Openbaar. Gezondheid en luchtkwaliteit. Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad. Collegevoorstel.

Transcriptie

1 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Gezondheid en luchtkwaliteit Programma Duurzaamheid Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Met het project Gezondheid en luchtkwaliteit willen wij invulling geven aan de afspraak over gezonde luchtkwaliteit uit het collegeakkoord Wij willen informeren over de processtappen, de doelen en voorziene resultaten van dit project. Daarnaast willen we een indicatie van een reductienorm voor roet voorstellen. BW-nummer Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. PK40, Jantine Stöckel, 9713 Datum ambtelijk voorstel 19 juni 2015 Registratienummer Ter besluitvorming door het college 1. Brief aan de Raad met informatie over het project Gezondheid en luchtkwaliteit vast te stellen. Paraaf akkoord Datum Steller Jantine Stöckel Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 30 juni 2015 X Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.14 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Collegevoorstel

2 Collegevoorstel 1 Probleemstelling In het coalitieakkoord is het streven naar een groene stad met een gezonde luchtkwaliteit opgenomen. Met het project Gezondheid en luchtkwaliteit willen we richting geven aan een gezonde luchtkwaliteit in Nijmegen. 2 Juridische aspecten Vanaf 2015 moeten we voldoen aan de Europese wettelijke normen voor PM 10, PM 2,5 en NO 2. We overschrijden op dit moment alleen nog de norm voor NO 2 die in 2015 gaat gelden. We zijn volgens art. 5.9 Wet milieubeheer wettelijk verplicht om een programma luchtkwaliteit te hebben zolang er normoverschrijdingen zijn. Voor roet (EC) zijn er op dit moment geen wettelijke normen. Wel heeft de World Health Organisation (WHO) lokale overheden aanbevolen om te experimenteren met een roetnorm. 3 Doelstelling Informeren van College en Raad over het project Gezondheid en luchtkwaliteit. Voorstellen van een indicatieve reductienorm voor roet. 4 Argumenten Ad beslispunt 1: In het coalitieakkoord is het streven naar een groene stad met een gezonde luchtkwaliteit opgenomen. Met het project Gezondheid en luchtkwaliteit willen we richting geven aan een gezonde luchtkwaliteit in Nijmegen. Daarvoor wordt, waar mogelijk, aansluitend op het WHO-advies een Nijmeegse roetnorm geïntroduceerd. Onderzocht moet worden hoe deze norm moet worden gedefinieerd, hoe hoog deze norm moet zijn, op welke locaties hij van toepassing is en welke maatregelen nodig zijn om aan deze norm te voldoen. Daarom informeren wij de Raad over de processtappen, de doelen en voorziene resultaten van dit project. 5 Klimaat Met het project Gezondheid en luchtkwaliteit sluiten we aan bij de klimaatdoelstellingen uit de Duurzaamheidsagenda waar luchtkwaliteit onderdeel van uitmaakt. We richten ons daarbij met name op verdere verduurzaming van mobiliteit (spoor duurzame mobiliteit). 6 Financiën Voor de start en de eerste uitvoeringskosten van het project gezondheid en luchtkwaliteit hebben wij een budget van ,- nodig. Deze kosten worden gedekt binnen de bestaande klimaatbudgetten op programma duurzaamheid, deelproduct Wij onderzoeken ook mogelijke andere financieringsbronnen voor het project gezondheid en luchtkwaliteit zoals Europese subsidies. Als over andere financieringsmogelijkheden meer bekend is, doen wij, als nodig voor vervolgfasen van het project, een beroep op gemeentelijke financieringsbronnen, ook als cofinanciering voor externe financieringsbronnen. 7 Participatie en Communicatie Vastgestelde momenten voor onderlinge (externe) communicatie tussen gemeente Nijmegen, deelnemende bedrijven, kennisinstellingen, overheden en inwoners. Vastgestelde momenten (1x per maand) voor onderlinge communicatie tussen klankbordgroep van externen en projectleider en inhoudelijk deskundige. Vastgestelde momenten (1x per maand) voor onderlinge interne communicatie tussen betrokken afdelingen.

3 Collegevoorstel 2 De externe communicatie vindt plaats in overleg met GGD en een extern bureau. 8 Uitvoering en evaluatie Het project Gezondheid en Luchtkwaliteit wordt uitgevoerd zoals in het projectplan beschreven. Voorzien wordt in een doorlooptijd van 17 maanden om zowel een roetnorm als maatregelen bestuurlijk voor te stellen. Voorzien wordt in een doorlooptijd van in totaal 34 maanden als naast de roetnorm en maatregelen ook living labs worden uitgevoerd. De voortgang wordt jaarlijks tekstueel toegelicht in de jaarrekening in programma Duurzaamheid. 9 Risico Aanvraag en toekenning subsidies: we verwachten op dit moment vooral mogelijkheden binnen de Europese subsidie Interreg. Interreg gaat uit van een grensoverschrijdende samenwerking. Dit project biedt kansen voor een grensoverschrijdend samenwerkingsverband met Duitse overheden en Arnhem. Wij zoeken de samenwerking met Arnhem, Duisburg, Düsseldorf en Kleve voor een gezamenlijke Interreg-aanvraag. Deze samenwerking kan zorgen voor een andere doorlooptijd van het project. De fasering van het project wordt naar aanleiding van een eventuele samenwerking aangepast als dit noodzakelijk is. Gelden: we overleggen met organisaties als provincie Gelderland, I&M en Longfonds over mogelijkheden voor geldelijke bijdragen voor dit project. Beschikbaarheid goede en goedkope sensoren en andere meetmogelijkheden: een zo goed mogelijk beeld van de beschikbaarheid van meetmogelijkheden of ontwikkeling daarvan willen we krijgen door marktconsultatie. Te weinig interesse bewoners, bedrijven en kennisinstellingen: voor het betrekken van bewoners zetten we een bewonersaanpak op. Ideeën en interesses van bedrijven en kennisinstellingen inventariseren we door een marktconsultatie. Afhankelijk van de uitkomst van die marktconsultatie organiseren we bijvoorbeeld een prijsvraag. Personele capaciteit: voor een voldoende inzet voor dit project stemmen wij extra capaciteit voor overige projecten en taken af. Bijlage: Brief aan de raad

4 Aan de Gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus HG Nijmegen Datum Ons kenmerk PK40/ Contactpersoon Jantine Stöckel Onderwerp Informatie over project Gezondheid en luchtkwaliteit Datum uw brief Doorkiesnummer (024) (024) Geachte leden van de Raad, Met deze brief willen wij u informeren over de voortgang van het dossier Gezondheid en Luchtkwaliteit. Over dit onderwerp hebben wij u eerder bericht met een brief van 18 februari 2014 waarin we een reactie hebben gegeven op een debatstuk van Groen Links van januari In het collegeakkoord is vervolgens het volgende over dit onderwerp opgenomen: We streven naar een groene stad met een gezonde luchtkwaliteit. We voeren waar mogelijk, aansluitend bij het advies van de WHO, een Nijmeegse roetnorm in. We gaan onderzoeken hoe hoog die norm zou moeten zijn en komen hiervoor met een integraal voorstel. We komen in deze coalitieperiode met een aanvullend pakket aan (stimulerings)maatregelen voor situaties waarin we niet voldoen aan de Nijmeegse norm. Wij informeren u over het proces, de projectdoelen en -resultaten en de globale kosteninschattingen voor gezondheid en luchtkwaliteit. Daarnaast geven wij u een actueel overzicht van de overige onderwerpen die in de brief van 18 februari 2014 aangestipt werden. Proces Bij het project Gezondheid en Luchtkwaliteit zijn veel interne en externe partijen betrokken. In grote lijnen verwachten we de volgende processtappen in dit project: 0. Onderzoeken en definiëren roetnorm, informerende gesprekken met bedrijven, start subsidieaanvragen, opzetten bewonersaanpak. juni 2015 september Bestuurlijk voorleggen definitieve roetnorm; marktconsultatie interesses en ideeën van bedrijven, kennisinstellingen en bewoners voor living labs m.n. gericht op meten van luchtkwaliteit door sensoren en open data. Voortzetten bewonersaanpak en overzicht van maatregelen voor een gezondere luchtkwaliteit. Go/no go Europese subsidie. september 2015 februari 2016.

5 1 2. Living labs met geïnteresseerde partijen onderzoeken door bijvoorbeeld een prijsvraag, afhankelijk van uitkomst eerdere marktconsultatie. Overzicht van maatregelen voor een gezondere luchtkwaliteit met verwachte effecten, draagvlak en financiering. maart 2016-maart Bestuurlijk voorleggen maatregelen voor gezondere luchtkwaliteit. Opstellen van programma van eisen (aanbestedingsleidraad) voor prijsvraag. april 2016 juli Selecteren prijswinnaar en overgaan tot demonstratie van living labs in Nijmegen. Bewonersaanpak voortzetten. augustus 2016 augustus Resultaten van demonstraties, onderzoeken wat te doen met opgezette meetnetwerken en open data, Landelijke en internationale ruchtbaarheid. Nieuwe concepten/leren van elkaar/elkaars gegevens gebruiken. september januari Projectdoel en projectresultaten Het doel van het project Gezondheid en Luchtkwaliteit is het integraal verkennen van het instellen van een Nijmeegse roetnorm om de gezondheid van inwoners te verbeteren en het bepalen van aanvullende maatregelen waar we niet voldoen aan die norm. Om de gezondheid van inwoners te beschermen d.m.v. een betere luchtkwaliteit onderzoeken en pakken we kansen samen met bedrijven, kennisinstellingen, overheden en inwoners. Dit heeft een voorbeeldwerking voor andere steden. Het project leidt tot de volgende resultaten: Voorstel aan de Raad voor een Nijmeegse roetnorm om de gezondheid van inwoners te verbeteren. Voorstel aan de Raad voor een aanvullend pakket aan (stimulerings)maatregelen voor situaties waarin we niet voldoen aan die Nijmeegse roetnorm. Voorlopersrol Nijmegen op het gebied van roetnorm en meten van roet in Nederland. Dit project kan verder leiden tot: Samenwerkingsverband tussen bedrijven, overheden, kennisinstellingen en inwoners om samen te werken aan een gezonde stad op het gebied van luchtkwaliteit. Hierdoor kunnen innovatieve producten worden ontwikkeld zoals sensoren, apps voor smartphones/tablets en websites. Met deze producten streven we naar stimulans voor gedragsverandering die gezondheid van inwoners kan verbeteren. Om dit te bereiken willen we living labs (proeftuinen) aanzwengelen en inventariseren. Roetmeetnet en eventueel andere monitoringsmogelijkheden. Gedacht wordt aan een low-cost meetnet voor roet waarmee ook andere leefmilieufactoren gemeten kunnen worden. Verschillende meetnetwerken kunnen tegelijk ingezet worden zodat de betrouwbaarheid en kosten van de netwerken vergeleken kunnen worden. De meetresultaten worden via open data breed toegankelijk gemaakt. Belangrijk aspect is citizens science, waardoor inwoners betrokken worden bij het meten. Gelden In 2015 maken wij nog gebruik van NSL en ISV3 middelen voor maatregelen gericht op NO 2 en PM 10. Zowel ISV3 als de middelen uit het huidige NSL zijn echter na 2015 niet meer beschikbaar. Een deel van de werkzaamheden in dit project zijn wel gedekt door bestaande budgetten. Dit zijn de werkzaamheden: onderzoeken en definiëren roetnorm, start subsidieaanvragen, overzicht van maatregelen voor een gezondere luchtkwaliteit met verwachte effecten, draagvlak en financiering.

6 2 Voor de overige werkzaamheden in dit project verwachten we vooral mogelijkheden binnen de Europese subsidies Interreg of EFRO. Voor deze subsidies moet cofinanciering in worden gezet. Ook onderzoeken we mogelijkheden voor gelden bij het rijk en kunnen we gedeeltelijk meeliften met andere gemeentelijke projecten. Indicatief voorstel voor een roetnorm Om invulling te geven aan een Nijmeegse roetnorm denken we aan een reductienorm (op basis van de beleidsvisie gezondheid en lucht, opgesteld door Tauw in 2014). Hiermee realiseren we een bepaalde relatieve afname van de hoeveelheid roet in de tijd in plaats van een norm die als plafond wordt gezien. Door een reductienorm is continue verbetering van de luchtkwaliteit gewaarborgd. De gezondheidsbelasting neemt daarmee af. Ook gevoelige groepen hebben baat bij zo n reductienorm. Naast de reductie van roet is het ook belangrijk om te blijven werken aan een reductie van fijn stof (PM 10) en stikstofdioxide (NO 2 ). We willen de ambitie voor de reductienorm in Nijmegen hoger leggen dan de reductie die al door autonome ontwikkeling wordt gehaald. De reductienorm heeft geen wettelijke verplichting en geen rechtstreekse werking voor marktpartijen of bewoners. Het is een algemene norm waarvoor we als gemeente zodanige maatregelen willen nemen dat we deze norm op termijn halen. Onlangs hebben gemeenten Amsterdam en Rotterdam een reductienorm voor roet (EC) vastgesteld. Amsterdam een reductienorm van 30% en Rotterdam een reductienorm van 40%. Daarbij merken wij op dat wij al veel gedaan hebben om de luchtkwaliteit te verbeteren en dat het voor ons moeilijker zal zijn om vergelijkbare reductie te bereiken. Gemeente Amsterdam verwoord haar toekomstig luchtbeleid incl. reductienorm als volgt: De concentratie stikstofdioxide (NO 2 ) is in 2025 maximaal 30 ug/m3 op de zwaarst belaste locatie. Dat betekent dat de concentratie in 2025 t.o.v met 35 procent afneemt. De hoogst gemeten concentratie EC is in procent lager dan in Ten aanzien van de gezondheidsdoelstelling geldt dat door in te zetten op reductie NO 2 en EC er automatisch ook wordt ingezet op de reductie van PM 10. Maatregelen die bijdragen aan het terugdringen voor NO 2 en EC dragen ook effectief bij aan het reduceren van PM 10. Een doelstelling voor PM 10 is daarom niet opgenomen. De roetreductie van 30% wordt in Amsterdam waarschijnlijk door de autonome ontwikkeling gehaald. Zie ter illustratie de volgende grafiek met landelijke gegevens over uitstoot van roet door de diverse categorieën motorvoertuigen (bron: TNO/PBL). De gegevens voor roet zijn nog zeer voorlopig en voor scheepvaart nog minder bekend. Nader onderzoek moet uitwijzen of een roetreductie van 30% ook in Nijmegen haalbaar is door autonome ontwikkeling of juist scherper moet worden gesteld, zoals in Rotterdam.

7 3 0,250 Uitstoot Roet (EC) in gram/km 0,200 0,150 Licht Middelzwaar Zwaar Bus 0,100 0,050 0, Overig Verder willen wij u inhoudelijk informeren over de voortgang van de overige maatregelen zoals in onze brief van 18 februari 2014 opgenomen. Stimuleringspakket duurzame stedelijke logistiek Hieraan wordt invulling gegeven door deelname aan de zogenaamde Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek (ZES!). In september 2013 is met breed draagvlak het landelijke Energieakkoord tot stand gekomen. Een van de concrete afspraken uit het akkoord is te komen tot een zogenaamde Green Deal ZES!. Een Green Deal is een beleidsinstrument (intentieovereenkomst) waarin overheden, ondernemers en wetenschap gezamenlijk tot afspraken komen om belemmeringen weg te nemen. De Green Deal is een middel om innovatie te bevorderen. De Green Deal ZES! heeft als doel de luchtkwaliteit te verbeteren en de belading te optimaliseren. Wij hebben besloten deze Green Deal te ondertekenen. Momenteel wordt gewerkt aan een plan van aanpak. Meerjareninvesteringsplan Scheepvaart Walstroom Voorjaar 2014 zijn de walstroomkasten aan de Waalkade t.b.v. cruiseschepen in gebruik genomen. We willen de aansluitingen ook gebruiken voor evenementen, zoals de vierdaagse, waarvoor nu nog dieselaggregaten worden gebruikt. Walstroom in de Waalhaven is in voorbereiding en zal medio 2015 gerealiseerd worden. Bij de particuliere kades van BCTN (zowel bestaand als in aanleg zijnde nieuwe kade) is walstroom aangebracht. In het project CLINSH zal onderzoek plaatsvinden naar mogelijkheid van walstroomvoorzieningen in de Kanaalhavens. Doorgaande scheepvaart Doorgaande scheepvaart op de Waal willen we verschonen met: nageschakelde technieken, zoals roetfilters efficiënter brandstofverbruik door bijvoorbeeld een betere ligging stimuleren van LNG (vloeibaar aardgas) als brandstof

8 4 Bij de uitwerking van schone scheepvaart werken we nauw samen met de stadsregiogemeenten (langs Waal én Rijn) en de provincie Gelderland. LNG als brandstof De stadsregio Arnhem Nijmegen heeft in het kader van Interreg IVA een voorstel ingediend om samen met Energy Valley en Nord Rhein West Falen ontwikkeling en gebruik van LNG te stimuleren. Ook Interreg V is hiervoor in beeld, waarin LNG voor scheepvaart expliciet wordt genoemd. GDF Suez verkent de mogelijkheden om op het Electrabelterrein een park voor duurzame energie te ontwikkelen. Een van de mogelijkheden is de opslag en tankfaciliteiten voor LNG en productie van groen gas uit biomassa. Differentiatie havengeld We onderzoeken de mogelijkheden voor differentiatie van het havengeld, waarbij schepen met een lage uitstoot korting krijgen op havengeld/liggeld. Uitgangspunt hierbij is dat de inkomsten van havengeld niet afnemen. We streven naar invoering per 1 januari Gemotoriseerd verkeer weren van fietspaden Hierover bent u onlangs geïnformeerd door een separate raadsbrief. Elektrificatie Maaslijn De elektrificatie van de Maaslijn is bijna geregeld: het Rijk en de provincies Limburg, Noord Brabant en Gelderland hebben een bijdrage toegezegd. Er is nog een tekort van 7,5 miljoen op de begroting. De verwachting is dat die bijdrage na de coalitievorming binnen de provincies beschikbaar komt. Gemeente Nijmegen is in overleg om ervoor te zorgen dat station Nijmegen Heijendaal een upgrade krijgt om de groei in het aantal reizigers te kunnen verwerken én een uitstraling te krijgen die past bij de moderne campus. Uitbreiden warmtenet Het warmtenet is onlangs officieel geopend. Daarmee worden bronnen van luchtverontreiniging (verwarmingsinstallaties) vermeden. Rotterdam heeft in het verleden onderzoek laten doen naar de effecten van warmtenetten op de uitstoot en de luchtkwaliteit. De conclusie voor de gemeente Rotterdam is dat het warmtenet enkele tienden tot zelfs meer dan 2 ug/m3 verlaagde NO 2 -concentraties oplevert. Dat zal waarschijnlijk in het Nijmeegse geval vergelijkbaar zijn. Er zal in 2015 hiervoor een lokaal onderzoek uitgevoerd worden. Bewustwordingscampagne Inmiddels wordt het effect op de gezondheid in landelijk verband anders geformuleerd dan hierboven vermeld. RIVM schatte in 2009 in dat door kortdurende piekblootstellingen aan fijn stof in Nederland 1800 mensen per jaar voortijdig overlijden. Het gezondheidseffect voor langdurige blootstelling wordt nu als volgt weergegeven: door langdurige blootstelling aan (gemiddeld lagere concentraties aan) fijn stof leidt in Nederland tot gemiddelde levensduurverkorting van ca. 12 maanden.

9 5 We zien vooral op het gebied van bewustwording, participatie en draagvlak veel kansen om de kennis en het gedrag onder inwoners en daarmee de luchtkwaliteit te verbeteren. Dit zijn kansen waar we tot nu toe weinig op in hebben gezet. Deze kansen zijn expliciet opgenomen in het project gezondheid en luchtkwaliteit. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheden voor een leerplek voor lucht, geluid en energie bij het Junior Technovium. Robuuster meetnetwerk Door gemeenten wordt relatief weinig aan metingen gedaan. Gemeente Nijmegen is één van de weinige gemeenten die aan metingen doet. Deze metingen zijn voortgekomen uit het Uitvoeringsprogramma Luchtkwaliteit; het Milieuprogramma Nijmegen-West/Weurt en daarna afspraken in het kader van uitvoering van de raadsmotie West wil Groene Buffer. Structurele metingen aan fijn stof (PM 10 en PM 2,5 ) vindt plaats op 7 locaties in Nijmegen. Deze fijn stofmetingen zijn online te volgen: Metingen aan NO 2 vinden op ca. 30 locaties in Nijmegen plaats. Deze NO 2 -metingen zijn beperkt te vinden op namelijk alleen de locaties die in Nijmegen-West liggen. Het project Gezondheid en luchtkwaliteit zal mogelijk leiden tot het uitbreiden van het bestaande meetnet met metingen aan roet. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg