Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem?"

Evelien Verlinden
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: E: I: Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem? Kennisdag Mest & 1 december 15 & bodem Romke Postma & Nieuwer ter Aa Laura van Schöll

2 Mestbeleid en bodemvruchtbaarheid De agrarische vakpers slaat alarm Zorgen hebben betrekking op: Opbrengsten en kwaliteit gewassen Bodemvruchtbaarheid

3 Bestuurders uiten hun zorgen

4 Vragen Wat houdt Europese mestbeleid in? Hoe is dit in Nederland geïmplementeerd? Wat is effect van mestbeleid op waterkwaliteit? Wat is effect van mestbeleid op de bodemkwaliteit? En op opbrengst en kwaliteit gewas? Is er sprake van knelpunten? Hoe kunnen knelpunten worden beperkt?

Europa Nederland Europa Nitraatrichtlijn Kaderrichtlijn water Habitat- en vogelrichtlijn GLB en POP3 Europese Innovatie Partnerschap H2020 Nederland Meststoffenwet Besluit

5 Europa Nederland Europa Nitraatrichtlijn Kaderrichtlijn water Habitat- en vogelrichtlijn GLB en POP3 Europese Innovatie Partnerschap H2020 Nederland Meststoffenwet Besluit Gebruik Meststoffen Wet milieubeheer Activiteitenbesluit Natuurbeschermingswet PAS POP3 subsidie Blauwe diensten BEX en KringloopWijzer SBIR-type regelingen Ketenafspraken DAW Voerspoor

EU: KRW Kaderrichtlijn Water doelgerichte aanpak: chemische en ecologische kwaliteit oppervlakte- en grondwater Europa doel: bereiken toestand goed voor 2027 drie typen wateren: natuurlijk, sterk

6 EU: KRW Kaderrichtlijn Water doelgerichte aanpak: chemische en ecologische kwaliteit oppervlakte- en grondwater Europa doel: bereiken toestand goed voor 2027 drie typen wateren: natuurlijk, sterk veranderend en kunstmatig stroomgebiedsplannen en rapportageverplichting Gevolgen voor agrariër indirect: resultaten (kunnen) leiden tot aanpassing mestwetgeving indirect: wateren slootkantenbeheer, peilbeheer stimulering deelname POP3 maatregelen gebiedsafspraken collectieven en waterschappen

-regeling Besluit Gebruik (dierlijke) Meststoffen en Activiteitenbesluit Milieu.

7 EU: Nitraatrichtlijn Nitraatrichtlijn brongerichte aanpak: beperking emissies agrarische bronnen doel: 50 mg NO 3 per liter in oppervlakte- en grondwater restricties mestgebruik voor kwetsbare zones (heel NL) invulling in Nederland via Meststoffenwet plus Uitvoeringsbesluit en -regeling Besluit Gebruik (dierlijke) Meststoffen en Activiteitenbesluit Milieu. vierjaarlijks Actieprogramma Nitraatrichtlijn Gevolgen voor agrariër beperkingen meststoffengebruik via gebruiksnormen gebruiksvoorschriften goede landbouwpraktijk regulering mestproductie en verwerking

NL: Meststoffenwet Meststoffenwet Meststoffenwet & Uitvoeringsbesluit & Uitvoeringsregeling regulering afvoer mestoverschot, verantwoorde groei melkveehouderij deugdelijkheid meststoffen bescherming

8 NL: Meststoffenwet Meststoffenwet Meststoffenwet & Uitvoeringsbesluit & Uitvoeringsregeling regulering afvoer mestoverschot, verantwoorde groei melkveehouderij deugdelijkheid meststoffen bescherming mens-dier-plant-milieu Gevolgen voor agrariër gebruiksnormen dierlijke mest, N en P gebruiksvoorschriften meststoffen productiebegrenzing varkens- en pluimveehouderij grondgebondenheid melkveehouderij bij uitbreiding fosfaatrechten melkveehouderij verplichte mestverwerking

NL: gebruiksnorm dierlijke mest Gebruiksnorm dierlijke mest Dierlijke mest: 170 kg N ha -1 toegestaan Derogatie dierlijke mest: 230-250 kg N ha -1 is toegestaan als Derogatie Graasdiermest

9 NL: gebruiksnorm dierlijke mest Gebruiksnorm dierlijke mest Dierlijke mest: 170 kg N ha -1 toegestaan Derogatie dierlijke mest: kg N ha -1 is toegestaan als Derogatie Graasdiermest eigen bedrijf, minimaal 80% gras, en geen P uit kunstmest Fosfaatplafond landelijk Mestproductie in 2002 is norm: 173 mln. kg P 2 O 5 Niet plaatsbare mest moet deels verwerkt worden (= afgevoerd)

10 NL: de gebruiksnorm voor werkzame N De stikstof gebruiksnorm: bodem-gewas specifieke norm varieert per grondsoort, regio, gewas (ras) Werkingscoëfficiënten zijn per organische meststof vastgesteld 10

11 NL: de P-gebruiksnorm Fosfaatgebruiksnorm: bodem-landgebruik specifieke norm Bouwland (kg fosfaat per hectare per jaar) P-toestand Pw Laag < Neutraal Hoog > Grasland (kg fosfaat per hectare per jaar) P-toestand PAL Laag < Neutraal Hoog >

12 Heeft beleid effect? N- en P-aanvoer Effecten gebruiksnormen en GLP mineralengebruik gedaald nutriëntenbelasting water gedaald

13 Heeft beleid effect? Nitraat grondwater Duidelijke daling nitraatgehalten grondwater Grote verschillen tussen regio s

14 Bodemkwaliteit onder druk? Eisen aan bodemkwaliteit nemen toe: Hoge productie gewassen Schoon grond- en oppervlaktewater Hogere benutting grondstoffen verlaging inputs Klimaatverandering waterberging / buffer Dreigende achteruitgang bodemkwaliteit: Bodemvruchtbaarheid Organische stof Fosfaat-toestand Mestbeleid verlaging N- en P-inputs Bodemverdichting Bodemgebonden ziekten Grotere machines, verlenging groeiseizoen Intensivering bouwplannen

Bodemkwaliteit: fosfaat P-toestanden op veel landbouwgronden hoger dan landbouwkundig streeftraject Wellicht daling van P-toestand door mestbeleid Maar:

15 Bodemkwaliteit: fosfaat P-toestanden op veel landbouwgronden hoger dan landbouwkundig streeftraject Wellicht daling van P-toestand door mestbeleid Maar: bij daling P-toestand onder drempel (Pw < 36 voor bouwland en P-AL < 25 voor grasland) mogelijkheid om te repareren 120 kg P 2 O 5 /ha Bron: BLGG AgroXpertus

16 Bodemkwaliteit: organische stof Op basis van metingen was gemiddeld in Nederland (tot 2004) niet sprake van een daling, maar er zijn verschillen In veel EU-landen daalt OS-gehalte wel Update met recente data nodig! Reijneveld et al. (2009)

17 Lage N-gebruiksnorm opbrengstderving Op zuidelijk zand & löss is gebruiksnorm voor werkzame N lager dan N-advies (voor uitspoelingsgevoelige gewassen) Consequentie voor voorbeeldbedrijf (40 hectare) Gewas oppervlakte, ha N-advies, kg N/ha Gebruiksnorm, kg N/ha Financiële opbrengstderving, Consumptieaardappel Suikerbiet Snijmaïs Doperwt/Stamslaboon

Basis agrarisch bedrijf: maken bodem- en bemestingsplan Bodemplan (lange termijn; strategisch niveau): Keuze gewassen in bouwplan/rotatie, incl.

18 Basis agrarisch bedrijf: maken bodemen bemestingsplan Bodemplan (lange termijn; strategisch niveau): Keuze gewassen in bouwplan/rotatie, incl. groenbemesters Gewasrestenbeheer (b.v. achterlaten / verwijderen stro), Wijze van grondbewerking/-berijding en Gebruik bodemverbeteraars en/of organische meststoffen

19 Bodemkwaliteit: organische stof Afbraak OS in bodem moet worden gecompenseerd Meerdere mogelijkheden om OS aan te voeren Gewasresten Groenbemesters bodemverbeteraars OS-balans is hulpmiddel

Organische meststoffen / bodemverbeteraars P-norm beperkt aanvoer organische stof (OS) Hou bij keuze organische mest rekening met EOS / kg P 2 O 5 Vooral voor composten gunstig door

20 Organische meststoffen / bodemverbeteraars P-norm beperkt aanvoer organische stof (OS) Hou bij keuze organische mest rekening met EOS / kg P 2 O 5 Vooral voor composten gunstig door gedeeltelijke vrijstelling P Mestsoort Kg EOS/ton Kg P 2 O 5 /ton Kg EOS /kg P 2 O 5 Drijfmest Rundvee 45 1,5 30 Vleesvarkens 14 4,7 3 Composten GFT compost 201 4,4 91 Groencompost 150 2,9 104

21 Levert mestbeleid knelpunten op voor bodem? Fosfaat: knelpunten vallen mee, door mogelijkheid reparatie Organische stof (OS) kan probleem zijn: in bouwplannen met gewassen die weinig OS achterlaten Als er weinig ruimte is voor groenbemesters Knelpunten t.a.v. OS kunnen worden beperkt door Maken bodemplan Gebruik organische stofbalans Aanvoer bodemverbeteraars met hoge EOS / P 2 O 5 -ratio Maar: als N-gebruiksnorm < N-advies (b.v. op zuidelijk zand) opbrengstderving

22 Dank voor uw aandacht De uitdaging:

Vergelijkbare documenten

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw

Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond