G.J. Vaandrager. Verslag van de Landelíjke. Nederlands Instítuut voor Praevent,ieve. november te iden

Transcriptie

1 G.J. Vaandrager RAPPORTAGE VAN DE SCREEN}TG OP FENYLKETONURE BJ KTNDEREN GEBOREN N 1986 BBUOTHEËK NEËS!C!ÂU$ã Ng TTUUT VOOÊ PRA VEÍ{ËVE GËZûfiüHü'D$ãûna TNO PO$TBUS l 1,t At) LESEN Verslag an de Landelíjke Bege le idingscoissle pku Nederlands nstítuut oor Praeent,iee te iden noeber 1987 Gezondhe idszorg TNO

2 NHOUDSOPGAVE NLEDNG. 1. DEELNAME.AAN DE SCR.EENNG. BELOOP VAN DE SCREENNG. 1 Screeningsuit,slagen. Leeftijd bíj eerste en erwijzlngen.. híelprík. 6. DAG. OSEN. METHODE VAN SCREENNG SA,ÍENVATTNG LTERATUUR 7 1, 11

3

4 NLEDNG n dit rapport wordt erslag uitgebracht, an de screeníng op fenylketonurie () bij a1le ín 1gg6 ln Nederland geboren kinderen. De screening wordt sinds 197 toegepast en oldoet aan de erwachtíng. Jaarlijks worden 1 tot 15 kinderen et de aandoeníng opgespoord die in een roeg stadiu op een fenylalaníne-ar díeet worden íngesteld. Vergeleken et de jongerer trob ín ontwíkkeling erkerende, CHT-screeníng is de -screening eenoudig: door zijn geringe percentage e hielprikken en ooral gering aantal fout-positíee erwíjzíngen. fn het NlPG-ealuatieonderzoek werd!1.j. Meíjer dit jaar opgeolgd door G.J. Vaandrager. Dank wordt gebracht aan allen die aan de screening en aan het erolg hierop eewerkten; et nae alle entadínistratíes, pkulaboratoria, proíncíae artsen Jeugdgezondheidszorg en kinderartsen et hun teas.

5 t E_ Bij L8.75 an de ín 1986 in Nederland leendgeborenen werd hielpríkonderzoek erricht, dit Ís 99r5%. llanneer de kinderen die óór de screeníngsleeftijd oerleden buiten beschouwing worden gelaten, werd an alle kinderen díe ín aanerking kwaen oor screeníng 99,7"Á ond.erzocht. rn 1985 was dit, 99,7%, ín ,67- (in 198, Lggz en 1981 resp. 99,58, 99,55, en 99,i). De redenen oor niet-onderzoek worden híeronder qreergegeen, in ergelijking et 1985 en L98. De gegeens werden ontleend aan de kwart,aal- 1íjsten an de entadinistratíes. Tabel De redenen an niet-deeln ne aa r -screening in 1986 ín getal en per 1, ín 1985 en 198 per 1. (Cægeens ontleend aa r de entadínístraties) s 198 (aantal) o/oo o/oo o/*,leigerírg beæ aar (88) l. ó Oerleden () l.e l.e l.e Vertrold<en ( 6)... Orbekend (17) Totaal aantal pasgeborenen 18.s L7.LO conclusie: de deelnae is goed en ís in het laat,ste jaar nog iets erder erbeterd. Tabel toont de deelnae per proíncíale/grootstedelíjke entadínistratie.

6 'raæl lþ cleelnane en de rdenen an níet-deelrunn aan -screeníng, per enta&r inístratie; geboortejaar 198ó Redenen an niet, deelnare Regio an de entaùnínistratie Cæborenen gescreend nietgescreend reígering/ or erleden ertrolken onbekend beanaar Groníngen Friesland Drenthe Oeríjssel Gelderlar d Utrecht Noorrl-Ho1l. (excl.anst. ) é terdsr zuid-holl. (e<cl.rotterd. ) Rotterdar Zeeland Noord-Brabant Lfhrrg 6s ÆL T6L s 7 ta s is L5 (."Á) s (."Á) e (.177) 7 (.i ) 9s (.'Á) 78 (.6%) 1e18 6s (.U) 8s 6 (.77") 8 r9l (.s6%) (.%) t (.7:Á) (.su) 1s8 s5 (.%) tß to 7 18 l5 ta l9 7 l L li 65 lt : ; 6 T6 8 5 Nederland 18s (.ó%) conclusie: de goede deelnae aan de screeníng geldt oor alle regío,s.

7 L1. BELOOP VAN DE SCREENNG Van het beloop an de screeníng worden besproken: - de uítslagen an eerst,e en tweede hielprik en de erwijzíngen (.1), en - de leeftijd an de zuigelingen bíj eerste hielprik (.),.r Screeningsuitslagen en erwíj zíngen De gegeens zijn ontleend aan de kwartaallíjsten an de 1 proincía1e (en grootstedelíjke) entadinistratíes. De getotaliseerde gegeens an 1986 worden ergeleken et, die, op dezelfde wijze erkregen, an het oorgaande jaar. n tabel worden aantal en percentage herhalíngsonderzoeken en erwijzingen weergegeen. Tabel uítslagen en enríjzíngen le en e hielprík ín t9gó (Ín getal en per 1), eenals Gegeens ontleend aan de tcrarèaatlíjsten an de entadnínistratíes Na le hielprík: Negatief ù bíeus Positíef Oroldoende r^ 11í g storing Írt de bepaling Na e híelprík: Negatíef D bieus posítief 1986 (aarrtal) % (r8r.88) 99.s ().16 ().ll (7e1). (797) O.tl (s) o.oo 198s (aa ta1) % (17.697) 99.7 (6s). (1) o.oo7 (1.6).se (1.6).6 (1).7 Totaal ell ezen (s).1 (.1s Totaal gescreerxi l75.8ll Conclusíe: Het percentage geïndiceerde tweede hielprikken bedraagt in 1986 o.57.. rn 1985 was dit.6%. De erbetering is het geolg an erbeterde ul1íng an de fíltreerpapíerstrook bij eerste hielprík, in cobinatie et inder herhalingsonderzoek wegens het gebruík an antíbíotica of an onoldoende oedsel door de zuigeling. (n dit erband dient nog eer erspreíding te worden gegeen aan het gegeen dat anti- l

8 bíotícagebruík door het kínd geen ínloed heeft op de uitkost an de Guthrietest ). Het aantal erwezenen blijkens de opgae an de 6* kwartaallijsten an de entadinistraties bedraagt 5 (an de 1 kinderen die een e hielprík kregen werd er geen erwezen). Het percentage erwezenen an O.OLZ is an dezelfde orde als ín Tabel toont de uitslagen en erwíjzíngen na de screeningen per ent_ adínistratíe. Tabel Screeningsuítslagen en errrijzingen na eerste en tr æede hielprík in 19g6, per entadninistratie. Cægeens an de loartaallíjsten an de entaúninistratíes GronÍngen Fríesland Drenthe ûrerijssel Gelderland Utrecht totaal gescreend rs NoorrC-Flcll. (excl. Anst. )f918 ArsterrCan 85 ZuÍd-Hol1. (exl.rott. ) 8 Rotterda 698 Zeeland \\,ß lüoord-brab. 6t68 Líhrrg 158 na le hielprík na e híelprik totaal VeñnEzenegatíef dubieus positíef onold. ul1írig s lós s /) L 15 negatíef dubíeus nen Ía pos. entadn. 1 t Nederland Conclusie: De aantallen erwezenen zijn erschillen tussen de proincies (steden) te klein o een oordeel oer uít te kunnen spreken. *De proíncie Oerijssel nístrat ie. 1S erdeeld oer gebieden et een eigen adi-

9 . Leeftijd bíj eerste híelprík De gegeens an de leeftijd an alle pasgeborenen bij de eerste híelprík oor de - en CHT-screening zíjn ontleend aan de kwartaalrapporten an de cht-laboratoría ( ), zoals ereld ín het erslag an de Landelíjke Begeleídíngscoissie CHT oer 1986 (Vaandrager & Knipscheer, r987). Van de populatíe gescreende pasgeborenen werd an ieder an de 5 laboratoria per kwartaal de cuulatíee percentages berekend an de geboortedatu tot de datu an eerste hielprík. n tabel 7 wordt oor de jaren 1986,1985 en 198 het geiddelde an deze percentages weergegeen. Het betreft de waarden op de leeftijd an 9 dagen (dít ís de laatste in het draaíboek aanbeolen hielpríkdag) en oorts, o een Índruk híeran te erkrijgen, op de leeftijd an 1 dagen. Tabel 5 G rulatiee percentages an deelnare aan PKF- en C[E-screenírg (eerste hielprík) op de leeftíjd an 9 en 1 dagen ín 198ó, 1985 en 198, geiddelde an de íer l<t artalen. Ccgeens ontleend aan de lc.rartaalrapportages a r de Clll-aboratoria. (Fet betreft per lorartaal de gegeens an t kínderen a r elk an de 5 laboratoria). Leeftijd 1986 cun % 1985 ct n 198 cun % Op Op de leeftíjd an de leeftijd an 9 dagen 1 dagen Conclusíe: Het percentage kínderen dat op de oorgeschreen leeftijd de eerste hielprík kríjgt is nog srecht. ook op de leeftijd an l dagen heeft nog geen 9'Á an de pasgeborenen de eerste screening ond.ergaan. Wat de leeftíjd an 9 dagen betreft! as er in 1985 duidelijk erbeteríng t.o.. het oorgaande jaar. n ergelíjking daaree is er in 1986 eníge achteruitgang. p de leeftijd an 1 dagen is de erbetering díe in 1985 plaatsond gebleen.

10 . DAGNOSEN Volgens de criteria an de Landelíjke Begeleídíngs Coíssie (LBC)-pKU wordt als serologísch crít,eriu gehanteerd oor: - : een concent,ratie an fenylalanine ín het seru bij de onbehandelde patíënt an >.5 ol/l; en oor _HPA(hyperfeny1a1aninaeie),indiendeconcentratÍe>o.en<.5 ol/1 bedraagt. n de groep HPA is een belangrijk onderscheid het al of níet noodzakelijk geachte fenylalanine-are, z.g. pku-dieet. Tabel 6 toont de in per septeber geboren kínderen et pku resp. HpA, zoals díe bij de LBC- bekend rraren. Tabe1 6 n 1986 geboren 1987) ki deren net EK* resp. HPA* (bekerd bij LBC-EKU per septeber gesl. NPG n/ regnr. le (e) screeníng díagnose ft. fen.alan. dag nnrcl/l dieet le beh. lfr. das kliniek L 1 L T s 6ls Lt& t* ß >.ó 7 >.6? >.6 8/n / >.6 7 >.6 ll >.6 l >.6 7 >.6 6 >.6 7/1./O.6.8 geen screeníng geen screening 11 >.6 geen screeníng 7 >.ó ó >.6 >.6 HPA HPA HPA HPA HPA l9 l5 t: T7 1l L l l 7 6 t 1 Utrecht ê rsterdan Ál'1C Nijregen Nijnegen Utrecht Rotterdan Nijregen Nijnegen Nijregen Nijnegen Níjnegen Nijnegen Rotterdan Groningen ê rsterdan W Rotterdarn Á rsterrcan åò{c Groníngen Groningen Groníngen = serologische fenylalanineraarde >.5 nnpl/l HPA = serologísche fenylalanínewaarde. <.5 nnpl/l

11 ttet aantal en U / PA-patiënten, waaran 6 et fenylalanine-ar díeet, in 1986 is hoog: rncidentie: ról18.56 = 8.7 : 1. = : r Dit is hoger dan het geiddelde an de l oorgaande jaren (l: 17.; Meijer, r9g5). Het betreft 11 jongens en 9 eisjes. Vereld díent dat an de kínderen an etnische orígíne Turks ís ( ; HPA). De behandeling ond bij de l6 kínderen waarbíj PKg-dieet geindíceerd werd geacht plaats óór de leeftijd an 6 dagen. Brj 69T" werd de díagnose gesteld binnen 1 dagen, in 91 (bij de 15 kínderen et in lu ) bínnen 1 dagen; in de 1 oorgaande jaren waren deze percentages resp. 5% en 9% (Meijer, f985). n tabel 7 worden de kinderen et /HPA weergegeen naar de regio an entadínistratie an de woonplaats. Tabel 7 n 198ó geboren kj deren net resp. HPA naar entaùni istratíe a r de rroonplaats Reg ío entaùniaistratie HPA ret díeet HPA geen dieet Totaal Groningen Friesland Drenthe Oeríjssel Gelderland Utrecht Noord-ttrc11and (excl. é rsterda) é rsterrcan Zuid-Holland (excl. Rottenlan) Rotterrdan Zeeland Noord-Brabant Líhrrg 1* l* 1* 1 Nederland 15 = niet ia screening erldezen Van kinderen ís, eenals ín tabel 6, aangegeen dat deze niet op grond an screening werden erwezen, doch wegens een ouder broertje of zusje werden gedíagnostiseerd. Bíj ergelijking an de l7 ia screening er\rezen kínderen et de 5 díe door de entadinístratíes ín toèaal werden erwezen (tabel ), bleken er 8 bij diagnostisch onderzoek geen te hebben, zg. fout-posítieen.

12 . METHODE VAN SCREENNG Onder screening wordt erstaan een eenoudig uit te oeren test waaree onderscheíd kan worden geaakt in een groep die de gezochte zíekte ogelijk wel, en een groep die die ziekte zeer waarschijnlíjk niet heeft. Hoe strenger en is o geen enkel geal t,e íssen (geen fout-negatie_ en), des te groter is het aantal dat de ziekte ogelijk wel heeft, doch bij nader díagnostísch onderzoek niet blíjkt te hebben (fout-posítíeen). Met de icrobíologische screeningstest olgens Guthrie (1g6) b1íjkt de erhoudíng fout positieen/fout negatieen bijzonder gunstig. Sinds 197 wordt in Nederland et deze test gescreend ín enkele druppels bloed die, tezaen eè enkele druppels oor CHT-screening, worden erkregen door een hielprik bij alle zuígelíngen op de leeftíjd an ó tot 9 dagen (in de praktíjk is dat later; zie.). Het resultaat an de Guthrietest ís negatíef (s o. rnol/1), dubieus positief (. - o.7 ol/1) ofwel positief (>.8 ol/1). Bij het erolgonderzoek wordt de díagnose gesteld (Landelijke Begeleidings Coíssíe Phenylketonurie l97g; Sengers, 1981; Meijer 1985). Daar er per septeber L9a7 (nog) geen fout-negatíeen zíjn geeld ís de sensitiíteit (echt-posítieen/echt-positíeen fout-negatieen) L1. Voor zoer bekend zíjn er ook in de oorgaande jaren geen kínderen et bij het screeníngsonderzoek geíst (Meijer, l9g5). (oor de ea_ luatie an de screeníng is het an groot belang dat kínderen et pku die niet bíj screeníng werden ontdekt worden geeld). De specificiteit, de kans dat de test negatíef uitalt bij afwezigheid an ' ís inder, gezíen de 8 fout-positíeen (echt-negatieen/echtnegatieen fout-posítíeen). Gezien het grote aantal zuígelingen dat gescreend wordt is de specíficiteit ook zeer hoog. Meer inzicht ín de praktíjk an de screeníng geeft de oorspellende waarde, de kans op cht (echt-posítieen/echt-positieen fout-positíeen). Van de 5 ía de entadinístraties erwezen kinderen (tabe1 ) hadden 17 /HPA, \^/aaran 1 et pku dieet (tauel ó en 7). Ten aanzien an de kínderen et -dieet is de oorspellende waarde an de screeníngstest derhale L15 = 5id (in 1985 was deze waarde L/6 = 6îl). De oorspellende waarde an beíde laatste jaren ís oereenkostíg de beindingen oer 197 t/n 198 (1/199 = 5; Meíjer t9b5).

13 l 5A.Sl.E;NVATTNG Van het totale aantal pasgeborenen in 198ó (fs.5ó) ontíngen LgZ.75 de hielprik. {anneer de zuígelingen die oor de screeningsleeftijd oerleden buíten beschouwíng worden gelaten, was de deelnae aan de screeníng 99.77" ( %). Het aanrat e híelprikken bedroeg.5%. rn 1985 was dít.6"á. De erbeteríng is het geolg an erbeterde ulling an de filtreerpapierstrook bij eerste híelprík. eel zuígelingen kregen, eenals dat in oorgaande jaren heè geal was, hun eersèe prík niet, op de oorgeschreen tíjd an ó-9 dagen. Het per_ centage dat op de 9e dag de prík had ontangen is slechts 75. ook op de leeftíjd an 1 dagen had nog geen 9% aan de le screening deergenoen. Het aantal erstezenen blijkens de opgaen an de entadinístratíes bedraagt 5, eenzelfde percentage als het, oorgaande jaar (.o r), Het aantal kínderen et pku was dít jaar 15, het aantal et HpA 5, waar_ an êén zuigelíng op -dieet werd gesteld. De incidentie an de l6 kínderen et -dieet is 16/L8.56, is 9.7:1., ís l: t 11.5; dit Ís hoger dan ín de oorgaande jaren (197-19g 1: l7.ooo)..lat de screeningsethodiek betreft is de oorspelrende waarde, indíen de kínderen et die gediagnostiseerd werden óórdat de screening plaatsond buit.en beschouwíng blijen, 1/5 = 57 (19g5 Í; rg7_lg8 s%). Gezien de goede oorspellende waarde, het ontbreken tot heden an foutnegatíeen en het geringe aantal fout-positieen, is er geen reden de ethode an screening te wijzígen.

14 ll LTERATWR GUTHRTE, R., susr, A. A siple phenylalaníne ethod for detecting phenylketonuria ín large populations of newborn infants. J. pediatr. 196; : 8 KWARTAALRAPPORTEN roer de analytísche ergelijkíng an de CHT-laboratoría' ( ), bewerkt ín het Referentie-instítuut oor de CHTscreeníng te Rotterda, ín opdracht an het, Rijks fnstituut oor de olksgezondheid en Mílieuhygíëne te Bilthoen, door E. Endert, J.G.c. an der Meene, J.G. Loeber, J.F.{. Tertoolen en w. Schopan LANDELJKE BEGELEDNGSCOMMSSE PHENYLKETONURE. De roege opsporing an fenylketonurie in Nederland ín de període an septeber 197 tot l deceber Ned. Tijdschr. Geneeskd. i97g i r: l55g-6 MEJER, {. Tien jaar landelijk screeníngsonderzoek naar het, óorkoen an fenylketonuríe in Nederland; derde erslag an de Landetíjke Begeleidíngscoissie Phenylketonurie. Ned. Tijdschr. Geneeskd. 1985; 9z 7-76 SENGERS, R.c.A. De roege opsporíng an fenylketonurie ín Nederland, L i tweede erslag an de Landelíjke Begeleídingscoíssie Phenylketonurie. Ned. Tijdschr. Geneeskd. l981 i L5: 15- VAANDRAGER, G.J., KNTPSCHEER, w. Rapportage an de screeníng op congenitale hypothyreoidie bíj kinderen geboren in lgg6. erslag an de Landelijke Begeleídíngscoissíe CHT. NPG, LeÍden, LggT ERBRUGGE, H.P. Fenylketonuríe; screeníng an pasgeborenen een juist besluit,? Medisch ConÈact 198; B: 958-6