Wmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Signaleren in een wijknetwerk. Voorlichting. Horen, zien en zeggen

Transcriptie

1 Wmo-werkplaats Twente Scholingshandleiding voor cursist en trainer Signaleren in een wijknetwerk Multidisciplinair werken met signalen uit de wijk. Voorlichting Horen, zien en zeggen Over signaleren en de Wmo aan wijkbewoners juli 2011 Saxion. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

2 Training Signaleren in een wijknetwerk Multidisciplinair werken met signalen uit de wijk Inleiding Deze trainingsmap hoort bij de training signaleren in een wijknetwerk en is bedoeld voor zorg en welzijnswerkers die multidisciplinair met elkaar samenwerken in een wijk. De training wordt ingezet om alle medewerkers kennis te laten maken met een (wijkgericht)signaleringsmodel met als doel om de methodiek van vraagverheldering, priortering en samenwerking uniform te gebruiken. Algemeen Iedereen die deelneemt aan de samenleving komt, al dan niet beroepsmatig, in aanraking met situaties die opmerkzaam zijn. Dat kunnen situaties zijn henzelf of hun naasten betreft, maar ook die van medeburgers. In het huidige maatschappelijk beeld is er een neiging om je niet met andermans zaken te bemoeien en te wijzen op de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid. Daar waar het echt uit de hand dreigt te lopen wordt van anderen, zorg -en dienstverleners, overheid e.d., verwacht dat men ingrijpt. In de Wmo werkplaats Twente richten we ons op het bevorderen van de signaleringsfunctie in de wijken. We streven naar een meer actieve rol van burgers enerzijds door te werken aan een meer bewustzijn van hun burger - noaber plicht om in actie te komen als men iets opmerkt. Hierbij moeten wijkbewoners of anderen, die betrokkenheid hebben in de wijk, kunnen rekenen op maatschappelijk ondersteuning van de professionele zorg -en dienstverleners. Enerzijds om hen te ondersteunen bij de eigen mogelijkheden wat te doen, anderzijds om ook in een zo vroeg mogelijk stadium en waar nodig zaken op te pakken. De professional in de wijk moet niet alleen toegerust zijn met een meldingssysteem, maar ook met tools om meldingen te beoordelen op grond waarvan acties wordt ondernomen. Deze beoordeling vindt plaats na verdere probleemverheldering en screening of triage, aan de hand van afgesproken prioriteringscriteria. Dit is vooral aan de orde in een multidisciplinair team, waarin samengewerkt wordt vanuit verschillende beroepsachtergronden. Het is van belang de prioriteringscriteria zo veel mogelijk te objectiveren en samen af te stemmen om tot meer eenduidige urgentie bepaling te komen en van elkaars expertise gebruik te maken. 2

3 Doel Training van de professional richt zich het kunnen werken met een multidisciplinair signaleringsysteem in de wijk. En het oefenen met de methodiek die ondersteunend is in richting van: de melder met informatie, advies en ondersteuning de melding door vraag -probleemverheldering, urgentiebepaling, e.d. de Wmo uitgangspunten als participatie, inzet informele- formele zorg en eigen regie. Doelgroep: De training is bedoeld voor zorg en diensverlenende professionals die samenwerken in de wijk. Voorwaarden voor het behalen van een bewijs van deelname De deelnemer is minimaal 80% aanwezig, levert een actieve bijdrage en oefent aantoonbaar buiten de bijeenkomsten. In deze map bevindt zich de inhoud van de bijeenkomsten, de bijbehorende opdrachten en de bijlagen Ter afsluiting is in de map aanvullende / ondersteunende theorie toegevoegd. Wij wensen u een plezierige training! Enschede juli

4 Bijeenkomst 1 Thema: Kennismaking met signaleren binnen de context van de Wmo Tijdsduur 3 uur 1.0 Welkom Voorstellen van de trainer(s), mededelingen van praktisch en huishoudelijke aard. 1.1 Kennismaking met de Wmo in relatie tot signaleren De trainer geeft een korte introductie over de context en de achtergronden van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning: Wmo nieuwe stijl; Wmo en de Kanteling; 8 bakens van de Wmo en de professionele kwaliteit van ondersteunen en de relatie met de signaleringsfunctie in wijken Signaleren in de Wmo. Deelnemers vertellen bij toerbeurt de mate waarin ze invulling geven aan de Wmo en de signaleringstaak. De cursist kan dit aan de hand van concrete voorbeelden weergeven. Pauze 1.2 Methodiek van Signaleren in een wijknetwerk. Signaleringsfunctie in theorie en de praktijk van zorg en welzijn; Signalering- en urgentiebepaling in wijksamenwerking Toelichting op het schema van de signaleringmethode. Aan de hand van twee korte casussen wordt het schema geïntroduceerd aan de groep. Opdracht bijeenkomst 1 Voorbereiding: Lees de brochure Welzijn Nieuwe Stijl, uitgave VWS januari 2011, en bedenk waar voor jouw werkzaamheden de relatie ligt met de signaleringstaak. Bijlagen bijeenkomst 1: Bijlage 1.1 Hand-out PP Bijlage 1.2 Signalen uit de Wijk in schema Via een link: Welzijn Nieuwe Stijl, uitgave VWS 2011, in pdf via juni

5 Bijeenkomst 2 Thema: Hoe om te gaan met de inbreng van een signaal Tijdsduur 3 uur 2.1 Van signaal tot actie We gaan een melding in een rollenspel uitspelen met de nadruk op vraagverheldering en urgentiebepaling. Zijn alle risico s met betrekking tot de gezondheid, de veiligheid en het welzijn, de omvang en de duur voldoende in beeld? En wat is dan de vervolgstap, wat zijn de acties naar de melder en de over de melding? Pauze 2.2 Casusbespreking in een multidisciplinair overleg Om een casus, al dan niet over een signaal, met collega s uit het netwerk te bespreken is het zinvol duidelijke afspraken te hebben over de procedure. In Methodisch Multidisciplinair Samenwerken (bijlage 2.2) is een overlegvorm beschreven om efficiënt en effectief te overleggen. Opdracht bijeenkomst 2 Huiswerk Lees voor de volgende bijeenkomst de Handreiking Professioneel Ondersteunen, versie 2.0 methodieken. Verdiep je in de methodieken die deze kwaliteitskenmerken bevorderen, zoals de oplossinggericht werken, motiverende gespreksvoering, eigenkracht methodiek, etc. In de bijlage zijn enkele artikelen en samenvattingen opgenomen. Bijlagen bijeenkomst 2: Bijlage 2.1 Twaalf niet luisterende reacties die de voortgang belemmeren Bijlage 2.2 Methodisch Multidisciplinair samenwerken (overleg) Via een link: Handreiking Professioneel Ondersteunen, Kwaliteitskenmerken van dienstverlening in de Wmo, Movisie 2010, versie 2.0. Via: king%20professioneel%20ondersteunen%20versie%202.0%20-%20def.pdf, juni 2011 Simpel, Oplossingsgerichte Positieve Psychologie In Actie. Louis Cauffman, 2010 ( samenvatting van het boek via: POWERS van oplossingsgericht werken, Coert Visser en Gwenda Schlundt Bodien, Via: juni 2011 Artikelen Motiverende gespreksvoering, bijvoorbeeld via: juni 2011 Waaronder de twaalf niet luisterende reacties opgenomen in bijlage 2.1 5

6 Bijeenkomst 3 Thema: De kwaliteit van ondersteuning Tijdsduur 3 uur 3.1 kwaliteitkenmerken van professioneel ondersteunen Basis principes van Oplossingsgericht Werken en Motiverende Gespreksvoering in relatie signalering en Wmo ondersteuning. Aan de hand van een (live) casus, bij voorkeur uit de eigen praktijk, werken we het gehele proces van melden, vraag verhelderen, prioriteren en ondersteunen nog een keer door. Enkele deelnemers voeren de cyclus uit, de overigen observeren en geven feedback aan de hand van de doorgenomen theorie. Pauze 3.2 MDO Eén van de deelnemers is in de gelegenheid een casus voor te leggen in het multidisciplinaire (cursus)team. De hele groep neemt deel aan het MDO. Afsluiting en Evaluatie: aan de hand van het ingevulde formulier evalueren we ook mondeling de gehele training. Opdracht bijeenkomst 3 Bereid een casus voor die je wenst in te brengen, ter bespreking als signaal of in het samenwerkingsoverleg Bijlagen bijeenkomst 3: Bijlage 3.1 Evaluatieformulier 6

7 Trainershandleiding Bijeenkomst 1 Ad 1.0 Welkom De trainer stelt zichzelf kort voor, indien de deelnemers elkaar nog niet kennen kan in deze ronde alleen volstaan worden met de naam+ functie. Verderop in dit deel komt een aanvulling op de kennismaking in relatie tot de werkzaamheden en de signaleringstaak van een ieder. Ad 1.1 Kennismaking met de Wmo in relatie tot signaleren De trainer ligt aan de hand van een PowerPoint presentatie of een introductie filmpje de kernprincipes van de Wmo toe. De nadruk ligt daarin niet op de wetgeving maar om de context van de werkingssfeer van de Wmo, het gedachtegoed, de omkering van een voorzieningenwet naar een compensatiewet e.d. In de beschreven 8 bakens zijn aanknopingspunten te vinden voor de signaleringsfunctie van burgers en de ondersteuning van de Wmo professional in deze. De kwaliteitskenmerken van dienstverlening in de Wmo bieden verderop aanknopingspunten voor feedback van en door de cursisten in de training op de ondersteuningsvaardigheden. In de ronde waarin cursisten aan de hand van de eigen praktijkvoorbeelden verwoorden wat en hoe ze invulling geven aan de Wmo en het signaleren legt de trainer voortdurend de verbinding met de behandelde Wmo theorie en vraagt door op wat er nu (eventueel) anders is dan voorheen. Ad 1.2 Methodiek van Signaleren in een wijknetwerk. Het schema wordt toegelicht op werking en vooral de toekenning van urgentie. Nadat de eerste vragen zijn beantwoord kan het best aan de hand van één of twee gelijke casussen in groepjes van 3 á 4 personen de urgentie bepaling worden besproken. Belangrijk is dat de deelnemers uitwisselen wanneer men op een onderdeel géén, een matig dan wel ernstig risico inschat. Welke aanvullende vragen eventueel gesteld kunnen worden om een betere inschatting te maken. Als in alle subgroepjes dezelfde casus wordt gebruikt kan vervolgens een plenaire bespreking plaats hebben en kan er kennis en argumenten worden uitgewisseld. Voor de trainer is het belangrijk zoveel mogelijk naar concrete onderbouwende informatie te vragen. Wat maakt het dat je het op een ernstig gezondheidsrisico inschat ; wie onderkent dit of wie denkt er anders over en waarom Overige voorbereiding voor trainer: twee korte casus beschrijvingen. Of eventueel aan de hand van een filmfragment, bijvoorbeeld: juni

8 Trainershandleiding Bijeenkomst 2 Ad 2.1 Van signaal tot actie Bij dit onderdeel staat het werken met het signaleringsmodel centraal. Er wordt vooral veel geoefend om vaardig te worden om een snel en integraal beeld te krijgen van de urgentie van de melding. De basis principes van het Wmo gedachtegoed moet hierbij opnieuw naar voren komen. De trainer fungeert als rolmodel afwisselend als melder en/of professional. Laat de groep vooral veel met elkaar uitwisselen over de inschatting van urgentie en risico s Nodig deelnemers uit eigen casussen in te brengen, als melder. Een mede cursist is dan de gespreksleider, eventueel kan deze om een time-out vragen en andere cursisten om advies of overname vragen. Ad 2.2 Casusbespreking in een multidisciplinair overleg Eén of meerdere casussen uit het eerste deel kunnen worden ingebracht in het multidisciplinaire overleg. Licht de werkwijze, de gespreksmethode toe en bepaal wie de gespreksleider is. Vooral de gespreksleider moet ondersteund worden in zijn/haar rol. Dit dwingt de overige deelnemers er ook toe de gespreksmethodiek te volgen. Vooral de inbreng van de eigen bevindingen is van belang. Aandachtspunt is de anonimiteit van de cliënt; in hoeverre is het voor de vraag van belang dat de naam van de cliënt bekend wordt? 8

9 Trainershandleiding Bijeenkomst 3 Ad. 3.1 Kwaliteitkenmerken van professioneel ondersteunen In dit onderdeel worden alle fasen van de signalering nogmaals doorlopen en becommentarieerd op de kwaliteitskenmerken van professioneel ondersteunen en de methodieken die dit bevorderen. Voorgesteld wordt te werken met een binnenkring en een buitenkring. In het midden wordt de casus uitgespeeld: inbrenger en professional. In de buitenkring krijgen de overige deelnemers ieder een onderdeel uit het theoretisch kader om feedback over te geven. Zoals: 1. de vijf kwaliteitskenmerken van ondersteunen a. respectvol bejegenen b. eigen regie versterken: de mate waarin de professional. c. ontwikkelingsgericht ondersteunen, d. integraal benaderen e. resultaatgericht ondersteunen 2. de twaalf niet luisterende reacties 3. de mate van oplossingsgerichtheid Degene in de rol van professional en de trainer mogen het gesprek stil leggen en om overleg, advies, overname e.d. vragen. Na de urgentie bepaling en de afspraak met de melder over hoe verder geeft de buitenkring feedback aan de hand van de observatie criteria. Ad. 3.2 MDO De casus van voor de pauze wordt afgesloten met een multidisciplinair overleg. De hele groep is deelnemer aan dit overleg. Eventueel bereidt de trainer met de inbrenger nog even de belangrijkste stappen voor. Wat is de vraag, aan wie en wat zijn de eigen bevindingen? Evaluatie Neem voor de afsluiting 10 minuten de tijd om het evaluatieformulier te laten invullen. Neem deze in na de mondelinge afsluitende ronde. 9

10 Voorlichtingsbijeenkomst: Horen, zien en zeggen!! Wat te doen met zaken die opvallen in de dagelijkse woonomgeving Algemeen Iedereen die deelneemt aan de samenleving komt, al dan niet beroepsmatig, in aanraking met situaties die opmerkzaam zijn. Dat kunnen situaties zijn die uzelf of uw naasten betreft, maar ook die van uw medeburgers. In het huidige maatschappelijk beeld is er een neiging om je niet met andermans zaken te bemoeien en te wijzen op de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid. Daar waar het echt uit de hand dreigt te lopen wordt van anderen, zorg -en dienstverleners, overheid e.d., verwacht dat men ingrijpt. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) is niet alleen een wet, maar kent een nieuwe visie op welzijn, ook wel welzijn nieuwe stijl genoemd. Enkele van deze uitgangspunten zijn: Burgers weten zich beschermd, zijn zelfredzaam, maatschappelijk actief en zorgen voor elkaar De sociale samenhang en onderlinge betrokkenheid nemen toe. We streven in (naam wijk) naar een meer actieve rol van u als burgers, als mede bewoner van de wijk. Wij vinden het van belang dat u in actie te komt als u iets opmerkt in uw buurt, maar ook dat u zich daarbij ondersteunt weet door raad en daad van ons als ( naam samenwerkingsverband). Wij (naam van samenwerkingsverband) willen u graag informeren over wie we zijn, waar u ons kunt bereiken en wat u van ons mag verwachten. Ook willen we u voorlichten over zaken die van belang zijn bij signaleren, waaruit bestaat een signaal en hoe kunt u hiermee omgaan. Voor wie Deze kennismaking en voorlichtingsbijeenkomst zijn bedoeld voor iedereen die betrokken is of zich betrokken voelt bij bewoners uit de wijk (naam wijk) Wanneer: (Tijd en locatie ) Meer informatie en opgeven: (naam en bereikbaarheidsgegevens contactpersoon) Programma 1. Ontvangst en Opening 2. Voorstellen van het wijkteam 3. Introductie op Wmo en signaleren 4. Ondersteuning van het wijkteam 10

11 Handleiding: Voorlichting horen, zien en zeggen Na ontvangst en het welkom wordt begonnen met het voorstellen van de groep wijkwerkers. Aanbevolen wordt een gespreksleider aan te stellen die geen onderdeel van het team uitmaakt, zodat deze zich geheel kan richten op het voorzitterschap van de bijeenkomst (dagvoorzitter). Dan volgt een korte introductie, het voorstellen van de verschillende professionals uit het wijk team. Voorde introductie op de Wmo kan gebruik gemaakt worden van een PowerPoint over Welzijn Nieuwe Stijl (bijlage V.1), maar ook van een animatiefilmpje over de WMO, via: juni 2011 Dit vraagt wellicht om reactie op vragen uit het publiek. Een van de wijkwerkers geeft korte voorlichting over waarnemingen die al dan niet leiden tot een signaal. Waarnemingen worden gekleurd door; eerdere ervaringen, eigen normen en waarde, eigen kennis e.d. Dit kan aan de hand van een filmfragment geïllustreerd worden. juni 2011 Vragen aan het publiek: Wat heb je concreet waargenomen, gehoord, gezien e.d. Is er iets aan de hand? Zo ja, wat denk je hierover. Een ander filmfragment laat zen hoe je soms dingen niet waarneemt, omdat je op iets anders gericht bent, ook dit kan ter illustratie worden getoond: juni 2011 Tot slot is het van belang dat het team kenbaar maakt wat van hen verwacht mag worden in de ondersteuning van burgers die iets opmerken. Niet alleen melden ter overname, maar ook als ze terecht kunnen voor overleg. Denk ook aan informatie over bereikbaarheid, eventuele spreekuren e.d. 11

12 Bijlage 1.1 Hand out PP: Signaleren in een wijknetwerk 12

13 13

14 14

15 Bijlage 1.2 Signalen uit de wijk Datum: Naam: Urgentie score Geen risico 0 veiligheid Matig risico 1 aard gezondheid welzijn Ernstig risico 2 Geen risico 0 Matig risico 1 Ernstig risico 2 Geen risico 0 Matig risico 1 omvang Duur Totaal Ernstig risico 2 Individu 0 Meer personen 1 Personen <18 jr 2 Personen > 75 jr 2 Incidenteel 0 Structureel<½jr 1 Structureel>½jr 2 score Actie melding Actie melder O < 5 geen Informatie, advies en Ondersteuning (IAO) A > 6 actief toewerken naar professionele dienstverlening, IAO + terugkoppeling van actie check op aanwezige hulp B 10 Acute hulp / crisis melding IAO + terugkoppeling van actie (A) Toelichting Adres Afspraken melder Contact gegevens melder Acties 15

16 Bijlage 2.1 Twaalf niet luisterende reacties die de voortgang belemmeren of blokkeren 1 Opdracht geven, sturen of commanderen 2 Waarschuwen, alarmeren of dreigen 3 Adviseren, aanwijzingen geven of oplossingen aandragen 4 Overtuigen door logica, discussie of belering 5 Mensen vertellen wat ze moeten doen 6 Het met iemand oneens zijn oordelen, bekritiseren of beschuldigen 7 Het met iemand eens zijn, goedkeuren of prijzen 8 Te schande maken, belachelijk maken of etiketteren 9 Interpreteren of analyseren 10 Geruststellen, sympathiseren of troosten 11 Ondervragen of op de proef stellen 12 Terugtrekken, afleiden, grappen maken of van onderwerp veranderen 16

17 Bijlage 2.2 Methodisch Multidisciplinair Samenwerken (overleg) Bij een groepsbespreking (MultiDisciplinair Overleg, MDO) is het verstandig een gespreksleider aan de wijzen die de hierna beschreven gespreksonderdelen bewaakt. Bij bilateraal overleg is de onderstaande werkwijze ook efficiënt in te zetten, maar is het de verantwoordelijkheid van beide het gesprek te bewaken. Laat het gesprek bij voorkeur niet langer dan minuten duren in een MDO Bilateraal overleg kan mogelijk korter, 5-10 minuten 1. Wat is je vraag Formuleer zo beknopt en concreet mogelijk wat je vraag is. 2. Van wie wil je antwoord of advies 3. Geef die informatie die nodig is om je vraag te beantwoorden. Vergeet daarbij niet je eigen bevinding(en) weer te geven. 4. Laat de ander aanvullende informatie/ vragen stellen die hij/zij nodige heeft om je vraag te beantwoorden. 5. Je krijgt antwoord / advies op je vraag. Eerst van degene aan wie je dat gevraagd hebt. In een MDO kunnen anderen aanvullende adviezen geven. Soms is het nodig even weer terug te gaan naar punt 4 (vraag om aanvullende informatie). 6. Maak zo nodig een afspraak over het vervolg 17

18 Bijlage 3.1 SAXION EVALUATIEFORMULIER Training : Signaleren in een wijknetwerk Groep : Docent : S.V.P. per vraag één hokje aankruisen Inhoud 1. In hoeverre kwam de inhoud van deze training tegemoet aan uw verwachtingen? 1 = in het geheel niet 10 = boven verwachting 2. De moeilijkheidsgraad van de aangeboden theorie is: Veel te moeilijk Moeilijk Precies goed Makkelijk Veel te makkelijk 3. De behandelde praktijksituaties zijn ondersteunend aan de uitleg van de theorie 1 = in het geheel niet 10 = volledig Didactiek 4. De uitleg over de theorie is: 1 = zeer onvoldoende 10 = uitstekend 5. De opbouw van het programma van de training is: 1 = zeer onvoldoende; 10=uitstekend 6. De presentatie door de docent is: 1 = zeer onvoldoende 10 = uitstekend 7. De afwisseling van theorieoverdracht en oefensituaties in deze training is: 1 = zeer onvoldoende 10=uitstekend 18

19 Organisatie 8. De facilitaire ondersteuning zoals accommodatie, voorzieningen, koffie/thee e.d. is: 1 = zeer onvoldoende, 10 = uitstekend 9. De aangereikte informatie is: 1 = zeer onvoldoende, 10 = uitstekend Outcome 10. De training heeft ertoe bij gedragen dat ik mij meer bewust ben van de signaleringsfunctie van het multidisciplinaire team in de wijk 1 = in het geheel niet, 10 = volledig 11. De training heeft ertoe bij gedragen dat ik gebruik kan maken van de methode om de urgentie van een signaal te beoordelen. 1 = in het geheel niet, 10 = volledig 12. De training heeft ertoe bijgedragen dat ik mij bewust ben van mijn benodigde gespreksvaardigheden om te werken volgens de ondersteunende kwaliteitsstandaard (respectvol bejegenen; eigen regie versterken; integraal benaderen) 1 = in het geheel niet, 10 = volledig 13. Suggesties voor verbetering en ruimte voor toelichting: Fijn dat u de moeite heeft willen nemen dit formulier in te vullen! Met uw inbreng werken wij aan de permanente vergroting van de kwaliteit van deze training. 19

20 Bijlage V 1 Hand out PP: Horen zien en zeggen! 20

21 21