhankelijk van de grootte van het ziekenhuis) wordt vrijgesteld voor deze functie. Maximaal wordt er een rookstopdienst georganiseerd in het ziekenhuis, toegankelijk voor iedereen, waarvan het budget gedragen wordt door het ziekenhuis zelf en niet b.v. door één dienst. Zo n rookstopdienst bestaat uit een centraal aanspreekpunt, een arts en een rookstopconsulent/tabakoloog. Naast een intakegesprek, en eventuele lichamelijke onderzoeken kan er minimale tot intensieve rookstopbegeleiding aangeboden worden. Opvolging en continuïteit verzekeren: Een ziekenhuis is geen geïsoleerde plaats, maar maakt deel uit van een heel zorgcircuit. Stoppen met roken en dit volhouden is geen kwestie van enkele dagen, maar vereist een opvolging van meerdere maanden. Het is dus wenselijk om een netwerk te organiseren met andere diensten om een opvolging te garanderen. Hier toont zich het belang van een goede communicatie en opvolging aan de hand van één evoluerend patiëntendossier. Dit kan minimaal betekenen dat bij elk volgend patiëntencontact met eender welke arts/verpleegkundige, de rookstatus geëvalueerd wordt en indien nodig opnieuw hulp wordt aangeboden. Men moet ervoor zorgen dat de huisarts in eerste instantie op de hoogte wordt gebracht van de stand van zake van de rookstoppoging en gekregen rookstophulp (na toestemming van de patiënt). Na zes maanden de rookstopkandidaat opnieuw zijn rookstatus bevragen, zou een maximale invulling betekenen.

29 BIJLAGE : ENSH STANDAARDCRITERIA CRITERIUM 1: VERBINTENIS De gezondheidszorgorganisatie mobiliseert de beleidsverantwoordelijken, start een stuurgroep op en weigert elke vorm van sponsering of toenadering van de tabaksindustrie. 1.1 De organisatie voert een beleid dat de implementatie van de ENSH normen nastreeft. 1.2 Het rookbeleid van de organisatie verbiedt het accepteren van sponsering of fondsen van de tabaksindustrie. 1.3 De organisatie richt een werkgroep op om de implementatie en het opvolgen van het optimale rookbeleid te ontwikkelen en te ondersteunen. 1.4 Een voorzitter van de werkgroep wordt aangewezen om het optimale rookbeleid te overschouwen en als verantwoordelijke hiervoor op te treden. 1.5 Het operationeel plan bepaalt de acties en verdeelt de financiële en menselijke middelen nodig voor de communicatie, implementatie en opvolging van het beleid. 1.6 De afdelingshoofden en supervisors hebben verantwoordelijkheid over de implementatie en naleving van het beleid en geven instructies aan alle stafmedewerkers voor hun rol in de implementatie en opvolging ervan.