Stichting Shell Pensioenfonds. Jaarverslag ste boekjaar

Transcriptie

1 Stichting Shell Pensioenfonds Jaarverslag ste boekjaar

2 Contact Stichting Shell Pensioenfonds Postbus CB Den Haag Nederland Internetsite: Internetsite (English): Handelsregister Den Haag no BTW no. NL B01

3 Inhoudsopgave Belangrijke cijfers 2 Verslag van het Bestuur 3 Financiële positie 3 Beleid 6 Beleggingen 8 Pensioenen 11 Risicobeheer 15 Bestuursaangelegenheden 17 Bestuur 17 Deelnemersraad 19 Verantwoording en toezicht 20 Verslag visitatiecommissie (Intern Toezicht) 20 Oordeel van het Verantwoordingsorgaan 21 Reactie van het Bestuur 23 Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde balans 25 Geconsolideerd totaalresultaat 26 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 27 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 28 Overige gegevens 61 Gebeurtenissen na balansdatum 61 Actuariële verklaring 61 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 63 Historisch overzicht Bijlagen 66 Bijlage 1: Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht 66 Bijlage 2: Personalia en benoemingen 68 Bijlage 3: Begrippenlijst 70 Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 1

4 Belangrijke cijfers Aantallen op 31 december Actieve deelnemers Ingegane pensioenen ouderdom arbeidsongeschiktheid partner wezen Gewezen deelnemers met premievrije aanspraken Totaal Financiële gegevens miljoen Vermogen op 1 januari Toevoegingen en onttrekkingen Werkgevers- en deelnemerspremies Waardeoverdrachten van derden 6 2 Inkomsten uit beleggingen Waardewijziging beleggingen Uitgekeerde pensioenen (628) (624) Waardeoverdrachten naar derden (2) (1) Vermogensbeheerkosten (31) (26) Uitvoeringskosten (7) (5) Rentebaten en -(lasten) 2 (8) Mutatie vermogen Vermogen op 31 december Voorziening pensioenverplichtingen Dekkingsgraad 123% 119% Algemene Reserve Rendement op gemiddeld belegd vermogen 14,8% 27,5% (na kosten vermogensbeheer) Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 2

5 Verslag van het Bestuur Financiële positie In 2010 steeg de dekkingsgraad van 119 procent naar 123 procent. De voorziening pensioenverplichtingen steeg van miljoen naar miljoen. De belangrijkste oorzaken van deze stijging waren de daling van de rente en de stijging van de levensverwachting. De rentetermijnstructuur daalde van gemiddeld 3,87 procent (ultimo 2009) naar gemiddeld 3,46 procent (ultimo 2010) en de voorziening onzekerheid sterftetrend werd verhoogd van 1,7 procent naar 3,6 procent van de voorziening pensioenverplichtingen. Het vermogen steeg met miljoen van miljoen naar miljoen. Deze toename werd met name veroorzaakt doordat een beleggingsrendement van 14,8 procent werd gerealiseerd. Het totaal eigen vermogen is gestegen van miljoen naar miljoen. Onderstaande grafieken tonen de ontwikkeling van de dekkingsgraad, de daarbij behorende gemiddelde rentetermijnstructuur (marktrente) en de ontwikkeling van het eigen vermogen. Ontwikkeling dekkingsgraad 130% 5% Dekkingsgraad 125% 120% 115% 110% 105% 100% 4% 3% 2% 1% Marktrente 95% % Dekkingsgraad Minimaal vereiste dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad Marktrente Ontwikkeling eigen vermogen (in miljoenen euro) / /- 37 -/ / / Beginstand Rentetoevoeging pensioenverplichtingen Wijziging rentetermijnstructuur Beleggingsopbrengsten Premie Pensioenopbouw Indexatie Verhoging voorziening onzekerheid sterftetrend Overig Eindstand Begin/eindstand Afname eigen vermogen Toename eigen vermogen Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 3

6 Gedurende het jaar was er veel onrust op de financiële markten waardoor de dekkingsgraad vanaf het tweede kwartaal daalde. Het dieptepunt werd eind augustus bereikt met een dekkingsgraad van 107 procent. Deze daling werd voornamelijk veroorzaakt doordat de rente daalde van gemiddeld 3,87 procent primo 2010 naar gemiddeld 2,52 procent ultimo augustus. Daarna herstelde de dekkingsgraad zich weer om op bijna 123 procent te eindigen per 31 december De dekkingsgraad ligt ultimo 2010 nog net beneden de vereiste dekkingsgraad van 124 procent, zoals berekend op basis van de strategische beleggingsmix. Er is derhalve sprake van een beperkt reservetekort. In het gecombineerde korte- en langetermijnherstelplan is beschreven hoe Stichting Shell Pensioenfonds (het Pensioenfonds) verwacht de dekkingsgraad binnen een termijn van uiterlijk drie jaar (ultimo 2011) op het minimaal wettelijk vereiste niveau en in vijftien jaar (ultimo 2023) op het wettelijk vereiste niveau te brengen. De ontwikkeling van de dekkingsgraad was, over het gehele jaar bezien, beduidend gunstiger dan in het door DNB goedgekeurde herstelplan werd voorzien. De reële dekkingsgraad, dat is de dekkingsgraad waarbij rekening is gehouden met inflatieverwachtingen steeg van 83 procent per 31 december 2009 naar 88 procent per 31 december Actuariële analyse van het resultaat over 2010 miljoen Baten Lasten Mutaties in voorziening Winst (Verlies) Beleggingen/marktrente (31) (1.311) 956 Indexatie - - (37) (37) Premies en pensioenopbouw 336 (19) (259) 58 Waardeoverdrachten 6 (2) (5) (1) Uitkeringen - (628) Uitvoeringskosten - (7) 12 5 Kanssystemen (arbeidsongeschiktheid en sterfte) Wijziging reserveringsmethodiek en overig - - (252) (252) Saldo (687) (1.205) 767 In 2010 is een positief resultaat geboekt van 767 miljoen. Dit resultaat kan als volgt worden onderverdeeld: Beleggingen/marktrente (+ 956 miljoen) Het resultaat op beleggingen/marktrente in 2010 is gelijk aan: - De beleggingsopbrengsten na kosten vermogensbeheer: miljoen - De benodigde rentetoevoeging aan voorziening pensioenverplichtingen (1-jaarsrente van 1,303 procent): -/- 167 miljoen - Stijging voorziening pensioenverplichtingen door daling marktrente van 3,87 procent naar 3,46 procent: -/ miljoen Per saldo: 956 miljoen Indexatie (-/- 37 miljoen) Voor de pensioenelementen die een onvoorwaardelijke indexatie kennen wordt op voorhand gefinancierd. Voor de voorwaardelijke indexatie wordt op voorhand niet gefinancierd. De pensioenelementen die een voorwaardelijke indexatie kennen zijn in 2010 overeenkomstig de ambitie (= toename van het afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens) met 0,8 procent verhoogd. Als gevolg van de voorwaardelijke en onvoorwaardelijke indexatie nam de voorziening pensioenverplichtingen met 58 miljoen toe. Voor de onvoorwaardelijke indexatie was een bedrag van 21 miljoen beschikbaar; per saldo nam de voorziening pensioenverplichtingen 37 miljoen toe. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 4

7 Premies en pensioenopbouw (+ 58 miljoen) Het resultaat op premies is het saldo van enerzijds de beschikbare premies voor de coming service koopsom en de backservice koopsom en anderzijds de werkelijke stijging van de voorziening pensioenverplichtingen als gevolg van het toenemen van de pensioenjaren en van salarisstijgingen. De in de rekening van baten en lasten opgenomen premie bedroeg 336 miljoen waarvan 317 miljoen beschikbaar was voor de toename van de voorziening pensioenverplichtingen als gevolg van het toenemen van de pensioenjaren en van salarisstijgingen. De resterende 19 miljoen is om de lasten te dekken die voortvloeien uit het overlijden of arbeidsongeschikt worden in actieve dienst. De werkelijke toename van de voorziening pensioenverplichtingen door het toenemen van de deelnemerstijd bedroeg 134 miljoen en door salarisstijgingen 125 miljoen, in totaal was een premie van 259 miljoen benodigd. Per saldo was de premie ruim toereikend om de pensioenopbouw te dekken en resulteerde in een winst van 58 miljoen ( 317 miljoen -/- 259 miljoen). Waardeoverdrachten (-/- 1 miljoen) Bij wijziging van werkgever heeft de deelnemer in beginsel het recht om de opgebouwde aanspraken bij de pensioenuitvoerder van zijn oude werkgever over te dragen naar de pensioenuitvoerder van zijn nieuwe werkgever. De inkomende waardeoverdrachten bedroegen 6 miljoen en de uitgaande waardeoverdrachten 2 miljoen, per saldo werd 4 miljoen overgedragen naar het Pensioenfonds. De voorziening pensioenverplichtingen ging met 5 miljoen omhoog, zodat er een verlies op waardeoverdrachten ontstond van 1 miljoen. Uitkeringen ( 0 miljoen) De werkelijke uitkeringen kwamen overeen met de verwachte uitkeringen zodat daar geen winst of verlies op is ontstaan. Uitvoeringskosten (+ 5 miljoen) In de voorziening pensioenverplichtingen is een opslag van 2 procent opgenomen voor uitbetalingskosten. Deze valt vrij indien er een uitkering wordt verricht. In de feitelijk te betalen premie is geen opslag voor administratiekosten inbegrepen. De opslag van 2 procent over de uitkeringen die beschikbaar is om de uitbetalingskosten te dekken, bedroeg 12 miljoen. De werkelijke pensioenadministratie- en uitbetalingskosten bedroegen 7 miljoen zodat per saldo een positief resultaat op kosten resulteerde van 5 miljoen (= 12 miljoen -/- 7 miljoen). Kanssystemen - arbeidsongeschiktheid & sterfte (+ 38 miljoen) De winst op kanssystemen bestaat uit het resultaat op arbeidsongeschiktheid en het resultaat op sterfte en bedroeg in miljoen positief. Wijziging reserveringsmethodiek & overig (-/- 252 miljoen) De voorziening onzekerheid sterftetrend is verhoogd van 1,7 procent van de voorziening pensioenverplichtingen naar 3,6 procent van de voorziening pensioenverplichtingen. Dit leidde tot een toename van de voorziening pensioenverplichtingen met 248 miljoen. Overige oorzaken leidde tot een verlies van 4 miljoen. In totaal een verlies op wijziging reservemethodiek & overig van 252 miljoen. Saldo (+ 767 miljoen) Het positief resultaat van 767 miljoen is toegevoegd aan de algemene reserve. Deze steeg van miljoen ultimo 2009 naar miljoen ultimo Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 5

8 Beleid Doelstelling Doelstelling van het beleid van het Bestuur is het nakomen van pensioenaanspraken en pensioenrechten, waarbij het streven is ingegane pensioenrechten en premievrije pensioenaanspraken waardevast te houden 1. De voor dat streven geldende maatstaf is het afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens. In de opzet van de pensioenregeling wordt gestreefd naar eenvoud en transparantie en naar onafhankelijkheid van de ontwikkelingen in de sociale zekerheid. Het Pensioenfonds streeft ernaar deze doelstelling te bereiken met waar mogelijk, lage en stabiele premies. Het strategisch beleggingsbeleid van het Pensioenfonds is erop gericht om binnen aanvaardbare risico s maximale beleggingsresultaten te genereren, zodat het Pensioenfonds op lange termijn een gezonde financiële positie heeft. Strategisch beleggingsbeleid Om de doelstelling te realiseren stelt het Bestuur van het Pensioenfonds periodiek, in ieder geval elke drie jaar, aan de hand van een Asset Liability Management (ALM) studie het strategisch beleggingsbeleid vast. De vastgelegde strategische gewichten van de beleggingscategorieën en hun onderverdeling naar regio s vormen de basis voor het beleggingsbeleid. Vermogensbeheerder Shell Asset Management Company B.V. (hierna SAMCo ) is gemachtigd binnen vastgestelde bandbreedtes en risicorichtlijnen van de strategische beleggingsmix af te wijken. In 2009 is, in het kader van de ontwikkeling van het Herstelplan, een ALM-studie uitgevoerd en is er een strategisch beleggingsbeleid vastgesteld. Het Bestuur heeft besloten dat uiterlijk eind 2011 moet zijn overgegaan op de nieuwe strategische beleggingsmix op basis van 65% zakelijke en 35% vastrentende waarden. Het Pensioenfonds gaat bij zijn ALM-studies uit van veronderstellingen die het voor de lange termijn realistisch acht. Voor het rendement op obligaties is het rendement op langlopende staatsleningen het uitgangspunt. Bij de ALM-studie in 2009 is voor het langetermijnrendement op aandelen voor de ontwikkelde markten uitgegaan van een risico-opslag op dit obligatierendement van 3,0 procent (aandelenrisicopremie). Voor specifieke subcategorieën zijn hogere risico-opslagen gehanteerd, bijvoorbeeld voor aandelen Emerging Markets 3,5 procent en voor private equity 4,5 procent. Voor de strategische beleggingsmix bedraagt het verwachte langetermijnrendement exclusief diversificatieeffecten 5,9 procent per jaar, inclusief diversificatie-effecten bedraagt het verwachte langetermijnrendement 6,6 procent per jaar. Zolang de strategische beleggingsmix nog niet is bereikt zal het verwachte rendement op lange termijn dientengevolge iets lager liggen. In combinatie met het overeengekomen financieringsbeleid, volstaan dergelijke rendementen om naar verwachting op lange termijn aan de nominale verplichtingen te kunnen voldoen en de indexatieambitie van het Pensioenfonds voor ingegane en uitgestelde pensioenaanspraken in voldoende mate te kunnen realiseren. Tijdstip en snelheid van overgang naar de nieuwe strategische beleggingsmix hangen mede af van de marktomstandigheden.tevens heeft het Bestuur, in het kader van de wens van risicoreductie, in 2010 besloten om de nominale liability hedge op te hogen van 21 naar 24 procent van de voorziening pensioenverplichtingen. In het volgende overzicht is de per 31 december 2010 van toepassing zijnde strategische beleggingsmix opgenomen. 1 Het volledige indexatiebeleid is opgenomen op pagina 43 en 44. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 6

9 Strategische beleggingsmix per 31 december 2010 Beleggingscategarie Minimum Strategisch Maximum Beursgenoteerde aandelen + Alternatieve beleggingen - Beursgenoteerde aandelen Alternatieve beleggingen (o.a. private equity, vastgoed, hedgefondsen) Vastrentende waarden Kortlopende middelen Totaal 100 Nominale liability hedge (in % nominale renterisico) Reële liability hedge (in % reële renterisico) 23,5 11, ,5 12,5 Beleid inzake Verantwoord Beleggen Het Pensioenfonds heeft een beleid inzake Verantwoord Beleggen. Daarbij legt het de nadruk op engagement en hanteert het als uitgangspunt de Global Compact criteria, die in Verenigde Natiesverband zijn geformuleerd met betrekking tot verantwoord ondernemen. In beginsel worden geen ondernemingen à priori uitgesloten op basis van deze criteria. Het beleid wordt uitgevoerd voor zowel de door SAMCo beheerde als de extern beheerde op de beurs verhandelbare aandelen. Uitbreiding naar andere beleggingscategorieën (obligaties, vastgoed, private equity en andere alternatieve beleggingen) zal stapsgewijs plaatsvinden. Het streven is erop gericht dat het Pensioenfonds, waar mogelijk, stemt bij alle ondernemingen waarin het belegt. Het oefent geen stemrechten uit op aandelen Royal Dutch Shell plc. Uit praktische overwegingen wordt normaliter op afstand gestemd zonder aanwezigheid op aandeelhoudersvergaderingen. Behalve als er aanleiding voor is, zoekt het Pensioenfonds de dialoog met de leiding van ondernemingen zonder de publiciteit te zoeken. Om dit beleid te realiseren maakt het Pensioenfonds gebruik van Hermes EOS, een gespecialiseerde dienstverlener die institutionele beleggers helpt om beleid inzake verantwoord beleggen in praktijk te brengen. In 2010 heeft het Pensioenfonds op afstand gestemd op aandeelhoudersvergaderingen. Bij van deze aandeelhoudersvergaderingen werd bij een of meer besluiten tegengestemd, voornamelijk op corporate governance onderwerpen, zoals bestuursstructuur, beloningssystemen, vermogensstructuur, succession planning, risicobeheer, kapitaalstructuur en controles. Het betrof ondernemingen wereldwijd. Mede namens het Pensioenfonds werd door Hermes EOS gesproken met 563 ondernemingen over corporate governance en `verantwoord ondernemen -onderwerpen, waaronder bestuursstructuur, bedrijfscultuur, succession planning, interactie met werknemers en de gemeenschap, gezondheid en veiligheid, kinderarbeid, controversiële wapens, corruptie, klimaatverandering, waterbeheer, bosbeheer en andere onderwerpen betreffende het milieu. Het Pensioenfonds heeft de UN Principles for Responsible Investment ondertekend en is actief lid van Eumedion. Het Pensioenfonds doet ieder kwartaal op de website verslag over de uitvoering van het beleid. Financieringsbeleid Kostendekkende en gedempte premie De kostendekkende premie voor het jaar 2010 is berekend op de per 1 januari 2010 geldende rentetermijnstructuur (gemiddeld 3,9 procent). Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 7

10 De berekening van de gedempte premie wordt gebaseerd op het verwacht rendement, waarbij geen rekening is gehouden met verwachte extra rendementen als gevolg van diversificatie-effecten. Het verwacht rendement dat is gehanteerd voor de berekening van de gedempte premie voor 2010 bedraagt 5,5 procent. Overzicht premies 2010 (in procenten van de pensioenpremiegrondslag) Kostendekkende premie (in %) Gedempte premie (in %) Rentetermijnstructuur (gemiddeld) 3,9 Verwacht rendement 5,5 Totale premie 35,9 35,3 Indexatiebeleid Het streven is het waardevast houden van de ingegane pensioenrechten en premievrije pensioenaanspraken. Op de pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt jaarlijks per 1 juli indexatie verleend van maximaal de toename van het afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens zoals dat wordt gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek over de referentieperiode van maart van het voorafgaande jaar tot maart van het lopende jaar. Dat zal in principe gebeuren indien de dekkingsgraad zich op dat moment boven de 105% bevindt en door het toekennen van indexatie niet onder de 105% zou komen. Het Bestuur beslist evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Voor deze voorwaardelijke indexatie is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De indexatieverlening wordt uit beleggingsrendement gefinancierd. Het Pensioenfonds kan besluiten om in aanvulling op de hiervoor vermelde voorwaardelijke indexatie, op basis van andere factoren dan het afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens een indexatie te verlenen. Hiervoor is geen maatstaf afgesproken. De bevoegdheid tot het verlenen van een aanvullende indexatie als bedoeld in deze alinea is en blijft ter discretie van het Pensioenfonds. De indexatie kan alleen verleend worden voor zover de financiële positie van het Pensioenfonds dat toelaat. 2 Beleggingen Financiële markten in 2010: een tweede jaar van herstel, maar niet zonder haperingen Net als in 2009 klommen financiële markten in 2010 over vrijwel de gehele wereld uiteindelijk uit het dal, zij het onder onrustige omstandigheden. Bedrijfswinsten stegen en de balans van veel bedrijven werd versterkt. Om deze stijgingen mogelijk te maken was net als in 2009 een voortdurende en ongeëvenaarde inspanning van overheden en centrale banken nodig om economieën en markten staande te houden. Dit geheel leidde gedurende het jaar tot een herstel, zij het haperend. De meest directe overheidssteun vond plaats in de Verenigde Staten. Toen cijfers in de zomer duidden op een dip in economische activiteit, en de vrees voor een double dip (een tweede recessie) weer toenam, ving de Federal Reserve opnieuw aan met een programma van quantitative easing het op grote schaal inkopen van Amerikaans staatspapier. Na een totaalprogramma van USD miljard ter ondersteuning van mortgage-backed securities en USD 300 miljard voor de inkoop van langetermijnstaatspapier in 2008 en 2009, werd er in november nog een inkoopprogramma van USD 600 miljard afgekondigd. Dit programma, gekoppeld aan de voortzetting van een reeks fiscale stimuleringsmaatregelen, zorgde mede voor een opleving van aandelenindices gedurende de tweede helft van het jaar. In mei leidden de problemen rondom de Griekse overheidsfinanciën tot een pan-europese schuldencrisis. Griekenland werd gedwongen een beroep te doen op een noodregeling van de EU en het IMF. De onrust rond Griekenland en een aantal andere Europese landen zorgde ervoor dat 2 Het volledige indexatiebeleid is opgenomen op pagina 43 en 44. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 8

11 beleggers hun toevlucht namen tot obligaties met een hoge kredietwaardigheid (AAA tot AA). Ook aandelen van financiële instellingen moesten het ontgelden vanwege blootstelling van deze instellingen aan obligaties uit de door de schuldencrisis getroffen landen. De stress test voor de bankensector die werd uitgevoerd en het bereiken van een meer dan tijdelijke oplossing in de vorm van een garantiepakket van 750 miljard, wist vanaf juni de gemoederen meer te bedaren. Deze speelden echter weer op in november, toen Ierland als volgende Europese lidstaat een reddingspakket moest aanvragen. Als gevolg hiervan deden Europese aandelenbeurzen het minder dan die in andere delen van de wereld. Omdat het Pensioenfonds de regio Europa ten opzichte van andere regio s heeft overwogen, heeft dit de performance in 2010 in negatieve zin beïnvloed. Afwaardering van de kredietwaardigheid ( downgrade ) van Griekenland door de rating agencies leidde er toe dat Griekenland uit de EMU Government Bond Index werd gehaald. Voor het Pensioenfonds betekende dit dat de beleggingen in Griekse staatsobligaties vanaf dat moment als een off benchmark positie werd aangehouden in afwachting van een geschikter moment om deze te verkopen. Uiteindelijk is de positie tegen het einde van 2010 verkocht, hetgeen een kleine winst heeft opgeleverd ten opzichte van verkoop direct na de downgrade in juni Het economisch herstel in de wereld werd in 2010 gekenmerkt door een tweedeling. Opkomende markten ( emerging markets ) deden het tot het vierde kwartaal beter dan die in de rest van de wereld. De overheidsfinanciën van deze landen zagen er relatief goed uit, en ook binnenlandse groeicijfers waren aanmerkelijk beter dan die van Westerse landen. Hierdoor was er brede belangstelling voor beleggingen in deze landen. Het Pensioenfonds heeft hiervan in 2010 geprofiteerd door een strategische overweging van emerging markets (in zowel de aandelen - als de vastrentende portefeuille). Overigens stegen, gedreven door deze groei, ook de prijzen van grondstoffen, veelal tot recordhoogte. Dit is mede oorzaak geweest van een oplopende inflatie. Het Pensioenfonds heeft het inflatierisico deels afgedekt met de reële rentehedge. Ook binnen Europa was er sprake van een tweedeling: bemoedigende groei in de Europese kernlanden, met name in Duitsland, en achterblijvende groei in de Europese periferie. Wereldwijd presteerden Small Cap aandelen beter dan Large Cap door een toegenomen risicobereidheid, en een verhoudingsgewijs lagere blootstelling aan de impact van de ontwikkelingen op financiële markten. De (strategische) overweging van small cap aandelen in de portefeuille droeg daardoor positief bij aan het resultaat. De kapitaalmarktrente daalde flink gedurende de eerste acht maanden van het jaar, om daarna weer op te lopen, eindigend met een scherpe stijging in december. Per saldo is er over 2010 sprake van een rentedaling. De rentedaling heeft positief bijgedragen aan het resultaat omdat het Pensioenfonds een deel van dit risico heeft afgedekt door middel van renteswaps. Credit spreads van bedrijfsobligaties zijn sterk gedaald gedurende het jaar, als gevolg waarvan de rendementen van bedrijfsobligaties positief waren. Tenslotte profiteerden ook Alternatives van het in algemene zin positieve marktsentiment. Het rendement van vastgoed en private equity liep in de dubbele cijfers, en het lijkt er op dat ook de hedge fund sector zich heeft hersteld van het crisisjaar 2008: na een periode van onttrekkingen door investeerders in 2009 is er sinds 2010 weer sprake van nieuwe investeringen in de sector. Beleggingsresultaat Het beleggingsrendement over 2010 bedroeg 14,8 procent (2009: 27,5 procent). Het beleggingsrendement was 1,4 procent punt hoger dan de samengestelde interne benchmark van 13,4 procent. De rendementen van zowel vastrentende waarden, aandelen en hedgefondsen waren hoger dan de interne benchmarks. Het rendement van de alternatieve beleggingen was lager dan de interne benchmark. Het vermogen bedroeg ultimo miljoen (2009: miljoen). Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 9

12 Samenstelling van het vermogen De vermogenssamenstelling op basis van het economische of beleggingsrisico is relevant voor de vergelijking met de strategische beleggingsmix en de tactische ruimte. Hierin zijn de derivaten voor de bepaling van het economisch risico per beleggingscategorie verwerkt, waardoor de vermogenssamenstelling afwijkt van die in de geconsolideerde jaarrekening, welke gebaseerd is op Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek en IFRS-regelgeving. Samenstelling vermogen op basis van beleggingsrisico 31 december december 2009 miljoen % miljoen % Aandelen Alternatieve beleggingen Hedgefondsen Vastrentende waarden Overige activa en passiva 70 - (82) - Vermogen De alternatieve beleggingen bevatten Private Equity, niet beursgenoteerd vastgoed en overige alternatieve beleggingen. De liability hedge ter grootte van 622 mln (2009: 570 mln) wordt tot de vastrentende waarden gerekend. Samenstelling vermogen volgens de opstelling van de jaarrekening 31 december december 2009 miljoen % miljoen % Aandelen Alternatieve beleggingen Hedgefondsen Vastrentende waarden Overige activa en passiva Vermogen Beleggingsrendementen van het Pensioenfonds en rendementsvergelijking Het positieve rendement van het Pensioenfonds werd voornamelijk gedreven door een sterke prijsstijging van aandelen en vastrentende waarden. Het Pensioenfonds heeft een relatief hoge weging in vastrentende waarden van opkomende markten en bedrijfsobligaties. Door de actieve strategieën die minder liquide obligaties overwegen en meer liquide obligaties onderwegen heeft het Pensioenfonds geprofiteerd van de toegenomen risicobereidheid en de instroom van kapitaal naar de minder liquide obligaties van bedrijven en opkomende markten. Ook de afdekking van het nominale en reële renterisico droeg positief bij aan het resultaat. De actieve strategie in aandelen waarin small cap aandelen worden overwogen heeft bijgedragen aan het positieve rendement ten opzichte van de benchmark voor deze categorie. De rendementen van hedgefondsen waren positief. Ten opzichte van beleggingsresultaten van hedgefondsen in het algemeen, deden de hedgefondsen van het Pensioenfonds het beter dan het gemiddelde van de sector. De rendementen van private equity waren lager ten opzichte van de interne benchmark. De fondsen van het Pensioenfonds rendeerden wel beter dan het gemiddelde van de private equity markt. Op de lange termijn heeft het rendement van de private equity portefeuille ook de interne benchmark ruimschoots overtroffen. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 10

13 In onderstaande tabel worden de rendementen na valuta-afdekking en na kosten vergeleken met de interne rendements-benchmark na valuta-afdekking en na kosten gebaseerd op de strategische beleggingsallocatie. Rendement in procenten Actueel Interne Exces Actueel Interne Exces benchmark benchmark Aandelen 18,6 17,2 1,4 42,7 38,3 4,4 Vastrentende waarden 11,7 9,0 2,7 23,1 19,2 3,9 Hedgefondsen 7,5 6,9 0,6 11,0 1,5 9,5 Alternatieve beleggingen 15,0 17,3-2,3 14,4 25,7-11,3 Actief valutamanagement -0, ,3 - - Totaal Rendement 14,8 13,4 1,4 27,5 26,5 1,0 Wijze van berekening van het rendement op het vermogen In de berekening van de rendementen zijn begrepen de inkomsten uit beleggingen en de opbrengsten, respectievelijk kosten van het uitlenen en inlenen van effecten, de waardewijzigingen van de beleggingen en de resultaten op het afdekken van valutarisico. Het rendement is berekend op dagbasis waarbij de tijdsgewogen methode is toegepast, met uitzondering van niet beursgenoteerde beleggingen zoals Private Equity en Hedgefondsen waarbij de rendementen op maand- en/of kwartaalbasis worden berekend. Pensioenen Statuten, reglementen en Uitvoeringsovereenkomst De Statuten zijn op 14 juli 2010 op diverse punten aangepast. De belangrijkste wijzigingen betroffen de opneming van de Beleggingscommissie in de Statuten, het creëeren van de mogelijkheid dat het Verantwoordingsorgaan in het jaarverslag een oordeel geeft over het functioneren van het Bestuur in het verslagjaar in plaats van het jaar daaraan voorafgaand, alsmede ten aanzien van discretionaire indexatieverlening de introductie van een recht op overleg voor Shell Petroleum N.V. en van een verzwaarde besluitvormingsprocedure. Deze laatste wijzigingen hangen samen met de opneming van de mogelijkheid van discretionaire indexatieverlening in Reglement V (zie hierna). De Statuten zijn nogmaals herzien per 21 december Het interne toezicht door middel van een jaarlijks te benoemen visitatiecommissie is vervangen door een permanente Commissie Intern Toezicht, waarmee een grotere mate van onafhankelijkheid van en continuïteit in het toezicht wordt bereikt. De Commissie Intern Toezicht zal in 2011 worden bemensd. Per 19 oktober 2009 is de Bijlage bij Reglement V gewijzigd in die zin, dat vanaf 1 juli 2010 nieuwe omzettingstabellen gelden. In aanvulling hierop zijn per laatst genoemde datum nog enkele technische correcties doorgevoerd in Reglement V en de Bijlage bij Reglement V. Reglement V is nogmaals aangepast per 16 november De zogenoemde overige factoren uit het indexatiebeleid zijn opgenomen in het reglement onder de noemer discretionaire indexatie en de gehele bepaling over indexatie is, na afstemming met de Authoriteit Financiële Markten, in lijn gebracht met herziene wet- en regelgeving. Het betreft alleen tekstuele, geen inhoudelijke wijzigingen van het indexatiebeleid van het Pensioenfonds. De Uitvoeringsovereenkomst is in 2010 niet herzien. Werkgevers- en deelnemerspremie In het afgelopen jaar was de premie gelijk aan de gedempte premie. De werkgeverspremie bedroeg 32,1 procent van de pensioenpremiegrondslag. De gemiddelde deelnemerspremie over 2010 bedroeg 3,2 procent. De deelnemerspremie over het deel van de pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens bedroeg in 2010 de in het Reglement bepaalde 8 procent (onder de Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 11

14 pensioenpremiegrens bedraagt de deelnemerspremie 2%). Tezamen bedroeg de totale premie 35,3 procent. In december 2010 heeft het Bestuur besloten om de werkgeverspremie met ingang van 1 januari 2011 ongewijzigd te laten op 32,1 procent van de pensioenpremiegrondslag. De deelnemerspremies zijn hierdoor ook ongewijzigd gebleven. Indexatie pensioenen per 1 juli 2010 Het Bestuur heeft besloten om de pensioenen die voorwaardelijk worden geïndexeerd, per 1 juli 2010 te verhogen met 0,8 procent. Tevens heeft het Bestuur besloten om de in 2009 gemiste indexatie van 1,5 procent niet in te halen in De algemene salarisverhoging van Shell in Nederland voor niet CAO was nihil. Hierdoor werden het overbruggingspensioen en de maxima voor de tegemoetkoming 65-min voor het ouderdomspensioen en voor het partnerpensioen niet verhoogd. Grensbedragen Voor de opbouw van de pensioenaanspraken worden verschillende percentages gebruikt, afhankelijk van de hoogte van het salaris. Daarvoor gelden drie grensbedragen, die jaarlijks per 1 juli worden aangepast aan de ontwikkelingen van de normale salarismaxima voor respectievelijk salarisgroep 15, 6 en 3. Aangezien de normale salarismaxima niet zijn aangepast, zijn de grensbedragen ook niet aangepast. Per 1 juli 2010 is het eerste grensbedrag op gehandhaafd, het tweede grensbedrag op en het derde grensbedrag op Communicatie In 2010 werden twee Nieuwsbrieven verzonden aan alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden met informatie over de aanpassing van de governance structuur in het Pensioenfonds, de ontwikkeling van de rente en de dekkingsgraad, de beleggingsresultaten en het effect van de door het Bestuur genomen maatregelen naar aanleiding van de kredietcrisis. Voorts werd aandacht besteed aan de vorderingen van het herstelplan, het effect van de gestegen levensverwachting op de verplichtingen van het Pensioenfonds en het resultaat van de evaluatie van de toepassing van het indexatiebeleid. De website werd geheel vernieuwd en de Pensioencalculator werd voor de actieve deelnemers beschikbaar gesteld op het internet. De dekkingsgraad werd elk kwartaal op de website gepubliceerd in de rubriek Over het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds heeft zich aangesloten op het nationale Pensioenregister. Het strategisch communicatiebeleid werd getoetst. Daartoe werd een aantal direct bij het Pensioenfonds betrokkenen, deelnemers en gepensioneerden uitgebreid geïnterviewd. In de interviews werd gevraagd naar meningen over de schriftelijke en electronische informatie en de behoefte aan aanvullende communicatie werd gepeild, zowel voor wat betreft vorm als inhoud en onderwerpen. De bevindingen van de toetsing zijn door het Bestuur besproken. In het communicatieplan 2011 zijn als gevolg hiervan onder meer opgenomen: pro-actiever communiceren bij life events met gerichte leaflets, het geven van voorlichtingssessies, actiever inspelen op significante externe ontwikkelingen via de website en nieuwsbrieven alsmede het vragen van deelnemersfeedback over de website en pensioencalculator. Ombudsman Pensioenen In 2010 heeft de Ombudsman Pensioenen geen klachten van belanghebbenden bij het Pensioenfonds behandeld. Ontwikkelingen op pensioengebied Vanaf 1 januari 2010 werden alle pensioenfondsen verplicht om het Toeslagenlabel (Indexatielabel) te gaan toevoegen aan of opnemen in alle daartoe aangewezen documenten, zoals de startbrief en het Uniform Pensioenoverzicht (UPO). Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 12

15 De evaluatie van het Financieel Toetsingskader door de Commissie Don werd afgerond met een rapport aan de Minister van Sociale Zaken dat vervolgens aan alle betrokken partijen ter beschikking werd gesteld. Op 24 juli 2010 werd een Besluit tot wijziging van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen van kracht. In dit Besluit werd duidelijkheid geboden over de parameters in het financieel toetsingskader die vanaf 1 januari 2011 gehanteerd moeten worden. Op 4 juni 2010 publiceerde de Stichting van de Arbeid het Pensioenakkoord waarin sociale partners afspraken hebben gemaakt over aanpassingen van de arbeidspensioenen in de tweede pijler en voorstellen gedaan voor de toekomstbestendigheid van de AOW in de eerste pijler. De nadere uitwerking van de in het akkoord opgenomen principes zullen door betrokken partijen naar verwachting in 2011 worden afgerond. Het in de loop van het jaar aangetreden nieuwe kabinet heeft aangegeven de voorgestelde verhoging van de AOW-leeftijd naar 66 jaar in 2020 te steunen, zonder uitspraken te doen over een verdere verhoging naar 67 jaar. Tevens is het Kabinet voornemens het zogenaamde Witteveenkader (fiscale regels rond pensioenen) in 2013 te wijzigen. Levensverwachting In augustus 2010 heeft het Actuarieel Genootschap (AG) de (nieuwe) Prognosetafel 2010 gepubliceerd als vervanger voor de in 2007 gepubliceerde Prognosetafel De Prognosetafel 2010 laat een forse toename in levensverwachting zien ten opzichte van de Prognosetafel Deze toename van de levensverwachting wordt veroorzaakt door aanpassing van de langetermijnverwachting als gevolg van de waarnemingen tussen 2005 en De toename van de levensverwachting over deze jaren bleek forser dan voorspeld. Voor mannen resulteert dat in een stijging van de levensverwachting van 1,17 jaar. Voor vrouwen resulteert dat in een stijging van 1,07 jaar. Bij het Pensioenfonds gaven de waarnemingen tot en met het boekjaar 2010 geen aanleiding om de levensverwachting bij te stellen. Het Pensioenfonds is dientengevolge niet overgegaan op Prognosetafel Gezien de onzekerheid met betrekking tot de toekomstige levensverwachting heeft het Bestuur daarentegen wel besloten om de voorziening onzekerheid sterftetrend in 2010 te verhogen van 1,7 procent van de voorziening pensioenverplichtingen naar 3,6 procent van de voorziening pensioenverplichtingen. Deze voorziening onzekerheid sterftetrend is toereikend om het verschil tussen de door het Pensioenfonds gehanteerde prognosetafel en de door het AG gepubliceerde Prognosetafel 2010 te dekken. Mutatie deelnemers Het volgende overzicht toont de mutaties in het deelnemersbestand. Het aantal deelnemers van het Pensioenfonds is in 2010 voor het eerst sinds 2005 gedaald tot onder de Het aantal uitdiensttredingen verdubbelde ten opzichte van 2009, ondermeer als gevolg van reorganisaties in de ondernemingen. Tevens was er sprake van een daling in het aantal nieuw toegetreden deelnemers. Het totaal aantal actieve deelnemers, gewezen deelnemers en ingegane pensioenen is gedaald ten opzichte van 2009 met 436 tot Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 13

16 Mutaties aantal actieve deelnemers Aantal op 1 januari Toename als gevolg van: - nieuw toegetreden deelnemers herindienst overige oorzaken 42 - Totale toename Afname als gevolg van: - toekennen van ouderdomspensioen toekennen van arbeidsongeschiktheidspensioen uitdiensttredingen overlijden vervallen 1 2 Totale afname Aantal op 31 december Mutaties aantal in betaling zijnde pensioenen Aantal op 1 januari Toename als gevolg van in betaling komen van: - ouderdomspensioen overige oorzaken (o.a. ingang deeltijdpensioen) arbeidsongeschiktheidspensioen partnerpensioen wezenpensioen uitgestelde pensioenen Totale toename Afname als gevolg van: - overlijden gepensioneerden overlijden partners beëindiging wezenpensioen afkoop kleine pensioenen overige oorzaken Totale afname Aantal op 31 december Mutaties aantal gewezen deelnemers Aantal op 1 januari Toename als gevolg van: - uitdiensttredingen overige oorzaken Totale toename Afname als gevolg van: - overlijden waardeoverdracht herindiensttredingen met overdracht pensionering overige oorzaken 15 - Totale afname Aantal op 31 december Totaal aantal op 31 december Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 14

17 Risicobeheer Het Bestuur van het Pensioenfonds is verantwoordelijk voor de beheersing van de risico s. Om risico s optimaal te beheersen is het noodzakelijk om deze in hun onderlinge samenhang te bezien. Het beleid van het Pensioenfonds is erop gericht deze risico s zodanig te beheersen dat sprake is van een verantwoorde en evenwichtige afweging tussen deze risico s en rendement, uitvoeringsefficiency en kosten. Om de financiële risico s op strategisch niveau te beheersen voert het Pensioenfonds regelmatig en minimaal driejaarlijks een ALM-studie uit. Door middel van de ALM-studie worden de bezittingen afgestemd op de verplichtingen. Daarnaast worden de financiële en niet financiële risico s actief beheerd. Om het beheer van deze risico s verder aan te scherpen heeft het Pensioenfonds in 2010 een zogenoemd Control Framework verder ingericht als onderdeel van het plan van aanpak dat in 2009 was geformuleerd en in dat jaar al deels was geïmplementeerd. Door middel van een Control Framework worden risico s geïdentificeerd, de impact en waarschijnlijkheid van deze risico s vastgesteld en acties gedefinieerd om met redelijke zekerheid de gestelde doelstellingen te realiseren. Onderdelen van dit Control Framework zijn onder andere: aanscherping van de controle op de beleggingen en van het risicomanagement, vastlegging van meer stringente beleggingsrichtlijnen in een nieuwe vermogensbeheerovereenkomst met SAMCo en een risico handboek. Het Bestuur heeft in dat handboek een groot aantal risico s onderkend. Hiernaast is onderzocht in hoeverre deze risico s zijn gemitigeerd door middel van beheersmaatregelen en heeft de resterende risico s na de genomen beheersmaatregelen in kaart gebracht. Elk kwartaal bekijkt het Bestuur de (ontwikkeling van) de belangrijkste risico s en een deel van de andere risico s. De risicobeheersingssystemen zijn erop gericht de risico s zoveel als mogelijk te onderkennen en te beheersen. Het Bestuur benadrukt dat sommige risico s buiten zijn invloedssfeer liggen, bijvoorbeeld demografische ontwikkelingen, risico s op looninflatie en ontwikkelingen op de financiële markten. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste financiële en niet financiële risicocategorieën. Marktrisico Beleggingen zijn onlosmakelijk met risico verbonden, maar het risico kan worden beperkt althans in normale marktomstandigheden door de beleggingen te spreiden. Het marktrisico van het Pensioenfonds is een uitvloeisel van de keuze om te beleggen, of meer in het bijzonder van de keuze voor de strategische beleggingsmix die mede is gebaseerd op de uitkomsten van de ALM-studie. Het marktrisico wordt in grote lijnen bepaald door het aandelenrisico, het renterisico vanwege de duration mismatch (de rentegevoeligheid van de verplichtingen is hoger dan de rentegevoeligheid van de beleggingsporteuille) en het valutarisico. Aandelenrisico Beleggen in aandelen (of breder: zakelijke waarden en daarmee inclusief alternatieve beleggingen zoals hedge funds, private equity en vastgoed) brengt risico s met zich die kunnen worden beperkt door zoveel mogelijk te spreiden (te diversificeren) over landen en regio s, sectoren en specifieke aandelen binnen die sectoren. Dat werkt goed in normale marktomstandigheden maar in tijden van crisis (zoals in 2008) kan dat diversificatie effect (veel) minder groot zijn of zelfs (tijdelijk) niet meer opgaan. Renterisico Het renterisico wordt veroorzaakt door het verschil tussen de rentegevoeligheid van de verplichtingen (hoger) ten opzichte van die van de beleggingen (lager). Daarom heeft het Bestuur besloten om een deel van die rentegevoeligheid af te dekken (te hedgen) door middel van rente- en inflatieswaps (derivaten). Valutarisico Het Pensioenfonds loopt valutarisico s omdat de pensioenverplichtingen in euro s luiden, terwijl de beleggingen ook in andere valuta geschieden. Voor de vastrentende portefeuille worden de vreemde valuta (andere dan euro) volledig afgedekt. Voor zakelijke waarden worden de Amerikaanse dollar en de Japanse yen afgedekt, terwijl voor beleggingen in opkomende markten het valutarisico met een Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 15

18 schatting wordt afgedekt. Vastgoedbeleggingen in het Britse pond die qua karakter dicht tegen vastrentende waarden aanliggen (meer inkomen dan total return georiënteerd) worden ook afgedekt. Kredietrisco Kredietrisico, ook wel tegenpartijrisico genoemd, is onder meer het risico dat de uitgever van een obligatie niet meer aan zijn betalingsverplichting kan voldoen. Het afgelopen jaar heeft (weer) aangetoond dat het daarbij niet alleen om bedrijven, maar ook om overheden gaat. Beleggingsrichtlijnen die zoveel mogelijk spreiding bevorderen over kredietwaardigheid (ratings) en sommige ratings uitsluiten in de portefeuille, moeten dit risico beperken. Liquiditeitsrisco Het liquiditeitsrisico is het risico dat het Pensioenfonds op enig moment onvoldoende liquide middelen heeft om aan de lopende verplichtingen te voldoen. Onder normale omstandigheden is dit risico niet aanwezig. Maar omdat zich ook niet normale marktomstandigheden kunnen voordoen, waarbij er geen normale prijsvorming meer is en markten feitelijk opdrogen, is dit één van de risico s die extra aandacht heeft van het Bestuur. Dit risico wordt gemitigeerd door periodiek stresstesten uit te voeren en te allen tijde een afdoende hoeveelheid zeer courante beleggingen aan te houden. Concentratierisico Pensioenfondsen lopen concentratierisico als een adequate spreiding van beleggingen ontbreekt. Dit risico wordt gemitigeerd door diversificatie van de beleggingen op operationeel en tactisch niveau. Verzekeringstechnisch risico Het verzekeringstechnisch risico is het risico dat de demografische ontwikkeling van het deelnemersbestand afwijkt van de veronderstellingen waarop de voorziening pensioenverplichtingen en de gedempte premie zijn gebaseerd. Het belangrijkste risico is dat de deelnemers langer leven dan is verondersteld waardoor de voorziening pensioenverplichtingen te laag is vastgesteld. Om het risico te beheersen monitort het Bestuur jaarlijks in hoeverre het daadwerkelijke aantal overlijdensgevallen overeenkomt met het aantal dat op basis van de gehanteerde veronderstellingen verwacht mocht worden. Tevens wordt bekeken in hoeverre de toename van de levensverwachting van de deelnemers aan het Pensioenfonds overeenkomt met de in de voorziening pensioenverplichtingen opgenomen toename van de levensverwachting. Bij het vaststellen van de voorziening pensioenverplichtingen is reeds rekening gehouden dat deelnemers in de toekomst langer gaan leven. Aangezien er onzekerheid bestaat over de toekomstige toename van de levensverwachting heeft het Bestuur ultimo 2009 de voorziening onzekerheid sterftetrend getroffen. Deze voorziening onzekerheid sterftetrend bedroeg ultimo ,7 procent van de voorziening pensioenverlichtingen. Ultimo 2010 heeft het Bestuur deze voorziening onzekerheid sterftetrend verhoogd naar 3,6 procent van de voorziening pensioenverplichtingen. Operationeel risico De operationele risico s bij de uitvoering van het beleid zijn divers en betreffen onder andere risico s van ineffectief toezicht, onvoldoende functiescheiding, fraude, systeemgebreken, systeeminterrupties, inadequate procedures en onvolledige of onjuiste bepalingen in contracten waardoor financiële en reputatieschade kan ontstaan. De processen en activiteiten zijn gedetailleerd beschreven. De risico s zijn door het Bestuur, SPN en SAMCo geïdentificeerd en worden door diverse controlemaatregelen gemitigeerd. Geen enkel systeem kan echter alle risico s volledig uitsluiten. Vereist eigen vermogen Het vereist eigen vermogen is het vermogen dat bovenop de voorziening pensioenverplichtingen nodig is, zodat de kans dat er binnen één jaar onvoldoende middelen zijn om de voorziening pensioenverplichtingen te dekken minder is dan 2,5 procent. Het vereist eigen vermogen is berekend met het standaardmodel van DNB, waarbij het Pensioenfonds enkele aanpassingen heeft aangebracht omdat het standaardmodel leidt tot uitkomsten die niet 100% overeenkomen met het risicoprofiel van het Pensioenfonds (zie verder pagina 52). Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 16

19 Op basis van de strategische beleggingsmix per 31 december 2010 bedraagt het vereist eigen vermogen 24 procent van de voorziening pensioenverplichtingen (2009: 24 procent). Bestuursaangelegenheden Bestuur Naar aanleiding van de mondiale financiële crisis en de gevolgen daarvan voor de financiële positie van het Pensioenfonds, heeft het Bestuur in 2009 verschillende maatregelen genomen en een brede evaluatie uitgevoerd. In 2010 zijn in vervolg hierop verdere maatregelen getroffen en is een nieuwe governance structuur geïmplementeerd. De visitatiecommissie is in het kader van het Intern Toezicht gevraagd zich bij haar onderzoek met name te richten op de wijze waarop het Bestuur opvolging heeft gegeven aan de aanbevelingen die de visitatiecommissie in 2009 had gedaan. Het resultaat hiervan is weergegeven op pagina 20 en 21. De kernpunten van de nieuwe governance structuur zijn als volgt: Bestuursbureau SPN Uitbreiding van het takenpakket van SPN tot een Bestuursbureau dat het Bestuur op alle terreinen ondersteunt. De uitbreiding betreft met name ondersteuning op het gebied van vermogensbeheer en risicomanagement enerzijds en het management van alle SSPF contracten, inclusief het contract met SAMCo, anderzijds. Inmiddels zijn deze maatregelen geformaliseerd in een nieuw service agreement tussen SSPF en SPN. Binnen SPN is de rol van Risk & Investment Officer gecreëerd en ingevuld. In 2011 wordt deze functie verder uitgebouwd en worden de controller organisatie en het actuariaat verder versterkt. Vermogensbeheerder SAMCo Een heldere uitbestedingsrelatie met SAMCo als vermogensbeheerder van SSPF, waarbij de afspraken opnieuw zijn vastgelegd in een geheel herziene investment management agreement, met onder meer gedetailleerde richtlijnen voor de diverse beleggingsportefeuilles en een forse uitbreiding van de rapportages. SSPF Beleggingscommissie Alle voorstellen, rapportages en overige stukken van SAMCo worden besproken in de Beleggingscommissie, voordat zij in het Bestuur aan de orde komen. De Beleggingscommissie bestaat uit vier bestuursleden, die worden bijgestaan worden door een vertegenwoordiger van het Bestuursbureau en een externe beleggingsadviseur. Relevante SAMCo vertegenwoordigers, zoals de Chief Investment Officer en de Head of Risk zijn eveneens aanwezig. De Beleggingscommissie adviseert het Bestuur, maar kan geen besluiten nemen. Het Bestuur heeft over de gehele periode nadrukkelijk aandacht geschonken aan de beleggings- en andere risico s, alsmede aan de verdere reductie daarvan. Dit heeft bijvoorbeeld geresulteerd in een aanpassing van de nominale rentehedge van 21% naar 24% alsmede een verfijnde implementatie daarvan. Procedures zijn aangescherpt en in een nieuw opgezet Control Framework bijeengebracht. Onderdeel van dit Framework is een controle register waarin alle belangrijke financiële en niet financiële risico s zijn opgenomen. Dit controle register wordt op kwartaalbasis door het Bestuur besproken en indien nodig geactualiseerd. Bij SAMCo was een nieuw risicomanagementsysteem operationeel, waarmee in de gehele beleggingsportefeuille van SSPF risico s worden gemeten. Dit systeem is extern gevalideerd. Op basis van het nieuwe risicomanagementsysteem wordt door SAMCo uitgebreider en in meer detail dan voorheen aan het Bestuur gerapporteerd. Het Bestuur heeft met SAMCo veel aandacht besteed aan risicobeheersing en heeft daarbij alle richtlijnen en benchmarks uitgebreid tegen het licht gehouden en in een aantal gevallen aangepast. Deze richtlijnen en benchmarks zijn opgenomen in het vernieuwde investment management agreement. Verder is een integrale top-down risico/rendement analyse van de gehele portefeuille gedaan. In 2011 zullen bepaalde aspecten van de huidige portefeuille verdergaand beoordeeld worden. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 17

20 Evaluatie eigen functioneren van het Bestuur Het Bestuur heeft in december 2010 een externe deskundige uitgenodigd om te discussiëren over mogelijkheden voor het verbeteren van het functioneren van het Bestuur en de evaluatie daarvan aan de hand van ervaringen bij andere vergelijkbare pensioenfondsen. Besloten werd dat deze deskundige in 2011 zal worden ingeschakeld voor het inzetten van een verdiepingstraject dat ook aansluit bij de verzwaring van de deskundigheidseisen voor bestuurders in de pensioensector. Dit traject zal in het begin van 2011 worden uitgewerkt op basis van externe inzichten en de eigen eisen en wensen van het Bestuur. Vervolgens zal het resultaat worden ingebed in de bredere context van het deskundigheidsplan en de deskundigheidsbevordering en vervolgens worden geïmplementeerd. In 2010 werd de uitvoering van het Governance Action Plan voortgezet en afgerond. De beleggingscommissie werd volledig operationeel, het toezicht op vermogensbeheer werd geïntensiveerd, risico analyses werden uitgebreid en er werd vaker gebruik gemaakt van extern advies. Ook werd een nieuw risico Control Framework ingericht dat eind 2010 operationeel is geworden. Door middel van workshops werd aan verdieping van het inzicht in risicomanagement bij het Bestuur gewerkt. Deskundigheidsbevordering In de loop van 2010 werd het Deskundigheidsplan van het Pensioenfonds herschreven om de verbreding en verdieping van de deskundigheid van het Bestuur te bevorderen. De tekst van het Deskundigheidsplan is zodanig herschreven dat deze beter aansluit op het Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering van de pensioenkoepels (PAD). De opleidingseisen voor bestuursleden werden uitgebreid. De opleidingseisen voor de Beleggingscommissie, de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan werden toegevoegd en het overzicht van de tijdsbesteding in de diverse organen van het Pensioenfonds werd geactualiseerd en aangevuld. Voorts werden de in 2009 vastgelegde afspraken over de minimaal vereiste jaarlijkse trainingsinspanningen in de vorm van deelname aan relevante cursussen en/of seminars en het volgen van een leergang voor deskundigheidsniveau 2 van de Stichting Pensioenopleiding (SPO) door alle bestuursleden zo veel mogelijk nageleefd. De bestuursleden namen deel aan een door SPO verzorgde maatwerkleergang Vermogens- en Risicobeheer. De bestuursleden hebben deelgenomen aan diverse seminars, externe workshops en een reeks interne workshops, waarin onder meer uitgebreid aandacht is besteed aan risicomanagement. Tevens namen de bestuursleden deel aan een drietal Capita selecta avonden die gericht waren op het uitwisselen van ervaringen en kennis met externe deskundigen. Al deze activiteiten hebben geleid tot een toename van de tijdsbesteding aan SSPF door alle bestuursleden. Daarnaast werd de ondersteuning van het Bestuur door de Directie versterkt, onder meer door verdere personele uitbouw van de organisatie. Grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening De geconsolideerde jaarrekening van het Pensioenfonds wordt opgesteld conform BW II.9. Hierbij is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de geconsolideerde jaarrekening op te stellen op basis van de International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard door de Europese Unie. Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) In 2010 heeft het Bestuur besloten het indexatiebeleid tekstueel te actualiseren naar aanleiding van de wijzigingen in artikel 19 van Reglement V. Het betreft geen inhoudelijke beleidswijziging. Toezicht door De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten De toezichthouders DNB en AFM hebben wettelijke mogelijkheden om corrigerend op te treden tegen pensioenfondsen, bijvoorbeeld door middel van het opleggen van een dwangsom of een boete, het geven van een aanwijziging of het aanstellen van een bewindvoerder. Overeenkomstig artikel 96 Pensioenwet wordt vermeld dat de toezichthouders in 2010 géén corrigerende maatregelen hebben getroffen. In 2009 heeft DNB onderzoek gedaan naar de beleggingen van het Pensioenfonds. DNB en het Pensioenfonds hebben de bevindingen van dit onderzoek in de afgelopen periode besproken waarmee het onderzoek is afgerond. Op pagina 41 wordt ingegaan op het Herstelplan van het Pensioenfonds. Jaarverslag 2010 Stichting Shell Pensioenfonds 18