Stichting Personeelspensioenfonds. Jaarverslag

Transcriptie

1 Stichting Personeelspensioenfonds Cordares Jaarverslag 2011

2

3 Stichting Personeelspensioenfonds Cordares Jaarverslag 2011

4 Stichting Personeelspensioenfonds Cordares Jaarverslag 2011

5 Inhoudsopgave Jaarverslag Inleiding 06 Kerncijfers 07 Organisatie 11 Ontwikkelingen en beleid gedurende het verslagjaar 14 Bestuur en risicobeleid 27 Financiële positie van het fonds 39 Beleggingsbeleid en -resultaten 47 Verkort actuarieel verslag 55 Administratiekosten 59 Rapportages van de compliance officer en de visitatiecommissie en het oordeel van het verantwoordingsorgaan 62 Vooruitblik naar Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting algemeen 73 Toelichting op de balans per 31 december Toelichting op de staat van baten en lasten over Beheersing van de risico s 88 Ondertekening van de jaarrekening 92 Overige gegevens 95 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 96 Actuariële verklaring 98 Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten 99 Colofon 100

6 0.1 Inleiding Stichting Personeelspensioenfonds Cordares (PPF) is het ondernemingspensioenfonds voor Cordares Holding N.V. en de overige aangesloten entiteiten. Dit zijn: Stichting Technisch Bureau Bouwnijverheid; Bouwinvest Real Estate Investment Management B.V.; Stichting Arbouw; Stichting Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Het bestuur van PPF legt met dit jaarverslag verantwoording af over het jaar 2011 en kijkt terug naar de in het verslagjaar behaalde resultaten. Aan de orde komen onder meer de kerncijfers over het verslagjaar, de ontwikkelingen en het beleid gedurende het verslagjaar, de financiële positie van het fonds en de behaalde beleggingsresultaten. In dit jaarverslag worden verder de belangrijkste besluiten van het bestuur in 2011 beschreven en wordt uitgelegd hoe het bestuur tot deze besluiten gekomen is. Verder staan in dit verslag de belangrijkste pensioenontwikkelingen en zijn de rapportages van de compliance officer, de visitatiecommissie en het verantwoordingsorgaan opgenomen. Aan het einde van dit jaarverslag blikt het bestuur vooruit naar j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

7 0. 2 Kerncijfers In tabel 1 staat de ontwikkeling van het aantal deelnemers en pensioengerechtigden over de afgelopen vijf jaar. Tabel 1 Overzicht kerncijfers ultimo verslagjaar (Bedragen in miljoenen euro s) Belanghebbenden Deelnemers Gewezen deelnemers Invalide deelnemers Pensioengerechtigden Totaal De pensioengerechtigden zijn als volgt onderverdeeld: ouderdomspensioen nabestaandenpensioen prepensioen wezenpensioen Pensioenuitkeringen 18,7 17,9 17,1 16,6 16,6 Premie-inkomsten 14,1 12,3 10,0 6,6 6,5 Premiepercentage 1 24,9 22,9 21,2 15,0 14,4 Technische voorzieningen 2 657,5 571,0 511,1 495,5 397,1 Beleggingsresultaat (in procenten) 3 0,3 12,3 16,2./. 18,8 3,4 Beschikbaar vermogen 675,4 641,4 576,8 519,6 609,7 Dekkingsgraad (in procenten) 102,7 112,3 112,8 104,9 152,1 Administratiekosten 3,6 3,5 2,9 3,4 3,4 1. Uitgedrukt in een percentage van de pensioengrondslag. 2. De dekkingsgraad en de technische voorzieningen zijn berekend op basis van de rentetermijnstructuur (eind 2011: op basis van het driemaandsgemiddelde). 3. Het beleggingsresultaat is exclusief het resultaat op derivaten.

8 0. 2 Hieronder worden de belangrijkste kerncijfers toegelicht. Deelnemers Het aantal deelnemers steeg van in 2010 naar in Dit is een stijging van ruim 7 procent. Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de toename van het aantal werknemers binnen APG waarop de pensioenregeling van het fonds van toepassing is. Alle nieuwe werknemers van APG Groep komen namelijk vanaf 2009 in beginsel in dienst bij Cordares. Pensioengerechtigden Het aantal pensioengerechtigden steeg van in 2010 naar in Dit is een stijging van bijna 6 procent. Pensioenuitkeringen De pensioenuitkeringen stegen van 17,9 miljoen euro in 2010 naar 18,7 miljoen euro in Dit is een stijging van ruim 4 procent. Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de stijging van het aantal pensioengerechtigden. Van de pensioenuitkeringen had 1,4 miljoen euro betrekking op de prepensioenuitkeringen. Premie-inkomsten De premie-inkomsten stegen van 12,3 miljoen euro in 2010 naar 14,1 miljoen euro in Dit is een stijging met ruim 12 procent. Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de stijging van het aantal deelnemers en de stijging van de pensioenpremie. Premiepercentage Het premiepercentage steeg op grond van een bestuursbesluit van 22,9 in 2010 naar 24,9 in Technische voorzieningen De technische voorzieningen stegen van 571,0 miljoen euro in 2010 naar 657,5 miljoen euro in Dit is een stijging van ruim 15 procent. Beleggingsresultaat Het beleggingsresultaat exclusief het resultaat op derivaten daalde van 12,3 procent in 2010 naar 0,3 procent in Het rendement inclusief het resultaat op derivaten bedroeg in het verslagjaar 5,8 procent. Het rendement inclusief derivaten is in sterke mate beïnvloed door de portefeuille met renteswaps waarmee het renterisico wordt afgedekt. Door de gedaalde rente is de waarde van deze renteswaps toegenomen, waarmee deze waardeontwikkeling een positieve bijdrage heeft geleverd aan het rendement van de portefeuille. 8 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

9 0. 2 Beschikbaar vermogen Het beschikbaar vermogen is het totaal aan activa waarop de schulden en de reserve aanvullingsregeling in mindering worden gebracht. Het beschikbare vermogen steeg van 641,4 miljoen euro eind 2010 naar 675,4 miljoen euro eind Dit is een stijging van ruim 5 procent. In tabel 2 staat de ontwikkeling van de beleggingsportefeuille aan het einde van 2011 vergeleken met eind Tabel 2 Portefeuilleoverzicht ultimo verslagjaar (in miljoenen euro s) netto- Beleggingscategorie Bedrag Percentage mutatie Norm Bedrag Percentage Vastrentende waarden 268,5 44,1 19,7 44,0 248,8 40,8 Aandelen * 222,3 36,5./. 36,9 37,0 259,2 42,5 Vastgoed ** 61,7 10,1 11,7 11,0 50,0 8,2 Overige categorieën 56,4 9,3 4,8 8,0 51,6 8,5 Subtotaal 608,9 100,0./. 0, ,6 100,0 9 Derivaten 67,1 35,0 32,1 Totaal 676,0 100,0 34, ,7 100,0 * Beleggingen en normgewichten van aandelen en private equity tezamen. Het normgewicht voor private equity bedraagt 2 procent. ** Beleggingen en normgewichten van vastgoed en infrastructuur tezamen. Het normgewicht voor infrastructuur bedraagt 1 procent. De gegevens in tabel 2 zijn op een andere manier gepresenteerd dan de beleggingen in de jaarrekening om de vergelijking met de norm juist weer te geven. Een aantal beleggingen is in deze tabel aan andere beleggingscategorieën toegewezen. Het gaat hierbij om beleggingen in private equity, infrastructuur en liquide middelen en de vorderingen en schulden van de beleggingen. De derivaten zijn geen onderdeel van de norm.

10 0. 2 Dekkingsgraad Om tot de dekkingsgraad te komen, wordt het beschikbaar vermogen gedeeld door de technische voorzieningen. De dekkingsgraad daalde van 112,3 procent eind 2010 naar 102,7 procent eind Dit is een daling van 9,6 procentpunt. In figuur 1 zijn de ontwikkeling van het vermogen, de ontwikkeling van de verplichtingen en de ontwikkeling van de dekkingsgraad schematisch weergegeven. De linkeras geeft het vermogen en de verplichtingen weer; de rechteras geeft de stand van de dekkingsgraad weer. Figuur 1 Ontwikkeling van het vermogen, van de verplichtingen (beide in miljoenen euro s) en van de dekkingsgraad (in procenten) gedurende het verslagjaar 700,0 120% 650,0 115% 600,0 110% 550,0 105% 500,0 100% 450,0 95% d ec 2010 ja n 2011 f eb 2011 Mrt 2011 APR 2011 M E I 2011 JUNI 2011 JULI 2011 AUG 2011 SEP 2011 OKT 2011 NOV 2011 DEC 2011 vermogen verplichtingen dekkingsgraad Administratiekosten De administratiekosten die worden verantwoord in de jaarrekening stegen van 3,5 miljoen euro in 2010 naar 3,6 miljoen euro in Dit is een stijging van bijna 3 procent. De administratiekosten worden in het volgende hoofdstuk toegelicht. 10 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

11 0. 3 Organisatie Bestuur Het bestuur van Stichting Personeelspensioenfonds Cordares (hierna: PPF) bestaat uit acht leden: vier bestuursleden van werkgeverszijde en vier bestuursleden van werknemerszijde. De pensioengerechtigden zijn in het bestuur rechtstreeks vertegenwoordigd door twee speciale zetels aan werknemerszijde. Zij ontvangen voor hun werkzaamheden vacatiegeld. De overige bestuursleden worden niet voor hun werk betaald. De bestuurssamenstelling was eind 2011 als volgt: Werkgeversbestuursleden Dr. A.W.I.M. (Adri) van der Wurff, fungerend voorzitter Drs. M. (Marco) Brouwer MPLA Mw. R. (Rita) van Ewijk Mw. drs. K. (Karin) Bisschop EMFC RC MSc 4 Werknemersbestuursleden Dr. A.G. (Alwin) Oerlemans CFA FRM, voorzitter J.D. (Jan Dolf) Abraham H. (Harrie) Eerdhuijzen C.P. (Cor) van Zanden 11 Het bestuur van PPF: v.l.n.r. C.P. van Zanden, R. van Ewijk, J.D. Abraham, H. Eerdhuijzen, K. Bischop, A.G. Oerlemans, M. Brouwer en A.W.I.M. van der Wurff. 4. Mevrouw Bisschop is op 20 september 2011 toegetreden tot het bestuur. Zij vervult de vacature die sinds 1 december 2010 was ontstaan door het aftreden van de heer prof. dr. O.C.H.M Sleijpen.

12 0.3 Bestuurlijke commissies PPF kent een drietal commissies. Dat zijn achtereenvolgens de commissie Risicobeleid en ALM, de commissie Communicatie en de commissie Houdbaar Pensioen. Commissie Risicobeleid en ALM Deze commissie adviseert het bestuur ten aanzien van de risicomanagementcyclus die later in dit jaarverslag is weergegeven. Deze commissie kwam in het verslagjaar driemaal in vergadering bijeen. Commissie Communicatie Deze commissie adviseert het bestuur over communicatiebesluiten ten aanzien van belanghebbenden. Deze commissie kwam in het verslagjaar viermaal in vergadering bijeen. Commissie Houdbaar Pensioen Deze commissie adviseert en informeert het bestuur over de volgende onderwerpen: het toeslagbeleid; de communicatie met sociale partners; de sturingsmiddelen van PPF; de risico s en uitvoeringstechnische knelpunten van de PPF-regeling; de administratiekosten van PPF; de aanvullingsregelingen van PPF; de stand van zaken bij het vormen van een mogelijke nieuwe pensioenregeling. Het resultaat kan voor sociale partners bijdragen aan de totstandkoming van een nieuwe pensioenregeling. Deze commissie kwam in het verslagjaar zesmaal in een vergadering bijeen. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan bestaat uit zes personen die de werkgevers, de werknemers en de pensioengerechtigden vertegenwoordigen. 5 Het verantwoordingsorgaan bestaat uit de volgende leden: Namens werkgevers Drs. Th. J.W.M. (Ted) Bosman, voorzitter Drs. P. J. (Prem) Mancham RE RA 6 Namens deelnemers Drs. A. (Arjen) van Nes EMIA RO Ing. J. (Jörgen) Tamis 7 Namens pensioengerechtigden A. P.M. (Arie) van der Eng A. C.Th. (Amédée) Daran Scharten, vice-voorzitter De rapportage van het verantwoordingsorgaan ten aanzien van het verslagjaar en de reactie daarop van het bestuur maken deel uit van dit jaarverslag. 5. Het fonds kent geen deelnemersraad. 6. De heer drs. P.J. Mancham RE RA is per 1 januari 2012 afgetreden als lid van het verantwoordingsorgaan. De vacature die daardoor is ontstaan, is op het moment van schrijven nog niet vervuld. 7. De heer ing. J. Tamis is begin 2012 afgetreden als lid van het verantwoordingsorgaan. Hij is vervangen door de heer drs. G. Singh. 12 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

13 0.3 Visitatiecommissie PPF heeft drie externe deskundigen de opdracht gegeven om jaarlijks een visitatie uit te voeren ten aanzien van het functioneren van het bestuur en daarover te rapporteren. Een samenvatting van de rapportage ten aanzien van het verslagjaar en de reactie daarop van het bestuur maken deel uit van dit jaarverslag. De visitatiecommissie bestaat uit de volgende leden: Mw. N. Altenburg Mw. Mr. H. de Lange Mw. M. Verheul 8 Beleggingsadviescommissie PPF heeft, gezamenlijk met Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid, een adviescommissie die het bestuur gevraagd en ongevraagd adviseert over beleggingsaangelegenheden. De samenstelling van de beleggingsadviescommissie was eind 2011 als volgt: Prof. dr. R.G.C. van den Brink Dr. F.J. Ballendux Drs. L.K. Dijkstra Drs. R. Buck 13 Adviseur vermogensbeheer Per 1 januari 2012 is de heer drs. F.A. van Immerzeel RBA door het bestuur aangesteld als adviseur vermogensbeheer van PPF. De heer Van Immerzeel neemt deel aan de vergaderingen van de beleggingsadviescommissie en gaat het bestuur adviseren als het gaat om zaken op het gebied van vermogensbeheer. PPF heeft dit besloten om het fonds beter te kunnen voorzien van fondsspecifieke beleggingsadviezen. De adviseur is aangesteld voor een periode van vier jaar. Na twee jaar zal een evaluatie plaatsvinden over de eventuele verlenging van zijn adviseurschap. Uitbesteding Het bestuur heeft op basis van een uitbestedingsovereenkomst werkzaamheden uitbesteed aan de volgende organisaties die deel uitmaken van APG Groep: Pensioenbeheer Cordares Pensioenen bv Vermogensbeheer APG Investment Services nv Accountant Ernst & Young Accountants LLP Certificerend actuaris AON Hewitt 8. Mevrouw M. Verheul is de opvolger van de heer drs. F. Verschuren AAG die in november 2011 uit de visitatiecommissie is getreden.

14 0. 4 Ontwikkelingen en beleid gedurende het verslagjaar Ongunstige marktomstandigheden Staatsschuldencrisis De pensioenfondsen hebben in het verslagjaar amper de kans gekregen om te herstellen van de financiële crisis van 2008 of een nieuwe crisis diende zich aan: de staatsschuldencrisis. Deze crisis is medio 2010 uitgebroken in Europa en intensiveerde in De hoge overheidstekorten in Europese landen als Griekenland, Spanje, Portugal, Italië en Ierland zorgden in 2011 voor veel onrust op de financiële markten. Dit had zijn weerslag op de pensioenfondsen, zo ook op PPF. Het gevolg was namelijk een lage rekenrente, omdat de rente in de veilige eurolanden daalde, en lagere aandelenkoersen. Schommelende rekenrente De rekenrente daalde over 2011 van 3,45 procent naar 2,74 procent. Deze daling trad vooral op in de laatste maanden van het jaar. Als de rente laag is, moeten pensioenfondsen hun verplichtingen berekenen met minder rendement en meer geld in kas hebben om de toekomstige pensioenen te betalen. In figuur 2 staat de curve van de rekenrente (de rentetermijnstructuur) aan het einde van 2010 en 2011 en mei Figuur 2 Curve van de rentetermijnstructuur rente 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% looptijd in jaren (3-maandsgemiddelde) (3-maandsgemiddelde) 14 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

15 0. 4 Gevolgen voor PPF Gedurende het verslagjaar zijn de marktomstandigheden verschillende malen besproken met de beleggingsadviescommissie en de uitvoerder van het vermogensbeheer, mede geïnitieerd door het zogeheten Crash Scenario van de uitvoerder. Enerzijds heeft dit geleid tot een verschuiving binnen de portefeuille met staatsobligaties van landen met een relatief lage kredietwaardigheid naar leningen met een hogere kredietwaardigheid. Anderzijds is besloten om aan het beleid van het fonds voor de spreiding over beleggingscategorieën vast te houden. Desondanks hadden deze factoren een negatieve invloed op de financiële positie van PPF. PPF begon het jaar 2011 met een dekkingsgraad van 112,3 procent. Net als in 2010 zorgde de verder dalende rentestand in 2011 voor een flinke toename van de pensioenverplichtingen. Dit zorgde voor een daling van de dekkingsgraad van 14,8 procentpunt. Vanwege voornamelijk het positieve beleggingsresultaat werd deze daling beperkt tot in totaal 9,6 procentpunt. Het fonds sloot het jaar af met een dekkingsgraad van 102,7 procent. De dekkingsgraad was daarmee onder het vereiste minimum van 104,2 procent zodat PPF behalve een reservetekort ook een dekkingskort had. Het fonds liep nog wel voor op het kritisch herstelpad. In figuur 3 staat de ontwikkeling van de dekkingsgraad sinds de start van het herstelplan ( ). De dekkingsgraad van eind december 2011 tot en met 31 mei 2012 is op basis van de driemaandsgemiddelde rente. 15 Figuur 3 Ontwikkeling van de dekkingsgraad sinds de start van het herstelplan ( ) dekkingsgraad 130,0% 120,0% 110,0% 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% jaren herstelplan ontwikkeling dekkingsgraad

16 0. 4 Figuur 4 De ontwikkeling van de dekkingsgraad ten opzichte van de beoogde ontwikkeling in het herstelplan. De dekkingsgraad van eind december 2011 tot en met eind mei 2012 is op basis van de driemaandsgemiddelde rente. 125,0% 120,0% 115,0% 110,0% 105,0% 100,0% 95,0% 90,0% 85,0% ja n 2011 f eb 2011 Mrt 2011 APR 2011 M E I 2011 JUNI 2011 JULI 2011 AUG 2011 SEP 2011 OKT 2011 NOV 2011 DEC 2011 JAN 2012 F E B 2012 MRT 2012 A PR 2012 M E I 2012 ontwikkeling dekkingsgraad herstelplan De scherpe rentedaling in de laatste maanden van 2011 was voor de toezichthouder van pensioenfondsen, DNB, aanleiding om in te grijpen op de rekenrente. Gelet op de uitzonderlijke marktomstandigheden en de gebrekkige liquiditeit in het lange eind van de interbancaire swapmarkt (de rentestanden voor langjarige termijnen), bestond er teveel onzekerheid over de vraag of op de interbancaire swapmarkt ultimo 2011 een juiste prijsvorming had plaatsgevonden. DNB heeft daarom besloten de curve voor ultimo 2011 te baseren op een driemaandsgemiddelde. Dit is gedaan door het gemiddelde te berekenen van de rentetermijnstructuur van alle handelsdagen in de periode van 1 oktober tot en met 31 december Zonder deze correctie zou de dekkingsgraad van PPF 3,4 procentpunt lager zijn geweest, namelijk 99,3 procent in plaats van 102,7 procent. Maatregelen in verband met het dekkingstekort In het herstelplan van PPF staat wat het fonds doet om de financiële situatie te verbeteren. PPF heeft de volgende maatregelen moeten nemen: Per 1 januari 2012 is er geen toeslag verleend. Per 1 januari 2012 is de premie opnieuw (net als per 1 januari 2011) verhoogd. In het eerste kwartaal van 2012 heeft het bestuur partijen bij de CAO Cordares opnieuw verzocht maatregelen te nemen om de houdbaarheid van de pensioenregeling veilig te stellen. Als de dekkingsgraad zo laag is dat deze maatregelen niet genoeg zijn, kunnen als laatste maatregel de pensioenen verlaagd worden. Op grond van de financiële positie van het fonds eind 2011, hoeft PPF vooralsnog niet over te gaan tot het verlagen van de (opgebouwde) pensioenen. In het verslagjaar heeft het bestuur wel een procedure vastgelegd die in werking treedt zodra blijkt dat PPF aan het einde van een kalenderjaar achterligt op het herstelpad. 16 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

17 0. 4 Gevolgen van langer leven Inwoners van Nederland leven steeds langer. Dit is op zich positief. Maar het betekent ook dat inwoners van Nederland steeds langer pensioen ontvangen. Pensioenfondsen moeten er daarom rekening mee houden dat zij langer pensioen moeten uitbetalen. Zij moeten meer geld reserveren voor hun pensioenverplichtingen in de toekomst. Om de gemiddelde levensverwachting in Nederland bij te houden, gebruikt PPF de schattingen van het Actuarieel Genootschap (AG). In het verslagjaar heeft het AG zijn verwachtingen niet aangepast. Ontwikkeling van de pensioenpremie Sinds 2009 mag PPF op de pensioenpremie geen korting toepassen. Vanaf dat jaar is de dekkingsgraad van het fonds namelijk te laag. Vóór 2009 werden op de premie nog wel kortingen toegepast. DNB heeft om een noodgedwongen abrupte stijging van de premie enigszins tegen te gaan het fonds nog wel toestemming gegeven om in de jaren 2009 tot en met 2013, in afnemende mate, de buffervrijval in mindering te brengen op de kostendekkende premie. Deze buffervrijval werkt als volgt: elke keer als pensioen wordt uitbetaald aan een pensioengerechtigde, voldoet PPF aan een nominale verplichting. Op deze verplichting zit een reserve. Dat is het bedrag dat betrekking heeft op dat deel van de dekkingsgraad dat boven 100 procent ligt. Bij de uitbetaling valt die reserve vrij. Immers, de uitbetaling heeft plaatsgevonden en de reserve, die hier bovenop aanwezig was, verliest zijn functie. Dit wordt buffervrijval genoemd. De premie is in de afgelopen jaren niettemin telkens toegenomen, mede omdat PPF in steeds mindere mate rekening mag houden met deze buffervrijval. 17 In 2008 lag de pensioenpremie van 15,0 procent ruim onder het gedempte kostendekkende niveau van (destijds) 26,8 procent. In 2009 is de pensioenpremie verhoogd naar 21,2 procent. Tegelijkertijd is in 2009 de financiering van de aanvullingsregelingen met een jaar opgeschort. In 2010 is deze financiering hervat en bedroeg de totale premie 22,9 procent. In 2011 is de premie verder verhoogd naar 24,9 procent. In 2012 is dit zelfs 27,8 procent geworden. Deze aanzienlijke premiestijging wordt mede veroorzaakt door de lage stand van de dekkingsgraad, waardoor nauwelijks nog sprake is van enige buffervrijval. De verdeling van de premie in een werkgevers- en een werknemersdeel is afhankelijk van de (cao-)afspraken die worden gemaakt tussen de werkgevers en de werknemers. Toeslagverlening Het toeslagbeleid van PPF is erop gericht om de pensioenen mee te laten stijgen met de loonsverhogingen op basis van de CAO Cordares. De toeslagverlening is wel voorwaardelijk. Dit betekent dat er alleen toeslag wordt verleend als het fonds genoeg financiële ruimte heeft. Dit betekent dat er alleen toeslag wordt verleend als het fonds genoeg financiële ruimte heeft. Het toeslagbeleid van het fonds geeft aan dat vanaf een dekkingsgraad van 125 procent een volledige toeslag kan worden verleend. In geval van een toeslagachterstand probeert het fonds, zodra de financiële middelen het toelaten, deze achterstand in te halen. Loonsverhogingen op basis van de CAO Cordares Anders dan in 2010 stegen in 2011 de lonen op basis van de CAO Cordares niet. Er was dan ook geen aanleiding voor het eventueel verlenen van toeslag. Toeslagachterstand In 2010 liep PPF een achterstand op in de toeslagverlening van 0,5 procent omdat de financiële positie van het fonds niet goed genoeg was om toeslag te verlenen. Omdat PPF in 2011 een dekkingstekort had, kon deze achterstand in het verslagjaar niet worden weggewerkt.

18 0. 4 Aanpassing toeslagbeleid Loonsverhogingen vonden in de afgelopen jaren meestal plaats in de loop van het kalenderjaar. Het beleid was daarbij als volgt: het bestuur vormde voorafgaand aan ieder jaar een voorziening voor toeslagverlening. Vervolgens besloot het bestuur direct na het bekend worden van een loonsverhoging over de toeslagverlening. Deze toeslag werd onmiddellijk toegekend. Op deze manier werd er soms toeslag verleend terwijl de dekkingsgraad op dat moment te laag was. Het bestuur heeft daarom in het verslagjaar het toeslagbeleid aangepast. Voortaan besluit het bestuur pas aan het eind van ieder kalenderjaar of, en zo ja in hoeverre, PPF in staat is om toeslag te verlenen per 1 januari van het daarop volgende jaar. Daarnaast besloot het bestuur niet langer een deel van de toeslagverlening uit de premie te laten komen. De toeslag wordt nu geheel gefinancierd uit beleggingsrendement. Omdat de toeslagverlening over het jaar achteraf plaatsvindt, per 1 januari van het daaropvolgende jaar, wordt vanaf 2011 ook geen nieuwe voorziening vooraf meer gevormd voor toeslagverlening. De uit 2010 nog overgebleven voorziening voor toeslagverlening (ad 4,0 miljoen euro) blijft beschikbaar voor toekomstige toeslagverlening. Communicatie PPF wil zijn belanghebbenden actief en duidelijk informeren over de pensioenregeling en andere ontwikkelingen rondom het fonds. Om dat te bewerkstelligen heeft het bestuur een communicatiejaarplan geformuleerd voor de jaren 2010 en stond in het teken van de verdere uitwerking van dat plan. Eind 2011 heeft het bestuur op voorstel van de commissie Communicatie het communicatiejaarplan voor 2012 vastgesteld. Pensioenspreekuur Op 6 oktober 2011 hield PPF een pensioenspreekuur. Dit gebeurde in het kader van de landelijke Pensioen3daagse. Tijdens het spreekuur waren enkele bestuursleden aanwezig die antwoord gaven op algemene vragen van deelnemers. Ook was er een medewerker van de pensioenadministratie aanwezig om meer pensioentechnische vragen te beantwoorden. De opkomst was klein maar het spreekuur werd wel gewaardeerd. PPF is van plan in 2012 wederom bijeenkomsten te organiseren. Daarbij zal meer aandacht aan het uitnodigingsproces worden besteed met als doel het aantal belangstellenden te vergroten. Self-assessment PPF voerde in 2011 een self-assessment uit. PPF doet dit elke twee jaar. Het self-assessment is ontwikkeld door toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM). Het geeft aan in hoeverre de communicatie van het fonds voldoet aan de wettelijke communicatievereisten. Uit de resultaten bleek dat PPF een verbetering had doorgemaakt. In 2009 had PPF een score van 86 procent. Het landelijk gemiddelde lag toen op 78 procent. In 2011 had PPF een score van 98 procent. Het landelijk gemiddelde was in dat jaar 88 procent. Uit het self-assessment bleek dat de inhoud van de stopbrief een punt van verbetering was. De stopbrief is daarom in 2011 aangepast. Klanttevredenheidsonderzoek PPF hield zich in het verslagjaar bezig met het opzetten van een klanttevredenheidsonderzoek. De uitvoering daarvan vond eind 2011 plaats. Begin 2012 zijn de resultaten verwerkt en is een rapportage opgesteld. Ontwikkelingen in digitale communicatie PPF houdt zijn belanghebbenden regelmatig op de hoogte van de financiële ontwikkelingen. Dat doet het fonds vooral via zijn website, Op de website publiceert het fonds iedere maand zijn actuele dekkingsgraad en is een vraag-en-antwoordlijst beschikbaar gesteld 18 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s

19 0. 4 met informatie over de financiële positie van het fonds. Daarnaast gebruikt PPF zijn website om de laatste bestuursbesluiten bekend te maken. Verbeteringen aan de website PPF heeft op de website een contactformulier geplaatst waarmee alle belanghebbenden op eenvoudige wijze contact op kunnen nemen met de bestuursleden van het fonds. Daarnaast zijn de belangrijkste onderdelen van de bestuursvisie op de website geplaatst. Het bestuur vindt het namelijk belangrijk om verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid. Het beleid hangt samen met de visie van het bestuur. In het verslagjaar is besloten om de vormgeving van de website aan te passen. Het doel hiervan was de website aantrekkelijker te maken voor bezoekers. De aanpassingen zijn doorgevoerd in Mijnpensioenoverzicht.nl Op 6 januari 2011 is de website live gegaan. Op deze site kunnen (gewezen) deelnemers voortaan de hoogte van al hun pensioenaanspraken en AOW-rechten inzien. Dat betreft ook de pensioenaanspraken die zijn opgebouwd bij PPF. Bezoekers loggen in met hun DigiD. De website is een initiatief van Stichting Pensioenregister. Deze stichting is opgericht door de Nederlandse pensioenfondsen, de pensioenverzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. 19 Uitbesteding In het verslagjaar hebben diverse ontwikkelingen plaatsgevonden ten aanzien van de uitbesteding van de pensioenadministratie en het vermogensbeheer van het fonds. De belangrijkste ontwikkelingen worden hieronder toegelicht. Pensioenbeheer In het verslagjaar kwam een delegatie van het bestuur een paar keer buiten een reguliere bestuursvergadering bij elkaar met een delegatie van de pensioenbeheerder. In deze bijeenkomsten is besproken hoe de pensioenadministratie verder kan worden verbeterd. Het bestuur is tevreden over de resultaten hiervan. In het verslagjaar heeft het bestuur naar aanleiding van een algemeen advies van AFM besloten een extra controle te laten uitvoeren ten aanzien van het Uniform Pensioenoverzicht 2011 van PPF (UPO 2011). De controle heeft betrekking op de rekenkundige juistheid van de UPO 2011 en op de aansluiting van de UPO-gegevens met de pensioenadministratie en met de brongegevens. Deze controle zal worden gedaan door de interne audit-afdeling van APG. Dit betreft medewerkers die niet bij de pensioenuitvoering van PPF betrokken zijn. De resultaten van dit onderzoek waren aan het einde van het verslagjaar nog niet bekend. Vermogensbeheer Het vermogensbeheer is sinds 2010 uitbesteed aan APG Investment Services. De vermogensbeheerder presteerde in het tweede jaar, net als in het eerste jaar, naar tevredenheid. In het verslagjaar werd de manier van rapporteren verder aangescherpt naar aanleiding van de input van het bestuur. Treasury Center APG stelde in 2010 voor om de financiële transacties ten behoeve van het beleggingsbeleid van al haar opdrachtgevers verder te stroomlijnen. Daarom heeft APG een aparte entiteit opgericht: APG Treasury Center bv. De APG-pools maakten al gebruik van het Treasury Center. APG stelde aan het bestuur voor ook gebruik te maken van het Treasury Center voor over the counterderivaten en geldmarkttransacties van PPF. Het Treasury Center treedt dan als tegenpartij van

20 0. 4 PPF op bij het verhandelen van derivaten en zet deze derivatentransacties uit in de markt namens het fonds. Derivaten zijn beleggingsinstrumenten die hun waarde ontlenen aan de waarde van een onderliggende positie. Bij verhandeling van derivaten over the counter wordt buiten de beurs om direct zaken gedaan door beide betrokken partijen. Een bestuurscommissie bestudeerde het voorstel van APG en won daarover extern juridisch advies in. Naar aanleiding daarvan zorgde APG voor extra zekerheidstelling ten aanzien van interne transacties. PPF kan door gebruik te maken van het Treasury Center zijn transacties efficiënter uitzetten in de markt. De transactiekosten zijn namelijk naar verwachting lager en er kan met meer tegenpartijen zaken gedaan worden. Het bestuur stemde begin 2011 in met het voorstel en het fonds maakt per 1 april 2011 gebruik van het Treasury Center voor haar derivaten- en geldmarkttransacties. Wijziging statuten, pensioenreglement en ABTN In het verslagjaar besloot het bestuur het pensioenreglement, de statuten en de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) op enkele punten te wijzigen. Dit leidde niet tot een vermindering van de pensioenrechten of pensioenaanspraken van belanghebbenden. De documenten zijn te raadplegen op de website van PPF, Wijzigingen statuten De belangrijkste wijziging betrof het opnemen van een uitdrukkelijke toets van kandidaatbestuursleden door het bestuur aan de hand van een vooraf opgesteld functieprofiel. Hiermee wordt voldaan aan de scherper geformuleerde vereisten ten aanzien van deskundigheid. Daarnaast werd in de statuten bevestigd dat werkgevers die deel uitmaken van de groep van Cordares, zich ook kunnen aansluiten bij PPF. Dit volgt ook uit de wettelijke definitie in artikel 1 van de Pensioenwet. Wijzigingen pensioenreglement De wijzigingen in het pensioenreglement waren het gevolg van verschillende bestuursbesluiten. De belangrijkste worden hierna genoemd. Het bestuur besloot dat deelnemerschap altijd begint en eindigt op de reële datum waarop de deelnemer in of uit dienst treedt. Voorheen ving de deelneming altijd aan op de eerste dag van de maand en eindigde op de laatste dag van de maand. Verder werd het reglement aangepast naar aanleiding van de wijziging van het toeslagbeleid. Daarnaast besloot het bestuur het toeslagbeleid aan te passen. Voortaan besluit het bestuur pas aan het eind van ieder kalenderjaar of en in hoeverre toeslag verleend wordt. In geval van toeslagverlening vindt deze plaats per 1 januari van het volgende jaar. De maatstaven voor dit besluit zijn enerzijds de financiële positie van het fonds en anderzijds de loonsverhogingen op basis van de CAO Cordares in het voorbije jaar. De toeslagverlening wordt voortaan geheel gefinancierd op basis van overrendement en er wordt geen opslag hiervoor meer geheven in de premie. Wijzigingen ABTN De ABTN geeft aan hoe het (financiële) beleid van PPF wordt gevoerd. De wijzigingen in de ABTN betroffen met name een aanpassing van fondsgrondslagen, geactualiseerde teksten over het beleggingsbeleid, toevoeging van het nieuwe premie- en toeslagbeleid, het kortingsbeleid, het risicobeleid en de geactualiseerde economische uitgangspunten. 20 j a a r v e r s l a g s t i c h t i n g p e r s o n e e l s p e n s i o e n f o n d s c o r d a r e s