Wmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Samenwerken met vrijwilligers

Transcriptie

1 Wmo-werkplaats Twente Scholingshandleiding voor cursist en trainer Samenwerken met vrijwilligers De vrijwilliger als vanzelfsprekende partner in zorg en welzijnswerk juli 2011 Saxion. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

2 Training Samenwerken met vrijwilligers Inleiding Deze trainingsmap hoort bij de training Samenwerken met Vrijwilligers en is gericht op zorg- en welzijnswerkers die direct met cliënten werken maar ook een beroep (moeten) doen op de inzet van vrijwilligers. De training wordt ingezet om medewerkers kennis te laten maken met de rol die vrijwilligers hebben in de Wmo en heeft als doel medewerkers aan te zetten volop met vrijwilligers samen te werken. Algemeen In de sector zorg en welzijn zal de komende jaren veel veranderen. De verzorgingsstaat die Nederland was, wordt een participatiemaatschappij. Van iedere Nederlandse burger wordt een bijdrage verwacht aan de maatschappij. Dit kan in de vorm van betaald werk, maar ook in de vorm van vrijwilligerswerk. Daarnaast wordt van deze burger verwacht dat hij of zij een sociaal netwerk heeft waarop teruggevallen kan worden in tijden van moeilijkheden. Het doel is om de burger niet meer vanzelfsprekend op de overheid terug te laten vallen, maar eerst meer zelf op te laten lossen. Ook voor zorg- en welzijnswerkers heeft de verandering van verzorgingsstaat naar participatiemaatschappij grote gevolgen. In de eerste plaats in de houding van de professional naar de cliënt toe. Zo moet de professional meer uitgaan van wat een cliënt nog zelf kan doen. Daarnaast zullen de taken die een professional tot nu toe had worden beperkt; voor een behoorlijk aantal taken hebben zij geen tijd meer en ook is er geen geld meer voor. Dit maakt het noodzakelijk om de werkzaamheden anders vorm te geven. In de WMO werkplaats Twente richten we ons erop professionals te informeren over en trainen in competenties die nodig zijn binnen Welzijn Nieuwe Stijl. In dit specifieke onderdeel is het doel professionals zich bewust te laten worden van de rol die vrijwilligers kunnen spelen in zorg- en welzijnswerk. Niet alleen zal het noodzakelijk worden om meer met vrijwilligers samen te werken, ook biedt het werken met vrijwilligers volop kansen. Vrijwilligers hebben een cliënt veel te bieden, vooral als het gaat om de hoeveelheid en aard van de tijd die ze met een cliënt doorbrengen. Daarnaast is het voor een cliënt belangrijk dat er een sociaal netwerk ontstaat, ook hierbij kan een vrijwilliger een grote rol spelen. 2

3 Doel Deelnemers van deze cursus maken kennis met en oefenen met hun nieuwe rol als het gaat om het werken met vrijwilligers zoals bedoeld in de Wmo. Het doel is om ze startklaar te maken om met vrijwilligers samen te werken. Doelgroep: De scholing is bedoeld voor zorg- en welzijnprofessionals die in hun werk direct met cliënten werken, zowel op MBO- als op Hbo-niveau. Denk bijvoorbeeld aan een maatschappelijk werker, een zorgloket-medewerker, een ouderenwerker of een welzijnswerker. Voorwaarden voor het behalen van een bewijs van deelname De deelnemer is beide dagdelen aanwezig, levert een actieve bijdrage en geeft een presentatie van zijn of haar bevindingen wat betreft de thuisopdrachten. In deze map zijn de inhoud van de bijeenkomsten en de daarbij behorende opdrachten en bijlagen te vinden. Wij wensen u een plezierige training! Enschede juli

4 Bijeenkomst 1 Duur: 3 uur Thema: De Wmo en vrijwilligers Voorbereiding 1. Lees het boekje: Welzijn Nieuwe Stijl (Movisie, 2011). Deze is te vinden op de website: 2. Lees de Handreiking Professioneel Ondersteunen Versie 2.0 (Ministerie VWS, 2010). Deze is te vinden op de website van Movisie. 1.0 Welkom Voorstellen van de trainer, mededelingen van praktische en huishoudelijke aard. Deelnemers stellen zich voor en beantwoorden de volgende vragen: - Hoe worden er op dit moment vrijwilligers ingezet in de organisatie? - Hoe werk je in je dagelijkse praktijk zelf samen met vrijwilligers? 1.1 Wmo in relatie tot vrijwilligers De trainer geeft een introductie over de context en de achtergronden van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Er is aandacht voor Welzijn Nieuwe Stijl, de Kanteling, 8 bakens van de WMO en de professionele kwaliteit van ondersteunen en de rol die vrijwilligers hierbij spelen. Zie bijlage 1 voor de PowerPoint presentatie die bij dit gedeelte hoort. 1.2 Gemeentelijk beleid Een beleidsmedewerker van de gemeente (waar de scholing wordt gegeven) komt vertellen hoe de betreffende gemeente het Wmo beleid vorm geeft. Wat zijn concreet de consequenties voor de professionals? Hoe worden financiële middelen verdeeld? Pauze 1.3 Best practice Hier wordt een presentatie gegeven door een organisatie die door de invoering van de Wmo volop met vrijwilligers is gaan samenwerken. Tijdens deze presentatie wordt duidelijk hoe vrijwilligers kunnen worden ingezet en welke taken je allemaal door vrijwilligers kunt laten doen. Zie bijlage 2 voor een voorbeeld hiervan. 1.4 Plan van aanpak samenwerken met vrijwilligers De deelnemers gaan in groepjes van 3 of 4 uiteen om te werken aan een plan van aanpak om zelf actief met vrijwilligers te gaan werken. Hierbij staan vijf vragen centraal. 1. Wat kan er in jouw dagelijkse praktijk door een vrijwilliger worden gedaan? 2. Aan welke eisen moet een vrijwilliger voldoen zodat jij er mee kunt samenwerken? 4

5 3. Hoe zit de samenwerking er dan uit tussen jou als professional en de vrijwilliger? 4. Maak een sociale kaart met voor jouw dagelijkse praktijk relevante vrijwilligersorganisaties. 5. Zet een vrijwilligers in bij een cliënt en activeer een cliënt tot het doen van vrijwilligerswerk. Zie bijlage 3 voor de PowerPoint presentatie die hierbij hoort. 1.5 Opdrachten na bijeenkomst 1 1. Werk verder aan de sociale kaart met vrijwilligersorganisaties die voor jouw dagelijkse praktijk van belang zijn. Dit zijn organisaties waar je vrijwilligers kunt vinden om mee samen te werken, maar ook organisaties waar je een cliënt naar kunt verwijzen om als vrijwilliger actief te worden. 2. Ga aan de slag met je plan van aanpak om met vrijwilligers te gaan samenwerken. Breng het plan in de praktijk. 3. Maak een presentatie van je bevindingen wat betreft het uitvoeren van het plan van aanpak. Bijlagen bijeenkomst 1 Bijlage 1: Hand-out PP Wmo en vrijwilligers Bijlage 2: Hand-out PP Hulpdienst Hengelo Bijlage 3: Hand-out PP Plan van aanpak Bijlage 4: Overzicht stappenplan samenwerken met vrijwilligers 5

6 - Bijeenkomst 2 Thema: Samenwerken in de praktijk Duur: 3 uur 2.1: Presentaties deelnemers Alle deelnemers geven een presentatie van hun bevindingen. De presentatie moet bestaan uit de volgende onderdelen. - Hoe zag het plan eruit - Welke organisaties van de gemaakte sociale kaart zijn ook daadwerkelijk benaderd - Hoe is de uitwerking van het plan geweest - Wat moet er in de toekomst anders gebeuren om succesvol met vrijwilligers samen te blijven werken 2.2: Plenair gesprek Naar aanleiding van de presentaties kunnen ervaringen verder worden uitgewisseld. Wat moet er nog veranderen op organisatieniveau? Waar liggen nog meer kansen op vrijwilligers in te zetten? Waar ligt de grens tussen wat een professional zelf moet doen en wat aan een vrijwilliger kan worden overgelaten? 2.3: Afsluiting De cursus wordt afgesloten en geëvalueerd. Gebruik hiervoor het evaluatieformulier uit de bijlage 5. 6

7 Trainershandleiding Bijeenkomst 1 Ad 1.0 Welkom De trainer stelt zichzelf kort voor. De deelnemers noemen naam+ functie en vertellen over de manier waarop zij met vrijwilligers samenwerken in hun dagelijkse praktijk. Ook is het goed te bespreken wat de aanleiding is van deelname aan de cursus. Ad 1.1 Wmo in relatie tot vrijwilligers De trainer ligt aan de hand van een PowerPoint presentatie of een introductie filmpje de kernprincipes van de WMO toe. De nadruk ligt daarin niet op de wetgeving maar om de context van de werkingssfeer van de WMO, het gedachte goed, de omkering van een voorzieningen wet naar een compensatie wet e.d. Hierbij ligt de focus op de rol van vrijwilligers. Steeds moet er de koppeling worden gemaakt naar het belang van een goede balans tussen formele en informele zorg. Als voorbeeld: Om te werken volgens de Wmo zijn er 5 kwaliteitsstandaarden geformuleerd (Movisie, 2010). Die hebben betrekking op de kwetsbare burger, de professional, de organisatie waar die professionals werkt maar ook op de vrijwilliger. De kwaliteitsstandaarden zijn: 1. Respectvol bejegenen 2. Eigen regie versterken 3. Integraal benaderen 4. Ontwikkelingsgericht ondersteunen 5. Resultaatgericht ondersteunen Voor de vrijwilligers betekent dit bijvoorbeeld dat ze zich gewaardeerd moeten voelen (1), dat ze invloed en zeggenschap krijgen en hun eigen mogelijkheden mogen benutten (2), dat ze inzicht hebben in hun rol in het geheel (3), dat ze ervaren dat hun inbreng ertoe doet (4), en dat ze helderheid hebben over individuele en gezamenlijke doelen (5). De kwaliteitskenmerken kunnen verderop in de training steeds als terugkoppeling fungeren. Ad 1.2 Gemeentelijk beleid Een beleidsmedewerker van de gemeente gaat specifieker in op hoe er in de gemeente waar de scholing wordt gegeven om wordt gegaan met de Wmo. Hierdoor krijgen de cursisten een duidelijk beeld van de randvoorwaarden waarin zij moeten werken. Het is niet de bedoeling dat de Wmo in zijn volledigheid wordt uiteengezet. Nadruk ligt op de gevolgen voor de dagelijkse praktijk van de professional. 7

8 Ad 1.3 Best practice In de bijlage is een voorbeeld te vinden van een organisatie die juist door de invoering van de Wmo met vrijwilligers is gaan werken. Het is aan te bevelen op lokaal gebied een dergelijk voorbeeld te zoeken en een presentatie te laten verzorgen. Ad 1.4 Plan van aanpak samenwerken met vrijwilligers De deelnemers gaan hun eigen plan schrijven op basis van de vijf stappen in de ppt. Hierbij moeten ze hun dagelijkse praktijk in gedachten houden en een plan maken voor concrete casussen. Het plan moet uitgevoerd worden voor de volgende keer. Het is dus niet een theoretische oefening, maar de voorbereiding voor toepassing in de praktijk. Ad 1.5 Opdrachten na bijeenkomst 1 De presentatie moet bestaan uit drie onderdelen: - Hoe zag het plan eruit - Welke organisaties van de gemaakte sociale kaart zijn ook daadwerkelijk benaderd - Hoe is de uitwerking van het plan geweest - Wat moet er in de toekomst anders gebeuren (op persoonlijk en op organisatie niveau) om succesvol met vrijwilligers samen te blijven werken 8

9 Trainershandleiding Bijeenkomst 2 Ad 1. Presentaties deelnemers Tijdens de presentaties zullen successen en moeilijkheden aan bod komen. Deze kunnen worden geïnventariseerd en in het plenaire gesprek nog eens worden benoemd. Ad 2. Plenair gesprek Hoe ervaren de deelnemers hun eigen houding als het aankomt op samenwerken met vrijwilligers? Waren er meer of minder kansen dan ze van te voren hadden verwacht? Welke rol hebben de kwaliteitskenmerken (Movisie, 2010) in het samenwerken met vrijwilligers? Ad 3. Afsluiting Gebruik hiervoor het evaluatieformulier uit de map. Start daarnaast een groepsgesprek over hoe de deelnemers de cursus hebben beleefd. 9

10 Bijlage 1 Presentatie Samenwerken met vrijwilligers 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 Bijlage 2 Presentatie Hulpdienst Hengelo 15

16 16

17 Bijlage 3 Presentatie Stappenplan 17

18 18

19 Bijlage 4 Presentatie Stappenplan Stappenplan Samenwerken met Vrijwilligers Stap 1. Denk eens kritisch na over je eigen werk. Wat kan er gedaan worden door een vrijwilliger? Stap 2. Niet iedereen kan elk type vrijwilligerswerk verrichten. Aan welke eisen moet een vrijwilliger voldoen zodat jij er mee kunt samenwerken? Stap 3. Denk eens na over hoe het zou zijn om een vrijwilliger in te zetten. Is er sprake van samenwerking tussen jou als professional en de vrijwilliger? Hoe ziet die samenwerking eruit? Stap 4. Het is belangrijk goed te weten welke vrijwilligersorganisaties er zijn en welke projecten er lopen. Niet alleen zodat je weet waar je een vrijwilliger zou kunnen vinden, maar ook om cliënten te kunnen wijzen op projecten waar ze zelf aan mee zouden kunnen werken. Maak een voor jouw dagelijkse praktijk relevante sociale kaart met vrijwilligersorganisaties. Stap 5. Aan de slag. Zet een vrijwilliger in bij een cliënt of activeer een cliënt tot het doen van vrijwilligerswerk. Presentatie. Bereid een presentatie voor waarin de vijf stappen aan bod komen en waarbij je aangeeft hoe het stappenplan voor jou heeft gewerkt. 19

20 Bijlage 5 Evaluatieformulier 20

21 21