Dossier Indirecte werkgelegenheid

Transcriptie

1 Brussel, januari 2006 Dossier Indirecte werkgelegenheid De van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening ( ) Erwin Eysackers

2 Brussel, januari 2006 Dossier Indirecte werkgelegenheid De van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening ( ) Met dank aan: Bruno AERTS (VCSPO), Fons BEYERS (Boerenbond), Johan BORTIER (UNIZO), Robrecht BOTHUYNE (UNIZO), Ria BOURDEAUD HUI (SERV-STV), François COPPENS (NBB), Klaas DAMS (Boerenbond), Jean-Marie DE BAENE (ABVV), Hugo ENGELEN (ACLVB), Jeroen ROSKAMS (ACV), Chris SERROYEN (ACV), Jan VAN DOREN (Voka - Vlaams Economisch Verbond), Wouter VANDER STEENE (VCSPO), Georges VAN GASTEL (NBB), Katleen VAN HAVERE (UNIZO), en in het bijzonder Michel DETHEE (SERV) die het gehele denkproces rond in detail begeleid heeft. Brussel, SERV, 2005 WD 2006/4665/5 2

3 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 4 Hoofdstuk 1 Macro-economische kenmerken van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening De bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening: een overzicht Kenmerken van het intermediaire verbruik Binnenlandse en buitenlandse afzetmarkt Arbeidsintensiteit... 9 Hoofdstuk 2 Indirecte werkgelegenheid in de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Indirecte werkgelegenheid: een inleiding Indirect werkgelegenheidseffect bij binnenlandse toeleveranciers Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend of ontstaan in de onderzochte bedrijfstak Totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect Multiplicator van directe naar Directe en indirecte arbeidsintensiteit Gecumuleerd (direct en indirect) tewerkstellingseffect Hoofdstuk 3 Conclusie Hoofdstuk 4 Bijlage A: gedetailleerde tabellen Hoofdstuk 5 Bijlage B: betekenis en interpretatie van indirecte werkgelegenheidscijfers Bedrijfstakgebonden analyse Macro-economisch analysekader Statische analyse Geloofwaardigheid van cijfers over Referentielijst Lijst met tabellen en figuren

4 Inleiding 1. De werkgelegenheid is naast andere elementen een sleutelindicator om het belang van een bedrijfstak in een economie te duiden. Werkgelegenheidscijfers van bedrijfstakken hebben echter het nadeel dat zij de economische werkelijkheid slechts gedeeltelijk weergeven. Uitbesteding van activiteiten is immers in vele bedrijfstakken sinds meer dan tien jaar een belangrijk sociaal-economisch fenomeen. De werkgelegenheid door uitbesteding en toeleveringsverbanden gecreëerd bij andere bedrijfstakken vormt een belangrijk onderdeel van het gehele werkgelegenheidseffect van een bedrijfstak. Ook de besteding van inkomen verdiend in een bedrijfstak leidt tot een indirect werkgelegenheidseffect. Deze besteding van inkomen leidt immers tot leveringen door binnenlandse bedrijfstakken aan de finale vraag van huishoudens. Beide werkgelegenheidseffecten worden aangeduid als de van de onderzochte bedrijfstak. Zij ontstaan bij andere bedrijfstakken door de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstak. 2. Dit rapport bespreekt het seffect van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening tussen 1995 en Grensoverschrijdende werkgelegenheidseffecten worden niet in kaart gebracht. De gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (NACE85) omvat naast de medische instellingen en beroepen (ziekenhuizen, artsen ) ook de diergeneeskunde (inclusief het Federale Voedselagentschap, het vroegere Instituut voor Veterinaire Keuring IVK) en de maatschappelijke dienstverlening (OCMW s, beschutte werkplaatsen ). De berekening van berust op macro-economische gegevens. De berekeningswijze is gedetailleerd toegelicht in een afzonderlijk methodologisch rapport 1. De betekenis van bevindt zich op bedrijfstakniveau. Conclusies betreffen steeds het geheel van de bedrijfstak. In bijlage wordt een beknopte toelichting bij de interpretatie van gegeven. 3. Dit rapport maakt deel uit van een reeks van 20 rapporten over die in het najaar van 2005 en voorjaar van 2006 gepubliceerd worden. Meer informatie vindt u op 1 Zie Eysackers 2005a. 4

5 Hoofdstuk 1 Macro-economische kenmerken van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 1. De bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening: een overzicht 4. De berekening van vertrekt van macro-economische gegevens over de Belgische gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (NACE 85) in de Nationale Rekeningen. Deze zijn niet per definitie identiek aan de gegevens in andere economische of RSZ-statistieken. Zie Tabel 1 voor de belangrijkste kernvariabelen in prijzen van Tabel 2 op pagina 24 geeft dezelfde variabelen in lopende prijzen weer. Tabel 1: kenmerken van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995 tot 2003, in miljoen euro (in prijzen van 2000) en aantal werkzame personen (bron: Nationale Rekeningen 2 ) Output intermediair verbruik intermediair verbruik: binnenlands intermediair verbruik: buitenlands Niet-productgebonden belastingen min subsidies beloning van werknemers netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen verbruik van vaste activa (afschrijvingen) werkzame personen werknemers zelfstandigen Gegevens gedownload van Belgostat in juli De gegevens voor 2003 worden geschat via voorlopige methodes en kunnen nog (licht) aangepast worden. Voor de omzetting van lopende naar reële prijzen is de bedrijfstakspecifieke deflator voor de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (A31) gehanteerd (en dus niet de algemene deflator van het bruto binnenlands product). Alle gegevens in dit hoofdstuk zijn afgeleid van de Nationale Rekeningen tenzij anders vermeld. Zie Eysackers 2005a voor de berekening van de gegevens voor Omzet zonder BTW en andere productgebonden belastingen. 4 Wat overblijft van de bruto toegevoegde waarde na aftrek van de loonmassa voor werknemers, afschrijvingen en productgebonden belastingen en subsidies. Omvat winst, niet-productgebonden belastingen (milieuheffing ) en dergelijke evenals het inkomen van zelfstandigen. 5

6 De oorzaken van deze verschillen zijn voornamelijk: Het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) volgt niet steeds de bedrijfstakaanduiding van een onderneming in haar jaarbalans (NACE-code) en herplaatst een aantal ondernemingen. Dit is in het bijzonder van belang voor stromen van en naar NACE 51 (groothandel). Een aantal ondernemingen wordt door het INR in afzonderlijke productgebonden eenheden opgesplitst. Een onderneming die bijvoorbeeld aardolie raffineert (NACE23) en verwerkt (NACE24) en vervolgens rubberproducten op de markt brengt (NACE25) wordt in drie delen (en niet als één geheel) in de Nationale Rekeningen opgenomen. De bedrijfstakgegevens in de Nationale Rekeningen worden in basisprijzen uitgedrukt, dus in prijzen van de producent. Het verschil tussen basisprijzen en marktprijzen betreft voornamelijk de BTW en handels- en distributiemarges. Vooral de BTW speelt in een industriële bedrijfstak een belangrijke rol. De output wordt bijvoorbeeld vaak berekend op basis van btw-aangiften, wat per definitie hogere resultaten geeft. Werkzame personen in de Nationale Rekeningen zijn werknemers (arbeiders en bedienden) en zelfstandigen. In dit rapport wordt enkel het aantal werkzame personen behandeld. Het aantal werknemers volgt niet steeds de arbeidsstatistieken om dezelfde reden als hoger: een aantal ondernemingen wordt niet meer onder hun oorspronkelijke code geregistreerd in de Nationale Rekeningen 5. Ook zwartwerk, meewerkende huisgenoten en dergelijke worden als werkzame personen beschouwd. 5. Het aantal werkzame personen stijgt in de onderzochte periode zeer sterk, van (1995) naar werkzame personen (2003)! Zowel het aantal werknemers als zelfstandigen neemt in belangrijke mate toe. Dit is in de recente Belgische economie uitzonderlijk: ook in de meeste marktbedrijfstakken wordt immers relatief weinig (directe) werkgelegenheid gecreëerd. Eveneens opvallend is dat de werkgelegenheid in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening zich sneller ontwikkelt dan de financiële parameters. Tussen 1995 en 2003 is de werkgelegenheid met ongeveer 30% toegenomen (in reële termen) terwijl de output met slechts 20% gestegen is. 6. Figuur 1 geeft de output tussen 1995 en 2003 (prijzen van 2000). Tevens worden de belangrijkste financiële variabelen in procent van de jaarlijkse output weergegeven. 5 Ook de definitie van werknemer verschilt enigszins. De belangrijkste afwijkingen zijn: zelfstandigen in bijberoep worden enkel als werknemers geteld, en deeltijdse werknemers ook actief in andere bedrijfstakken worden enkel geregistreerd in de bedrijfstak waar ze de meeste arbeidsuren presteren. De Nationale Rekeningen kennen ook het begrip voltijdse equivalente werknemer niet: het gaat steeds om personen, niet om werkgelegenheidscijfers waaruit de deeltijdse werkgelegenheid verwijderd is. De verschillen blijven beperkt omdat de positieve als negatieve effecten elkaar in hoge mate opheffen. 6

7 De output van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening in reële termen groeit van 21,6 miljard euro in 1995 naar 26,3 miljard euro in Het intermediaire verbruik aankopen bij andere bedrijfstakken in binnen- en buitenland evolueert van ongeveer 36% (1995) naar een kleine 38% van de output (2003). Deze variabele volgt dus de ontwikkeling van de output. Het buitenlandse aandeel neemt licht toe terwijl het binnenlandse aandeel ongeveer stabiel blijft. Figuur 1: gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995 tot 2003, evolutie van de output, in miljoen euro in prijzen van 2000, en evolutie van de belangrijkste andere financiële kenmerken, in % van de jaarlijkse output Bedrijfstak gezondheidszorg (NACE 85), evolutie van de output tussen 1995 en 2003, in prijzen van 2000, en evolutie van de belangrijkste andere financiële variabelen, in % van de jaarlijkse output in miljoen euro, prijzen van ,5% 4,8% 4,7% 4,9% 5,0% 4,9% 15,3% 5,0% 16,3% 17,5% 16,7% 15,0% 15,1% 17,3% 44,0% 43,0% 42,6% 42,3% 43,6% 43,8% 43,5% 6,6% 6,8% 5,1% 30,6% 36,8% 37,0% 37,0% 35,5% 30,6% 31,1% 4,3% 4,3% 15,9% 15,0% 44,8% 43,8% 37,6% 37,7% intermediair verbruik (totaal) intermediair verbruik buitenlands beloning van werknemers verbruik van vaste activa (afschrijvingen) intermediair verbruik binnenlands productgebonden belastingen min subsidies netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen De bruto toegevoegde waarde wordt gevormd door alle weergegeven variabelen met uitzondering van het intermediaire verbruik. De toegevoegde waarde blijft in de onderzochte periode dan ook globaal van dezelfde grootteorde. Het belangrijkste bestanddeel van de toegevoegde waarde vormt de loonmassa voor werknemers. Ook deze blijft stabiel op ongeveer 43 tot 44% van de output. De exploitatiemarge inclusief het inkomen van zelfstandigen daalt licht, van 17% in 1995 naar 16% in De negatieve som van niet-productgebonden belastingen min subsidies wordt voornamelijk veroorzaakt door subsidies van de overheid (zoals werkgelegenheidsplannen, bijdragen aan de werking van OCMW s ). 7

8 2. Kenmerken van het intermediaire verbruik 7. Dezelfde stabiliteit die de verschillende componenten van de output kenmerkt vinden we terug in de toeleveringsstructuur van de onderzochte bedrijfstak. Zie Figuur 2. Het aandeel van het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak 6 blijft groot, namelijk een kleine 30%. Ook de toelevering vanuit andere binnenlandse bedrijfstakken evolueert weinig of niet. Enkel het buitenlandse aandeel neemt duidelijk toe, van een 16% (1995) naar 19% (2001). Figuur 2: gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, componenten van het intermediaire verbruik, in prijzen van 2000, in % van het totale intermediaire verbruik (100%) (bron: eigen bewerking van de input-outputtabellen van binnenlandse oorsprong 7 ) Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, binnenlandse en buitenlandse intermediaire verbruik, 1995, 2000 en 2001, in miljoen euro, in prijzen van 2000, in % van het totale intermediaire verbruik Intermediair verbruik, in miljoen euro, in prijzen van (18,8%) (19,2%) (15,8%) (23,3%) (24,5%) (27,7%) 521 (5,8%) 401 (4,9%) 566 (6,3%) 528 (6,4%) 383 (5,6%) 698 (7,8%) 472 (6,9%) 617 (7,5%) 713 (8,0%) 487 (7,1%) 744 (9,0%) 588 (8,6%) (29,9%) (28,5%) (28,4%) Ingevoerd intermediair verbruik Ander intermediair verbruik van binnenlandse oorsprong Voedingsmiddelen en dranken Groothandel Andere zakelijke dienstverlening Chemie Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 3. Binnenlandse en buitenlandse afzetmarkt 8. De onderzochte bedrijfstak kent in de onderzochte periode een stabiele, relatief weinig evoluerende afzetmarkt ondanks de aanzienlijke outputstijging. 6 Dus: bedrijven uit de onderzochte bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening die aan andere bedrijven uit dezelfde bedrijfstak leveren. 7 Zie Eysackers 2005a voor de berekeningswijze van de gegevens in deze en volgende figuren. Ze zijn afgeleid van aanbod- en gebruikstabellen die vandaag slechts beschikbaar zijn tot

9 De finale vraag van huishoudens vertegenwoordigt ongeveer 25% van de inkomsten van de bedrijfstak, en dalen licht. De inkomsten uit de sociale zekerheid (FV final consumption government) vertegenwoordigen een 58% (1995) tot 27% (2001). Het aandeel van het buitenland is zoals te verwachten verwaarloosbaar. Het aandeel van leveringen aan andere binnenlandse bedrijfstakken blijft eveneens zeer beperkt. Figuur 3: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, leveringen aan binnenlandse bedrijfstakken en finale vraag inclusief uitvoer, in miljoen euro (prijzen van 2000) en in % van de totale output (100%) Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, leveringen aan binnen- en buitenland, 1995, 2000 en 2001, in miljoen euro, in prijzen van 2000 en in % van de totale output FV Final consumption expenditure by government output naar afzetmarkt, in miljoen euro, prijzen van (58,2%) (26,1%) (56,6%) (25,9%) (56,6%) (25,1%) FV Final consumption expenditure by non-profit organisations serving households (NPISH) FV Exports fob FV Final consumption expenditure by households BNL Andere leveringen Groothandel Onderwijs Bouwnijverheid (9,1%) (9,9%) (10,8%) Openbaar bestuur en defensie 4. Arbeidsintensiteit 9. De arbeidsintensiteit van een bedrijfstak betreft het aantal werkzame personen dat bij een gegeven output (in casu 1 miljoen euro) door een bedrijfstak tewerkgesteld wordt. Zoals hoger verduidelijkt maken we geen onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen. Figuur 4 vergelijkt de arbeidsintensiteit van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening met enkele groepen bedrijfstakken evenals het Belgische gemiddelde. De berekeningen zijn opnieuw uitgevoerd in prijzen van De arbeidsintensiteit van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening stijgt in de onderzochte periode, zoals kan verwacht worden op basis van de evoluties van output en intermediaire verbruik. 9

10 De variabele evolueert van 14,6 personen (1995) naar 15,8 personen (2003) werkzaam per miljoen euro output. Daarmee kenmerkt de bedrijfstak zich door een omgekeerde evolutie in vergelijking met de algemene Belgische ontwikkelingen. De bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening is in de recente Belgische economie één van de weinige bedrijfstakken waarvan het arbeidsintensieve karakter relatief toeneemt in plaats van daalt. Figuur 4: Arbeidsintensiteit van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (onderbroken lijn) in vergelijking met het gemiddelde voor de industrie en de gehele Belgische economie, 1995 tot 2003, aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000 arbeidsintensiteit van de bedrijfstak gezondheidszorg in vergelijking met enkele andere (groepen) bedrijfstakken, , output in prijzen van 2000 arbeidsintensiteit: aantal werkzame personen per mio euro output in prijzen van ,37 16,17 15,84 16,06 15,86 15,81 15,23 14,59 14,77 8,59 8,49 8,14 7,87 7,65 7,56 7,44 7,52 7, gezondheidszorg: nace 85 handel, horeca en transport: nace 50 tot 63 overheid: nace 75 tot 80 andere niet-marktdiensten: nace 90 tot 93 industrie en bouw: nace 15 tot 45 gemiddelde voor Belgische economie 11. De arbeidsintensiteit mag niet verward worden met de arbeidsproductiviteit (bruto toegevoegde waarde per werkzame persoon). De evolutie van beide variabelen hangt samen, maar in omgekeerde zin: hoe hoger de bruto toegevoegde waarde en/of het intermediaire verbruik per werkzame persoon, hoe lager de arbeidsintensiteit. De arbeidsintensiteit wordt in Figuur 5 invers weergegeven, omdat de figuur in financiële termen en niet in werkzame personen uitgedrukt wordt. 12. Een gemiddelde werkzame persoon in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening realiseert in 2003 een toegevoegde waarde van een 0,044 miljoen euro (ongeveer 1,8 miljoen oude Belgische frank). Tussen 1995 en 2003 daalt de arbeidsproductiviteit 10

11 per werkzame persoon licht naar 0,039 miljoen euro per werkzame persoon. Dit is een opvallende evolutie: de toenemende werkgelegenheid leidt in deze bedrijfstak dus niet tot een grotere toegevoegde waarde. Het intermediaire verbruik per werkzame persoon evolueert bijna niet, en blijft stabiel op een 0,024 miljoen euro. Figuur 5: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995 tot 2003, arbeidsintensiteit, arbeidsproductiviteit en intermediair verbruik per werkzame persoon, in mio euro per werkzame persoon en aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000 gezondheidszorg, arbeidsproductiviteit, intermediair verbruik en arbeidsintensiteit per werkzame persoon, , in miljoen euro (prijzen van 2000) en werkzame personen 0,080 bruto toegevoegde waarde en intermediaire verbruik per werkzame persoon, in mio euro 0,070 0,060 0,050 0,040 0,030 0,020 0,010 14,59 14,77 15,23 0,069 0,068 0,066 0,044 0,043 0,041 0,024 0,025 0,024 16,3 16,1 15,84 16,0 15,8 15,8 0,063 0,061 0,062 0,062 0,063 0,063 0,039 0,040 0,040 0,039 0,039 0,039 0,023 0,022 0,023 0,024 0,024 0,024 0, arbeidsproductiviteit IMV per werkzame persoon arbeidsintensiteit Samen vormen deze variabelen de inverse van de arbeidsintensiteit (dus: 1 / arbeidsintensiteit). De stippellijn in Figuur 5 (arbeidsintensiteit) vormt tegelijkertijd de som van de bruto toegevoegde waarde en het intermediaire verbruik per werkzame persoon (waarde weergegeven onder elk punt) en de inverse van de arbeidsintensiteit (waarde boven elk punt). De stijgende arbeidsintensiteit in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening wordt vooral bepaald door de licht dalende arbeidsproductiviteit. Ook deze evolutie is eerder kenmerkend voor overheidsbedrijfstakken, en komt bijna niet voor in marktbedrijfstakken. 11

12 Hoofdstuk 2 Indirecte werkgelegenheid in de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 1. Indirecte werkgelegenheid: een inleiding In dit rapport staat het indirecte binnenlandse 8 werkgelegenheidseffect van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening centraal. De directe werkgelegenheid betreft de eigen werkgelegenheid. De betreft de werkgelegenheid bij andere Belgische bedrijfstakken afhankelijk van de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstak. Twee vormen van worden onderscheiden: Aan de hand van de arbeidsintensiteit en de financiële stromen tussen bedrijfstakken gedocumenteerd in aanbod- en gebruikstabellen wordt de van een bedrijfstak bij zijn toeleveranciers geschat. Dit betreft de werkgelegenheid gecreëerd door bestellingen van de onderzochte bedrijfstak bij andere bedrijfstakken (aankoop van goederen en diensten). In dit werkgelegenheidseffect komt de vervlechting en netwerking tussen (Belgische) bedrijfstakken tot uiting. Hoe groter de aankopen van de onderzochte bedrijfstak bij andere Belgische bedrijfstakken, hoe groter dit stroomopwaartse indirecte werkgelegenheidseffect. Het seffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend door werkzame personen direct of indirect tewerkgesteld in de onderzochte bedrijfstak wordt aan de hand van bijkomende informatie berekend. 1/ Het inkomen verdiend in een bedrijfstak wordt 2/ door de werknemers en zelfstandigen van deze bedrijfstak gedeeltelijk geconsumeerd, wat 3/ leveringen door binnenlandse bedrijfstakken aan de finale vraag impliceert. Deze leveringen 4/ vertegenwoordigen een werkgelegenheidseffect dat indirect toegeschreven wordt aan het inkomen ontstaan in de onderzochte bedrijfstak. Ook hier geldt: hoe groter het inkomen verdiend in de onderzochte bedrijfstak, hoe groter het seffect via consumptieve bestedingen. De som van de eigen werkgelegenheid en beide seffecten vormt het totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. 8 Alle seffecten in dit rapport verwijzen steeds naar binnenlandse werkgelegenheid. 12

13 Dit cijfer geeft het gehele Belgische werkgelegenheidseffect weer dat direct of indirect een band heeft met de onderzochte bedrijfstak. toeleverende onderzochte bedrijfstakken leverend bedrijfstakken bedrijfstak aan finale vraag stroomopwaartse financiële stroom eigen indirecte directe werkgelegenheidseffect werkgelegenheid bij binnenlandse goederen en diensten toeleveranciers inkomen van inkomen van besteding indirecte werkzame personen werkzame personen inkomen werkgelegenheidseffect indirect toegeschreven bij bedrijfstakken aan onderzochte leverend aan de bedrijfstak goederen en diensten finale vraag van huishoudens 13. De som van directe en seffecten dient echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd: in dergelijke analyse wint de onderzochte bedrijfstak werkgelegenheid bij andere bedrijfstakken, en verliest zelf geen werkgelegenheid aan andere bedrijfstakken. De mate waarin de eigen economische activiteit afhankelijk is van bestellingen door andere bedrijfstakken komt bijvoorbeeld niet tot uiting. Om die reden wordt een tweede synthesecijfer berekend: de som van 1/ de eigen werkgelegenheid niet afhankelijk van bestellingen door andere bedrijfstakken en 2/ het eerste niveau van bij toeleverende bedrijfstakken. In de figuur op de volgende pagina gaat het om de werkgelegenheidseffecten {1} + {2} + {4}. Dit resultaat vormt het gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect 9. Het betreft het werkgelegenheidseffect ontstaan door de economische activiteit van de onderzochte bedrijfstak, ook al gaat het niet alleen om werkgelegenheid actief in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. De som van gecumuleerde werkgelegenheidseffecten van alle Belgische bedrijfstakken levert een identiek eindtotaal op als de som van de directe werkgelegenheid per bedrijfstak, aangezien dubbeltellingen tussen directe en uitgesloten zijn. 14. Zie Eysackers (2005a) voor de berekeningswijze. Alle berekeningen zijn gebaseerd op de Belgische Nationale Rekeningen. Dit impliceert dat alle resultaten zich bevinden op Belgisch niveau. Het is niet mogelijk om gelijkaardige analyses op gewestelijk niveau of op subbedrijfstakniveau uit te voeren. 9 Zie ook Cornille & Robert (2005). 13

14 Overzicht 10 van de directe ({1}, {2} en {3}) en indirecte ({4}, {5} en {6}) werkgelegenheidseffecten. Het gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect wordt gevormd door de onderdelen {1}, {2} en {4}. toeleverende onderzochte bedrijfstakken leverend bedrijfstakken bedrijfstak aan finale vraag {5} {4} {3} {2} {1} stroomopwaartse financiële stroomopwaartse financiële eigen werkgelegenheid eigen werkgelegenheid eigen werkgelegenheid indirecte stroom indirecte stroom actief voor actief voor actief voor werkgelegenheidseffect werkgelegenheidseffect bestellingen door bestellingen door finale vraag toeleveranciers: goederen toeleveranciers: goederen andere bedrijfstakken eigen bedrijfstak (export ) hogere niveaus en diensten 1ste niveau en diensten {6} inkomen van inkomen van inkomen van inkomen van besteding indirect werkzame personen werkzame personen werkzame personen werkzame personen inkomen werkgelegenheidseffect indirect toegeschreven bij bedrijfstakken aan onderzochte leverend aan bedrijfstak goederen finale vraag en diensten van huishoudens 10 Het 2 de niveau betreft toeleveranciers van toeleveranciers aan de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, het 3 de niveau toeleveranciers van toeleveranciers van toeleveranciers aan de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, enzovoort. 14

15 Figuur 6: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en alle niveaus van bij toeleveranciers, opgedeeld naar aard van de toelevering, in aantal werkzame personen Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (nace 85), som van eigen werkgelegenheid en totale seffect bij toeleveranciers, 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen directe en indirect stroomopwaarts werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak grondstoffen: NACE24+33 energie: NACE23+40:41 uitbestede diensten: NACE65-74 handel en transport: NACE50:63 andere industrie + bouw: andere NACE<50 niet-marktdiensten: andere NACE>74 2. Indirect werkgelegenheidseffect bij binnenlandse toeleveranciers 15. Figuur 6 verduidelijkt het gehele seffect bij toeleveranciers (alle niveaus van toelevering, dus de som van {4} en {5} in de figuur op de vorige pagina) 11. De toeleverende bedrijfstakken zijn in deze en volgende figuren in enkele samenhangende groepen ingedeeld waarvan enkel de afkorting weergegeven is. De samenstelling van elke groep bevindt zich in de verklarende tabel op pagina Het stroomopwaartse werkgelegenheidseffect stijgt van indirect werkzame personen in 1995 naar personen in Een duidelijke reële groei wordt geregistreerd bij de marktdiensten (financiële en zakelijke dienstverlening). 11 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 5 (eerste niveau van toelevering) en Tabel 5 (alle niveaus van toelevering) in bijlage. 15

16 Toch blijft de bij toeleveranciers bescheiden in vergelijking met de eigen directe werkgelegenheid. Figuur 7: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen actief bij andere bedrijfstakken Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in de onderzochte bedrijfstak en bij toeleveranciers, in aantal werkzame personen werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken Werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen onderzochte bedrijfstak, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak 3. Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen van inkomen verdiend of ontstaan in de onderzochte bedrijfstak 17. Het seffect via consumptieve bestedingen vertaalt het inkomen (direct of indirect) verdiend in de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening in werkgelegenheidstermen. Het betreft opnieuw enkel personen werkzaam bij andere bedrijfstakken. Figuur 7 geeft de belangrijkste resultaten Het seffect via consumptieve bestedingen van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening evolueert in de onderzochte periode van naar indirect werkzame personen. De grote toename van de eigen werkgele- 12 De berekening is samengevat in Tabel 7 in bijlage. 16

17 genheid vertaalt zich uiteraard in gestegen consumptieve bestedingen van huishoudens, die op hun beurt een groter indirect werkgelegenheidseffect creëren. Om dubbeltellingen te vermijden is de eigen werkgelegenheid actief voor de finale vraag van huishoudens uit het indirecte effect gefilterd. De wordt dus enkel bij andere bedrijfstakken gevonden. Figuur 8: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Bedrijfstak Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (nace 85), som van eigen werkgelegenheid, seffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen directe en indirect stroomopwaarts werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door toegeschreven werkzame personen bij toeleveranciers Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door eigen werkzame personen Werkgelegenheidseffect bij Belgische toeleveranciers Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak 4. Totale (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect 19. Het totale werkgelegenheidseffect van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening - de som van de eigen werkgelegenheid en beide seffecten uit de vorige paragrafen evolueert tussen 1995 en 2001 van naar werkzame personen. Zie Figuur 8. Een stijging doet zich bij alle componenten voor, maar de grootste stijging wordt bij de eigen werkgelegenheid geregistreerd. Deze cijfers impliceren dat bijna één op de acht in België werkzame persoon direct of indirect een band heeft met de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. 17

18 Figuur 9: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, multiplicator van directe (1,00) naar, in aantal indirect werkzame personen per direct werkzame persoon en in % van het jaarlijkse werkgelegenheidseffect Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (nace 85), 1995, 2000 en 2001, multiplicator van directe (1,00) naar, in aantal indirect werkzame personen per eigen werkzame persoon en in % van het totale werkgelegenheidseffe aantal indirect werkzame personen per werkzame persoon in de onderzochte bedrijfstak 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 0,03 persoon (1,9%) 0,02 persoon (1,6%) 0,02 persoon (1,7%) 0,17 persoon (12,7%) 0,15 persoon (11,4%) 0,15 persoon (11,2%) 0,16 persoon (11,5%) 0,14 persoon (10,4%) 0,14 persoon (10,6%) 1,00 persoon (74,0%) 1,00 persoon (76,6%) 1,00 persoon (76,6%) Multiplicator seffect via consumptie van inkomen ontstaan bij toeleveranciers van onderzochte bedrijfstak Multiplicator seffect via consumptie van inkomen verdiend in onderzochte bedrijfstak Multiplicator alle toeleverende bedrijfstakken Onderzochte bedrijfstak 5. Multiplicator van directe naar 20. Een multiplicator van directe naar geeft de verhouding tussen directe en aan. Het wordt uitgedrukt in aantal indirect werkzame personen voor elke eigen directe werkzame persoon. Figuur 9 geeft de multiplicator voor de verschillende vormen van Voor elke persoon actief in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening zijn in 1995 een 0,36 personen indirect werkzaam dankzij bestellingen en inkomen gegenereerd door of via de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. In 2001 daalt deze variabele naar 0,31 indirect werkzame personen. 13 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 9 in bijlage. 18

19 De oorzaak is dat de eigen werkgelegenheid in sterkere mate toeneemt dan de. Degelijke evolutie is in de recente Belgische economie uitzonderlijk, en komt enkel voor bij dienstenbedrijfstakken waarin de overheid een belangrijke rol speelt. Figuur 10: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, directe en indirecte arbeidsintensiteit, in aantal werkzame personen per mio euro output (prijzen van 2000) en in % van de totale arbeidsintensiteit Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (nace 85), 1995, 2000 en 2001, directe en indirecte arbeidsintensiteit, in aantal werkzame personen per mio euro output, in prijzen van 2000, en in % van de totale arbeidsintensiteit (100%) aantal personen direct of indirect werkzaam per mio euro output ,21 personen indirect werkzaam per mio euro output (26,0% van totaal) 14,79 personen direct werkzaam per mio euro output (74,0% van totaal) 4,83 personen indirect werkzaam per mio euro output (23,4% van totaal) 15,84 personen direct werkzaam per mio euro output (76,6% van totaal) 4,92 personen indirect werkzaam per mio euro output (23,4% van totaal) 16,06 personen direct werkzaam per mio euro output (76,6% van totaal) (directe) arbeidsintensiteit indirecte arbeidsintensiteit 6. Directe en indirecte arbeidsintensiteit 22. Aan de hand van de berekende kan de arbeidsintensiteit van een bedrijfstak in meer brede zin geduid worden. Met directe arbeidsintensiteit bedoelen we de arbeidsintensiteit van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening zoals besproken in hoofdstuk 1.4. Met indirecte arbeidsintensiteit bedoelen we de werkgelegenheid indirect ontstaan per miljoen euro output in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Figuur 10 geeft de som van directe en indirecte arbeidsintensiteit tussen 1995 en Zie Tabel 10 in bijlage voor de gedetailleerde gegevens. 19

20 23. De indirecte arbeidsintensiteit daalt in de onderzochte periode licht, van 5,2 personen (1995) naar 4,9 indirect werkzame personen per mio euro output in 2001 (telkens in prijzen van 2000). In totaal worden in 1995 ongeveer 20,0 personen direct of indirect tewerkgesteld per miljoen euro output. In 2001 stijgt deze som tot ongeveer 21,0 personen, voornamelijk door de stijging van de directe arbeidsintensiteit en dus van de eigen werkgelegenheid. Hiermee behoort de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening tot de meer arbeidsintensieve Belgische bedrijfstakken. 7. Gecumuleerd (direct en indirect) tewerkstellingseffect 24. Tussen 1995 en 2001 levert de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening slechts ongeveer 2% van haar output (afzetmarkt) aan andere Belgische bedrijfstakken. Het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak is hierin niet opgenomen. Zie Figuur 3 op pagina 9. Dit aandeel van het eigen werkgelegenheidseffect kan potentieel als aan andere binnenlandse bedrijfstakken toegeschreven worden, aangezien deze werkgelegenheid afhankelijk is van bestellingen door deze bedrijfstakken. Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect bestaat uit 1/ de eigen werkgelegenheid actief voor leveringen aan de finale vraag en het intermediaire verbruik binnen de eigen bedrijfstak en 2/ het eerste niveau van bij toeleveranciers. Zie de inleiding van dit hoofdstuk voor een verduidelijking. Figuur 11 geeft het gecumuleerde tewerkstellingseffect van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening tussen 1995 en Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening evolueert van (1995) naar personen ( 2001). Deze stijging vindt in hoge mate plaats bij het directe (en niet het indirecte) effect. Uit deze cijfers blijkt dat het intrinsieke belang van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening in de Belgische economie toeneemt. Tevens wordt duidelijk dat de groei van deze bedrijfstak niet zozeer tot stand komt dankzij bestellingen uit andere bedrijfstakken. 15 Detailgegevens bevinden zich in Tabel 8 in bijlage. 20

21 De economische dynamiek van de bedrijfstak wordt vooral gekenmerkt door bestellingen vanuit de finale vraag, in het bijzonder de overheid (inkomsten via sociale zekerheid) en de huishoudens. Vooral het aandeel van de overheid neemt aan belang toe. Tussen 1995 en 2001 groeien de inkomsten afkomstig vanuit de sociale zekerheid immers aanzienlijk, en vertalen zich in ongeveer bijkomende werkzame personen. Figuur 11: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, gecumuleerde (directe en indirecte) werkgelegenheidseffect, in aantal werkzame personen en in % van de eigen werkgelegenheid Bedrijfstak Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (nace 85), eigen werkgelegenheid naar aard van afhankelijkheid en eerste niveau van (gecumuleerde werkgelegenheid), 1995, 2000 en 2001, in aantal werkzame personen ste niveau van indirecte werkgelegenheid bij toeleverandiers werkgelegenheid actief voor leveringen aan finale vraag overheid werkgelegenheid actief voor leveringen aan finale vraag van huishoudens werkgelegenheid actief voor leveringen aan finale vraag IZW's werkgelegenheid actief voor leveringen binnen eigen bedrijfstak eigen werkgelegenheid actief voor leveringen 1995 aan andere binnenlandse bedrijfstakken Hiermee is de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening één van de weinig dienstenbedrijfstakken waar het gecumuleerde werkgelegenheidseffect groter is dan de eigen werkgelegenheid. De evolutie van de bedrijfstak wordt immers relatief weinig beïnvloed door de algemene economische gang van zaken, maar eerder door ontwikkelingen binnen de uitgaven van huishoudens en de overheid (sociale zekerheid). 21

22 Hoofdstuk 3 Conclusie 27. Het totale directe en seffect van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening evolueert tussen 1995 en 2001 van naar werkzame personen, wat een meer dan significante stijging is. Vooral de directe werkgelegenheid neemt toe, al wordt ook bij de een stijging genoteerd. Dit is eerder uitzonderlijk is in de recente Belgische economie. Dit betekent dat bijna één op de acht in België werkzame persoon direct of indirect een band heeft met de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Ook de arbeidsintensiteit van de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening stijgt tussen 1995 en 2001 licht. Wordt ook de opgenomen dan vertegenwoordigt de som van directe en indirecte arbeidsintensiteit 20,0 personen in 1995 en 21,0 werkzame personen in Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect bestaat uit de eigen werkgelegenheid niet actief voor bestellingen door andere binnenlandse bedrijfstakken en het eerste niveau van bij toeleveranciers. Het betreft zowel werkgelegenheid in de eigen bedrijfstak als bij toeleverende bedrijfstakken, en geeft het netto werkgelegenheidseffect aan dat door de economische activiteit van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening tot stand komt. Het gecumuleerde werkgelegenheidseffect van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening stijgt van (1995) naar personen (2001). De onderzochte bedrijfstak is één van de weinige bedrijfstakken in de Belgische economie waar het gecumuleerde werkgelegenheidseffect stijgt dankzij de toename van de eigen directe werkgelegenheid. De evolutie van de bedrijfstak wordt immers relatief weinig beïnvloed door de algemene economische gang van zaken, maar eerder door ontwikkelingen binnen de uitgaven van huishoudens en de overheid (sociale zekerheid) bestemd voor medische dienstverlening. 22

23 Hoofdstuk 4 Bijlage A: gedetailleerde tabellen 29. De toeleverende bedrijfstakken worden in volgende categorieën samengevat. Indeling van toeleverende bedrijfstakken grondstoffen: NACE24+33 Chemie; medische instrumenten energie: NACE23+40:41 Aardolieraffinaderijen; elektriciteitbedrijven en waterbedrijven Banken en verzekeringen inclusief ondersteunende diensten; software, O&O en zakelijke uitbestede diensten: NACE65-74 dienstverlening inclusief interim-arbeid Klein- en groothandel, horeca, vervoer over water en luchtvaart; vervoersondersteunende diensten handel en transport: NACE50:63 andere industrie + bouw: andere NACE<50 Andere industriële bedrijfstakken niet-marktdiensten: andere NACE>74 Andere dienstenbedrijfstakken vanaf NACE75 (overheid) 23

24 Tabel 2 geeft de belangrijkste macro-economische kenmerken van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening uitgedrukt in lopende prijzen. Tabel 2: Belangrijkste kenmerken van de Belgische gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995 tot 2003, in miljoen euro (lopende prijzen) en aantal werkzame personen (bron: Nationale Rekeningen 16 ) output , , , , , , , , ,5 intermediair verbruik 6.551, , , , , , , , ,7 intermediair verbruik binnenlands intermediair verbruik buitenlands bruto toegevoegde waarde , , , , , , , , ,8 beloning van werknemers 7.808, , , , , , , , ,2 netto exploitatieoverschot en gemengd inkomen van zelfstandigen 3.211, , , , , , , , ,1 verbruik van vaste activa (afschrijvingen) 871,6 941,5 989, , , , , , ,0 werkzame personen werknemers zelfstandigen Gegevens gedownload van Belgostat in juli De gegevens voor 2003 zijn geschat volgens voorlopige methodes en kunnen nog (licht) wijzigen. 24

25 Tabel 3: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, overzicht van directe en, in aantal werkzame personen aantal % kolom % rij multiplicator aantal % kolom % rij multiplicator aantal % kolom % rij multiplicator Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak ,9% 100,0% 1, ,6% 119,2% 1, ,6% 125,6% 1,00 Werkgelegenheidseffect bij Belgische toeleveranciers ,5% 100,0% 0, ,4% 103,9% 0, ,6% 111,8% 0,14 Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door eigen werkzame personen ,7% 100,0% 0, ,4% 103,3% 0, ,2% 107,2% 0,15 Werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen door toegeschreven werkzame personen bij toeleveranciers ,9% 100,0% 0, ,6% 97,5% 0, ,7% 106,2% 0,02 Totaal ,1% 100,0% 0, ,4% 103,1% 0, ,4% 109,2% 0,31 Totaal directe en indirecte werkgelegenheid ,0% 100,0% 1, ,0% 115,0% 1, ,0% 121,3% 1,31 25

26 Tabel 4: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, eigen werkgelegenheid en eerste niveau van indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak Indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers grondstoffen: NACE energie: NACE23+40: uitbestede diensten: NACE handel en transport: NACE50: andere industrie + bouw: andere NACE< niet-marktdiensten: andere NACE> Totaal Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen via consumptieve bestedingen bij toeleveranciers (alle niveaus) via consumptieve bestedingen in onderzochte bedrijfstak (alle niveaus) Totaal Som van directe en 1ste niveau van Het eerste niveau van indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers betreft de bedrijfstakken die direct aan de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening leveren. Bij het consumptie-effect betreft het bedrijfstakken die direct aan de finale vraag van huishoudens leveren. Zie Tabel 7 op pagina 29 voor de concrete berekening. 26

27 Tabel 5: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, som van directe en seffect (alle niveaus) bij toeleveranciers en via consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen Werkgelegenheid in onderzochte bedrijfstak Indirect werkgelegenheidseffect bij toeleveranciers grondstoffen: NACE energie: NACE23+40: uitbestede diensten: NACE handel en transport: NACE50: andere industrie + bouw: andere NACE< niet-marktdiensten: andere NACE> Totaal Indirect werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen via consumptieve bestedingen bij toeleveranciers (alle niveaus) via consumptieve bestedingen in onderzochte bedrijfstak (alle niveaus) Totaal Som van directe en 1ste niveau van Tabel 5 geeft het totale seffect, dus de som van het eerste en alle hogere niveaus van toelevering inclusief de leveringen aan de finale vraag van huishoudens. 27

28 Tabel 6: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, (directe) arbeidsintensiteit van de onderzochte bedrijfstak en van toeleverende bedrijfstakken naar aard van de toelevering, in aantal werkzame personen per miljoen euro output, output in prijzen van onderzochte bedrijfstak 14,79 15,84 16,06 grondstoffen: NACE ,40 3,06 3,08 energie: NACE23+40:41 2,42 1,70 1,77 uitbestede diensten: NACE ,13 8,23 7,73 handel en transport: NACE50:63 9,53 8,24 8,13 andere industrie + bouw: andere NACE<50 6,93 7,00 7,27 niet-marktdiensten: andere NACE>74 20,35 22,96 22,71 De arbeidsintensiteit van een bedrijfstak geeft het aantal werkzame personen per miljoen euro output. De output is uitgedrukt in prijzen van 2000 om een correcte vergelijking mogelijk te maken. 28

29 Tabel 7: Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1995, 2000 en 2001, berekening van het werkgelegenheidseffect via consumptieve bestedingen, in euro (lopende prijzen en prijzen van 2000) en aantal werkzame personen consumptieve bestedingen S14, in mio, in lopende prijzen consumptieve bestedingen S14, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, eerste niveau, in werkzame personen werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, 2 de en hogere niveaus, in werkzame personen werkgelegenheidseffect door consumptieve bestedingen S14, alle niveaus, in werkzame personen arbeidsintensiteit consumptieve bestedingen, in lopende prijzen 15,02 12,68 12,47 6 arbeidsintensiteit consumptieve bestedingen, in prijzen van ,51 12,68 12,52 7 aandeel inkomen ontstaan in onderzochte bedrijfstak / totale primaire inkomen S14 80,24% 81,52% 81,43% 8 aandeel netto beschikbaar inkomen / primair inkomen 80,37% 78,69% 78,71% 9 aandeel consumptieve uitgaven / totale uitgaven 62,90% 62,68% 61,56% 10 aandeel consumptieve uitgaven / primaire inkomen 40,56% 40,21% 39,46% 11 inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) ontstaan in onderzochte bedrijfstak, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak, in mio, in prijzen van inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 afkomstig uit onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen aandeel andere bedrijfstakken in werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen S14, in % werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken ,92% 90,32% 90,07%

30 inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) ontstaan bij toeleveranciers van onderzochte bedrijfstak, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak, in mio, in prijzen van inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen inkomen S14 ontstaan bij toeleveranciers onderzochte bedrijfstak besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen aandeel andere bedrijfstakken in werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen S14, in % 91,92% 90,32% 90,07% 24 werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen toeleveranciers, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken totaal inkomen S14 (werknemers en zelfstandigen) onderzochte bedrijfstak direct en indirect, in mio, in lopende prijzen totaal inkomen S14 onderzochte bedrijfstak direct en indirect, in mio, in prijzen van totaal inkomen S14 direct en indirect besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in lopende prijzen totaal inkomen S14 direct en indirect besteed aan consumptieve uitgaven, in mio, in prijzen van totaal werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen direct en indirect, in aantal werkzame personen totaal werkgelegenheidseffect consumptieve bestedingen direct en indirect, in aantal werkzame personen bij andere bedrijfstakken De berekening van het seffect via consumptieve bestedingen verloopt in verschillende stappen: Het seffect en de arbeidsintensiteit voor alle consumptieve bestedingen van huishoudens worden in rijen 1 tot 7 berekend. Rijen 8 tot 11 gaan na welk aandeel van het inkomen van huishoudens ontstaan in de onderzochte bedrijfstak aan consumptie besteedt wordt. Rijen 12 tot 18 berekenen het inkomen van huishoudens ontstaan in de onderzochte bedrijfstak en vertalen het aan de hand van de arbeidsintensiteit van de finale vraag van huishoudens in het seffect. De analoge bewerking voor de toeleveranciers wordt in rijen 19 tot 25 ontwikkeld. Het geheel wordt in rijen 26 tot 31 samengevat. 30