Avonturenpad: Er waren eens twee kikkertjes

Transcriptie

1 Avonturenpad: Er waren eens twee kikkertjes docentenhandleiding Inhoud 1 Omschrijving Er waren eens twee kikkertjes Lessuggesties bij Er waren eens twee kikkertjes Voorbereiding Verwerking Leerlingenwerkboekje Handleiding voor begeleiders bij het kikkerpad... 7 Bijlage 1: Ontwikkelingsstadia van de kikker... 8 Milieu Educatief Centrum De Witte Schuur Wilhelminaplantsoen LS Enkhuizen T: E: info@mec-dewitteschuur.nl I: Pagina 1 van 8

2 1 Omschrijving Er waren eens twee kikkertjes Voor: onderbouw, groep 1 t/m 3 Wanneer: mei/juni Duur: ca. 1 1 / 4 uur (75 minuten) Locatie: vanuit De Witte Schuur Doelstelling De leerlingen maken kennis met de natuur in hun directe leefomgeving en ontdekken verrassende aspecten van de natuur in het voorjaar. Algemeen Het Avonturenpad: Er waren eens twee kikkertjes is een speels zintuiglijk belevingspad. De leerlingen beleven een avontuur in de natuur, waarbij ze hun omgeving met alle zintuigen waarnemen. Ze leren zich open te stellen voor geluiden, geuren en kleuren en zich in de natuur te gedragen. Positieve ervaringen dragen bij aan een positieve houding naar de eigen, directe leefomgeving. Inhoud Door verschillende spel- en leeropdrachten komen de leerlingen veel te weten over verschillende facetten van de natuur. We gebruiken de verschijnselen van het seizoen om de leerlingen inzicht te geven in de samenhang van verschillende kenmerken. Het kikkerleven als een diergroep amfibieën wordt concreet benadrukt in de gehele context van de natuur. De leerlingen gaan kijken, ruiken, proeven, luisteren naar vogels, maar ook springen als een kikker, spelletjes doen, een liedje zingen, leren over de levenscyclus van de kikker en nog veel meer. Verloop van de activiteit De activiteit duurt ca. 1¼ uur en vindt plaats bij MEC De Witte Schuur. De klas wordt door een medewerker van De Witte Schuur ontvangen. Na een korte inleiding gaat de klas, verdeeld in groepjes, op pad. De begeleiders van de groepjes krijgen bij aanvang het "avonturenboekje" en lezen de opdrachten tijdens de tocht voor. Elke bladzijde correspondeert met een nummer van een kikker. Er zijn 11 kikkers, bij elke kikker is iets te beleven en te doen. Elk groepje start bij een ander kikker en loopt de route in dezelfde richting en in eigen tempo. Het gaat om het beleven en leren en niet om snelheid. Maak liever 7 kikkeropdrachten mét aandacht, dan 11 zónder. Na ongeveer een uur komen alle groepjes terug naar De Witte Schuur. Een medewerker van De Witte Schuur sluit de activiteit af met een korte nabespreking van de opdrachten en van de belevenissen van de leerlingen. Pagina 2 van 8

3 Organisatie In De Witte Schuur staat alles voor de klas klaar. De activiteit wordt zoveel mogelijk door de begeleiders van school uitgevoerd. Er wordt in kleine groepjes van ca. 4 kinderen gewerkt. Op deze manier kunnen alle leerlingen betrokken blijven bij de activiteit. De Witte Schuur: - biedt informatie voor de docenten aan op de website - zorgt voor veilige randvoorwaarden en duidelijke instructies; - zorgt voor ontvangst en inleiding/afsluiting bij De Witte Schuur. De leerkracht: - regelt voldoende begeleiding voor de groepjes; - geeft elke begeleider ruim van tevoren een handleiding (zie blz. 7); - bereidt de klas op school voor op de activiteit; - verdeelt de klas vooraf in groepjes (ca. 4/5 kinderen per groepje); - bespreekt de gedragsregels bij De Witte Schuur met de kinderen. Voorbereiding Het is belangrijk om de kinderen op school voor te bereiden. Een goede voorbereiding draagt bij aan een maximaal resultaat tijdens de activiteit. Voor de inhoudelijke voorbereiding zijn een aantal lessuggesties voor u verzameld. Uiteraard kunt u zelf meer lesideeën opzoeken. Daarnaast vragen wij u om de kinderen voor te bereiden op het werken in een nieuw gebied buiten school en in een (voor hen) ongewone werkvorm. We hebben vanuit De Witte Schuur een aantal gedragsregels opgesteld. Het is belangrijk en tevens educatief om deze gedragregels met de kinderen te bespreken. Gedragsregels bij De Witte Schuur - Bij je groepje/begeleider blijven. - Luisteren naar de opdrachten. - Niet schreeuwen en/of rennen. - Op de paden blijven. - Geen bloemen, planten e.d. plukken. - Laat dieren met rust, wees zo stil mogelijk om beter te kunnen waarnemen. Aandachtspunt Het slagen van de activiteit hangt mede af van de begeleiding. Ook voor de begeleiders is voorbereiding gewenst. Overhandig daarom aan alle begeleiders ruim van te voren de handleiding die u in deze handleiding vindt. Zo weet iedereen wat er gaat gebeuren en wat er van hen verwacht wordt. De kikkers zijn mevrouw en meneer Kikker met hun kikkerkindertjes Kareltje en Karolientje. Het liedje op bladzijde 5 gaat over dit gezinnetje en wordt tijdens de avonturentocht gezongen. Het zou leuk zijn als de leerlingen dit dan al een beetje geoefend hebben. De tekst is op de melodie van "Er zaten 7 kikkertjes...". Pagina 3 van 8

4 2 Lessuggesties bij Er waren eens twee kikkertjes De lessuggesties die u hier vindt, kunt u naar eigen inzicht gebruiken. Er worden zowel lessuggesties gedaan ter voorbereiding als ter verwerking van de activiteit. Naast de aangeboden lessuggesties kunt u veel ideeën op het internet vinden. Voor de leerlingen is er een werkboekje samengesteld (zie 2.3) 2.1 Voorbereiding Kringgesprek Ter voorbereiding van het bezoek aan de Witte Schuur kunt u een kringgesprek houden over kikkers en/of over het voorjaar. U kunt de volgende vragen stellen. Met deze vragen test u de kennis die de kinderen al hebben. Kikkers Wie heeft er wel eens een kikker gezien? Hoe zien kikker eruit? (kleur, grootte, ogen, oren, 4 poten) Wie heeft er wel eens een kikker gehoord? Wat voor geluid maakt een kikker? Wat kunnen kikkers heel goed? (springen, zwemmen) Wie weet wat kikkers graag eten? (spinnen en insecten, zoals krekels, vliegen en vlinders) Voorjaar Hoe merk je dat het voorjaar is? - Het is lekker warm, je hoeft geen dikke jas meer aan. - Het is vroeger licht en het blijft langer licht. - De bomen hebben nieuwe bladeren gekregen. - Bloemen gaan bloeien. - De koeien staan weer in de wei. Wat doen vogels en andere dieren in het voorjaar? - Vogels leggen eieren en broeden deze uit. - De meeste dieren krijgen jongen. Wat doe je zelf in het voorjaar? Kikkervisjes in de klas Om de kinderen de ontwikkeling van eitje tot kikker te laten zien, zou u een bak met kikkerdril in de klas kunnen zetten. Hier kunt u dan met de kinderen over praten. Laat de bak staan en kijk met de kinderen elke dag of er wat gebeurd is, en wat er gebeurd is. (Tips voor de verzorging van kikkervisjes kunt u van het internet halen.) Een doordenk-gesprek Waar vonden we de kikkerdril, wat is kikkerdril, denk je dat alle kikkervisjes kikkers worden, wat eten ze, worden ze ook door andere dieren gegeten, hoe gebeurt het bij andere dieren, etc. Let op: Als de kikkervisjes uitkomen, gaan er de eerste dagen enkele van dood. Zorg er voor dat de dode kikkervisjes uit de bak gehaald worden voor de kinderen elke dag op school komen. Geef niet te veel voer anders bederft het water. Pagina 4 van 8

5 Op SchoolTV kunt u met de kinderen een filmpje bekijken over de ontwikkeling van kikkerdril tot kikker, zie Liedjes Er waren eens vier kikkertjes Het kikkerliedje over mevrouw en meneer Kikker met hun kikkerkindertjes Kareltje en Karolientje. De tekst is op melodie van "Er zaten 7 kikkertjes..." (klemtoon op de vetgedrukte lettergrepen) er waren eens vier kikkertjes al in de boerensloot ze zwommen met z n allen gezellig poot aan poot ze kwekten en ze kwaakten wat en iedereen genoot nu weet ik van de kikkertjes al in de boerensloot Dag kleine kikker Een liedje over de ontwikkeling van kikkerdril tot kikker. Dag kleine kikker Dag kleine kikker, bij ons in de sloot. Eens was je klein, maar nu ben je groot! Je werd als een vis uit een eitje geboren en toen kreeg je pootjes van achter en van voren je staartje verdween, het is werkelijk waar en toen kon je springen, want toen was je klaar! Dag kleine kikker, bij ons in de sloot, eens was je klein, maar nu ben je groot 2.2 Verwerking De kinderen hebben veel over kikkers en de natuur in het voorjaar geleerd. Tijdens de avonturentocht is er veel beleefd. Ze ontdekken dat er in de natuur veel te zien, te horen, te ruiken, te proeven en te voelen is: zoals bomen, lucht, bloemen, honing, vogels, etc. In een kringgesprek kunnen de kinderen navertellen wat ze gedaan hebben. Geef aandacht aan de nieuwe begrippen: bestuiving, imker, schors, levenscyclus, amfibie. De levenscyclus van de kikker U kunt samen met uw leerlingen een gesprek voeren over de levenscyclus van de kikker. In bijlage 1 vindt u zes cirkels met ontwikkelingsstadia van de kikker. Knip de cirkels uit en leg ze op tafel. Laat de leerlingen vertellen wat ze zien op elke cirkel. Leg daarna samen de cirkels in de goede volgorde. Als de cirkels in een ronde liggen, wordt de levenscyclus van de kikker goed zichtbaar. Wat was er eerder: de kikker of het eitje? Doen: u kunt de kinderen de ontwikkelingsstadia van de kikker (dril, kikkervisje, achterpoten, voorpoten, kikker) laten (na)tekenen. Pagina 5 van 8

6 Achtergrondinformatie Kikkers houden een winterslaap. Ze zijn koudbloedig en in lage temperaturen niet actief. Ook kunnen ze dan geen voedsel (vliegjes/insecten) vinden. Ze graven zichzelf in de modder en het metabolisme gaat omlaag. In deze periode gebruiken ze zeer weinig energie en ze kunnen door hun huid ademen. In het voorjaar (afhankelijk van temperatuur) komen ze uit hun winterslaap. Ze leggen kikkerdril in het water. Na enkele dagen komt er een kikkervisje uit. Die leeft als een vis in het water. Een andere naam voor kikkervisje is dikkopje. Het heeft een dikke kop en een staartje waar hij mee zwemt. Na nog een paar dagen beginnen zijn pootjes te groeien en de staart wordt kleiner! Eerst komen de achterpootjes, daarna de voorpootjes. Dán kan het kikkertje niet meer in het water leven en kruipt ie op de kant. De achterpootjes zijn sterke springpoten geworden. Ook het voedsel verandert nu: van planten en wat dierlijke resten in het water naar vangen van insecten. Voor de groepen 3 en 4 Met de groepen 3 en 4 kunt u iets dieper op de volgende onderwerpen ingaan: Amfibieën: amfibieën zijn een kleine en bijzondere diergroep in het dierenrijk ze maken de metamorfose van het leven in het water naar leven op de aarde: van kieuwen naar longen. Tot deze diergroep horen ook padden en salamanders. Lichaamsbouw: eerst komen de achterpoten de achterpoten zijn groter en sterker om te kunnen springen en zwemmen. Bij een volwassen kikker kun je goed het verschil tussen de seksen zien. Het mannetje is te herkennen aan de grote duim bij de voorpoten. Vrouwtjes zijn meestal groter en ronder. Mannetjes kwaken, vrouwtjes niet. Voortplanting: de bevruchting is uitwendig: het mannetje is meestal kleiner hij pakt het vrouwtje met zijn voorpoten onder haar oksels beet, samen drijven ze in het water. Het vrouwtje schiet de eieren en het mannetje bevrucht de eieren in het water (schiet sperma over de eieren). 2.3 Leerlingenwerkboekje Voor de leerlingen is er een werkboekje samengesteld met cijfer- en letterpuzzels. U kunt hier de leerlingen zowel vooraf als na afloop van de activiteit in laten werken. De pagina s zijn ook als los werkblad te gebruiken. U kunt het werkboekje en een aantal kleurplaten downloaden van de website van De Witte Schuur: Kies onderwijs in het hoofdmenu en daarna onderbouw en Het Kikkerpad in het linkermenu. Pagina 6 van 8

7 3 Handleiding voor begeleiders bij het kikkerpad vanuit De Witte Schuur Het kikkerpad is een natuurbelevingspad. Het pad is uitgezet in en rond de heemtuin. Onderweg komen de kinderen kikkers tegen en bij elk kikker beleven ze iets bijzonders.. Op een speelse manier leren de leerlingen hun directe leefomgeving waar te nemen. We werken in deze activiteit in groepjes van ca. 4 leerlingen en de activiteit duurt + 1¼ uur. Het slagen van deze activiteit hangt mede van de begeleiding af. Doel van de activiteit De activiteit is speciaal voor de allerjongsten ontworpen. De opdrachten zijn gericht op het beleven en ontdekken van de natuur. Een ander belangrijk aspect in deze activiteit is de leerhouding van de kinderen en het gedrag in de natuur (en eigen omgeving). Aanwijzingen U begeleidt een groepje kinderen van school. Langs het pad staan 11 kikkers. Bij elk kikker hoort een verhaaltje en opdracht. Na de inleiding krijgt u het avonturenboekje Er waren eens twee kikkertjes. Elke bladzijde correspondeert met een nummer van een kikker. Er is een kleine verhaaltekst om voor te lezen en ook iets om te doen. Afhankelijk van het niveau van het groepje kunt u de tekst en opdracht aanpassen (iets weglaten of er iets anders bij verzinnen). Bij sommige kikkers staat een mandje met de benodigde materialen voor de uitvoering van een opdracht. Zorg er a.u.b. voor dat de materialen alleen worden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn en dat het ook weer opgeruimd wordt. Elke groep werkt zelfstandig en in eigen tempo. Het gaat om het beleven en leren en niet om snelheid! Maak liever 7 opdrachten goed, dan 11 half! Begeleidingstips Laat de kinderen (indien mogelijk) bij elke opdracht zitten en lees de opdracht voor. Om de aandacht te vergroten kunt u fluisteren. Zorg dat alle kinderen in uw groepje betrokken blijven. (bijvoorbeeld door middel van gerichte vragen te stellen aan een kind dat afgeleid is) Stimuleer de kinderen om veel over hun ervaringen, waarnemingen en bevindingen te vertellen. Gedragsregels bij De Witte Schuur De groep blijft bij elkaar, niemand rent vooruit. De kinderen luisteren naar u. Op de paden blijven. Er worden geen planten of bloemen geplukt of kapot gemaakt. Laat dieren met rust; wees zo stil mogelijk. (zo kun je beter waarnemen) Veel natuurplezier toegewenst! Pagina 7 van 8

8 Bijlage 1: Ontwikkelingsstadia van de kikker Pagina 8 van 8