Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni

Transcriptie

1 Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni

2 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd De werkzaamheid van behandelingen Oudertraining Resultaten van Accare UC studie naar werkzaamheid van oudertraining Lopende vervolgstudies 2

3 Medicatie Gedragstherapie Recente ontwikkelingen o.a.: neurofeedback werkgeheugentraining diëten training in planning en organisatievaardigheden 3

4 klein effect; medium effect; > 0.8 groot effect ADHD symptomen ODD symptomen Med GT Med GT Ouders als informant 1.53 (N=15) 0.87 (N=12) 0.61 (N=10) 0.66 (N=3) Leerkrachten als informant 1.83 (N=13) 0.75 (N=11) 1.08 (N=12) 0.43 (N=7) Med = medicatie (methylfenidaat) GT = gedragstherapie (verschillende vormen) Meta-analyse Van der Oord et al., 2008; alleen RCT s, inclusief MTA studie 4

5 MPH en GT zijn effectief in het verminderen van ADHD symptomen De effecten van GT zijn kleiner dan die van MPH en MPH + GT GT heeft geen additionele waarde bovenop behandeling met MPH in de reductie van ADHD symptomen en door de leerkracht beoordeelde ODD symptomen GT, MPH, MPH+GT zijn even effectief in de verbetering van sociaal gedrag en door de ouders beoordeelde ODD symptomen 5

6 6

7 Beoordelaar meest dichtbij Beoordelaar waarschijnlijk blind Sonuga-Barke et al. (2013), American Journal of Psychiatry 7

8 Sonuga-Barke et al.: Vrije vetzuren klinisch relevant? Kleurstof diëet: resultaten met name gevonden bij patiënten met allergie Meer geblindeerde studies voor eliminatiediëet, cognitieve trainingen, neurofeedback en GT nodig voordat ze gezien kunnen worden als effectief in de behandeling van de kernsymptomen van ADHD 8

9 En hoe zit het dan met het effect van die behandelingen op ODD symptomen en bijvoorbeeld ouderlijk functioneren? En hoe (on) belangrijk is eigenlijk de beleving van (niet geblindeerde) ouders als het gaat om het meten van effect? En hoe zit het met het effect van medicatie als we daar dezelfde evaluatiemethode op loslaten? En wat vertellen reviews en richtlijnen ons? 9

10 Chronis et al. (2006); Pelham et al. (1998); Pelham & Fabiano (2008): Well-established Behavioral parent training (BPT) Behavioral classroom management (BCM) Promising Academic interventions (directed at improving academic outcomes) Social skills training with parent generalization Summer treatment programs (BPT + child-oriented behavioral interventions)

11 Grote verschillen van mening over de mate waarin medicamenteuze en gedragsmatige behandelingen moeten worden aanbevolen Grote verschillen van mening over timing van verschillende interventies, medicamenteus en niet-medicamenteus In meeste richtlijnen: oudertraining aanbevolen als eerste of tweede keus behandeling (o.a. NICE guideline ADHD, Nederlandse Multidisiplinaire Richtlijn ADHD)

12 Rationale: ADHD gedrag is resultante van interactie gen-omgeving: omgeving optimaliseren Ouders leren een aantal gedragstherapeutische technieken toepassen Technieken hebben (empirische) basis in de leertheorie en onderzoek 12

13 Gedrag is er niet zomaar. Situatie Gedrag Gevolg Situaties lokken gedrag uit Reacties beïnvloeden gedrag

14 Verminderde en afwijkende gevoeligheid voor beloning (zie bv Luman, Oosterlaan & Sergeant, 2005) Verminderde gevoeligheid voor straf en negatieve gevolgen van gedrag Aanleren van adequaat gedrag door het kind verloopt hierdoor moeizamer dan normaal Aanleren van adequaat opvoedersgedrag verloopt moeizamer: de ouder wordt minder beloond door het kind Luman, Oosterlaan & Sergeant (2005), Clinical Psychology Review 14

15 Individueel 1 ouder of ouderpaar 1 therapeut 13 zittingen Groep ouders van 6 kinderen en 2 therapeuten 13 zittingen Thuis 1 ouder of ouderpaar 1 therapeut 4 maanden, wekelijks Online (blended) 1 ouder of ouderpaar 1 therapeut Variabel (f2f en b2b) Instructie, oefening, huiswerk

16 Situatie Gedrag Gevolg Gewenst gedrag uitlokken Gewenst gedrag Gewenst gedrag prijzen, belonen en aandacht geven 16

17 Regels Dit mag nooit van mij Dit mag soms wel, soms niet van mij Dit mag altijd van mij 17

18 Instructies Ik vind dit een onduidelijke instructie Ik weet het niet Ik vind dit een duidelijke instructie 18

19 Prijzen, negeren of straffen? Ik spreek het kind vermanend toe Ik trek me er niks van aan en negeer het gedrag Ik prijs het kind 19

20 94 kinderen ADHD en/of externaliserende stoornis en/of internaliserende stoornis IQ>80 BPTG + routinezorg (n=47)) Alleen routinezorg (n=47) Van den Hoofdakker et al. (2007). Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 20

21 Gedragsproblemen ADHD symptomen Internaliserende problemen Ouderlijke stress Routinezorg 21

22 Kinderen verbeterden op alle maten ADHD symptomen en ouderlijke stress: geen verschillen tussen beide groepen Gedragsproblemen en internaliserende problemen: wel verschillen tussen beide groepen. Kinderen van wie ouders training kregen verbeterden significant meer

23 Onderzoek naar behandelingen voor kinderen die onvoldoende reageren op oudertraining 1. Behandelingen voor jonge kinderen met ADHD symptomen en gedragsproblemen (STAP studie) 2. Thuisbehandeling bij kinderen met ADHD en gedragsproblemen studie) 23

24 Hartelijk dank voor uw aandacht (en concentratie)! 24