mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG"

Transcriptie

1 mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG

2 Inhoud 1. Inleiding Hoe verloopt de seksuele ontwikkeling? Visie SKSG over omgaan met seksualiteit Omgeving Pedagogisch klimaat Seksuele ontwikkeling van een kind De sociale omgang Rol ouders Bronvermelding... 6 Beleid seksualiteit binnen SKSG mei van 6

3 1. Inleiding Het onderwerp hoe omgaan met de seksuele ontwikkeling van kinderen of in het algemeen hoe om te gaan met het onderwerp seksualiteit levert nog al eens vragen op, zeker in deze tijd. Niet alleen leven deze vragen bij pedagogisch medewerkers, ouders willen ook weten hoe bij SKSG met dit onderwerp wordt omgegaan. Met dit beleidstuk willen we PM en ouders handvatten bieden hoe om te gaan met dit onderwerp. Eerst beschrijven we de seksuele ontwikkeling van baby tot puber in het algemeen. Om daarna in te zoomen op hoe SKSG hiermee omgaat. 2. Hoe verloopt de seksuele ontwikkeling? Elke ontwikkeling doorloopt een kind in zijn of haar eigen tempo en op hun eigen manier. Zo ook de seksuele ontwikkeling. De ontwikkeling die hieronder wordt beschreven gaat dan ook over het gemiddelde kind. Baby s: Baby s worden egocentrisch geboren, instinctief gericht op behoeftebevrediging. Ze ervaren de verzorger als iemand die hun wensen bevredigt. Ze willen drinken en aandacht. Baby s leren en ontwikkelen zich door zintuiglijk en lichamelijk te ervaren. Ze verkennen de wereld met hun mond, neus en oren. Maar vooral lichaamscontact is voor hen belangrijk. Daardoor ervaart een baby dat hij er mag zijn en dat het fijn is om aangeraakt te worden. Ze worden geknuffeld en gestreeld en maken zo kennis met intimiteit. Zo rond een half jaar ontdekken ze hun geslachtsorganen, min of meer toevallig. In bad of tijdens het verschonen verkennen zij met hun handen hun hele lichaam. Ze zijn nog niet in staat een lekker plekje te onthouden, dus iedere keer dat ze hun geslachtsorganen tegenkomen, is dat toeval. Pas als een baby anderhalf jaar is kan hij die plekjes doelgericht opzoeken. Dan kan het aanraken van hun geslachtsorgaan ook sterkere lustgevoelens opwekken. Ze kunnen zelfs rood worden van opwinding als ze hun onderbuik tegen iets aanwrijven. Peuters: Peuters worden zich al meer van hun lijf bewust. Zo rond de 2 of 3 jaar ontdekken ze de lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Ze gaan dan uitgebreid onderzoeken hoe hun vader en moeder eruitzien. Langzaam ontstaat het besef dat ze zelf een jongetje of meisje zijn. Ze gaan spelenderwijs bij leeftijdgenootjes kijken. Ze doen op de wc bijvoorbeeld elkaars broekjes naar beneden en ontdekken de verschillen. Bij kleine peuters is dat helemaal nog niet zo bewust: zij zijn bezig alles om zich heen te ontdekken. Vanaf 3 jaar hebben de kinderen al heel goed door dat volwassenen vaak geheimzinnig doen over seksualiteit. Ze proberen de grenzen uit door zich expres op allerlei plekken uit te kleden of seksueel getinte woorden te roepen. Hoe meer aandacht hieraan geschonken wordt, hoe leuker dat is! Peuters hebben net als baby s veel behoefte aan lichamelijk contact. Als je met peuters praat, worden ze (als ze dat willen) op schoot genomen. Dat geeft hen bevestiging en warmte. Kleuters: Bij kleuters gaat het verkennen van het lichaam verder. Doordat hun fantasie zich ontwikkelt, neemt dit een steeds grotere plaats in bij hun spelletjes. Eenmaal op school hebben kinderen meer contact met leeftijdgenootjes waarmee ze kunnen spelen. Seksueel spel met elkaar komt voor, meestal in de vorm Beleid seksualiteit binnen SKSG mei van 6

4 van vader en moedertje spelen of doktertje spelen. Bij veel kleuters ontstaat het begin van een schaamtebesef. Zo kan opeens het uitkleden in een gemeenschappelijke kleedkamer een probleem zijn. Kleuters stellen veel vragen en ze hebben recht op een antwoord. Het is goed om hier in simpele taal en niet te langdradig op in te gaan. Ook kleuters willen meestal graag op schoot zitten en geknuffeld worden. Van meisjes wordt dat meer geaccepteerd dan van jongens. Dat verklaart misschien ook waarom meisjes dit makkelijker doen. Kinderen tussen 6 en 10 jaar: Kinderen op deze leeftijd worden vaak wat introverter, ook op het gebied van seksualiteit. Als opvoeder merk je niet altijd waar ze mee bezig zijn. Hun egocentrisme neemt af, terwijl hun begrip van sociale regels en normen toeneemt. Ze maken in deze fase een strikt onderscheid in rollen van meisjes en jongens. Ze spelen wel gezamenlijk spannende spelletjes op het plein zoals indiaantje. Veel kinderen worden in deze leeftijd voor het eerst verliefd. Het verschil tussen vrijen, knuffelen en geslachtsgemeenschap wordt op deze leeftijd ook steeds duidelijker. De groeiende interesse in de wereld om hen heen, roept ook vragen op over de technische en emotionele kanten van seksualiteit. Bijvoorbeeld over de voortplanting, of waarom sommige mannen of vrouwen op hetzelfde geslacht vallen. Zowel jongens als meisjes zijn nieuwsgierig naar het lichaam van de ander. Tegelijkertijd worden sommige kinderen heel preuts en sluiten zich bijvoorbeeld opeens alleen op in de badkamer. Kinderen tussen de 10 en 12 jaar: Naarmate het kind ouder wordt, zal seksueel gedrag zich steeds meer aan het zicht van de volwassene onttrekken. Dat komt ook, omdat ze geleerd hebben wat wel en niet in het openbaar mag. Natuurlijk blijft het spannend om de grenzen van volwassenen uit te testen, door bijvoorbeeld schuttingtaal te gebruiken. In de puberteit gaat seksualiteit voor de meeste kinderen pas echt leven. Spelen wordt flirten en verliefdheden leiden tot voorzichtige toenaderingen. De nieuwsgierigheid naar het lichaam van de ander krijgt een meer doelgerichte seksuele tint. Toch zijn kinderen vaak erg preuts. Ze voelen zich onzeker over hun lichaam en gevoelens. 3. Visie SKSG over omgaan met seksualiteit Uitgangspunt binnen onze instelling is dat kinderen de ruimte krijgen om zich op alle gebieden te ontwikkelen dus ook op het terrein van de seksuele ontwikkeling. Wij bieden daarom de ruimte aan kinderen om in hun eigen tempo, zodra ze eraan toe zijn, hun eigen seksualiteit te ontdekken. Dit betekent dat we vragen waar kinderen mee komen,dan ook niet uit de weg gaan. Een peuter die bijvoorbeeld vraagt hoe een baby uit de buik komt krijgt van ons een antwoord, uiteraard aangepast aan de leeftijd van het kind. Kinderen die in het toilet bij elkaar benoemen hoe lichaamsdelen heten, laten we hun gang gaan zolang het respectvol gebeurt. Het onderwerp verliefdheid en vriendschappen krijgt bij ons de ruimte die het nodig heeft. Het zijn situaties die elke dag zouden kunnen voorkomen omdat kinderen nieuwsgierig en leergierig zijn, maar ook speels. Juist in een vertrouwde, veilige omgeving zoals de kinderopvang, zullen zij vragen stellen of willen vertellen wat hen bezig houdt. Net zoals bij alle andere ontwikkelingsgebieden ziet SKSG het als haar taak om kinderen hierin op een respectvolle manier te begeleiden. Met als achterliggend idee een positief beeld over seksualiteit bij kinderen te ontwikkelen, en omdat seksuele ontwikkeling niet los te koppelen is van alle andere ontwikkelingsgebieden. Beleid seksualiteit binnen SKSG mei van 6

5 Bovenstaande visie is op de volgende gebieden terug te vinden: 3.1. Omgeving Wij willen kinderen een fysiek en psychologisch veilige omgeving bieden voor een goede seksuele ontwikkeling. Dit bieden we door: het kind in zijn ontwikkeling in zijn geheel te aanvaarden en respect te hebben voor zijn autonomie (eigenheid) de omgeving zo in te richten dat er een goede balans is tussen privacy van kinderen en toezicht door een volwassene. Dit bereiken we door afgeschermde speelhoeken en rustplekken waar een kind zich (eventueel met andere kinderen) terug kan trekken, terwijl volwassenen toch een oogje in het zeil houden. En bewust te kiezen voor de aankleed/ verschoonplek (deze worden niet voor een raam of deur geplaatst). met elkaar omgangsregels af te spreken en ervoor te zorgen dat zowel de kinderen als de volwassenen deze naleven 3.2. Pedagogisch klimaat Onze pedagogisch medewerkers dragen een positief beeld uit over seksualiteit. Dat doen wij door: te zorgen voor spelmateriaal (zoals dokterspullen of een puzzel over het menselijk lichaam) aandacht te hebben voor de lichamelijkheid van kinderen, door met ze te stoeien, dansen en knuffelen stil te staan bij de verschillende emoties van de kinderen, deze te benoemen en te respecteren het lichaamscontact tussen kinderen onderling te stimuleren, mits het op een respectvolle manier gebeurt en met inachtneming van grenzen van kinderen (maatschappelijk en sociale grenzen) respectvol om te gaan met seksueel getint gedrag en vragen over seksualiteit van kinderen. Het kind staat hierbij centraal kinderen in de gelegenheid te stellen om met vragen of eventuele problemen bij ons te komen Seksuele ontwikkeling van een kind Wij bieden ruimte voor de persoonlijke ontdekkingstocht van het kind naar het eigen lichaam en de daarbij horende gevoelens. Dit houdt in dat wij: het vanzelfsprekend vinden dat kinderen spel uitvoeren waarbij de seksuele ontwikkeling een rol speelt (bv. doktertje spelen) of vragen over seksualiteit hebben kinderen leren hoe wij hun lichaamsdelen noemen (inclusief de geslachtsorganen) boeken, prentenboeken of informatieve boeken over seksualiteit ter inzage voor kinderen beschikbaar hebben respect tonen, in wat wij doen én zeggen, ten aanzien van kinderen en volwassenen 3.4. De sociale omgang Wij willen binnen onze instelling kinderen leren omgaan met zichzelf en met elkaar. Dat betekent dat we: kinderen eenvoudige omgangsregels bijbrengen zoals geen dwang, pijn of gevaar stimuleren dat kinderen met vragen of problemen de hulp van een volwassene inroepen kinderen zichzelf en anderen leren respecteren, met oog voor eigen grenzen en die van een ander 1 SKSG werkt met een protocol vermoeden kindermishandeling. Beleid seksualiteit binnen SKSG mei van 6

6 respect hebben voor de verschillen tussen jongens en meisjes en daarnaast hun gelijkwaardigheid accepteren kinderen stimuleren in hun zelfvertrouwen, mondigheid en weerbaarheid door hen positief te bevestigen een vertrouwde, veilige sfeer creëren waarbinnen kinderen nee durven zeggen en deze nee accepteren Hoe gaan wij als kinderopvang om met deze visie en uitgangspunten? Het ingewikkelde van kinderen begeleiden in hun seksuele ontwikkeling is dat je als PM al snel te maken hebt met je eigen waarden en normen en je eigen grenzen. Vind je het goed dat een kind je op de mond wil zoenen en wanneer vind je een vraag van een kind te persoonlijk? Dit is voor iedereen verschillend en daarom zullen PM verschillend reageren. Het is belangrijk om je bewust te zijn van je eigen normen en waarden en deze op een respectvolle manier met collega s bespreekt. Hierbij is het belangrijk dat je jouw eigen normen en waarden niet oplegt aan een ander; kind of volwassene. Leeftijd van een kind speelt hierin geen rol. 4. Rol ouders SKSG hecht veel waarde aan een goed contact met ouders en verzorgers, in het belang van het kind. Dit contact gaat vaak over de algemene ontwikkeling van een kind en kan ook gaan over de seksuele ontwikkeling van een kind. Het doel van onze pedagogisch medewerkers is altijd om in gesprek te blijven of te komen met ouders. SKSG hoopt dat ouders zelf ideeën hebben over de seksuele opvoeding van hun kind(eren). Als ouders hierin wensen of vragen hebben, hopen we dat zij dit kenbaar maken zodat wij hier (binnen de groepsmogelijkheden) rekening mee kunnen houden. 5. Bronvermelding Channah Zwiep, Kinderen en seksualiteit, Channah Zwiep, Kinderseksualiteit in de kinderopvang, Reader K&P opleidingen. Cursusmateriaal Triodus, seksuele ontwikkeling van kinderen. Schreuder, Boogaard, Fukkink, Hoex, Pedagogisch kader kindercentra 4 tot 13 jaar Singer, Kleerekoper, Pedagogisch kader 0 tot 4 jaar Rutgers WPF (kenniscentrum seksualiteit), richtlijn seksuele en relationele vorming. Beleid seksualiteit binnen SKSG mei van 6

Ouderavond lijf & relaties

Ouderavond lijf & relaties Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft

Nadere informatie

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra

Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra Inleiding In dit beleid worden de uitgangspunten en de richtlijnen vastgesteld en handvatten geboden aan pedagogisch medewerkers

Nadere informatie

De ontwikkeling van kinderen. in de Kinderopvang. Kinderopvang & Peuterwerk

De ontwikkeling van kinderen. in de Kinderopvang. Kinderopvang & Peuterwerk De ontwikkeling van kinderen in de Kinderopvang Kinderopvang & Peuterwerk 2 Colofon K&P Opleidingen Postbus 25, 5688 ZG Oirschot Telefoon 0499-57 80 40 Fax 0499-57 84 27 E-mail info@kp-opleidingen.nl Internet:

Nadere informatie

Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels

Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Christel van Helvoirt medewerker Gezondheidsbevordering GGD Hart voor Brabant Bovenbouw:

Nadere informatie

Voorstellen R E LA T I E S E N S E K S U A L I T E I T Mariette Haak Gezondheidsbevorderaar GGD HM mhaak@ggdhm.nl Aandachtsgebieden Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen en mondzorg

Nadere informatie

Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS

Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS De seksuele opvoeding van kinderen van 0 tot 12 jaar Uitgeverij Ploegsma Amsterdam

Nadere informatie

Seksualiteit. Seksualiteit

Seksualiteit. Seksualiteit Seksualiteit Seksualiteit Seksualiteit hoort bij het leven. Het is een breed verschijnsel dat genot, spanning, ontspanning en plezier kan geven. Dit lukt alleen als je er eerlijk en open tegenover kunt

Nadere informatie

Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep

Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling Interview met Channah Zwiep 25 november 2009, door Marianne Boogaard Channah Zwiep (1962) is pedagoge. Zij promoveerde

Nadere informatie

Week van de Lentekriebels

Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?

Nadere informatie

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid

Nadere informatie

ROB dag: Geef ze de ruimte!

ROB dag: Geef ze de ruimte! ROB dag: Geef ze de ruimte! Workshop Júf, Sophie en Sem zijn in dezelfde wc gaan plassen! Nel Hendriks Uit de actualiteit: de voorbibs. En ook actueel: https://www.123zing.nl/lentekriebels.html Methodes:

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen. 6-9 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele opvoeding van kinderen. 6-9 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele opvoeding van kinderen 6-9 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens hun hele

Nadere informatie

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit

Nadere informatie

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk!

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk! In de les praten over relaties en seksualiteit Hoe maak je het makkelijk en leuk! Hoe kunt u leerlingen ondersteunen en leert u hen verantwoorde keuzes te maken op het gebied van relaties en seksualiteit?

Nadere informatie

Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis

Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis Opvang door Nanny s Inleiding Kinderen moeten zich bij Kinderopvang OOK prettig voelen. Dat is waar alles om draait. Wij willen dat de opvang aantrekkelijk

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit De seksuele ontwikkeling van kinderen en wat ouders kunnen doen

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn

Nadere informatie

Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis

Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis Inleiding Kinderen moeten zich bij Kinderopvang OOK prettig voelen. Dat is waar alles om draait. Wij willen dat de opvang aantrekkelijk is voor alle kinderen

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april keer beoordeeld. Maatschappijleer

Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april keer beoordeeld. Maatschappijleer Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april 2006 7 517 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Ontwikkeling van een kleuter 4 t/m 6 jaar. Cognitieve ontwikkeling. Als het kind naar een basisschool gaat

Nadere informatie

Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang

Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang >Specificaties Titel: Soort: Werksituatie: Eindproduct: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang Cursus Als pedagogisch medewerker ben je verantwoordelijk voor het welzijn

Nadere informatie

Kenniscentrum seksualiteit

Kenniscentrum seksualiteit Kenniscentrum seksualiteit ks 6 9 Se ja le ar ue op vo ed in g va n ki nd er en 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Deze seksuele

Nadere informatie

Seksuele Vorming en weerbaarheid

Seksuele Vorming en weerbaarheid Seksuele Vorming en weerbaarheid Workshop Orion Event woensdag 13 maart 2019 Van Koetsveldschool- ZML-Amsterdam (van pionier naar excellent) Even voorstellen.. Presentatie: Urmila Munshi Leerkracht Van

Nadere informatie

Doelen relationele vorming

Doelen relationele vorming Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen

Nadere informatie

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

Seksuele ontwikkeling van kinderen. 0-18 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele ontwikkeling van kinderen. 0-18 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele ontwikkeling van kinderen 0-18 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek gaat naar seks?

Nadere informatie

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting

Nadere informatie

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling

Nadere informatie

KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS

KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS KINDERDAGVERBLIJVEN BLUB, ZEGT DE VIS Blub, zegt de vis zijn gezellige, kleinschalige en huiselijke kinderdagverblijven. De kinderdagverblijven bestaan uit groepen die opvang en verzorging bieden aan kinderen

Nadere informatie

Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 1. Kleine mensen, grote gevoelens

Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 1. Kleine mensen, grote gevoelens Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 1 Kleine mensen, grote gevoelens Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 2 Doef-Kleine mensen grote

Nadere informatie

DE SEKSUELE LEVENSLOOP

DE SEKSUELE LEVENSLOOP DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving

Nadere informatie

Relaties en seksualiteit

Relaties en seksualiteit Seksualiteit ontwikkelt zich vanaf de geboorte en is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn gedurende het hele leven. Seksualiteit wordt geuit en ervaren in gevoelens, gedachten, opvattingen, rollen

Nadere informatie

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit Utrecht, januari 2018 Tel. (030) 231 34 31 Rutgers 2018 www.seksuelevorming.nl/weekvandelentekriebels Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit 1 Algemene tips bij seksuele

Nadere informatie

Pedagogische Visie en Beleid

Pedagogische Visie en Beleid Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen. 0-6 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele opvoeding van kinderen. 0-6 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele opvoeding van kinderen 0-6 jaar Kenniscentrum seksualiteit Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte. Ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens hun hele jeugd

Nadere informatie

Seksuele vorming: gave (op-)gave

Seksuele vorming: gave (op-)gave Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld

Nadere informatie

Hoe komt die baby in je buik? Seksuele opvoeding van kinderen tussen 0 en 6 jaar

Hoe komt die baby in je buik? Seksuele opvoeding van kinderen tussen 0 en 6 jaar Hoe komt die baby in je buik? Seksuele opvoeding van kinderen tussen 0 en 6 jaar 1 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte. Ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens

Nadere informatie

Schoolkind Tips voor ouders

Schoolkind Tips voor ouders Schoolkind voor ouders Inleiding In de basisschoolperiode verandert een kind van een afhankelijke kleuter in een zelfstandige 12-jarige aan het begin van de puberteit. Ouders merken dat hun kind zich steeds

Nadere informatie

Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck

Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Programma 1. Seksualiteit en kinderen 2. Seksuele ontwikkeling van kinderen 3. Inschatten en reageren op seksueel gedrag

Nadere informatie

GEDRAGSCODE BS. DE KAMELEON

GEDRAGSCODE BS. DE KAMELEON GEDRAGSCODE BS. DE KAMELEON Inleiding Gedragsregels zoals afspraken over te laat komen, het roken op school, het gebruik van materialen e.d. zijn voor iedereen duidelijk. De richtlijnen die we hierbij

Nadere informatie

Kenniscentrum seksualiteit

Kenniscentrum seksualiteit Kenniscentrum seksualiteit ks ue 0 18 Se ar on ja le tw ik ke lin g va n ki nd er en 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking

Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Mariska Schutte Gedragsdeskundige Syndion Programma Visie Seksuele ontwikkeling 0-7 jaar Hermeneutische

Nadere informatie

Resultaten onderzoek Rutgers i.s.m. het NOS Jeugdjournaal 2016 Samenvatting. Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf.

Resultaten onderzoek Rutgers i.s.m. het NOS Jeugdjournaal 2016 Samenvatting. Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf. Arthur van Schendelstraat 696 3511 MJ Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht +31(0)30 231 34 31 office@rutgers.nl www.rutgers.nl www.rutgers.international Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf BIC

Nadere informatie

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Onderdeel van: Pagina 1 van 5 Inleiding In het pedagogisch kader staan onze uitgangspunten en basisdoelen die ten grondslag liggen aan ons pedagogisch handelen.

Nadere informatie

Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï

Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Ik volg deze webinar als Ouder Grootouder Professional (arts, leerkracht, ) Student Jongere Poll Relationele en seksuele vorming Ik vind het noodzakelijk

Nadere informatie

Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik

Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik Groep 1 Les 1: Wie ben ik De leerlingen kennen hun eigen lichaam De leerlingen krijgen inzicht in de overeenkomsten en verschillen in lichaamskenmerken De leerlingen

Nadere informatie

SO ZML Leerlijn Seksuele Vorming

SO ZML Leerlijn Seksuele Vorming SO ZML Leerlijn Seksuele Vorming INLEIDING Fasen in de regulier verlopende seksuele ontwikkeling Baby s (0 en 1 jaar; ontdekken) zijn louter gericht op het ervaren van zintuigen. Door te voelen, te luisteren,

Nadere informatie

Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa

Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Jongeren met een beperking ook seksueel beperkt?» Wat denk je bij dit filmpje? oh help, hoe praat ik hem dat uit

Nadere informatie

Seksuele opvoeding. S. Lalić Alle locaties

Seksuele opvoeding. S. Lalić Alle locaties S. Lalić Alle locaties informatie@unikidz.nl 1 Voorwoord Wij vinden het belangrijk dat kinderen zich ontwikkelen. Hierbij hoort ook de seksuele ontwikkeling. Het is belangrijk dat kinderen lichaamsbesef

Nadere informatie

Pedagogisch Beleidsplan KDV Mathil Rouveen

Pedagogisch Beleidsplan KDV Mathil Rouveen Pedagogisch Beleidsplan KDV Mathil Rouveen Inhoud: Voorwoord 2 Pedagogisch doel 3 Visie op ontwikkeling en opvoeding 4 Sociaal- emotionele veiligheid 5 Sociale ontwikkeling 5 Emotionele ontwikkeling 6

Nadere informatie

Ik wens u alvast een goed weekend. Michel de Zwart Directeur Andreasschool. Goede Vrijdag. maandag 6 april. Tweede Paasdag.

Ik wens u alvast een goed weekend. Michel de Zwart Directeur Andreasschool. Goede Vrijdag. maandag 6 april. Tweede Paasdag. Nieuwsbrief nr. 204 maart 2015 vrijdag 3 april maandag 6 april Goede Vrijdag Tweede Paasdag - vrije dagen dinsdag 24 maart donderdag 26 maart rapportavonden vanaf 7 april Start gymlessen op sportveld (behalve

Nadere informatie

Schoolkind. Kind op de basisschool. Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber!?!

Schoolkind. Kind op de basisschool. Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber!?! Schoolkind Oorspronkelijke tekst Hilde Breet Wilma Poot Illustraties Harmen van Straaten Uitgave: januari 1998 Herziene uitgave: maart 2010 Het is toegestaan deze folder in ongewijzigde vorm te multipliceren

Nadere informatie

Pedagogisch Beleidsplan CKO De Herberg

Pedagogisch Beleidsplan CKO De Herberg Pedagogisch Beleidsplan CKO De Herberg Hoofdstuk 1: Missie, visie en doelstellingen Voorwoord Onze Missie en Identiteit Onze Visie Pedagogische hoofddoelstellingen Een goed pedagogisch klimaat Hoofdstuk

Nadere informatie

Les 3. Misbruik L O V E D

Les 3. Misbruik L O V E D Les 3. Misbruik B E L O V E D Be-Loved 2017 3.1 Inleiding - Respect Als je met elkaar OVER JEZELF, RELATIES en s e k sua l i t e i t praat, IS HET BELANGRIJK DAT iedereen zichprettig k a n v o e l e n.

Nadere informatie

5.4 Praten met ouders

5.4 Praten met ouders seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang

Nadere informatie

Gedragscode Prof.Dr.R.Casimirschool

Gedragscode Prof.Dr.R.Casimirschool Gedragscode Prof.Dr.R.Casimirschool Inleiding Een gedragscode? Is het iets nieuws? Moet dat zonodig? Iets nieuws: nee, eigenlijk niet. Wij hanteren al lang bepaalde afspraken die te maken hebben met onze

Nadere informatie

Inhoud onderbouw. Relaties en seksualiteit onderbouw 39

Inhoud onderbouw. Relaties en seksualiteit onderbouw 39 Inhoud onderbouw Introductie onderbouw 41 Onderwijspakket Relaties en seksualiteit 41 De algemene informatie 41 De lessen voor de onderbouw 41 Planningsformulier 41 Seksuele en relationele ontwikkeling

Nadere informatie

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken

Nadere informatie

Vaderbetrokkenheid staat volop in de

Vaderbetrokkenheid staat volop in de Vertellen hoe de baby uit de buik komt, doktertje -spel bijsturen, waarschuwen voor risico s... Van oorsprong zijn het vooral de moeders die de seksuele opvoeding op zich nemen, maar ook vaders kunnen

Nadere informatie

cursus: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang

cursus: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang cursus: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang >Inhoud > Over deze cursus 3 > Inleiding 7 > Seksuele ontwikkeling baby en peuter (0-4 jaar) 11 > Seksuele ontwikkeling

Nadere informatie

Pedagogische nazorg. Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname

Pedagogische nazorg. Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname Pedagogische nazorg Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname 1 Pedagogische nazorg Inhoudsopgave (Klik op het onderwerp om verder te lezen) Weer thuis 2 Algemene adviezen

Nadere informatie

BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN

BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING In deze bijlage maken we de vergelijking tussen de Ontwikkelingsdoelen uit het Ontwikkelingsplan van de katholieke kleuterschool en de doelen

Nadere informatie

Kinderen willen alles weten. en en opvoeding van jonge kinderen.

Kinderen willen alles weten. en en opvoeding van jonge kinderen. Kinderen willen alles weten en Informatie Informatie voor voor ouders ouders / verzorgers verzorgers over over de de seksuele seksuele ontwikkeling ontwikkeling en en opvoeding van jonge kinderen. NK=sççêïççêÇ

Nadere informatie

Seksuele opvoeding in het basisonderwijs

Seksuele opvoeding in het basisonderwijs In de Klas Seksuele opvoeding in het basisonderwijs Kinderen die in een open klimaat opgroeien en een goede band met hun ouders hebben, hebben gemiddeld op latere leeftijd geslachtsgemeenschap, gebruiken

Nadere informatie

Gedragscode Basisschool de Odyssee

Gedragscode Basisschool de Odyssee Gedragscode Basisschool de Odyssee 1 Zo gedragen wij ons op de Odyssee Wij zorgen ervoor dat: * Iedereen zich veilig voelt. * Iedereen mee mag doen. * Iedereen erbij hoort. * Iedereen zorgvuldig met elkaars

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen

Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen Inhoud: Voorwoord 2 Pedagogisch doel 3 Visie op ontwikkeling en opvoeding 4 Sociaal- emotionele veiligheid 5 Sociale ontwikkeling 5 Emotionele

Nadere informatie

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder schriftelijke toestemming van de Peuterspeelzaal Ukkie BV 2015-02

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder schriftelijke toestemming van de Peuterspeelzaal Ukkie BV 2015-02 Deel 1: Pedagogisch beleidsplan Peuterspeelzaal Ukkie 1.1 Visie 1.2 Missie 1.3 Uitgangspunten 1.4 Pedagogische doelen 1.4.1. Bieden van emotionele en lichamelijke veiligheid 1.4.2. Ontwikkeling sociale

Nadere informatie

Goed toegerust op ontdekkingsreis

Goed toegerust op ontdekkingsreis Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis 1 Colofon Tekst Anneke van de Berg, 5D Ellen Bakker, Vlietkinderen Vormgeving Manon Hofstra, Dare to Design Kantoor Vlietkinderen, maatwerk in

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt

Nadere informatie

Yvette Dijkxhoorn. Autisme en seksualiteit: ook kdat nog!!

Yvette Dijkxhoorn. Autisme en seksualiteit: ook kdat nog!! Yvette Dijkxhoorn Autisme en seksualiteit: ook kdat nog!! Uitgangspunten - Seksualiteit en intimiteit aspect van het normale leven - Ook bij mensen met beperkingen - Ontwikkeling van ontkenning en straffen

Nadere informatie

Mijn wens, mijn grens Werken rond grenzen en wensen bij kleuters

Mijn wens, mijn grens Werken rond grenzen en wensen bij kleuters Mijn wens, mijn grens Werken rond grenzen en wensen bij kleuters Inhoud Inleiding 3 1 Lichaam 5 1.1 Omgekeerde wereld 6 1.2 Raad het lichaamsdeel 6 1.3 Individuele twister 7 2 Grenzen 8 Situatiespel met

Nadere informatie

Goed toegerust op ontdekkingsreis

Goed toegerust op ontdekkingsreis PE DAGO G I S C H B E L E I D S PL A N Goed toegerust op ontdekkingsreis Inhoudsopgave INLEIDING Voor alle duidelijkheid 5 Colofon SAMENVATTING Goed toegerust op ontdekkingsreis 7 TEKST Vlietkinderen UITGANGSPUNTEN

Nadere informatie

Seksuele vorming in (V)SO

Seksuele vorming in (V)SO Welkom Van kwetsbaar naar weerbaar: Seksuele vorming in (V)SO Presentatie door Esther van Efferen Wiersma & Tim Micklinghoff Inhoud Het project Van kwetsbaar naar weerbaar Bijzondere doelgroepen Leerlijn

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf Pedagogisch beleid kinderdagverblijf maatwerk kinderopvang voor elk gezin Voorwoord Dit pedagogisch beleid is met het doel geschreven om duidelijkheid te geven aan de inhoud van een pedagogisch beleidsplan.

Nadere informatie

Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht

Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht Normale seksuele ontwikkeling van kinderen & jongeren Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht Kinderseksualiteit Intimiteit Lichamelijkheid Seksuele identiteit 0-2 jaar Ontdekken van wereld

Nadere informatie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie Samen groeien Maak kennis met onze pedagogische visie Best spannend, de zorg voor je kind overdragen op een ander. Hoe prettig is het als je weet dat het in goede handen is. Kober kinderopvang biedt je

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen. 0-6 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele opvoeding van kinderen. 0-6 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele opvoeding van kinderen 0-6 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Deze seksuele ontwikkeling begint

Nadere informatie

Lichamelijke ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling Lichamelijke ontwikkeling Ik ben een jongen en jij bent een meisje (eerste graad) Kinderen worden zich bewust van de lichamelijke verschillen en overeenkomsten tussen jongens en meisjes. Kinderen worden

Nadere informatie

Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6

Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6 Wenbeleid Inhoud 2 Hoofdstuk 1: Inleiding 3 Hoofdstuk 2: Eerste kennismaking 4 Hoofdstuk 3: Het afscheid 5 Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6 Bijlage 1: Wenschema 2 1. Inleiding Pedagogische medewerkers

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

RSV. Karen De Wilde Duffel 5 februari 2014

RSV. Karen De Wilde Duffel 5 februari 2014 RSV Karen De Wilde Duffel 5 februari 2014 Voorstelling Karen De Wilde Orthopedagoog/seksuoloog Stafmedewerker en nascholer RSV in Vormingsmedewerker seksualiteit en handicap in 23 jaar ervaring met het

Nadere informatie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie Samen groeien Maak kennis met onze pedagogische visie Best spannend, de zorg voor je kind overdragen op een ander. Hoe prettig is het als je weet dat het in goede handen is. Kober kinderopvang biedt je

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan. Goed toegerust op ontdekkingsreis

Pedagogisch beleidsplan. Goed toegerust op ontdekkingsreis Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis Inhoudsopgave Inleiding Welkom! 5 Colofon Uitgangspunten Met alle respect 9 Tekst Vlietkinderen Allemaal anders 11 Op weg naar een zelfstandig

Nadere informatie

Jaargang 1, Nummer 6, juni 2010. Seksualiteit

Jaargang 1, Nummer 6, juni 2010. Seksualiteit Jaargang 1, Nummer 6, juni 2010 Seksualiteit Jaargang 1, Nummer 6, juni 2010 Seksualiteit Over bloemetjes, bijtjes en bijtijds beginnen Seksuele voorlichting: weinig ouders kijken er naar uit. Eén keer

Nadere informatie

Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave

Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave Seksuele opvoeding l 18-22 jaar oud Wat is de bagage die uw kind meegekregen moet hebben rond sekuele vorming als hij/zij volwassen is geworden? uw kind als

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem spelend groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Inleiding Het pedagogisch beleid vormt de basis voor het pedagogisch handelen op alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem. Het pedagogisch beleid

Nadere informatie

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Seksueel grensoverschrijdend gedrag Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis

Nadere informatie

VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S

VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S ALGEMEEN: EMOTIONELE EN FYSIEKE VEILIGHEID BABY S Het pedagogisch beleidsplan geeft de grenzen (pedagogisch medewerker/kindratio

Nadere informatie

Seksuele en relationele vorming, thuis en op school.

Seksuele en relationele vorming, thuis en op school. Seksuele en relationele vorming, thuis en op school. Graag wil ik vanavond eerst aandacht geven in mijn lezing aan seksuele en relationele vorming thuis. Jullie, als ouders, hebben daar gelukkig de belangrijkste

Nadere informatie

AANRAKEN als eerste en als laatste taal

AANRAKEN als eerste en als laatste taal AANRAKEN als eerste en als laatste taal Brabantse Kennisdag Dementie 5 november 2015 Drs. Marieke Schoenmakers 1 Voorstellen Marieke Schoenmakers Geestelijk verzorger Afgestudeerd op aanraken Aanraken

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo!

Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo! Pedagogisch werkplan Gastouderopvang Leuk enzo! In het pedagogisch werkplan komt tot uitdrukking hoe ik met de kinderen omga en waarom ik dat zo doe. Als christelijke gastouder draag ik ook christelijke

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan 1: Inleiding 2: De Visie 3: Doelstelling 4: Uitgangspunten 5: Hygiëne en verzorging 6: Activiteiten 7: communicatie met ouders. 8: Feesten 1 1. Inleiding: Het pedagogische beleidsplan

Nadere informatie