Waterberging: in natuur- of landbouwgebieden? 0 Begrippenkader. Stellingen. Opzet presentatie. Mogelijke effecten. 1 Effecten waterberging op natuur

Transcriptie

1 Waterberging: in natuur- of landbouwgebieden? 0 Begrippenkader Tabel 1.1 Relatie tussen waterberging, vasthouden, inundatie en overstroming. ingreep gekenmerkt door leidt tot waterberging aanvoer van oppervlaktewater van elders overstroming (=inundatie met van elders aangevoerd oppervlaktewater) vasthouden vasthouden van water in een gebied inundatie met regenwater (al dan niet vermengd met reeds in gebied aanwezige oppervlakte- en grondwater) Han Runhaar (Kiwa) en Jan van Bakel (Alterra) foto: Francisca Sival Opzet presentatie 1 Effecten op natuur 2 Effecten op landbouw 3 Combineerbaarheid met waterberging 4 Discussie en vragen Stellingen 1. Waterberging kan het beste plaatsvinden in naturgebieden: overstroming is een natuurlijke proces en draagt bij aan verdrogingsbestrijding 2. Waterberging kan het beste op landbouwgebieden plaatsvinden omdat de schade van tijdelijke aard is 3. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op natuur te kunnen beoordelen 4. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op landbouw te kunnen beoordelen Stemmen: - mee eens - oneens - weet niet/neutraal 1 Effecten waterberging op natuur Mogelijke effecten Eutrofiering onderzocht in STOWA-studie Verdrinking (vergiftiging) pdf verkrijbaar via

2 Eutrofiering Vergelijkend onderzoek overstromingslocaties beekdalen Beek-natuurgebied P-tot mg P/l 1 oppervlaktewater N-tot mg N/l 1 N-amm mg N/l 1 waterbodem Productiviteit (ton d.s/ha) 3 P-al gem range mg/kg 2 Reestdal-Havixhorst 0.2 > ( ) Vecht-Rheezermaten ( ) Drentse Aa-Kappersbult 0.4 > ( ) Dommel-Dommelbeemden ( ) Dommel-Malpiebeemden ( ) 1 gemiddelden zomerhalfjaar (mei-okt) op basis gegevens waterschappen 2 eenmalige enkelvoudige bemonstering juni standing crop hooilanden juni 2003 Conclusie: geen duidelijke relatie productiviteit met waterkwaliteit Wel relatie met aan sedimentatie gecorreleerde factoren (zware metalen, gehalte lutum, fosfaat, kalium en afstand vanaf de beekloop) Literatuurgegevens 1000 N en P input met sediment in Kappersbult Bron Aanvoer met sediment Gebied N (kg/ha) P (kg/ha) 800 Kronvang 2003 Breede-rivier rivier herstelproject Denemarken Mitsch e.a Olde Venterink e.a Sival et al Aanvoer met oppervlaktewater - tot 65 zijrivier Ohio - 36 IJsseluiterwaarden Drentse Aa Drooggewicht (g/m2) Oldeventerink 2000 Dommel en Zwarte Beek Kemmers &Sival 2004 Reest,, Dommel, Zijdebrug ca Afstand (m) Havixhorst Malpiebeemden Dommelbeemden Kappersbult Verdrinking vegetatie in winter weinig gevoelig aerenchym effecten in voorjaar/zomer mede afhankelijk van type vegetatie Oeverzegge

3 Verdrinking fauna vaak ook in winter gevoelig effecten sterk afhankelijk van ruimtelijke configuratie (vluchtplekken) weinig bekend over lange-termijn termijn-effecteneffecten op soortensamenstelling deskundigen tamelijk pessimistisch over effecten Vergiftiging weinig bekend over effecten op natuur kan bij overschreiding normen leiden tot problemen in het beheer (afzet afgegraven bodem, afzet maaisel, inzet begrazing) Eisen aan waterberging Slecht combineerbaar: Schraalgrasland Niet in combinatie met laag-productieve natuurdoeltypen Goed combineerbaar: moeras Voorwaardelijk combineerbaar: Grote-zeggenvegetaties, Dotterbloemhooiland

4 Eisen aan waterberging Niet in combinatie met laag-productieve natuurdoeltypen Voldoende ruimte Productiviteit Inundatieduur / frekwentie Ruimte voor overstroming en natuur geringe overstromingsdiepte gradienten in mate van overstroming en sedimenatatie vluchtmogelijkheden fauna Productiviteit Inundatieduur / frekwentie Gering ruimte voor overstroming en natuur diepe overstroming geen gradienten geen vluchtmogelijkheden fauna Eisen aan waterberging Niet in combinatie met laag-productieve natuurdoeltypen Voldoende ruimte Natuurlijke dynamiek Percentage aan overstroming aangepaste soorten 100 Terugkeer van niet aangepaste soorten (%) 100 voedselrijke moerassen soortenrijke graslanden bossen Eisen aan waterberging Niet in combinatie met laag-productieve natuurdoeltypen Voldoende ruimte Natuurlijke dynamiek 0 dagelijks 0 jaarlijks 1 1 x per 10 jaar 1 x per 100 jaar 1 x per 1000 jaar 0 herhalingstijd hersteltijd Goede waterkwaliteit?

5 Operationalisatie kennis: -rapport STOWA -tabellen website Effecten op de landbouw Inhoud: Gevolgen voor de gewasgroei en de bedrijfsvoering Overige effecten Praktijkonderzoek Gevolgen voor nutrientenbelasting Conclusies Gevolgen voor de bedrijfsvoering ASG: Invloed incidentele waterberging op de opbrengst en voederwaarde van gras inundatie in de winter: geen schade inundatie in het voor- en najaar: enig effect gras dat in inundatiewater heeft gelegen is onvreetbaar Gevolgen voor de gewasgroei PPO-AGV: Natschade in snijmaïs door kortdurende inundatie bij verschillende grondwaterpeilen: literatuuronderzoek verschillende akkerbouwgewassen hoe later inundatie hoe minder schade afsterven snijmaïs valt mee

6 Overige effecten Praktijktoepassing: voorbeeldproject Boeren met Water STOWA: Waterberging op landbouwgronden effecten op plant- en dierziekten, onkruiden en contaminanten effecten vallen mee geen effect op bedrijfsvoering en inkomen onderzocht Melkveebedrijf Kerkmeijer, Wesepe (Olst-Wijhe) Dienst Landelijk Gebied (regio Oost) Waterschap Groot Salland Alterra + PPO-ASG m.m.v. Stichting IJssellandschap Stichting Burgerweeshuis en Kinderhuis Bedrijfsvarianten BedrijfsBegrotingsProgramma Rundveehouderij (BBPR) 1. Huidige situatie 2. Waterbergingspercelen met beweiding /bemesting 3. Waterbergingspercelen zonder beweiding / bemesting a. Huidige mestwetgeving ( 2006 ) b. Mestwetgeving 2009 ( 2009 )

7 Conclusies bedrijfsvarianten Situatie 2006 Waterberging met beweiding / bemesting herverdeling stikstofgift compenseert verlies grasproductie vergt inzicht en flexibiliteit ondernemer netto bedrijfsresultaat gelijk Waterberging zonder beweiding / bemesting zelfvoorzieningsgraad ruwvoer daalt met 10% aankoop snijmaïs netto bedrijfsresultaat daalt met Conclusies bedrijfsvarianten Situatie 2009 Zonder waterberging stikstofgift daalt 90 kg/ha netto grasopbrengst daalt meer aankoop ruwvoer netto bedrijfsresultaat daalt t.o.v Waterberging met beweiding/bemesting: compensatie door N-gebruik N bij suboptimale toestand netto bedrijfsresultaat gelijk aan zonder waterberging 2009 Waterberging zonder beweiding/bemesting: netto bedrijfsresultaat daalt t.o.v. zonder waterberging 2009 Voorlopige conclusies Kerkmeijer Piekwaterberging goed mogelijk bij Kerkmeijer Interactie Mestwetgeving <-> < > Waterbeheer Waterberging: risico s voor oppervlaktewaterkwaliteit (N en P) Milieubelasting; maak onderscheid: Korte en lange termijn N-N en P-belasting P grond- en oppervlaktewater Perceels- en bedrijfsschaal Blauwe dienst > schadevergoeding of echt boeren met water 3 Waterberging: in natuur of landbouwgebied? Effecten afhankelijk van aard berging Belangrijkste onderscheid: fequentie berging: natuur: : bij voorkeur regelmatige overstroming landbouw: : zo min mogelijk overstroming Type berging Waterberging: in natuur of landbouwgebied? Mogelijke tweedeling Herhalingstijd (jaren) Voorkeur voor Niet gestuurde, frequente berging 1-33? Natuur Gestuurde, infrequente berging > 10? Landbouw Stellingen 1. Waterberging kan het beste plaatsvinden in naturgebieden: overstroming is een natuurlijke proces en draagt bij aan verdrogingsbestrijding 2. Waterberging kan het beste op landbouwgebieden plaatsvinden omdat de schade van tijdelijke aard is 3. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op natuur te kunnen beoordelen 4. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op landbouw te kunnen beoordelen Stemmen: - mee eens - oneens - weet niet/neutraal

8 4 Discussie 1. Waterberging kan het beste plaatsvinden in naturgebieden: overstroming is een natuurlijke proces en draagt bij aan verdrogingsbestrijding 2. Waterberging kan het beste op landbouwgebieden plaatsvinden omdat de schade van tijdelijke aard is 3. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op natuur te kunnen beoordelen 4. Er is voldoende kennis om effecten van waterberging op landbouw te kunnen beoordelen Stemmen: - mee eens - oneens - weet niet/neutraal