BoekStart. Handleiding training. Voorleescoördinator in de kinderopvang

Transcriptie

1 BoekStart Handleiding training Voorleescoördinator in de kinderopvang

2 BoekStart Handleiding training Voorleescoördinator in de kinderopvang 1

3 TRAININGSMAP TRAININGSMAP

4 dleiding training ractief voorlezen in de kinderopvang Trainersmap Voorleescoördinator in de kinderopvang Ontwikkeld in opdracht van Stichting Lezen door Moniek Sanders (ABC Onderwijsadviseurs) aangepaste versie april 2014 training Interactief voorlezen in de kinderopvang aan 0-4 jarigen is ontwikkeld door Elly van der Linden, Bureau Leesbevordering & Taalstimulering 0-7 jr, in opdracht van Stichting Lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. Beide opdrachtgevers voeren de landelijke organisatie van BoekStart uit in het kader van Kunst van Lezen in opdracht van het ministerie van OCW. 2

5 Inhoudsopgave Inleiding 4 Algemeen Leeswijzer 6 Opbouw training Trainers en Voorleescoördinatoren (schema) 7 Opdracht voor Bibliotheekmedewerkers voorafgaand aan de training 15 Agenda dag 1 training Bibliotheekmedewerkers 16 Opdracht na dag 1 17 Agenda dag 2 training Bibliotheekmedewerkers 18 DRAAIBOEK TRAINING VOORLEESCOÖRDINATOR Zakelijke informatie 19 Huiswerkopdracht vooraf 19 Dagdeel 1 20 Dagdeel 2 24 Dagdeel 3 28 Bijlagen 31 I Inschrijfformulier training Voorleescoördinator in de kinderopvang 32 II Deelnemerslijst 33 III Opdracht Zoek iemand die 36 IV Basisdoelen op A4-tjes voor opdracht indeling 38 V Pedagogische uitgangspunten kinderdagverblijven 43 VI Dit is Dalton 53 VII Goed leesvoorbeeld doet goed volgen 56 VIII Reader training Bibliotheekmedewerkers 58 IX Hand-out PowerPoint Bibliotheekmedewerkers 59 X Curriculum voor de allerjongsten - het jonge kind oktober Foto s leesomgeving 70 Gebruikte literatuur/bronnen 71 3

6 Inleiding Trainer voorleescoördinator De kinderopvang heeft een belangrijke taak in de ontwikkeling van de literaire competentie en leesmotivatie bij kinderen van nul tot vier jaar. Aandacht voor boeken, lezen en voorlezen in de kinderopvang is dan ook van grote betekenis. In opdracht van Stichting Lezen voert TNS-NIPO elke vier jaar een onderzoek uit naar voorlezen in de kinderopvang. Het laatste onderzoek heeft in 2012 plaatsgevonden. Stichting Lezen signaleert dat voorlezen in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven steeds professioneler en bewuster wordt gedaan. Van zowel medewerkers als leidinggevenden weet en vindt 90 tot 95% dat voorlezen heel belangrijk is. Toch is op zo n 10% van de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven voorlezen nog geen dagelijkse routine - bij baby s tot 1 jaar is dat zelfs bijna een kwart. Het belang van voorlezen moet daarom benadrukt blijven worden, zeker ook omdat sommige aspecten - die volgens Stichting Lezen bijdragen aan een effectief voorleesklimaat - door de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen als minder belangrijk worden beoordeeld, bijvoorbeeld de waarde van ouderbetrokkenheid en de noodzaak om de routine van voorlezen mogelijk te maken door structureel aandacht te besteden aan voorlezen. En dan niet alleen op papier, in een beleidsplan (dat doet een ruime meerderheid), maar ook in de praktijk door een voorleescoördinator aan te stellen die het voorlezen een vaste plek geeft in het dagprogramma. Om voorlezen meer aandacht te geven heeft skon kinderopvang in 2006 de training Voorleescoach in de kinderopvang ontwikkeld, in samenwerking met Stichting Lezen, Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), Sardes, Biblioservice Gelderland (nu Rijnbrink Groep) en Leeskraam. Vanaf 2006 is de training verschillende keren per jaar binnen skon verzorgd. Met enige regelmaat zijn pedagogisch medewerkers van andere kinderopvangorganisaties aangeschoven bij de trainingen. Externe trainingen zijn niet gegeven, wel workshops voor andere organisaties. Het leesbevorderingsprogramma BoekStart richt zich ook op de kinderopvang. BoekStart is ontwikkeld door Stichting Lezen en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, en is onderdeel van het programma Kunst van Lezen. BoekStart heeft als doel kinderen via de kinderopvang in aanraking te brengen met boeken en voorlezen door het versterken van de relatie tussen de Bibliotheek en de kinderopvang, en het verbeteren van het voorleesklimaat op de kinderopvang. In het kader van BoekStart is de training Voorleescoach herijkt in Het doel van deze training is Bibliotheekmedewerkers uit de verschillende provincies op te leiden tot trainers, die op hun beurt voorleescoördinatoren van kinderopvanglocaties per regio opleiden. Een voorleescoördinator zorgt er voor dat het voorlezen een structurele plek krijgt binnen beleid en uitvoering in de instelling. Het onderzoek van TNS-NIPO naar voorlezen in de kinderopvang uit 2012 laat zien dat BoekStart in de kinderopvang juist op de onderdelen ouderbetrokkenheid en voorleescoördinatie uitkomst kan bieden. 4

7 Voor deze training is gebruikgemaakt van het trainingsmateriaal van skon en de ervaringen die de trainer van skon, Mariette Helmig, met de training heeft opgedaan. Bij het ontwikkelen van deze training is ook dankbaar gebruikgemaakt van de kennis en expertise van de andere leden van de klankbordgroep, te weten: Ingrid Bon (Rijnbrink Groep) Marijke Bos (projectleider BoekStart, Stichting Lezen) Margriet Chorus (publicist/onderzoeker leesbevordering) Julienne van den Heuvel (projectleider BoekStart, Sectorinstituut Openbare Bibliotheken) Truuske Sanders (Sectorinstituut Openbare Bibliotheken t/m 2012) Voor de aanpassing van het materiaal zijn de ervaringen met de eerste vier trainingsgroepen verwerkt, met bijzondere dank aan Marion Bolte en Mignon van Ophuizen van Cubiss en Gertruud Beemster van ProBiblio voor het delen van hun ervaringen. We hopen met de opleiding tot voorleescoördinator nieuwe mogelijkheden te creëren voor de opzet en uitvoering van het (voor)leesbeleid in de kinderopvang en daarmee positief bij te dragen aan de literaire competentie en leesmotivatie van jonge kinderen. 5

8 Leeswijzer Handleiding Training Voorleescoördinator in de kinderopvang De map bestaat uit 3 onderdelen: Trainingsmap Dit is het materiaal voor de trainers. Op p. 3 vind je de inhoudsopgave. Het algemene deel is het materiaal van de train-de-trainer-dagen (p. 6 t/m 18); beginnend met de opbouw van de training in een schema, gevolgd door opdrachten en agenda van de train-de-trainer-dagen. Draaiboek training voorleescoördinator (p. 19 t/m 33) is het draaiboek voor de trainers. In dit draaiboek vind je de opzet en werkwijze van de dagdelen uitgeschreven. Via de link zijn alle materialen, formulieren, powerpointpresentaties etc. te downloaden, zodat je er als Bibliotheek bijvoorbeeld je eigen logo op kunt zetten en je het materiaal op maat kunt maken voor je eigen cursusgroep. Bijlagen (vanaf p. 34, verder niet genummerd): formulieren, opdrachten om uit te delen en artikelen met achtergrondinformatie voor de trainers. In de reader/literatuurlijst achterin zijn voor de geïnteresseerden nog verwijzingen naar andere achtergrondinformatie opgenomen. De meest actuele bronnen zijn boekstartpro.nl en lezen.nl. Cursusmap Dit is het materiaal voor de cursisten: de pedagogisch medewerkers. Het materiaal is chronologisch geordend per bijeenkomst (3 bijeenkomsten). Inhoudsopgave zit voorin. De cursusmap is ook als los katern te bestellen. Bijlagen Dit zijn de bijlagen voor de cursisten: de pedagogisch medewerkers. De materialen achter tabblad 2 en 3 vormen samen de map voor de training van de pm ers. Zie inhoudopgave in cursusmap. In de bijlagen zitten de hand-outs van de powerpoints, een voorbeeld voorleesplan ( een overzicht van aanbieders van digitale prentenboeken en 2 achtergrondartikelen voor de pm ers. Verplichte literatuur voor trainers en pm ers is de publicatie Voorlezen gaat zó. (zie titelbeschrijving in de map). 6

9 Opbouw training Bibliotheekmedewerkers en Voorleescoördinatoren (schema) Training Bibliotheekmedewerkers opleiders Doelgroep Hbo-geschoolde Bibliotheekmedewerkers die voldoende trainingservaring hebben en bij voorkeur bekend zijn met de kinderopvang. Doel Doel van de training: De Bibliotheekmedewerkers zijn na het volgen van de training in staat om pedagogisch medewerkers van kinderopvanginstellingen op te leiden tot voorleescoördinator Kennis Ze beschikken over kennis van de doelen en de organisatie van de kinderopvang Ze weten welke plaats voorlezen zou moeten hebben in de kinderopvang Zij zijn zich bewust van de mogelijkheden die er zijn om leesbeleid te borgen in de kinderopvang en de rol van de leidinggevende hierin Ze zijn op de hoogte van de mogelijkheden om activiteiten rond voorlezen op te zetten in het eigen gebied, evt. in samenwerking met andere partners (gemeente, begeleidingsdienst, educatieve instellingen etc) Ze kennen de programma s BoekStart voor baby s en BoekStart in de kinderopvang Vaardigheden Ze zijn in staat pedagogisch medewerkers te enthousiasmeren voor het opzetten van voorleesbeleid binnen de eigen locatie en kunnen de pedagogisch medewerkers hierbij ondersteunen waar nodig 7

10 Dag 1 Tijd Inhoud Werkvorm Benodigdheden uur Algemene introductie Kennismaking Doel van de training Intake: inschrijfformulier en contact leidinggevende Zoek iemand die - coöperatief Plenair bespreken Formulier Zoek iemand die Overzicht opbouw van de training Inschrijfformulier Deelnemerslijst uur De kinderopvang: wetgeving en praktijk: dagopvang 0-4 jaar (en buitenschoolse Plenair korte informatie + navragen wat is geobserveerd Artikel uit Het Jonge Kind over het Pedagogisch kader PowerPoint opvang 4-12 jaar) uur Toelichting op dagdeel voor de pedagogisch medewerkers Plenair Doornemen van de indeling van de cursistenmap met de Cursistenmap Prentenboek dat de deelnemers zelf hebben meegenomen deelnemers. Focus op dagdeel 1. Maken van een eigen kennismakings opdracht of het delen van een ervaring met zo n opdracht uur De vier ontwikkelingsgebieden van Riksen-Walraven De deelnemers selecteren (een fragment uit) een favoriet leesboek/ prentenboekdat ze (al dan niet met een inleiding) voorlezen aan hun cursisten. Laat hen bedenken hoe ze dat gebruiken als opening van de training. PowerPoint van de training Bijlage pedagogische visies + Dalton uur LUNCHPAUZE uur De vier ontwikkelingsgebieden + de literaire competentie koppelen aan voorleesactiviteiten Plenaire uitwisseling van de mogelijkheden 8

11 uur Kinderboeken selecteren: uitwisseling van werkwijze en tips Plenair Opdracht en lijst uit cursistenmap uur Voorlezen: uitwisseling van geschikte boeken en bronnen uur De leesomgeving in de kinderopvang a.d.h.v. eigen voorbeelden en bestaande voorbeelden; hoe kan de leesomgeving (beter) benut worden? Uitwisseling in groepen Noteren op flaps; deze worden centraal verzameld en achteraf uitgewerkt door de trainer en toegestuurd. Dit onderdeel wordt voor de pedagogisch medewerkers tijdens het tweede dagdeel verzorgd. In groepjes Vervolg plenair Bronnenlijst uit de map Eigen kennis van de deelnemers Flaps Foto s leesomgeving Voorlezen gaat zo, blz uur Evaluatie en afsluiting Plenair Opdracht huiswerk Dag 2 Tijd Inhoud Werkvorm Benodigdheden uur Uitwisselen huiswerk; ideeën opdoen en tips geven en krijgen van elkaar Plenair 9

12 uur Toelichting op vervolg dagdeel 2 en 3 van de training Voorleescoördinator: Fragment uit film Interactief voorlezen bekijken. (Voorbeeld van een digitaal prentenboek bekijken) Ouderbetrokkenheid Wat kunnen laaggeletterde ouders doen? Info van site BoekStart En verwijzen naar de VoorleesExpress als mogelijkheid voor kinderen om thuis voorgelezen te worden als de ouders dat niet/minder goed kunnen samen het voorbeeldplan bekijken Plenair Plenair met PowerPoint, interactief Cursistenmap Film Interactief voorlezen Voorbeeld van een digitaal prentenboek PowerPoint Internetaansluiting om samen www. leesplan.nl te kunnen bekijken uur PAUZE uur Vervolg Hoe enthousiasmeer je pedagogisch medewerkers om een voorleesplan voor de eigen instelling op te zetten? + oefenen met invullen Internet uur Maken van een sociale kaart met de pedagogisch medewerkers. Plenair in een uitwisseling Op de flap worden in algemene benamingen de instellingen genoemd die de deelnemers inbrengen. Flap Voorbeeld sociale kaart uur Evaluatie en afsluiting Plenair in een ronde Zachte bal 10

13 Training pedagogisch medewerkers voorleescoördinatoren Doelgroep Pedagogisch medewerkers die affiniteit hebben met voorlezen en hier een centrale rol in willen vervullen binnen de eigen instelling. Voorwaarde voor deelname is minimaal 1 jaar werkervaring in de kinderopvang en enige kennis van jeugdliteratuur. Doel Doel van de training: deelnemers zijn na de training opgeleid tot voorleescoördinator in de kinderopvang. Kennis De deelnemers beschikken na afloop van de training over basiskennis van jeugdliteratuur voor de doelgroep 0 4-jarigen Vaardigheden De deelnemers zijn na afloop van de training in staat om: in samenspraak met de leidinggevende (en binnen het kader van de eigen organisatie) het (voor)leesbeleid op te zetten voor de eigen locatie praktische uitvoering te geven aan dit beleid collega s te enthousiasmeren en het voorlezen levend te houden binnen de instelling ouders te informeren (en te enthousiasmeren) een samenwerkingsverband met de Bibliotheek en andere cultureel-educatieve instellingen in de eigen regio op te zetten 11

14 Dagdeel 1 Tijd Inhoud Werkvorm Benodigdheden uur Kennismaking Voorlezen van een (interactief) prentenboek van de trainer Zoek iemand die (interactief) Prentenboek naar eigen keuze Werkblad Zoek iemand die uur Uitreiken van de trainingsmaterialen Toelichting op de training Plenair Per cursist een trainingsmap en een exemplaar van Voorlezen gaat zó. (door de deelnemers zelf aan te schaffen) uur Het belang van voorlezen in de kinderopvang De vier ontwikkelings gebieden van Riksen-Walraven + de literaire competentie, gekoppeld aan concrete situaties en boeken Plenair: Interactief in combinatie met presentatie door trainer PowerPoint 1 Verzameling prentenboeken Tape/afplakband om een kwadrant op de vloer af te plakken Achtergrond informatie: specifieke pedagogische uitgangspunten (zie bijlage) uur Samen een boek lezen Prentenboek uur Pauze uur Voorlezen aan jonge kinderen en selecteren van kinderboeken In tweetallen Plenaire terugkoppeling Verzameling prentenboeken Criterialijst Overzicht van bronnen uur Terugkoppeling lijst met eigen Individueel en in een groepje Meegenomen huiswerkopdracht boekenvoorraad Boekenbudget Plenair uur BoekStart Plenair PowerPoint van BoekStart Filmpje uur Toelichting huiswerk Plenair Huiswerkopdracht Enige voorbeelden van foto s leesomgeving Vragenlijst leesbeleid eigen instelling Voorbeeld voorleesplan Leesopdracht uit Voorlezen gaat zo: hfdst. 1 Boeken uur Evaluatie en afsluiting 12

15 Dagdeel 2 NB Zorg voor een cursusruimte met voor elk tweetal een computer of laptop met internetverbinding Tijd Inhoud Werkvorm Benodigdheden uur De leesomgeving Vanuit een uitwisseling naar tips Foto s van de deelnemers Foto s uit de trainersmap (zie bijlage) uur Interactief voorlezen theoretisch kader Plenair: Interactief in combinatie met presentatie door trainer PowerPoint 2 Fragment uit film van de training Interactief voorlezen in de kinderopvang uur Pauze uur Digitale prentenboeken: theoretisch kader Interactief in combinatie met presentatie door trainer Voorbeeld van een digitaal prentenboek (zie suggesties of zelf selecteren) uur Bespreken aan de hand van huiswerk eigen instelling en voorbeeld voorleesplan naar: hoe maak ik een voorleesplan voor mijn eigen locatie? Internetaansluiting i.v.m. de website Invullijstje aan de hand van vragenlijst eigen instelling: welke acties moet ik nog ondernemen om te komen tot een voorleesplan? uur Toelichting huiswerk + maatjes vormen Plenair Huiswerkopdracht Maak een eigen leesplan En leesactiviteiten Leesopdracht uit Voorlezen gaat zo: hfdst. 2 Leesomgeving + hfdst. 6 Voorlezen in het pedagogisch beleidsplan uur Evaluatie en afsluiting Zacht balletje Parkeerflap 13

16 Dagdeel 3 Tijd Inhoud Werkvorm Benodigdheden uur Motivatie en noodzaak om met een voorleesplan te werken Voorlezen en moraal bespreken (planmatig werken) Prentenboek Een gat in mijn emmer (Ingrid & Dieter Schubert) a.d.h.v. een prentenboek uur Terugkoppeling voorleesplan per instelling: In tweetallen en plenair Het voorbeeld voorleesplan Het (voorlopige) Het proces voorleesplan van elke Het voorleesplan zelf (het product) pm er van de eigen instelling Ervaringen en tips uitwisselen Wat heeft nog aandacht nodig? De rol van de voorleescoördinator uur Pauze uur Ouderbetrokkenheid Plenair informatie In tweetallen een (voorbeeld) Draaiboek ouderavond ouderavond voorbereiden uur Sociale kaart leesbevorderende Interactief plenair Flap-over met stiften activiteiten samenstellen uur Wat is nog nodig? Jaarlijkse netwerkbijeenkomst Nieuwsbrief Mailinglist uur Evaluatie en afsluiting Schriftelijk evaluatieformulier Zacht balletje Parkeerflap Feestelijke afsluiting met uitreiking certificaten Certificaten 14

17 Jaarlijkse netwerkbijeenkomst (eerste keer niet langer dan 6 maanden na de training) Tijd Inhoud uur Uitwisselen, ervaringen en tips op bijvoorbeeld de volgende onderwerpen: voorleesplan/voorleesbeleid jaarkalender de sociale kaart ouderbetrokkenheid ouderavond enthousiasmeren van collega s Opdracht voor Bibliotheekmedewerkers voorafgaand aan de training 1 Zoek contact met een kinderopvanginstelling in de regio en vraag of u ter oriëntatie op deze training een werkbezoek mag brengen. Naast algemene informatie over de kinderopvanginstelling en de plek van (voor)lezen binnen deze instelling is het ook interessant om een (deel van een) ochtend in de groep te mogen observeren. Noteer wat opvalt met betrekking tot: Meubilair Inrichting Collectie boeken in de groep(en) Aanwezigheid van digitale mogelijkheden in de groepen Het pedagogisch klimaat Het dagritme dat gehanteerd wordt De communicatie tussen de pedagogisch medewerker en de kinderen 2 Maak zo mogelijk foto s van de leesomgeving: inrichting van een leeshoek, opstelling van de boeken. (NB i.v.m. privacy-wetgeving is het maken van foto s waar kinderen op staan niet altijd toegestaan. Vraag even vooraf aan de leidinggevende of fotograferen een probleem is. Sommige instellingen hebben hier met ouders al afspraken over. In ieder geval mogen foto s nooit gepubliceerd worden zonder toestemming van ouders.) 3 Neem een voorleesboek voor de leeftijd 0-4 jaar mee, dat goed te gebruiken is voor interactief voorlezen en dat u zelf wilt gebruiken in de training voor de pedagogisch medewerkers. 15

18 Agenda dag 1 training Bibliotheekmedewerkers uur Algemene introductie Kennismaking Doel van de training Intake uur De kinderopvang: wetgeving en praktijk uur Toelichting op dagdeel voor de pedagogisch medewerkers Maken van een eigen kennismakingsopdracht uur De vier ontwikkelingsgebieden van Riksen-Walraven uur LUNCHPAUZE uur De vier ontwikkelingsgebieden + de literaire competentie koppelen aan voorleesactiviteiten uur Kinderboeken selecteren: uitwisseling van werkwijze en tips uur Voorlezen: uitwisseling van geschikte boeken en bronnen uur De leesomgeving in de kinderopvang uur Evaluatie en afsluiting 16

19 Opdracht na dag 1 1 Start de voorbereidingen om te komen tot de organisatie van de training in het eigen gebied (locatie, zaal, apparatuur, deelnemende instellingen, data etc.). 2 Oriënteer je op het netwerk in de buurt/plaats waar de training plaats zal vinden wat is er vanuit de Bibliotheek en evt. andere instellingen (scholen, onderwijsadviesdienst, gemeente, musea, kinderboerderij) te doen rondom lezen, of waar zijn voorleesactiviteiten aan te koppelen? 3 Kijk het trainingsmateriaal door, zodat je eventuele vragen volgende keer kunt stellen. 17

20 Agenda dag 2 training Bibliotheekmedewerkers uur Opening en welkom Uitwisselen huiswerk; ideeën opdoen en tips geven en krijgen van elkaar Vragen over trainersmaterialen dagdeel 1 t/m dagdeel uur Toelichting op vervolg dagdeel 2 en 3 van de training: Interactief voorlezen Digitale prentenboeken Ouderbetrokkenheid Wat kunnen laaggeletterde ouders doen? samen het voorbeeldplan bekijken uur korte pauze uur Vervolg Zelf inloggen en uitproberen Hoe enthousiasmeer je pedagogisch medewerkers om een voorleesplan voor de eigen instelling op te zetten? uur Maken van een sociale kaart met de pedagogisch medewerkers uur Evaluatie en afsluiting 18

21 Deel I Draaiboek training voorleescoördinatoren Zakelijke informatie Vooraf informatie verzamelen over deelnemende instelling middels inschrijfformulieren Aantal deelnemers: 8-12 Uitnodiging en Huiswerkopdracht: 2 weken voor de eerste trainingsdatum versturen Trainingsmappen voor alle deelnemers klaarmaken Tussen de drie bijeenkomsten zitten 2 tot 4 weken Verplichte literatuur: Voorlezen gaat zó. Tips en ervaringen uit de praktijk van peuterspeelzalen, kinderdagverblijven, gastoudergezinnen en buitenschoolse opvang. Margriet Chorus en Irma van Welzen, Uitgeverij SWP Amsterdam/Nederlands Jeugdinstituut Utrecht, De deelnemers schaffen dit zelf aan Huiswerkopdracht vooraf De deelnemers krijgen minimaal 2 weken voor de eerste bijeenkomst een uitnodigingsbrief. Vraag hen in deze brief de inventarisatielijst van boeken in de eigen instelling te maken en deze lijst de eerste keer mee te nemen. 19

22 Dagdeel 1 Voorbereiding Stal de verzameling prentenboeken op een aantrekkelijke manier uit op een of meer tafels. Breng geen ordening aan, de deelnemers gaan halverwege de ochtend zelf aan de slag met het selecteren van boeken. Maak in het midden van de ruimte op de vloer een kwadrant met in elk vierkant een gekleurd vel met de basisdoelen: 1. Emotionele veiligheid, 2. Persoonlijke competenties, 3. Sociale competenties, 4. Normen en waarden, en 5. Literaire competentie staat in een vierkant in het midden. Controleer de internetaansluiting i.v.m. het bekijken van de website uur Opening Kennismaking 1 Voorlezen van een (interactief) prentenboek van de trainer Als opwarmertje leest de trainer uit een prentenboek voor of laat een interactief prentenboek zien. Licht toe waarom juist dit prentenboek is gekozen (bijvoorbeeld: geschikt voor hele jonge kinderen, je kunt er een mooie verteltafel mee inrichten omdat er veel attributen bij zijn, kinderen vinden het heel spannend, ). Dit onderdeel is voorbereid op de train-de-trainersdag. 2 Zoek iemand die Als kennismakingsactiviteit wordt gebruikgemaakt van een actieve werkvorm, waar de trainer aan meedoet. Elke deelnemer krijgt een Werkblad Zoek iemand die Op dit werkblad staan 10 vragen. De deelnemers krijgen de opdracht zich door de ruimte te begeven en op elke vraag een antwoord te krijgen van een van de andere deelnemers Het antwoord en de naam van de deelnemer worden opgeschreven Spoor de deelnemers aan zoveel mogelijk antwoorden te verzamelen Geef van te voren aan hoeveel tijd er is voor deze opdracht (maximaal 15 minuten) en stop de opdracht na de afgesproken tijd De meeste deelnemers zullen elkaar hebben gesproken en weten nu iets van elkaar. Doe een heel kort voorstelrondje (naam en instelling, waarom deze training?) 20

23 3 Deel tot slot de naamkaartjes uit en vraag iedereen naam + instelling te noteren uur Uitreiking van de trainingsmap Deel de map uit. De deelnemers is vooraf gevraagd het boek Voorlezen gaat zó aan te schaffen Geef aan dat gedurende de training hoofdstukken uit het boekje gelezen worden en het handig is als de deelnemers het boekje elke bijeenkomst bij zich hebben Licht de doelen en de opzet van de training kort toe (p. 10 in de cursusmap) Benadruk dat met de verschillende opdrachten in de drie trainingsdagdelen al gaandeweg aan de invulling van het voorleesplan van de eigen instelling wordt gewerkt Ga na of de doelen passen bij de verwachtingen van de deelnemers. Hebben zij specifieke vragen/problemen waar ze aandacht voor willen in de training? Noteer deze op de parkeerflap Geef aan op welk moment in de training deze zaken aan de orde zullen komen uur Het belang van voorlezen in de kinderopvang De vier ontwikkelingsgebieden van Riksen-Walraven, gekoppeld aan concrete situaties en boeken. Benodigdheden: PowerPoint 1 en verzameling prentenboeken. Neem de dia s van de PowerPoint met de cursisten op interactieve wijze door. Ga na welk belang de deelnemers zelf zien van voorlezen en bespreek vervolgens dia 2. Zijn de deelnemers bekend met het Pedagogisch kader en de vier basisdoelen? Ga vooral in op de betekenis van de vier basisdoelen voor het voorlezen. Het vijfde basisdoel, bezien vanuit leesbevordering, is het ontwikkelen van de literaire competentie: kinderen boeken laten leren kennen. Laat per basisdoel een voorbeeld zien van een prentenboek dat goed bij dat basisdoel past. Leg het prentenboek in het juiste vak van het kwadrant op de vloer. Laat vervolgens de deelnemers in tweetallen een prentenboek van de tafel pakken en samen bespreken bij welk basisdoel dit boek het beste past. Elk tweetal legt minimaal 1 prentenboek in 1 van de vakken. Ga door tot een groot deel van de aanwezige boeken verdeeld is over de kwadranten. De deelnemers zullen ontdekken dat in de meeste boeken aan verschillende basisdoelen gewerkt wordt. Waar het om gaat is dat zij inzicht krijgen in de betekenis van prentenboeken voor het werken aan de basisdoelen in de kinderopvang. Dit is een argument voor de kinderopvanginstellingen om voorlezen als belangrijke activiteit op te nemen in het beleid. NB Sommige kinderdagverblijven werken vanuit specifieke pedagogische uitgangspunten, zoals Montessori of Freinet. Dit kan consequenties hebben voor het voorleesbeleid of de selectie van boeken. Als er deelnemers in de training zijn van instellingen die vanuit zo n visie werken, is het aan te bevelen samen met de deelnemers na te gaan wat dit betekent voor het voorleesbeleid. In de bijlage is een beschrijving opgenomen van verschillende pedagogische visies. 21

24 uur Samen een prentenboek lezen Een korte activiteit als afsluiting: kies een prentenboek van de verzameling op de vloer, liefst een prentenboek waarin het verhaaltje eenvoudig op elke pagina een ontwikkeling laat zien en ergens naartoe werkt (bijvoorbeeld: Kleine muis zoekt een huis). Let erop dat het boek voldoende pagina s heeft om elke deelnemer aan de beurt te laten komen. Geef aan dat jullie in estafette gaan lezen, om de beurt een pagina. Begin zelf met pagina 1, geef het boek door en ga net zo lang door tot het boek uit is uur PAUZE uur Voorlezen aan jonge kinderen en het selecteren van kinderboeken Bespreek dia 14 t/m 22 over het voorlezen aan jonge kinderen. Wijs per leeftijdsgroep op een of meer geschikte boeken uit de verzameling. Voor elke kinderopvanginstelling bestaat de basis voor het voorlezen uit een gevarieerde boekencollectie. Uitgangspunt is dat op elk moment voor alle kinderen een boek gekozen kan worden (zie hfdst. 1 Boeken uit Voorlezen gaat zó). De collectie is de basis voor de dagelijkse praktijk. Daarnaast kunnen altijd boeken geleend worden uit de Bibliotheek. In de meeste kindercentra worden boeken betaald uit budget voor materialen. Bijna nooit is er een apart boekenbudget. Het is echter goed wel een apart bedrag te reserveren voor boeken. Als er eenmaal een basiscollectie is, kan die gemakkelijk bijgehouden worden door jaarlijks minimaal zo n vijf boeken per groep bij te kopen. Dat gaat om een bedrag van 60,- à 70,- per groep. Laat de deelnemers in tweetallen de Opdracht Kinderboeken selecteren maken. Met deze indeling hebben ze in de huiswerkopdracht al kennisgemaakt. Bespreek de uitkomsten kort na. Is de indeling voor alle deelnemers duidelijk? uur Terugkoppeling lijst met eigen boekenvoorraad en boekenbudget Benodigdheden: meegenomen inventarisatielijst (huiswerkopdracht), overzicht van bronnen en opdracht voor deelnemers. Laat de deelnemers nu hun eigen lijst bekijken en vergelijken met de selectie die ze in de vorige opdracht hebben gemaakt. Zijn er categorieën die missen in de eigen instelling? Met welke boeken zouden ze hun collectie willen aanvullen? Wijs de deelnemers op de lijst met bronnen, die ze kunnen raadplegen voor de aanschaf van nieuwe boeken. 22

25 uur BoekStart Benodigdheden: filmpje (dvd te bestellen via de bestellijst van BoekStart) en PowerPoint Boekstart Dia 1 t/m 9 (t/m Taak Bibliotheek) Voor elke deelnemer een BoekStartfolder: Informatie voor professionals Voor elke deelnemer een folder Voorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat? Laat de PowerPoint zien en aansluitend het filmpje. Zijn de deelnemers bekend met BoekStart? Komen ze er op hun instelling mee in aanraking? Deel de folders uit aan de deelnemers uur Toelichting op het huiswerk voor de volgende keer Laat 1 of 2 voorbeelden zien van foto s van een leesomgeving (in bijlage, niet meer, in bijeenkomst 2 wordt hier uitgebreid bij stilgestaan!) zodat de deelnemers weten wat voort soort foto s verwacht worden. Het voorbeeld van een voorleesplan in de kinderopvang zit in de map van de deelnemers. Wijs ze hier even op. Vraag ze het voorleesplan door te nemen en kondig aan dat ze na de volgende keer verder zelf aan de slag gaan met het voorleesplan voor de eigen locatie. In deze bijeenkomst is gewerkt aan de boekenvoorraad van de eigen instelling. Het komen tot een evenwichtige en goede voorraad boeken is al een onderdeel van het voorleesplan. Bespreek met de deelnemers de vragenlijst Voorleesbeleid van mijn instelling. Vraag de deelnemers als huiswerk de vragenlijst voor de eigen instelling in te vullen. Met behulp van deze vragenlijst verzamel je weer informatie voor het voorleesplan. Het volgende onderdeel van het huiswerk is een leesopdracht: hfdst. 1 Boeken uit Voorlezen gaat zó. Vraag de deelnemers tot slot de volgende keer allemaal een boekje voor baby s uit te kiezen dat hen aanspreekt en dat mee te nemen. De volgende keer gaan ze dit aan elkaar laten zien uur Evaluatie en afsluiting Bekijk samen de vragen die op de parkeerflap staan. Welke vragen zijn vandaag aan de orde geweest? Is hier voldoende antwoord op gegeven? Zet een vinkje bij de vragen die voldoende zijn beantwoord. Neem de parkeerflap mee voor de volgende bijeenkomst. Maak een rondje en laat de deelnemers reageren op de volgende vragen: Voldoet de training aan je verwachting? Wat neem je mee van vandaag voor je eigen praktijk? Heb je wensen voor de volgende keer? 23

26 Dagdeel 2 Voorbereiding Zorg voor een cursusruimte waar de deelnemers in tweetallen op een computer met internetverbinding kunnen werken, om samen de website goed in de vingers te kunnen krijgen Neem een zacht balletje mee voor de evaluatie Hang de foto s van de leesomgeving (bijlage) op aan een wand in de cursusruimte Controleer de internetaansluiting i.v.m. het bekijken van de website Controleer de werking van het filmpje Interactief voorlezen Hang de parkeerflap op uur Opening Heet de deelnemers welkom. Ga na of het gelukt is met de huiswerkopdrachten en of iedereen die bij zich heeft. Kijk even samen naar de parkeerflap. Welke vragen zullen naar verwachting vandaag aan de orde komen? De leesomgeving Laat de deelnemers in groepjes van drie de foto s van de leesomgeving bekijken met de bijbehorende opdracht. Geef hen ongeveer 20 minuten de tijd. Bespreek vervolgens plenair wat elk groepje aan de anderen wil laten zien. Leg het belang uit van een stimulerende leesomgeving: Toegankelijk, ook zelf boekjes kunnen pakken Rustig, geen afleiding Een fijne plek om te zitten, vertrouwde omgeving Benoem dit op de foto s van de deelnemers, waar mogelijk. En gebruik de voorbeeldfoto s aan de wand aanvullend hiervoor. Geef in ieder geval informatie over: De opstelling van boeken voor de kinderen zelf in een lage boekenkast Voorlezen in de hele groep Voorlezen in kleine groepjes (persoonlijke aandacht) Een standaard voor het boek, zodat de voorlezer zijn/haar handen vrij heeft Vast tijdstip Het inrichten van een leeshoek (zie ook hoofdstuk 2 Leesomgeving in Voorlezen gaat zó) 24

27 uur Interactief voorlezen theoretisch kader Vertel dat er een aparte training is Interactief voorlezen in de kinderopvang en dat daar in deze training daarom niet diep op wordt ingegaan. Het gaat hier uitsluitend om de grote lijnen van de aanpak. Laat fragment 6 uit de film BoekStart. Interactief voorlezen in kinderopvang 0-4 jarigen zien (= scene Will en Fleur van de film BoekStart, oogjes van de poes en oogjes van Fleur). Vraag de deelnemers welke elementen van het voorlezen hen opvallen, en noteer deze op een flap. Welke ervaring hebben zij zelf met interactief voorlezen? Interactief voorlezen betekent met de kinderen in gesprek gaan over een boek. Het betekent dat je een voorleessituatie creëert als gerichte luister- en denkactiviteit. Voor sommige kinderen is dat wennen als voor hen voorlezen geen vaste gewoonte is. Begin daarom met eenvoudige vragen om af te tasten wat kinderen aankunnen. Bij interactief voorlezen wissel je met de kinderen van gedachten. In het filmpje is Will aan het voorlezen aan Fleur. Elementen van interactief voorlezen die zichtbaar zijn in dit filmpje: Herkennen Taalstimulering Fasen leesontwikkeling (fase 2 boek hanteren en fase 3 gericht op de inhoud, zijn beiden te zien) Presenteer vervolgens de uitgangspunten van interactief voorlezen met behulp van de PowerPoint. Verwijs terug naar het filmpje waar mogelijk. Wijs de deelnemers tot slot op de voorleestips uur Boekjes voor baby s Laat de deelnemers in drietallen werken met de babyboekjes. Om beurten laten ze elkaar hun boekje zien en vertellen waarom dat boekje hen aanspreekt. Laat dia 16 De eerste maanden nog een keer zien (of pak de hand-out erbij) en laat de drietallen samen bespreken welke punten van de dia ze herkennen bij deze boekjes uur PAUZE 25

28 uur Digitale prentenboeken Op Schooltv, Beeldbank zijn digitale prentenboeken te vinden. Ook op is een verzameling digitale prentenboeken te vinden. Bijvoorbeeld: De wiebelebillenboogie (bij dit digitale prentenboek worden ook vragen gesteld aan de luisteraar; dit lokt interactie uit). Laat een digitaal prentenboek naar keuze aan de deelnemers zien. Vraag om reacties. Wat ziet men als voordeel van digitale prentenboeken, naast het voorlezen van boeken? Benoem in ieder geval: Geluid Onverwachte beelden en effecten Zijn zelf te maken Eenvoudig te vermenigvuldigen zodat kinderen er tegelijk zelf mee kunnen werken Op het web, dus ook thuis toegankelijk Verbanden leggen tussen beeld, geluid en geschreven taal (vb woordenschat) Interactie mogelijk Zie ook De computer leest voor. Een kansrijke vernieuwing in kleuterklassen (Daisy, Smeets en Bus, 2009): Digitale prentenboeken zijn een goede voorbereiding op het leren lezen Kinderen leren m.b.v. geanimeerde prentenboeken in een half uur 5 à 6 nieuwe woorden (t.o. gemiddeld 2 à 3 per dag) Het leereffect van digitale prentenboeken is groot Geanimeerde beelden van gebeurtenissen zijn een stimulans voor de woordenschat (dit gold in dit onderzoek voor kinderen met een hoog taalniveau, voor kinderen met een laag taalniveau is dit niet aangetoond) Welke faciliteiten hebben de kindercentra waar de deelnemers werken voor het gebruiken van digitale prentenboeken? Is er een digibord of een beamer om mee te projecteren? Zijn er computers met internetaansluiting waar ook peuters gebruik van kunnen maken? Zijn er laptops, ipads of andere tablets beschikbaar? Kijk ook op voor de belangrijkste resultaten uit wetenschappelijk onderzoek naar het leesgedrag, de leesvaardigheid en de leesmotivatie. 26

29 uur Het maken van een voorleesplan Bespreek het huiswerk met de deelnemers. Lukte het om de vragenlijst over de eigen instelling in te vullen? Wat heeft dit opgeleverd? Bekijk samen het voorbeeld voorleesplan. Wat valt de deelnemers op? Welke elementen uit dit voorbeeld zouden ze ook willen gebruiken en welke juist niet? Waarom? Wat is nog nodig om tot een voorleesplan van de eigen instelling te komen? Geef de deelnemers voldoende denktijd om dit op een rij te kunnen zetten. Laat dit resulteren in de opdracht, waarbij ze aangeven welke acties ze nog moeten ondernemen om te komen tot een voorleesplan. Bekijk op ook (mogelijke) projecten die in kinderdagverblijven kunnen worden opgezet. Zijn er deelnemers die al ervaring hebben met deze of vergelijkbare projecten? Wijs de deelnemers er tot slot op dat ze voordat ze een voorleesplan maken met een login moeten aanmaken. Alleen dan wordt de informatie die je als gebruiker invoert ook bewaard uur Licht het huiswerk toe Geef aan dat er met maatjes gewerkt gaat worden en dat die maatjes na afloop van de cursus nog contact met elkaar kunnen houden over de voortgang van het voorlezen in de eigen instelling. Minimaal jaarlijks zal er door de Bibliotheek een netwerkbijeenkomst worden georganiseerd, waar de voorleescoördinatoren elkaar weer ontmoeten om ervaringen uit te wisselen en als platform waar nieuwe informatie kan worden gedeeld. Elke deelnemer gaat, in overleg met zijn/haar maatje, aan de slag met het voorleesplan voor de eigen instelling. Maak de afspraak dat de deelnemers het voorleesplan uiterlijk een week voor de volgende (derde) bijeenkomst mailen. Laat de deelnemers een maatje kiezen. Het tweede onderdeel van het huiswerk is het lezen van Voorlezen gaat zó: hfdst 2 Leesomgeving + hfst 6 Voorlezen in het pedagogisch beleidsplan uur Evaluatie en afsluiting Laat de deelnemers even nadenken over de volgende vragen (schrijf ze op een flap): Wat is het belangrijkste dat je vandaag hebt bijgeleerd? Wat is je punt van aandacht voor de komende periode? Vraag hen dit in een paar losse woorden op te schrijven. Gooi het balletje naar een willekeurige deelnemer en vraag wat zij/hij heeft opgeschreven. Laat deze deelnemer het balletje naar een willekeurige volgende gooien en ga zo door tot iedereen een beurt heeft gehad. Bekijk wederom de vragen die op de parkeerflap staan. Welke vragen zijn vandaag aan de orde geweest? Is hier voldoende antwoord op gegeven? Zet een vinkje bij de vragen die voldoende zijn beantwoord. Neem de parkeerflap mee voor de volgende bijeenkomst als er nog vragen resten. 27

30 Dagdeel 3 Voorbereiding Lees de concept-voorleesplannen die de deelnemers u hebben toegestuurd Formuleer tips bij de plannen Hang de parkeerflap op in de ruimte indien er nog punten op staan die aan de orde moeten komen Let er bij het beoordelen van de plannen op dat er in ieder geval aandacht is voor: 1 De deskundigheid op gebied van (interactief) voorlezen bij de pm ers van het kinderdagverblijf 2 De leesomgeving 3 De boekenvoorraad 4 De dagelijkse voorleesroutine in de groepen 5 Overige activiteiten Het voorleesplan moet zo concreet mogelijk geformuleerd zijn. Bij nieuwe activiteiten moet een tijdsplanning zijn opgenomen. Verder moet uit het plan blijken dat er afstemming en overleg is met de leidinggevende uur Motivatie en noodzaak om met een voorleesplan te werken a.d.h.v. een prentenboek Lees het prentenboek Een gat in mijn emmer (Ingrid & Dieter Schubert) voor. Wat is het moraal van dit verhaal? Als je iets wilt bereiken is het verstandig om hier een doordacht plan voor te maken. Anders heb je kans dat je steeds voor verrassingen komt te staan en uiteindelijk van het toeval afhankelijk bent of je slaagt of niet. Met lezen in je kinderopvanginstelling is dat ook zo. Als je er geen plan voor maakt, geen beleid uitzet, weet je niet waar je terecht komt. En dat terwijl systematisch aandacht voor (voor)lezen de taalontwikkeling van de kinderen stimuleert. Voorlezen is nodig! uur Terugkoppeling voorleesplan Laat de deelnemers kort reageren op het proces van het maken van het voorleesplan. Hoe ging het? Zijn ze tevreden over het resultaat? Maak nieuwe tweetallen (dus niet de maatjes) en laat de deelnemers elkaar hun voorleesplan toelichten. Stimuleer de deelnemers elkaar vragen te stellen en tips te geven. Geef tijdens het werken in tweetallen ook zelf feedback op de plannen van de deelnemers. Wat hebben de deelnemers nog nodig om het voorleesplan verder af te maken? Kunnen ze hier zelf voor zorgen, hebben ze hun leidinggevende hiervoor nodig of hebben ze nog iets nodig van de trainer? Neem zo nodig het voorbeeld voorleesplan er bij om zaken toe te lichten. 28

31 De rol van de voorleescoördinator De deelnemers hebben nu een periode achter de rug waarin ze hebben kunnen wennen aan een nieuwe rol binnen de eigen instelling. Vraag hen hoe ze aankijken tegen de rol van voorleescoördinator. Welke taken zien ze voor zichzelf weggelegd? Inventariseer deze op een flap. Bespreek vervolgens kort de vijf stellingen, die allemaal te maken hebben met de rol van de voorleescoördinator. Neem vervolgens het overzicht Taken van de voorleescoördinator erbij, en bespreek deze. Zijn er andere taken dan waar de deelnemers op gerekend hadden of correspondeert het overzicht met de verzameling taken uur PAUZE uur Ouderbetrokkenheid Een aparte rol van de voorleescoördinator is het organiseren van ouderbetrokkenheid. Ouders zijn zich soms onvoldoende bewust van het belang van (voor)lezen. BoekStart (bijeenkomst 1) is een manier om ouders vroeg in aanraking te brengen met voorlezen aan hun kinderen. Daarnaast zijn er ouders die zelf laaggeletterd zijn. Om hen te betrekken bij het voorlezen is uiteraard extra moeilijk. In de bijlage zijn tips opgenomen voor laaggeletterde ouders om toch met hun kind met een boekje bezig te zijn. De pedagogisch medewerkers kunnen in een individueel gesprek met ouders, of in een algemeen verhaal op een ouderavond, aandacht besteden aan deze tips. Zie ook voor voorleestips en boekentips. In de Kwestie van Lezen reeks van Stichting Lezen gaat 1 deel over Voorlezen stimuleren in meertalige gezinnen. Zie hiervoor lezen.nl. Kijk op boekstartpro.nl < Bibliotheek < ouderbetrokkenheid voor tips om succesvolle ouderbijeenkomsten te organiseren. Het kinderdagverblijf kan de ouders betrekken bij het voorlezen. Door bijvoorbeeld: Mee te doen aan het Voorleesontbijt en de Kinderboekenweek en de kinderen informatie mee naar huis te geven Een ouderavond te organiseren over (voor)lezen Een avond/middag met circuit ouder-kind-bijeenkomst te plannen (met activiteiten voor ouders en kinderen samen, voor kinderen apart en voor ouders apart) Ouders of grootouders uit te nodigen om te komen voorlezen (kan ook tijdens het Voorleesontbijt of de Kinderboekenweek) Regelmatig in nieuwsbrieven verslag te doen van leesactiviteiten en uitspraken van kinderen, kinderen werkjes mee naar huis te geven Voorlezen op momenten dat ouders hun kinderen komen halen. Zo laat je voorbeeldgedrag zien Welke ervaringen hebben de deelnemers al met activiteiten om ouders te betrekken bij het lezen? Of andere activiteiten met ouders? Wissel deze ervaringen uit. Laat de deelnemers in groepjes een plan maken voor een activiteit om ouders te betrekken, bijvoorbeeld een ouder-kind-bijeenkomst. In de cursistenmap zit een overzicht met tips voor het organiseren van een ouderavond. Bespreek de plannen van de groepjes plenair na. 29

32 uur Sociale kaart leesbevorderende activiteiten samenstellen Deze training wordt verzorgd door een educatief medewerker van de Bibliotheek. De Bibliotheek is een belangrijke partner voor de kinderdagverblijven voor het organiseren van leesactiviteiten. Waarschijnlijk zijn er nog meer partners in de regio (de trainer heeft dit in de trainerscursus al voorbereid voor dit gebied). Maak samen met de deelnemers een sociale kaart. Inventariseer welke instellingen er zijn in de buurt en op welke manier het kinderdagverblijf gebruik kan maken van diensten van deze instellingen bij het uitvoeren van het leesbeleid. Zet de resultaten op een flap. Werk deze later uit en stuur het resultaat toe aan de deelnemers uur Wat is nog nodig? Bekijk voor de laatste maal samen de parkeerflap. Zijn alle vragen nu beantwoord? Kondig aan dat er (over minimaal een half jaar) een netwerkbijeenkomst georganiseerd wordt voor de voorleescoördinatoren. En dat dit jaarlijks terugkomt. Aan wat voor informatie/activiteiten zouden de deelnemers behoefte hebben? Zijn er andere zaken die zij nog nodig hebben? Bijvoorbeeld een nieuwsbrief? Is de adres- en mailinglijst compleet, heeft ieder elkaars contactgegevens om tussentijds contact te hebben? uur Schriftelijke evaluatie Deel het evaluatieformulier uit en vraag de deelnemers dit formulier ter plekke in te vullen en in te leveren. De deelnemers mogen zelf besluiten of ze wel of niet hun naam op het formulier invullen. Geef ruimte voor evaluatieve opmerkingen (indien wenselijk nog een keer met het gooien van het balletje) en ga over tot het uitreiken van de certificaten. FEESTELIJKE UITREIKING CERTIFICATEN 30

33 Bijlagen 31

34 I Inschrijfformulier Training voorleescoördinator in de kinderopvang Kinderopvanginstelling Wel/niet een VVE-locatie Adres Telefoonnummer Naam leidinggevende adres Naam deelnemer* adres deelnemer *) met minimaal 1 jaar werkervaring en enige kennis van jeugdliteratuur Omschrijving pedagogisch kader van waaruit de instelling werkt (eventueel bijsluiten als bijlage) 32

35 II Deelnemerslijst Training voorleescoördinator in de kinderopvang Naam trainer Organisatie Telefoonnummer Deelnemers Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer 33

36 Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer 34

37 Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer Naam Kinderdagverblijf Telefoonnummer 35

38 III Zoek iemand die Kennismakingsopdracht Zoek bij elke vraag iemand anders die de vraag kan beantwoorden. Schrijf ook de naam van die persoon op. Voor de volgende vraag zoek je een andere cursist. 1 weet hoe de schrijfster van de boeken van Dikkie Dik heet:. Naam: 2 zelf kort geleden een mooi boek heeft gelezen. Welk boek was dat? Waarom is het een mooi boek? Naam: 3 een favoriet liedje of versje heeft in de groep, namelijk Naam: 4 deze of vorige week iets leuks heeft meegemaakt in de groep, namelijk Naam: 5 de titel van een prentenboek over zindelijkheid kent, namelijk: Naam: 6 een favoriet voorleesboek heeft in de groep, namelijk Naam: 36

39 7 vandaag of gisteren iets opvallends in de krant heeft gelezen, namelijk Naam: 8 een voorbeeld kan noemen van een babyboekje dat op het eigen kinderdagverblijf gebruikt wordt, namelijk. Naam: 9 met haar groep regelmatig de Bibliotheek bezoekt. Naam: 10 dagelijks voorleest in de groep. Naam: 37

40 IV Basisdoelen op A4-tjes voor opdracht indeling Boeken die vooral bewerkstelligen dat het kind zich veilig voelt 38

41 Boeken die de persoonlijke competenties van het kind ontwikkelen 39

42 Boeken die de sociale competenties van het kind ontwikkelen 40

43 Boeken die het kind normen en waarden meegeven 41

44 Boeken die vooral belangrijk zijn voor de literaire competentie van het kind 42

45 V Pedagogische uitgangspunten kinderdagverblijven Er zijn kinderdagverblijven die vanuit specifieke pedagogische uitgangspunten werken, of deze gebruiken als inspiratiebron, zoals: Jenaplan Dalton Montessori Antroposofisch Emmi Pikler Reggio Emilia Thomas Gordon Freinet Deze uitgangspunten kunnen binnen een instelling extra accenten leggen als het om (voor)lezen gaat. Overleg met de deelnemers aan de training in hoeverre dat van invloed is en op welke manier. Vanuit de antroposofie wordt bijvoorbeeld veel met zachte, natuurlijke kleuren gewerkt, maar ook met thema s uit de natuur. Dit zal consequenties hebben voor het samenstellen van de boekencollectie. Bij Montessori is de gevoelige periode van groot belang. Een kind dat graag met boekjes bezig is, moet die gelegenheid krijgen. Een kind dat bij het voorlezen laat blijken al met letters bezig te zijn, zal door pm ers gestimuleerd worden hier verder mee te gaan. Instellingen die vanuit Montessori of Jenaplan werken, zullen met verticale groepen werken, omdat het leren omgaan met kinderen van verschillende leeftijden onderdeel uitmaakt van de visie. Op een kinderdagverblijf dat werkt volgens de pedagogische uitgangspunten van Emmi Pikler zal het voorlezen van baby s een logische stap zijn. Emmi Pikler raadde ouders aan meteen na de geboorte met hun kind te praten, de dialoog met het kind is belangrijk voor de ontwikkeling van het kind. Hieronder zijn van verschillende visies de belangrijkste uitgangspunten omschreven. 1. Jenaplan Het Jenaplanconcept is gestoeld op de 20 basisprincipes die door Peter Petersen ontwikkeld zijn. Het wordt gekenmerkt door een positief klimaat waarin kinderen zich optimaal kunnen ontplooien als totale persoon. Alle ontwikkelingsgebieden worden hierbij gestimuleerd. Basis hiervoor is samen delen en samen doen, helpen en geholpen worden. Samen jezelf zijn. Dit geeft het besef van jouw eigenheid en dat van de medemens. De kinderen spelen samen in verschillende leeftijdsgroepen. Het ervaren van oudste en jongste zijn, helpen en geholpen worden krijgen hierbij direct vorm. Dit is een afspiegeling van de thuissituatie en de maatschappij. Op deze wijze willen ze de kinderen de wereld laten ontdekken. 43