Seksualiteit. Seksualiteit
|
|
- Simon Janssens
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Seksualiteit Seksualiteit Seksualiteit hoort bij het leven. Het is een breed verschijnsel dat genot, spanning, ontspanning en plezier kan geven. Dit lukt alleen als je er eerlijk en open tegenover kunt staan. Helaas is dat niet zo simpel. Seks is namelijk een onderwerp dat heel verschillende en bovendien vaak gemengde gevoelens oproept. Er heerst nog steeds een taboe rond seksualiteit. Voor de meeste volwassenen is het een lastig onderwerp om over te praten. Veel van hen vinden het ongemakkelijk of moeilijk hun kind daarin te begeleiden. De seksuele ontwikkeling maakt deel uit van de algemene ontwikkeling van ieder kind. Kinderen verkennen het in hun eigen tempo en wanneer ze eraan toe zijn. Kinderen doen seksueel getinte spelletjes, stellen vragen en zijn nieuwsgierig naar hun eigen lichaam en dat van anderen. Veel leerkrachten en ouders maken zich meteen ongerust als er zich iets seksueels tussen kinderen heeft voorgedaan. Onwetendheid over welk seksueel gedrag bij welke leeftijd
2 hoort kan een paniekreactie teweeg brengen. Maar seksualiteit in het algemeen is voor veel kinderen een gewoon onderdeel van het leven. Ze kennen nog geen gevoelens van schaamte en hebben bovendien geen weet van het taboe rond seks. Als ouder en opvoeder kun je leren hoe je de seksuele ontwikkeling van kinderen positief kunt begeleiden. Je kunt je afvragen wat je wilt dat kinderen weten en leren over seksualiteit. Hoe je kinderen daarin begeleidt heeft onder andere te maken met je eigen ontwikkeling en achtergrond, de ideeën van collega s en ouders, en je kennis over kinderen en seksualiteit. Definitie van seksualiteit Om te begrijpen wat kinderseksualiteit is, moet je je eerst afvragen wat je onder seksualiteit in het algemeen verstaat. Het begrip is moeilijk te omschrijven. Het heeft iets te maken met lichamelijkheid, met intimiteit, met lust, met bepaalde gevoelens. Vaak hoor je als definitie alles wat met seks te maken heeft. Maar wat betekent seks dan? Iedereen geeft daar een persoonlijke betekenis aan, gekleurd door eigen ervaringen. Seksualiteit heeft met de zintuigen te maken, met zien, voelen, ruiken, aanraken, enz. Seksualiteit zou je het beste als volgt kunnen definiëren: Alle gedragingen en gevoelens die te maken hebben met je eigen lichaam en dat van een ander en die dat speciale (spannende, opgewonden, wel of niet prettige) gevoel bij jezelf of bij een ander veroorzaken. Dat alles is seksualiteit. Seksualiteit bij kinderen mag niet vergeleken worden met onze volwassen seksualiteit. Kinderseksualiteit bevat andere aspecten, heeft een andere functie en andere uitingsvormen. De leeftijd van het kind speelt hierin een belangrijke rol. Hier een aantal voorbeelden: Een jongetje van vier maanden heeft af en toe een stijf piemeltje; Twee meisjes van drie vinden het een leuk spelletje zich samen uit te kleden en elkaar dan uitgebreid te bekijken; Een meisje van vijf heeft s avonds de gewoonte te gaan slapen met een kussen tussen haar benen geklemd; Een meisje van acht vindt het heerlijk als ze zachtjes gekriebeld wordt over haar lichaam;
3 In de klas hebben kinderen van negen verkering met elkaar. Seksuele gevoelens spelen al van jongs af aan bij elk kind een rol. Daarom heeft elk kind, waar het ook opgroeit, recht op begeleiding, steun, advies en informatie over seksualiteit op een eerlijke en bij zijn leeftijd passende manier. Voorwaarden voor een gezonde seksuele ontwikkeling Om zich op een gezonde manier seksueel te ontwikkelen moet er in het leven van een kind aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Hieronder volgen deze voorwaarden in het kort: Huidcontact is voor alle kinderen, ongeacht de leeftijd, heel belangrijk en geeft ze een bijzonder prettig gevoel. Het is een vorm van koesteren en geeft kinderen daardoor een gevoel van veiligheid. Kinderen leren zo hun lichaam waarderen en merken dat het door anderen gewaardeerd wordt. Ook leren kinderen door aanraking van verschillende delen van hun lichaam onderscheid te maken in verschillende lichamelijke sensaties; Het kind groeit op in een omgeving waarin het voldoende liefde krijgt en zich veilig en geborgen voelt; Positieve voorbeelden van relationeel gedrag: volwassenen die op een positieve manier met elkaar omgaan in een relatie; Positieve boodschappen over seksualiteit: bijv. seks is goed, fijn, etc.; De mogelijkheid om met seks te kunnen oefenen op een manier die bij de leeftijd past; De geslachtsdelen hebben zich normaal ontwikkeld (een intact genitale anatomie), evenals de hormoonhuishouding (endocrinologie) en het kind ontwikkelt zich duidelijk als jongen of als meisje (ongestoorde genderidentiteit).
4 Seksuele ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd Leeftijd Kenmerkende behoeften Kenmerkend gedrag Kleuters 4-6 jaar Behoefte aan aanraken en bekijken van het eigen lichaam en dat van leeftijdsgenootjes. Behoefte aan spannende spelletjes en spelen in verborgen hoekjes. Voldoen aan deze behoefte in spel: doktertje spelen, vader en moedertje spelen. Vaak buiten het zicht van volwassenen omdat ze het signaal hebben gekregen dat dit soort spelletjes niet passen in de sociale code van de school. Informatie over voortplanting. Kinderen 6-8 jaar (seksueel latente periode) Verliefdheid gaat een rol spelen zonder dat daar seksuele gevoelens aan gekoppeld worden. Spelletjes met kinderen van het eigen geslacht hebben een ander karakter dan met kinderen van het andere geslacht. Minder openlijke belangstelling voor elkaars lichaam. Op deze leeftijd zijn ze zich duidelijk bewust van de sociale norm. Tekeningen van geslachtsorganen. Schuine moppen vertellen. Rijmpjes met seksuele woorden fluisteren.
5 Leeftijd Kenmerkende behoeften Kenmerkend gedrag Kinderen 8-10 jaar Verliefdheid gekoppeld aan lichamelijk contact. Verkenning seksuele voorkeur. Bekijken en betasten van elkaars geslachtsdelen. Tegen elkaar aan zitten, hand in hand lopen. Groepsnorm gericht op heteroseksualiteit: grapjes over homo s. Typisch seksespecifiek gedrag van jongens en van meisjes. Masturbatie bij vooral jongens neemt toe, dit kan ook groepsgewijs gebeuren. Kinderen jaar Verliefdheid. Zoenen, tongzoenen, strelen. (prepuberteit) Verder ontwikkelen van de seksuele voorkeur. Erotische beelden bekijken (boeken, tijdschriften, internet, tv, film) Belangstelling voor volwassen seksualiteit. Preutsheid. Privacy. Op basis van: Kleine mensen grote gevoelens; kinderen en hun seksualiteit, Sanderijn van der Doef en de Rutgers Stichting. De Brink 2003.
6 Seksuele opvoeding De seksuele opvoeding van een kind is niet altijd makkelijk maar wel heel belangrijk. Deze opvoeding houdt zowel het geven van informatie in als het helpen van een kind bij zijn seksuele ontwikkeling. Voor kinderen is in onze maatschappij genoeg informatie te vinden. Voor een gezonde seksuele ontwikkeling is het belangrijk dat kinderen en jongeren hun informatie ook van hun ouders krijgen. Hiermee geven ouders hun gezinswaarden door aan hun kinderen. Seksuele opvoeding houdt in dat je informatie geeft over de voortplanting, over lichamelijke veranderingen, de puberteit, seksuele voorkeur en identiteit. Je leert kinderen ook vaardigheden die ze nodig hebben voor een veilige en gezonde beleving van seksualiteit, zoals kunnen praten over seks, voor jezelf durven opkomen en rekening houden met anderen. Tenslotte is het belangrijk dat kinderen worden gesteund en gestimuleerd in de vorming van hun eigen seksuele normen en waarden. Tien tips voor seksuele opvoeding 1. Gebruik bijvoorbeeld een krantenbericht of een tv-programma als aanleiding voor een gesprek; 2. Creëer een situatie waarin je elkaar niet direct hoeft aan te kijken; 3. Gebruik boeken, brochures en plaatjes; 4. Moedig je kinderen aan om een eigen mening te vormen; 5. Respecteer dat kinderen behoefte hebben aan een beetje zelfstandigheid en privacy; 6. Gebruik humor; 7. Blijf op de hoogte van het gebruik van je kind van de digitale media, zoals internet, msn, hyves, etc.; 8. Laat merken dat je om je kind geeft; 9. Je hoeft niet direct alles te weten over seksualiteit, je kunt ook later op een vraag terugkomen; 10. Realiseer je dat jij als opvoeder het voorbeeldfiguur bent voor je kind. Grenzen aan kinderseksualiteit Seksualiteit is bespreekbaar geworden in onze tijd. Ging vroeger de badkamerdeur op slot en hadden jongens en meisjes apart gymles, tegenwoordig worden kinderen en jongeren
7 overstelpt met informatie over seks in tijdschriften en op televisie. Deze openheid heeft positieve effecten maar ook tot gevolg dat grenzen verschuiven. Grenzen die aangeven wat wel en niet kan op seksueel gebied. Net zoals je als opvoeder je eigen grenzen bepaalt en bewaakt, is het ook nodig de grenzen van een kind te respecteren. Het is goed als een kind zelfstandig bepaalt tot hoever het wil gaan. Als het geen afscheidszoen wil geven, kun je het ook leren een hand of een knuffel te geven. Een kind moet merken dat zijn lichaam van hem is. Als kinderen eenmaal de eerste informatie over seksualiteit hebben gekregen, kunnen ze heel uitdagende vragen stellen. Bijvoorbeeld of ze de piemel van hun vader mogen zien, of ze met hun vader of moeder mogen vrijen om te zien hoe dat gaat, of ouders het willen voordoen. Dan leg je uit dat volwassenen niet met kinderen vrijen en dat seksualiteit tussen volwassenen in de volwassenwereld thuishoort. Volwassenen die het gewoon vinden dat kinderen getuige zijn van seks tussen volwassenen, respecteren de grenzen van kinderen niet. Ook begrijpen ze niet dat kinderen alle informatie die ze zien, horen en voelen, op hun eigen manier interpreteren, anders dan volwassenen doen. Wat als er meer aan de hand is? Net zoals er grenzen zijn bij bepaalde lichamelijke spelletjes tussen ouders en kinderen zijn er ook grenzen bij bepaalde spelletjes tussen kinderen onderling. In de meeste gevallen blijkt het te gaan om normaal seksueel gedrag dat past bij de leeftijd van het kind. Maar wat als er meer aan de hand is? Er is sprake van seksuele intimidatie of seksueel misbruik als er macht in het spel is: dwang van een kind of een groepje kinderen. Of oudere kinderen die kleuters betrekken in seksuele handelingen. Een aantal zorgwekkende elementen waar je alert op moet zijn: Als het leeftijdsverschil tussen kinderen groter is dan 3 jaar; Als er sprake is van dwang; Spelletjes waarbij kinderen likken aan elkaars geslachtsdelen; Penetratie (of poging daartoe, tussen billen duwen?); Het stoppen van voorwerpen in de anus of vagina.
8 Als een voorval zich afspeelt tussen kinderen onder de twaalf jaar stelt de politie geen onderzoek in. Kinderen zijn dan nog niet strafbaar. Als het speelt op school moet de school verdere actie ondernemen en de schoolveiligheid herstellen en waarborgen. Het is erg belangrijk om dan samen te werken met de vertrouwensinspectie, de afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD, de Schoolbegeleidingsdienst en Jeugdzorg. Opvang en professionele hulp moeten geboden worden aan kinderen en ouders. Ook moeten maatregelen genomen worden om de veiligheid van de kinderen te garanderen. Het belangrijkste is open kaart te blijven spelen en te blijven communiceren met alle betrokkenen. Colofon Uitgever: GGD Flevoland Algemeen postadres: Postbus BC Lelystad T: E: I: Boeken Kinderen en seksualiteit, (Channah Zwiep) Kleine mensen, grote gevoelens, (Sanderijn van der Doef) Websites Vestigingen: Almere Dronten Boomgaardweg 4 Installatieweg AC Almere 8251 KP Dronten Emmeloord Lelystad Kometenlaan 1 Noorderwagenstraat CN Emmeloord 8223 AM Lelystad
Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS
Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS De seksuele opvoeding van kinderen van 0 tot 12 jaar Uitgeverij Ploegsma Amsterdam
Nadere informatieOuderavond lijf & relaties
Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft
Nadere informatieGedrag in de puberteit
Gedrag in de puberteit Pubers kunnen heel verfrissend en ontwapenend zijn. Ze laten u nadenken over uw opvattingen. Over de manier waarop u opvoeder wilt zijn, over uw levensstijl, uiterlijk en smaak.
Nadere informatieROB dag: Geef ze de ruimte!
ROB dag: Geef ze de ruimte! Workshop Júf, Sophie en Sem zijn in dezelfde wc gaan plassen! Nel Hendriks Uit de actualiteit: de voorbibs. En ook actueel: https://www.123zing.nl/lentekriebels.html Methodes:
Nadere informatieDoef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 1. Kleine mensen, grote gevoelens
Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 1 Kleine mensen, grote gevoelens Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Pagina 2 Doef-Kleine mensen grote
Nadere informatiePedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra
Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra Inleiding In dit beleid worden de uitgangspunten en de richtlijnen vastgesteld en handvatten geboden aan pedagogisch medewerkers
Nadere informatieSeksualiteit en seksuele ontwikkeling
Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht
Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen kunnen verschillende betekenissen geven aan seksualiteit. Kinderen zijn zich ervan bewust dat iedereen seksuele gevoelens heeft, en dat je je daarvoor
Nadere informatieOuderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Christel van Helvoirt medewerker Gezondheidsbevordering GGD Hart voor Brabant Bovenbouw:
Nadere informatieOuderbijeenkomst Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid
Nadere informatieSeksuele opvoeding van kinderen. 6-9 jaar. Kenniscentrum seksualiteit
Seksuele opvoeding van kinderen 6-9 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens hun hele
Nadere informatieWeek van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt
Nadere informatieTips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit
Utrecht, januari 2018 Tel. (030) 231 34 31 Rutgers 2018 www.seksuelevorming.nl/weekvandelentekriebels Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit 1 Algemene tips bij seksuele
Nadere informatieSeksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)
Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal
Nadere informatiemei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG
mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Hoe verloopt de seksuele ontwikkeling?... 3 3. Visie SKSG over omgaan met seksualiteit... 4 3.1. Omgeving... 5 3.2. Pedagogisch klimaat...
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt. Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Dan wil je heel vaak bij hem of bij
Nadere informatiePedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling Interview met Channah Zwiep 25 november 2009, door Marianne Boogaard Channah Zwiep (1962) is pedagoge. Zij promoveerde
Nadere informatieVoorstellen R E LA T I E S E N S E K S U A L I T E I T Mariette Haak Gezondheidsbevorderaar GGD HM mhaak@ggdhm.nl Aandachtsgebieden Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen en mondzorg
Nadere informatiePer jaar gaat bij één op de zeven kinderen het bedplassen vanzelf over
Bedplassen Er zijn veel kinderen die s nachts in hun bed plassen. Op zesjarige leeftijd is zeker één op de tien kinderen nog niet droog. Zowel ouders als kinderen kunnen dit zogenaamde bedplassen erg lastig
Nadere informatieNa de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen
Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,
Nadere informatieIva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht
Normale seksuele ontwikkeling van kinderen & jongeren Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht Kinderseksualiteit Intimiteit Lichamelijkheid Seksuele identiteit 0-2 jaar Ontdekken van wereld
Nadere informatieSeksuele opvoeding. S. Lalić Alle locaties
S. Lalić Alle locaties informatie@unikidz.nl 1 Voorwoord Wij vinden het belangrijk dat kinderen zich ontwikkelen. Hierbij hoort ook de seksuele ontwikkeling. Het is belangrijk dat kinderen lichaamsbesef
Nadere informatieKinderen en televisie
Kinderen en televisie Informatie en tips voor ouders en verzorgers Tegenwoordig worden er de hele dag door kinderprogramma s aangeboden. De meeste kinderen kijken ook graag televisie. Televisie kijken
Nadere informatieWiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje
Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken
Nadere informatieKenniscentrum seksualiteit
Kenniscentrum seksualiteit ks 6 9 Se ja le ar ue op vo ed in g va n ki nd er en 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Deze seksuele
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieDe seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen
De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit De seksuele ontwikkeling van kinderen en wat ouders kunnen doen
Nadere informatieOmgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang
>Specificaties Titel: Soort: Werksituatie: Eindproduct: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang Cursus Als pedagogisch medewerker ben je verantwoordelijk voor het welzijn
Nadere informatieDe seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen
De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn
Nadere informatieProgramma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?
Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting
Nadere informatie...de draad weer oppakken
Na de schok... leerkrachten in basis- en voortgezet onderwijs Informatie voor leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs wanneer een schokkende gebeurtenis heeft plaatsgevonden....de draad weer
Nadere informatieSEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school. Oka Storms Ben Serkei
SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school Oka Storms Ben Serkei Wat gaan we doen? * Achtergronden seksualiteit * Invloed beeldcultuur en gevolgen * Oefening Wat is grensoverschrijdend? * Seksueel
Nadere informatieThema's per klas die aangeboden worden in de methode:
Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.
Nadere informatieinhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register
inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf
Nadere informatieSeksuele ontwikkeling van kinderen. 0-18 jaar. Kenniscentrum seksualiteit
Seksuele ontwikkeling van kinderen 0-18 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek gaat naar seks?
Nadere informatieSamen Lerend Onderweg! Beleidsplan Relatie en Sexualiteit. Beleid Relatie en sexualiteit op de Calvijn School Meppel Pagina 1
Samen Lerend Onderweg! Beleidsplan Relatie en Sexualiteit 2012 2015 Beleid Relatie en sexualiteit op de Calvijn School Meppel Pagina 1 Inleiding Relaties en seksualiteit Kinderen komen dagelijks, via de
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis
Nadere informatieSeksuele Vorming en weerbaarheid
Seksuele Vorming en weerbaarheid Workshop Orion Event woensdag 13 maart 2019 Van Koetsveldschool- ZML-Amsterdam (van pionier naar excellent) Even voorstellen.. Presentatie: Urmila Munshi Leerkracht Van
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieRelationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï
Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Ik volg deze webinar als Ouder Grootouder Professional (arts, leerkracht, ) Student Jongere Poll Relationele en seksuele vorming Ik vind het noodzakelijk
Nadere informatiePraten met je kind over seksualiteit
Informatie voor ouders van kinderen van 10 tot 14 jaar Praten met je kind over seksualiteit Lastig en spannend! Seks? Is mijn kind daar al aan toe? Wanneer begin je erover? Wacht je vragen af? Hoe breng
Nadere informatieKenniscentrum seksualiteit
Kenniscentrum seksualiteit ks ue 0 18 Se ar on ja le tw ik ke lin g va n ki nd er en 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek
Nadere informatie!"# $ % & ' (!)*+),-./0.1//2
!"# $ % & ' (!)*+),-./0.1//2 !! " #!#$%!!&!& '!!! (! %)(%)(!! * &!# '! +!(,-#!&!# %#."'! $ '#$'$!!& '!& '# '! # %'!! % ##%! '!/!& '#'!%'!! # 01.$ 2* '#!& %!&!!!!! % #! 3' 1 4!! -(,!!#!& '#!!# %#."'! $'#(
Nadere informatieSeksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck
Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Programma 1. Seksualiteit en kinderen 2. Seksuele ontwikkeling van kinderen 3. Inschatten en reageren op seksueel gedrag
Nadere informatie5.4 Praten met ouders
seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang
Nadere informatieWat is seks? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Seksualiteit, seks, geslachtsgemeenschap, liefde
Kriebels in je buik Wat is seks? 1 Wat is seks? Groep 7 60 min Begrippen Seksualiteit, seks, geslachtsgemeenschap, liefde Benodigheden Digibord Werkblad: vragen over seks (voor ieder kind) Lesdoelen Leerlingen
Nadere informatieResultaten onderzoek Rutgers i.s.m. het NOS Jeugdjournaal 2016 Samenvatting. Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf.
Arthur van Schendelstraat 696 3511 MJ Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht +31(0)30 231 34 31 office@rutgers.nl www.rutgers.nl www.rutgers.international Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf BIC
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal?
Seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal? Congres Seks over de grens 26 januari 2009 Lou Repetur en Kristin Janssens (MOVISIE) Inhoud 1. Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Opvattingen
Nadere informatieGezonde voeding Het dagmenu
Voeding en bewegen Gezonde voeding Kinderen in de basisschoolleeftijd zijn volop in ontwikkeling. Ze groeien hard. Om te kunnen groeien is gevarieerde voeding belangrijk. Gevarieerde voeding zorgt ervoor
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week
Nadere informatie(Seksuele) voorlichting aan meisjes met het Syndroom van Turner
Uw dochter heeft het Syndroom van Turner. Hoe licht u uw dochter voor? In deze folder leest u meer over hoe en wanneer u uw dochter kunt voorlichten over haar aandoening. (Seksuele) voorlichting aan meisjes
Nadere informatieLessen en leerdoelen Kriebels in je buik
Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik Groep 1 Les 1: Wie ben ik De leerlingen kennen hun eigen lichaam De leerlingen krijgen inzicht in de overeenkomsten en verschillen in lichaamskenmerken De leerlingen
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Relaties
Werkstuk Levensbeschouwing Relaties Werkstuk door een scholier 2503 woorden 3 maart 2008 6,6 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1 Wie versiert wie? De jongen het meisje? Andersom? Of kan het beide?
Nadere informatieDE SEKSUELE LEVENSLOOP
DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving
Nadere informatieEchtscheiding. Informatie en tips voor ouders en verzorgers
Echtscheiding Informatie en tips voor ouders en verzorgers Kinderen vinden het vanzelfsprekend dat zij ouders hebben. Ouders scheiden van elkaar als partners, maar blijven ouders van hun kinderen. Om uw
Nadere informatieDraaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit
Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Colofon Titel: Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Oorspronkelijke uitgave: NIGZ, 2006 Auteurs: Illustraties: Vormgeving:
Nadere informatieLet s talk about sex Eerste hulp bij seksuele voorlichting
Let s talk about sex Eerste hulp bij seksuele voorlichting Normen en waarden De spelleider wijst iemand aan die een casus voorlegt waarin seksuele voorlichting is gegeven aan een cliënt. Bespreek in tweetallen
Nadere informatieTitel richtlijn Auteurs Publicatiedatum
Titel richtlijn Auteurs Publicatiedatum Opbouw presentatie 1. Aanleiding en ontwikkeling richtlijn 2. Definities en begripsafbakening 3. Seksuele ontwikkeling kinderen 4. Seksuele ontwikkeling jongeren
Nadere informatieDoelen relationele vorming
Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen
Nadere informatieSchoolkind Tips voor ouders
Schoolkind voor ouders Inleiding In de basisschoolperiode verandert een kind van een afhankelijke kleuter in een zelfstandige 12-jarige aan het begin van de puberteit. Ouders merken dat hun kind zich steeds
Nadere informatieSeksuele vorming: gave (op-)gave
Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Ouders Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand onberoerd. Niemand is er echt op voorbereid en als het gebeurt, heeft dat voor iedereen
Nadere informatieAan: alle ouders / verzorgers van de kinderen op de basisscholen van SKBO
Juni 2013 Aan: alle ouders / verzorgers van de kinderen op de basisscholen van SKBO Onderwerp: Seksueel gedrag op de basisschool; normale ontwikkeling of incident? Beste ouders / verzorgers, Met deze brief
Nadere informatieWebinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa
Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Jongeren met een beperking ook seksueel beperkt?» Wat denk je bij dit filmpje? oh help, hoe praat ik hem dat uit
Nadere informatieBeeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking
Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Mariska Schutte Gedragsdeskundige Syndion Programma Visie Seksuele ontwikkeling 0-7 jaar Hermeneutische
Nadere informatiePROEFLES. Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8
PROEFLES Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 1/2 GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8 OVER DE LESMETHODE VEILIGWIJS Bedankt voor het aanvragen van de Veiligwijs proefles.
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april keer beoordeeld. Maatschappijleer
Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april 2006 7 517 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Ontwikkeling van een kleuter 4 t/m 6 jaar. Cognitieve ontwikkeling. Als het kind naar een basisschool gaat
Nadere informatieWebinar 5 maart Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties?
Webinar 5 maart 2018 Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties? Opbouw webinar Seksuele ontwikkeling Relaties en seksualiteit bij jongeren + jongeren aan het woord Praten over
Nadere informatieDe ontwikkeling van kinderen. in de Kinderopvang. Kinderopvang & Peuterwerk
De ontwikkeling van kinderen in de Kinderopvang Kinderopvang & Peuterwerk 2 Colofon K&P Opleidingen Postbus 25, 5688 ZG Oirschot Telefoon 0499-57 80 40 Fax 0499-57 84 27 E-mail info@kp-opleidingen.nl Internet:
Nadere informatiePubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog)
Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd is als je vader verandert van een held in een ouwe zak en je moeder van een warme haven in een theemuts Wensen en Grenzen Elizabeth Hamelinck GGD Hollands
Nadere informatieUtrecht, maart Rutgers Arthur van Schendelstraat MJ Utrecht Postbus GA Utrecht
Arthur van Schendelstraat 696 3511 MJ Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht +31(0)30 231 34 31 office@rutgers.nl www.rutgers.nl www.rutgers.international Utrecht, maart 2017 BIC ABNA NL 2A IBAN NL18 ABNA
Nadere informatieStuurwiel. Ik doe alleen seksuele dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat.
Stuurwiel Ik doe alleen seksuele dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat. Ik voel me niet onder druk gezet, ik zet niemand onder druk. Ik ben niet de meerdere of de mindere. Ik doe dingen
Nadere informatieSexual Education for Adults with Disabilities
Sexual Education for Adults with Disabilities Tool 3 De inhoud en vormgeving van het kaartspel per thema The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement
Nadere informatieIn de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk!
In de les praten over relaties en seksualiteit Hoe maak je het makkelijk en leuk! Hoe kunt u leerlingen ondersteunen en leert u hen verantwoorde keuzes te maken op het gebied van relaties en seksualiteit?
Nadere informatieBLADZIJDE Ik werd op mijn achttiende jaar moeder van mijn dochter Irem Lourens. Irem kwam al vroeg in de pubertijd en ik raakte lichtelijk in paniek.
BLADZIJDE Ik werd op mijn achttiende jaar moeder van mijn dochter Irem Lourens. Irem kwam al vroeg in de pubertijd en ik raakte lichtelijk in paniek. De gedachten alleen al dat mijn kleine meid seks zou
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders
Nadere informatieKinderen willen alles weten. en en opvoeding van jonge kinderen.
Kinderen willen alles weten en Informatie Informatie voor voor ouders ouders / verzorgers verzorgers over over de de seksuele seksuele ontwikkeling ontwikkeling en en opvoeding van jonge kinderen. NK=sççêïççêÇ
Nadere informatieFlyer relaties en seksualiteit
Inleiding Kinderen komen dagelijks via de media, ervaringen thuis of op straat in aanraking met positieve en negatieve aspecten van relaties en seksualiteit. Logisch dat ze daar op school over vertellen
Nadere informatieLes 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo?
Les 1 Wensen & Grenzen Praten over seks... Hoe en hoezo? In deze eerste les wordt het thema 'Seksueel gedrag' geïntroduceerd. Het is aan jou als mentor / docent om te bepalen of de sfeer in de groep veilig
Nadere informatieDoelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen
Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen
Nadere informatiePrettige en niet prettige aanrakingen
Kriebels in je buik Prettige en niet prettige aanrakingen 1 Prettige en niet prettige aanrakingen Groep 3 50 min Begrippen Prettig, onprettig, dwingen, overhalen, grenzen aangeven, hulp bij problemen,
Nadere informatieRSV. Karen De Wilde Duffel 5 februari 2014
RSV Karen De Wilde Duffel 5 februari 2014 Voorstelling Karen De Wilde Orthopedagoog/seksuoloog Stafmedewerker en nascholer RSV in Vormingsmedewerker seksualiteit en handicap in 23 jaar ervaring met het
Nadere informatieIEMAND VAN JE FAMILIE
POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE
Nadere informatieToolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?
Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk
Nadere informatieLes 3. Misbruik L O V E D
Les 3. Misbruik B E L O V E D Be-Loved 2017 3.1 Inleiding - Respect Als je met elkaar OVER JEZELF, RELATIES en s e k sua l i t e i t praat, IS HET BELANGRIJK DAT iedereen zichprettig k a n v o e l e n.
Nadere informatieSeksuele opvoeding van kinderen. 0-6 jaar. Kenniscentrum seksualiteit
Seksuele opvoeding van kinderen 0-6 jaar Kenniscentrum seksualiteit Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte. Ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens hun hele jeugd
Nadere informatieMenukaart Gezonde School basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit
Menukaart Gezonde basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit : Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan gezondheidsthema
Nadere informatieSocial media en seksualiteit Renna Himonetos Parlan
Social media en seksualiteit Renna Himonetos Parlan Social Media en seksualiteit Inhoud: Wat zijn de boodschappen over sociale media en seksualiteit in de (sociale) media? Hoe passen de sociale media wel
Nadere informatieSpeak up! Wat is JA en wat NEE?
Les 3 Speak up! Wat is JA en wat NEE? Deze derde les gaat over het leren inzien en uitspreken van je wensen en grenzen bij intimiteit en seks. Hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Het belangrijkste daarbij
Nadere informatieVeiligheid en bescherming bij geweld in relaties
Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa
Nadere informatie