Land eli jk Verdachtenbe el d 2008 KLPD - Dienst IPOL Landelijk Verdachtenbeeld 2008

Transcriptie

1 KLPD - Dienst IPOL Landelijk Verdachtenbeeld 2008

2 Landelijk Verdachtenbeeld 2008 Een analyse van verdachten op basis van gegevens uit HKS KLPD - Dienst IPOL

3 Uitgave Korps landelijke politiediensten (KLPD) Dienst IPOL Postbus KX Zoetermeer Zoetermeer, september 2009 Copyright KLPD dienst IPOL Zoetermeer IPOL nummer 37/2009 Colofon Tekst Jessica van Mantgem, Dorien van Nobelen, Niels Uljee Eindredactie Irene Spijker Vormgeving Het Lab - grafisch ontwerpers BNO, Arnhem Foto omslag, Bureau Communicatie - Dienst IPOL Druk Thieme MediaCenter, Rotterdam Copyright Behoudens de door de wet gestelde uitzonderingen, alsmede behoudens voor zover in deze uitgave nadrukkelijk anders is aangegeven, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het KLPD. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden de auteur(s), redactie en het KLPD geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen. 2 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

4 Inhoud Samenvatting 6 1 Inleiding Doelstelling Onderzoeksvragen Bronnen Kanttekeningen Begeleidingscommissie Leeswijzer 18 2 Algemeen beeld verdachten Inleiding Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen 31 3 Verdachtengroepen Inleiding Minderjarigen Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Jongvolwassenen Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Recidivegroepen Verdachtenprofiel Omvang 47 INHOUD 3

5 3.4.3 Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Veelplegers Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Herkomstgroepen Omvang (absoluut en relatief) Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Stelselmatige geweldplegers Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Verslaafden en niet verslaafden Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Mannen en vrouwen Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen Ingezetenen en niet ingezetenen 81 4 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

6 Verdachtenprofiel Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag Verdachtengroepen 85 4 Regionale vergelijking verdachten Inleiding Omvang Recidive Leeftijd Aard crimineel gedrag 95 5 Regionale vergelijking verdachtengroepen Inleiding Algemene verdachtengroepen Veelplegerpopulaties Jeugdige veelplegers Hardekernjongeren Zeer actieve veelplegers 108 Literatuurlijst 111 Begrippenlijst 113 Bijlage 1 Voorlopige en definitieve cijfers 117 Bijlage 2 Weegfactor Rotterdam Rijnmond 120 Bijlage 3 Misdrijfcategorieën 122 Bijlage 4 Ingezetene of niet ingezetene? 124 Bijlage 5 Verdachtengroepen 127 INHOUD 5

7 Samenvatting Inleiding De Landelijke criminaliteitskaart (LCK) wordt ieder jaar gemaakt door de Dienst IPOL van het Korps landelijke politiediensten (KLPD) in opdracht van de Raad van Hoofdcommissarissen. De doelstelling van de Landelijke criminaliteitskaart luidt als volgt: het vergroten van inzicht in de (ontwikkeling van) criminaliteit en in de personen die zich hiermee bezighouden, teneinde strategische besluitvorming en een probleemgerichte aanpak op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau te ondersteunen. Jaarlijks wordt een analyse van gegevens over aangiften van misdrijven en verdachten gemaakt op basis van gegevens uit het Herkenningsdienstsysteem (HKS) van de Nederlandse politie. Dit jaar zijn de aangiften niet geanalyseerd en is alleen een analyse van de verdachten gemaakt. De gegevens over de aangiften waren vanwege de invoering van een nieuw bedrijfsprocessensysteem onvoldoende beschikbaar om een representatief beeld van de geregistreerde criminaliteit in Nederland te schetsen. De monitor heet dit jaar dan ook: Landelijk Verdachtenbeeld De volgende onderzoeksvragen over verdachten zijn geformuleerd: 1 Welke veranderingen hebben zich in de afgelopen vijf jaar ( ) in de verdachtenpopulatie voorgedaan wat betreft de omvang van de populatie, de kenmerken van de verdachten en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 2 Welke veranderingen hebben zich in de afgelopen vijf jaar ( ) in de onderscheiden verdachtengroepen voorgedaan wat betreft de omvang van de groepen, de kenmerken van verdachten uit die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 3 Welke verschillen zijn er het afgelopen jaar (2008) te zien tussen verschillende verdachtengroepen wat betreft de omvang van die groepen, de kenmerken van verdachten behorend tot die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 4 Welke verschillen zijn er het afgelopen jaar (2008) te zien tussen de verdachtengroepen geregistreerd door de 25 politieregio s, het KLPD en de Koninklijke Marechaussee (Kmar) voor wat betreft de omvang van die groepen, de kenmerken van verdachten behorend tot die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 6 Landelijke Verdachtenbeeld 2008

8 Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen worden gegevens over verdachten uit HKS gebruikt. Deze gegevens worden door alle regionale politiekorpsen, de KMar en het KLPD in HKS ingevoerd. Een uitzondering vormt de registratie van de regio Rotterdam Rijnmond. Deze regio heeft over 2008 niet alle aangehouden verdachten in HKS geregistreerd. Er is besloten, voor Rotterdam Rijnmond ter correctie een weegfactor toe te passen. Algemeen beeld verdachten De afgelopen jaren daalde de geregistreerde criminaliteit, terwijl het aantal aangehouden verdachten steeds toenam. In 2008 daalt het aantal aangehouden verdachten echter met 4 procent. Een daling van het aantal verdachten kan het gevolg zijn van geslaagd preventief beleid, maar er kunnen ook andere oorzaken aan ten grondslag liggen. Er kan bijvoorbeeld meer gedoogd worden of er kan sprake zijn van een verminderde opsporingscapaciteit. De afname doet zich in meerdere of mindere mate bij de meeste verdachtengroepen voor. Het aantal niet ingezeten verdachten vormt hierop een uitzondering. Dit nam toe. Van alle aangehouden verdachten is 7 procent niet woonachtig in ons land. Tot 2006 was er sprake van een afname van het aantal niet ingezeten verdachten, daarna is het aantal gestegen. Met name de niet ingezeten verdachten uit Oost Europa zijn verantwoordelijk voor deze toename. De Polen vormen de grootste groep en zij zijn evenals Bulgaren en Roemenen in aantal sterk toegenomen. De niet ingezeten verdachten zijn gemiddeld ouder bij het plegen van hun eerste misdrijf dan ingezeten verdachten. De recidive in deze groep is lager, net als het aantal misdrijven per verdachte. Zij worden relatief vaak verdacht van opiumdelicten en vermogensdelicten zonder geweld. Van de niet ingezeten verdachten is verreweg het grootste deel nieuwkomer (84%); zij zijn meestal niet lang in Nederland en bouwen hier geen criminele carrière op. De meeste verdachten zijn aangehouden voor vermogensmisdrijven zonder geweld, geweldsmisdrijven tegen personen, verkeersmisdrijven en vernielingen en openbareordemisdrijven. Er worden de afgelopen vijf jaar relatief steeds minder verdachten voor vermogensmisdrijven (met en zonder geweld) aangehouden. Dit is in lijn met het dalende percentage slachtoffers en aangiften van vermogensmisdrijven (CBS, 2009a; Van Mantgem, e.a., 2008). Na een stijging van het aantal verdachten van geweldsmisdrijven tegen personen en van vernielingen en openbareordemisdrijven in voorgaande jaren, daalt het aantal verdachten van deze beide misdrijven in Het aandeel geweldsmisdrijven is echter nog niet afgenomen. Het aandeel vernielingen en openbareordemisdrijven neemt wel af. Het relatieve aantal verdachten van opiumdelicten daalt iets, maar dat van verkeersmisdrijven neemt toe. Overigens zijn zowel samenvatting 7

9 opiumdelicten als de meeste verkeersmisdrijven haaldelicten : een stijging of daling is vooral een afspiegeling van de intensiteit van de opsporing. Het aantal stelselmatige geweldplegers steeg van 2004 tot 2007, maar nam in 2008 af. Het betreft 3 procent van alle verdachten. In 2007 heeft het kabinet de aanpak van geweld als prioriteit benoemd. Stelselmatige geweldplegers beginnen op lage leeftijd, zij zijn gemiddeld 21 jaar. Ze zijn niet alleen vaker betrokken bij geweldsdelicten tegen personen maar ook bij andere gewelddadige misdrijven, zoals vermogensdelicten met geweld, vernieling en openbareordemisdrijven en gewelddadige seksuele delicten. Onder de stelselmatige geweldplegers bevinden zich relatief veel allochtonen, van zowel de eerste als de tweede generatie, en verslaafden. Vrouwen en niet ingezetenen komen juist minder in deze verdachtengroep voor. Leeftijd en sekse In 2008 is 14 procent van de verdachten minderjarig (12 t/m 17 jaar). Het aantal minderjarige verdachten daalt voor het eerst sinds jaren. Vorig jaar steeg het nog met 6 procent, dit jaar is de afname bijna 9 procent. Ten opzichte van 2004 is er nog wel sprake van een toename (+10%). De jarenlange toename kan mogelijk deels verklaard worden door de prioriteit die is gegeven aan de aanpak van jeugdcriminaliteit. De meest voorkomende startleeftijd daalt bij deze verdachtengroep, van 15 naar 14 jaar. Vergeleken met de totale verdachtenpopulatie maken minderjarige verdachten zich vaker schuldig aan vernielingen en openbareordemisdrijven, is het aandeel tweedegeneratieallochtonen onder hen bijna twee keer zo groot en stijgt het aandeel vrouwen sterker. Het aantal jeugdige veelplegers is beduidend minder hard gedaald ( 1%). Het aandeel veelplegers onder de minderjarigen neemt dus nog altijd toe. Een kwart van de verdachtenpopulatie behoort tot de jongvolwassenen (18 t/m 24 jaar). Het aantal jongvolwassen verdachten is het afgelopen jaar maar licht afgenomen ( 1%). Over vijf jaar bezien is het toegenomen met 6%. Onder jongvolwassenen is het percentage verdachten twee en een half keer zo groot als onder alle Nederlanders. Het criminele gedrag van jongvolwassen verdachten wijkt nauwelijks af van dat van de totale verdachtenpopulatie. Het percentage allochtonen van de eerste generatie neemt af en het percentage allochtonen van de tweede generatie neemt iets toe. De afgelopen vijf jaar steeg het aandeel vrouwen geleidelijk evenals het aandeel veelplegers. Het aantal mannelijke verdachten is ruim vijf keer zo groot als het aantal vrouwelijke verdachten. Ondanks een stabilisatie in 2008 is het aandeel vrouwelijke verdachten (17%) nog wel groter dan vijf jaar geleden. Vrouwen 8 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

10 worden vaker dan mannen aangehouden voor vermogensmisdrijven zonder geweld. Het aandeel minderjarigen onder de vrouwelijke verdachten is relatief groot en is in vijf jaar tijd met een kwart gegroeid. Ook het aantal vrouwelijke jongvolwassen verdachten neemt toe. Vrouwelijke verdachten hebben gemiddeld minder antecedenten op hun naam; ze behoren vaker tot de nieuwkomers en minder vaak tot de veelplegers. Recidive De gemiddelde recidive neemt langzaam af. Het aantal antecedenten ( 6%) en het aantal misdrijven waarvoor verdachten zijn aangehouden ( 9%) daalden in 2008 beide sneller dan het aantal verdachten. Die trend was ook al zichtbaar in de voorgaande vijf jaren. Het aantal antecedenten is gedaald van gemiddeld 1,3 naar 1,2 per verdachte. Het aantal misdrijven per antecedent daalde eveneens: van 1,4 naar 1,3. De daling van het aantal misdrijven per antecedent zegt overigens vooral iets over de mate van doorrechercheren door de politie. De afname van het aantal verdachten in 2008 is zichtbaar bij alle recidivegroepen (nieuwkomers, meerplegers en veelplegers). De helft van de verdachten zijn nieuwkomers en een op de tien behoort tot de veelplegers. In vergelijking met 2004 neemt ook bij de veelplegers de gemiddelde recidive af. Het aantal antecedenten per verdachte verschoof van 2,2 naar 1,9. Veelplegers beginnen hun criminele carrière jonger dan de gemiddelde verdachte. Opvallend is dat de meest voorkomende startleeftijd van de nieuwkomers is verschoven van 16 naar 18 jaar. Onder de nieuwkomers bevinden zich relatief veel minder jarigen, niet ingezetenen en vrouwen. Onder de veelplegers zijn relatief veel verslaafden en allochtonen van de eerste generatie te vinden. Er is nader gekeken naar drie specifieke veelplegerpopulaties: de jeugdige veelplegers, de hardekernjongeren en de zeer actieve veelplegers. Het aantal jeugdige veelplegers (12 t/m 17 jaar) is in vijf jaar tijd fors toegenomen (+44%), ondanks de eerdergenoemde lichte daling in Deze toename kan gezien worden in het licht van het repressieve beleid van de afgelopen jaren. Het aantal hardekernjongeren was een aantal jaren stabiel maar neemt in 2008 af. Het aantal zeer actieve veelplegers daalt de laatste vijf jaar gestaag. De meest voorkomende leeftijd is bij de zeer actieve veelplegers verschoven van 36 naar 21 jaar. Het aantal mid dertigers in deze groep neemt al een aantal jaren af, terwijl het aantal verdachten van begin twintig juist toeneemt. Er lijken twee verschillende groepen zeer actieve veelplegers te bestaan: de oudere verslaafden en jongeren. De drie specifieke veelplegergroepen worden relatief vaak verdacht van alle typen misdrijven, uitgezonderd verkeersmisdrijven. Jeugdige veelplegers maken zich ook minder vaak schuldig aan opiumdelicten en aan delicten uit de samenvatting 9

11 categorie overige seksuele misdrijven. Het aandeel allochtone verdachten in de specifieke veelplegerpopulaties is relatief hoog. Er bevinden zich naar verhouding veel allochtonen (van de tweede generatie) onder de jeugdige veelplegers en de hardekernjongeren. Het aandeel verslaafden onder de zeer actieve veelplegers neemt opnieuw af, maar is nog altijd ruim 35 procent. Het aantal oudere, verslaafde veelplegers die crimineel actief zijn, lijkt zoals eerder gezegd af te nemen. Herkomst De meeste verdachten zijn van autochtone herkomst (57%). Andere substantiële herkomstgroepen onder de verdachten zijn de traditionele allochtonen (Antillianen, Marokkanen, Surinamers en Turken) en Oost Europeanen. Het aantal verdachten uit vrijwel alle herkomstgroepen neemt in 2008 af, met uitzondering van verdachten uit het Midden Oosten en Oost Europa. De stijging van het aantal Oost Europese verdachten is met 33 procent over de afgelopen vijf jaar fors. Van de Oost Europese verdachten woont echter meer dan de helft niet in Nederland. Doordat het aantal Oost Europeanen in Nederland in ongeveer dezelfde mate toeneemt als het aantal Oost Europese verdachten, is de oververtegenwoordiging niet groter geworden. Onder Antillianen en Arubanen is het relatieve aantal verdachten het grootst (764 verdachten per inwoners). Zij worden gevolgd door de Marokkanen (618). Een op de vijf verdachten behoort tot de allochtonen van de eerste generatie. Het percentage allochtone verdachten van de tweede generatie neemt toe en is 16 procent. Er is intensiever gekeken naar verdachten uit de herkomstgroepen met de grootste verdachtenaantallen. In vergelijking met 2004 is het aantal Turkse (+10%), Marokkaanse (+6%) en Nederlandse verdachten (+2%) gestegen en het aantal Antilliaanse ( 10%) en Surinaamse ( 3%) verdachten gedaald. Het afgelopen jaar nam het aantal verdachten uit al deze groepen af. Het aantal Poolse verdachten volgt de groei van het aantal Polen in Nederland: 62 procent in vijf jaar tijd. Marokkanen worden al relatief jong verdacht van een misdrijf: 55 procent is tussen de 12 en 24 jaar. Polen zijn gemiddeld de dertig gepasseerd als zij voor het eerst worden aangehouden. De herkomstgroepen verschillen in het criminele gedrag dat zij vertonen, waarbij de Poolse verdachten zich duidelijk onderscheiden van de traditionele allochtonen. Traditionele allochtonen zijn relatief vaak betrokken bij de verschillende typen geweldsmisdrijven en opiumdelicten, maar minder vaak dan de totale verdachtenpopulatie bij verkeersmisdrijven en vernielingen en openbareordemisdrijven. Polen maken zich juist vaker schuldig aan verkeersmisdrijven. Vooral Marokkanen plegen relatief veel 10 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

12 vermogensmisdrijven. Dit kan deels verklaard worden door hun lagere gemiddelde leeftijd. Onder de Turkse en Marokkaanse verdachten is het percentage vrouwen relatief klein. Onder vooral de Surinaamse en Antilliaanse verdachten komen meer dan gemiddeld verdachten met een verslaving voor. Het percentage Poolse veelplegers is laag. Aangezien veel Polen nog niet zo lang in Nederland zijn, hebben zij hier (nog) geen criminele carrière opgebouwd. Het aandeel veelplegers onder de traditionele allochtonen is relatief hoog, maar bij de Turkse verdachtenpopulatie is dit niet het geval. Verslaafden Het aantal verdachten met een verslaving is het afgelopen jaar opnieuw afgenomen. Deze daling is al voor 2004 ingezet. Het percentage verslaafden ligt nu op 3,7. Verslaafde verdachten recidiveren meer dan niet verslaafden. Ook beginnen ze op gemiddeld lagere leeftijd en gaan ze langer door met het plegen van misdrijven. Een grote meerderheid (75%) van de verslaafde verdachten behoort tot de veelplegers. Verslaafde verdachten worden ruim twee en een half keer zo vaak aangehouden voor vermogensmisdrijven als niet verslaafden. Ook worden ze relatief vaak aangehouden voor vernielingen en openbareordemisdrijven, geweldsmisdrijven tegen personen en opiumdelicten. Onder de verslaafden bevinden zich relatief veel allochtonen van de eerste generatie. Regionale vergelijking verdachten De meeste aangehouden verdachten per inwoners zijn al jarenlang te vinden in Rotterdam Rijnmond. Na Rotterdam Rijnmond volgen Haaglanden, Amsterdam Amstelland en Flevoland. De meeste regio s laten dit jaar een daling zien in het aantal verdachten per inwoners. In Flevoland, Limburg Zuid, Twente en Zuid Holland Zuid is echter sprake van een stijging. De grootstedelijke regio s hebben meer dan andere regio s te maken met buitenregionale verdachten (personen die in een andere regio delicten plegen dan de regio waarin zij wonen). Vooral Haaglanden maar ook IJsselland en Rotterdam Rijnmond hebben een groot instroomoverschot. Het aantal verdachten uit andere regio s dat hier wordt aangehouden is groter dan het aantal verdachten uit de eigen regio dat actief is in andere regio s. Het grootste uitstroomoverschot hebben Zaanstreek Waterland, Zuid Holland Zuid en Hollands Midden. Ten tijde van het meest recente misdrijf zijn verdachten in Limburg Zuid, Zeeland, Gooi en Vechtstreek en Zaanstreek Waterland gemiddeld het oudst, die in Flevoland het jongst. Verdachten in Gooi en Vechtstreek hebben de hoogste gemiddelde startleeftijd. De jongste starters bevinden zich in samenvatting 11

13 Groningen, Twente, Flevoland en IJsselland. De meest voorkomende startleeftijd is met 14 jaar het laagst in Rotterdam Rijnmond. In Brabant Zuid Oost, Gelderland Zuid en Utrecht worden relatief veel verdachten van vermogensdelicten zonder geweld aangehouden. In Amsterdam Amstelland worden relatief veel personen verdacht van vermogens delicten met geweld. De meeste verdachten van vernielingen en openbareorde misdrijven worden in Twente, Zuid Holland Zuid en Brabant Noord geregistreerd. Voor geweldsmisdrijven tegen personen worden in Gelderland Zuid en Hollands Midden relatief veel verdachten aangehouden. Voor opium delicten gebeurt dit in de grensregio s Midden en West Brabant, Limburg Zuid en Brabant Zuid Oost, en door de KMar en het KLPD. Het aandeel niet ingezeten verdachten is het grootst in Amsterdam Amstelland. Ook de grensregio s hebben relatief veel niet ingezeten verdachten. IJsselland en Gooi en Vechtstreek hebben het grootste percentage instroom van buitenregionale verdachten. Allochtone verdachten komen relatief veel voor in de grootstedelijke regio s Amsterdam Amstelland, Rotterdam Rijnmond en Haaglanden. Jonge verdachten (12 t/m 24 jaar) zijn meer dan gemiddeld te vinden in Flevoland en Noord en Oost Gelderland, vrouwelijke verdachten in Gooi en Vechtstreek en Flevoland. Amsterdam Amstelland en Utrecht hebben het grootste aandeel verslaafde verdachten. Nieuwkomers komen relatief veel voor in Gooi en Vechtstreek, veelplegers in Rotterdam Rijnmond, Groningen en Amsterdam Amstelland en stelselmatige geweldplegers in Gelderland Zuid, Twente en Hollands Midden. Het KLPD en de KMar hebben met veel nieuwkomers en niet ingezetenen te maken. 12 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

14 1 Inleiding Op verzoek van de Raad van Hoofdcommissarissen en het College van procureurs generaal is in 1998 het project Landelijke criminaliteitskaart (LCK) gestart onder begeleiding van de ABRIO werkgroep Landelijke criminaliteits kaart. De Landelijke criminaliteitskaart moest voorzien in de sterke behoefte bij politie en justitie aan actuele informatie over criminaliteit. In 2002 is het project overgedragen aan het Korps landelijke politiediensten (KLPD) en sindsdien is het product ondergebracht bij de Dienst IPOL. 1 De Raad van Hoofdcommissarissen geeft opdracht tot het maken van de Landelijke criminaliteitskaart. 1.1 Doelstelling De doelstelling van de Landelijke criminaliteitskaart luidt als volgt: het vergroten van inzicht in de (ontwikkeling van) criminaliteit en in de personen die zich hiermee bezighouden, teneinde strategische besluitvorming en een probleemgerichte aanpak op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau te ondersteunen. De Landelijke criminaliteitskaart heeft de vorm van een monitor. Het boek verschijnt ieder jaar en bestaat uit een landelijke analyse van enerzijds aangiften en anderzijds verdachten. De gegevens voor de analyse zijn afkomstig uit het Herkenningsdienstsysteem van de Nederlandse politie (HKS). Dit jaar is er alleen een analyse van de verdachten gemaakt. De gegevens over de aangiften waren onvoldoende beschikbaar. Verschillende politieregio s zijn in 2008 overgestapt op een nieuw bedrijfsprocessensysteem: de Basisvoorziening Handhaving (BVH). Het importeren van gegevens uit BVH naar HKS leverde in een aanzienlijk aantal regio s problemen op. Gevolg is dat de registraties van aangiften na de overgang naar BVH enorm terugliepen. Ook in eerdere jaren ontbraken de aangiftecijfers van een aantal politieregio s, maar toen waren de gegevens van voldoende regio s beschikbaar voor het schetsen van een representatief beeld van de geregistreerde criminaliteit in Nederland. Over 2008 zijn de gegevens van minder dan de helft van de politieregio s geschikt om voor dit doel gebruikt te worden. Er is om die reden voor gekozen vooralsnog geen 1 De Dienst IPOL is ontstaan uit een samenvoeging van de Dienst Nationale Recherche Informatie en de Dienst Internationale Politiesamenwerking van het Korps landelijke politiediensten. samenvatting 13

15 analyse van de aangiften te maken. Dit jaar heet de monitor dan ook Landelijk Verdachtenbeeld In het kader van het project Landelijke criminaliteitskaart maakt de Dienst IPOL naast de monitor nog een aantal andere producten, te weten: 1 tabellenboeken: landelijke en regionale cijfermatige overzichten van de criminaliteit (Prins, 2009a); 2 populatieprofielen: landelijke en regionale overzichten van kenmerken van verdachten (Prins, 2009b); 3 een cd rom met criminaliteitsgegevens, speciaal ontwikkelde programmatuur voor de analyse van deze gegevens en een gebruiksaanwijzing (DEX 2000). De hierboven genoemde tabellenboeken zijn gebaseerd op de aangifte registraties. Ondanks de gebrekkige aangifteregistraties zullen deze tabellen boeken gemaakt worden. Doel ervan is niet zozeer een analyse van de geregistreerde gegevens als wel een weergave van de registraties (Prins, 2009a). Het leveren van een actueel beeld dat aansluit bij beleidscycli brengt beperkingen met zich mee wat betreft de diepgang van de analyse. Het Landelijk Verdachtenbeeld vormt een probleeminventarisatie in de breedte met voornamelijk beschrijvingen van ontwikkelingen en trends, zonder verklaringen daarvoor. Die beschrijvingen kunnen aanleiding geven tot nader, diepgaander onderzoek op specifieke punten, waarin wel gezocht kan worden naar achterliggende verklaringen voor trends en trendbreuken. 1.2 Onderzoeksvragen Met het oog op de monitor zijn de volgende onderzoeksvragen over verdachten geformuleerd: 1 Welke veranderingen hebben zich in de afgelopen vijf jaar ( ) in de verdachtenpopulatie voorgedaan wat betreft de omvang van de populatie, de kenmerken van de verdachten en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 2 Welke veranderingen hebben zich in de afgelopen vijf jaar ( ) in de onderscheiden verdachtengroepen voorgedaan wat betreft de omvang van de groepen, de kenmerken van verdachten uit die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 14 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

16 3 Welke verschillen zijn er het afgelopen jaar (2008) te zien tussen verschillende verdachtengroepen wat betreft de omvang van die groepen, de kenmerken van verdachten behorend tot die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 4 Welke verschillen zijn er het afgelopen jaar (2008) te zien tussen de verdachtengroepen geregistreerd door de 25 politieregio s, het KLPD en de Koninklijke Marechaussee (Kmar) voor wat betreft de omvang van die groepen, de kenmerken van verdachten behorend tot die groepen en de criminaliteit waarvan zij verdacht worden? 1.3 Bronnen Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen worden gegevens over verdachten uit HKS gebruikt. Bij verdachten gaat het om personen van 12 jaar of ouder tegen wie een proces verbaal is opgemaakt, omdat er een redelijk vermoeden bestaat dat zij een misdrijf hebben gepleegd. Op de gegevens uit HKS vindt een uitgebreide controleslag plaats. Jaarlijks maken alle politiekorpsen, het KLPD en de Koninklijke Marechaussee (KMar) een extractie van de gegevens uit HKS. Deze extracties worden vervolgens gebundeld, opgeschoond en bewerkt bij de Dienst IPOL. Ook worden voortdurend verbeteringen in de database doorgevoerd. Deze verbeteringen kunnen tot gevolg hebben dat bepaalde cijfers uit het Landelijk Verdachtenbeeld 2008 afwijken van die uit eerdere LCK edities. Correcties worden steeds op alle jaarbestanden uitgevoerd. Binnen één editie van de LCK blijven de cijfers over verschillende jaren hierdoor wel vergelijkbaar met elkaar. Een voorbeeld van zo n correctie in 2008 is een verbeterde procedure van adres (en dus gemeente) toekenning. In voorgaande jaren waren er nogal wat verdachten van wie het adres onbekend was of die waren ingeschreven op een gevangenisadres. Zij konden niet aan een (juiste) gemeente worden toegekend. In de huidige versie wordt het laatstbekende woon of verblijfadres aan de verdachte gekoppeld, als dit adres in het laatste jaar onbekend was of een gevangenisadres was. Ten slotte levert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2009b) de benodigde demografische informatie en de Dienst IPOL bewerkt deze zodanig dat overeenstemming wordt verkregen met in het Landelijk Verdachtenbeeld gedefinieerde groepen. Hoofdstuk 1 inleiding 15

17 Het is mogelijk dat één verdachte in meerdere regio s misdrijven pleegt. Wanneer de regionale bestanden zonder meer zouden worden samengevoegd tot een landelijk bestand, zouden dezelfde personen meer dan één keer in het bestand kunnen voorkomen. Naast vele validatie en herstelacties omvat de procedure die de landelijke databank vervaardigt een ontdubbelingsactie. Deze procedure zorgt ervoor dat een persoon die in meerdere regio s voorkomt, maar één keer in de landelijke database wordt opgenomen en toegewezen wordt aan de regio waar deze verdachte de meeste antecedenten heeft. In het landelijke bestand komen alle verdachten dus maar één keer voor. 2 In vrijwel alle regio s doet zich een geringe registratieachterstand voor. Om die reden worden de cijfers over het laatste jaar (in dit geval 2008) als voorlopig beschouwd. Deze worden volgend jaar nogmaals verzameld. Wanneer beide trekkingen met elkaar worden vergeleken, ontstaat een beeld van de omvang van de registratieachterstand. Bij de interpretatie van de cijfers wordt met die achterstand rekening gehouden. Het aantal geregistreerde verdachten uit 2008 zoals hier beschreven kan nog iets toenemen. De gemiddelde registratieachterstand lag de afgelopen jaren rond 1,5 procent (Van Mantgem e.a., 2007). Vorig jaar betrof het verschil tussen de voorlopige en de definitieve cijfers minder dan een procent (0,67%). Voor meer inzicht in deze procedure en de omvang van de registratieachterstanden wordt verwezen naar bijlage 1. In tegenstelling tot de aangiften van misdrijven worden gegevens over verdachten door alle politiekorpsen in HKS ingevoerd. Een uitzondering vormt de registratie over 2008 van de regio Rotterdam Rijnmond. Deze regio heeft vorig jaar vermoedelijk slechts iets meer dan twee derde van alle aangehouden verdachten geregistreerd in HKS. Er is besloten de gegevens van die politieregio wel mee te nemen in de analyse en ze te corrigeren door een weegfactor toe te passen. Die weegfactor is bepaald op basis van het verschil tussen het aantal verdachten uit 2007 en dat uit 2008 in het bedrijfsprocessensysteem van de regio (X pol). Het aantal verdachten uit 2007 in X pol wordt afgezet tegen het aantal verdachten uit 2008 in X pol. Daarbij is ervan uitgegaan dat de ontwikkeling in het aantal verdachten in Rotterdam Rijnmond in HKS dezelfde zou moeten zijn als de ontwikkeling die uit X pol naar voren komt. Bij het gebruik van de weegfactor is verondersteld dat de verdachten die wel zijn 2 Hierdoor zijn er kleine verschillen met aantallen in publicaties die (op HKS gebaseerde) verdachtengegevens op regionaal niveau weergeven, zoals de LCK Populatieprofielen 2008 (Prins, 2009b), regionale kaarten en jaarverslagen van regionale politiekorpsen. De ontdubbelingsprocedure is dit jaar verbeterd. Daardoor kunnen kleine verschillen met de gegevens uit eerdere edities van de LCK voorkomen. 16 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

18 ingevoerd in HKS, in principe willekeurig of aselect zijn ingevoerd. De weegfactor is dan ook op alle variabelen toegepast (zie bijlage 2). Door toepassing van deze weegfactor kunnen (door afronding) minimale afwijkingen in aantallen voorkomen. Zo is het totale aantal misdrijven in het algemene verdachtenprofiel en bij de vergelijking tussen de regio s Kanttekeningen Voor ontwikkelingen in het aantal verdachten kunnen demografische omstandigheden (bijvoorbeeld vergrijzing en immigratie) en beleidskeuzes (bijvoorbeeld prioriteitstelling) een gedeeltelijke verklaring bieden. Een toename van de criminaliteit vormt aanleiding tot implementatie van beleid dat deze toename probeert tegen te gaan. Dit kan zowel preventief als repressief beleid zijn. Een voorbeeld van preventief beleid is het project Veiligheid begint bij Voorkomen (Ministerie van Justitie & Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2008) waarmee het kabinet streeft naar een vermindering van de criminaliteit en overlast met 25 procent in 2010 ten opzichte van 2002 (Ministerie van Algemene Zaken, 2007). Hieronder valt onder andere een persoonsgerichte aanpak bij risicojongeren en recidivisten. In het veiligheidsprogramma Naar een veiliger samenleving (Ministerie van Justitie, 2002) werd nadrukkelijker ingezet op repressie: de aanpak van stelselmatige daders en risicojongeren door langduriger detentie of toezicht. Repressief beleid zal, in ieder geval tijdelijk, leiden tot meer aangehouden personen. Zolang deze verdachten gedetineerd zijn, kunnen zij geen misdrijven plegen. Hierdoor zal er sprake zijn van minder criminaliteit dan er geweest zou zijn als deze personen niet waren aangehouden. In principe is een stijging van het aantal verdachten dan een gevolg van een geslaagd repressief beleid. Daling van het aantal verdachten kan ook het gevolg zijn van een geslaagd preventief beleid, maar het kan ook het effect zijn van een gedoogcultuur of verminderde politiecapaciteit. Nader onder zoek is nodig om ontwikkelingen in de verdachtencijfers in de juiste context te plaatsen. In dit rapport wordt de ontwikkeling van de geregistreerde criminaliteit (aangiften) niet beschreven. De ontwikkeling in het aantal verdachten kan echter niet geheel los worden gezien van de ontwikkeling in de geregistreerde criminaliteit. In 2007 is een einde gekomen aan de jarenlange afname van het aantal geregistreerde aangiften. In de periode nam het aantal aangiften af, maar in 2007 is het aantal aangiften gelijk gebleven aan dat van 2006 (Van Mantgem e.a., 2008). Deze trend is gelijk aan die uit de Veiligheidsmonitor Rijk 2008 (CBS, 2008). In de meest recente veiligheidsmonitor, de Integrale Veiligheidsmonitor 2008 (CBS, 2009a), is het beeld van 2008 Hoofdstuk 1 inleiding 17

19 vergelijkbaar met dat van Een kwart van alle inwoners is slachtoffer geweest van een of meer delicten, waarbij sinds 2005 het slachtofferpercentage wel een geleidelijke daling laat zien. Voor de verschillende misdrijven geldt dat alleen het percentage slachtoffers van vermogensmisdrijven duidelijk is gedaald. De aangiftebereidheid is de afgelopen jaren stabiel. De bevindingen uit de Integrale Veiligheidmonitor 2008 nemen niet weg dat de resultaten over de verdachten met enige voorzichtigheid dienen te worden geïnterpreteerd. 1.5 Begeleidingscommissie Dit rapport is tot stand gekomen onder het toeziend oog van een begeleidingscommissie. De commissieleden hebben met hun commentaar en adviezen een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van dit rapport geleverd. De commissie bestond uit: drs. A.Th.J. Eggen (Centraal Bureau voor de Statistiek) prof. dr. H. Elffers (Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, Vrije Universiteit Amsterdam) drs. S. Dekkers (Nederlandse Politieacademie) drs. A.W.M. van der Heijden (Parket Generaal) drs. S.N. Kalidien (Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum) drs. M. du Pon (VtS Politie Nederland, onderdeel Nederlands Politie Instituut) drs. C. Schreuder (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) N. Slikboer (Politieregio Zuid Holland Zuid) drs. P. Versteegh (Politieregio Haaglanden), voorzitter G.C.K. Vlek (Politie en Wetenschap) 1.6 Leeswijzer De eerste onderzoeksvraag komt in hoofdstuk 2 aan bod. In dit hoofdstuk wordt een algemeen beeld geschetst van de verdachtenpopulatie in Neder land. Onderzoeksvragen 2 en 3 worden in hoofdstuk 3 beantwoord. Hier wordt dieper ingegaan op de verschillende deelpopulaties. Tot slot wordt er in de hoofd stukken 4 en 5 antwoord gegeven op onderzoeksvraag 4. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de verdachtenpopulaties in de verschillende politieregio s. 18 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

20 Dit Landelijk Verdachtenbeeld gaat met name over de ontwikkelingen van de laatste vijf jaar. Deze worden in veel gevallen weergegeven met behulp van indexen, die de mogelijkheid bieden de procentuele ontwikkeling weer te geven. Daarbij wordt het startjaar op 100 procent gesteld en wordt voor ieder volgend jaar de procentuele verandering ten opzichte van dat startjaar weergegeven. In de meeste paragrafen komen een aantal vaste aspecten terug. Deze worden hieronder kort toegelicht. Populatieprofiel De verdachtenpopulatie is beschreven aan de hand van een profiel. Hierin komen de belangrijkste kenmerken van verdachten die in HKS zijn opgenomen aan de orde. Het populatieprofiel is steeds op dezelfde manier opgebouwd, al kunnen, afhankelijk van de te beschrijven populatie, op onderdelen veranderingen zijn aangebracht. Afhankelijk van de beleidsrelevantie is de nadruk gelegd op de ontwikkelingen binnen de profielen of op de vergelijking van profielen van groepen onderling. In het laatste geval is er een vergelijking gemaakt tussen de populaties over het jaar De deelpopulaties waaraan aandacht wordt geschonken, zijn minderjarigen, jongvolwassenen, recidivegroepen, herkomst groepen, geweldplegers, verslaafden, mannen en vrouwen en niet ingezetenen. Aan de geweldplegers is dit jaar voor het eerst specifiek aandacht besteed. Het populatieprofiel bestaat uit vijf onderdelen, die hieronder besproken worden. Omvang Het profiel begint met de weergave van aantallen verdachten in de verdachtengroepen, zowel absoluut als relatief ten opzichte van de overeenkomstige groep in de totale bevolking. Bij de berekening van het relatieve aantal verdachten zijn de niet ingezeten verdachten buiten beschouwing gelaten. Doel hiervan was tot een correcte vaststelling te komen van het aandeel verdachten in de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder. Recidive Het tweede gedeelte van het profiel betreft het totale aantal keren dat verdachten van de betreffende populatie zijn aangehouden in het betreffende jaar (totale aantal antecedenten) en het aantal misdrijven waarvoor de populatie in dat jaar verantwoordelijk is gesteld (totale aantal misdrijven). Een antecedent kan meerdere misdrijven betreffen. De antecedenten en misdrijven die in het verdachtendeel van HKS zijn opgenomen, horen bij een of meer personen die hiervoor verantwoordelijk zijn gesteld. Als bij een antecedent of misdrijf meerdere personen betrokken zijn geweest, kan het dus voorkomen dat een specifiek antecedent of misdrijf meerdere keren wordt geteld. Naast de totale Hoofdstuk 1 inleiding 19

21 aantallen is ook het gemiddelde aantal antecedenten en misdrijven per verdachte berekend evenals het gemiddelde aantal misdrijven per antecedent. Dit laatste gemiddelde is een indicator die iets kan zeggen over de mate waarin de politie doorrechercheert op zaken. 3 Leeftijd Met behulp van statistische gegevens als het gemiddelde en de modus (de meest voorkomende leeftijd) wordt iets over de leeftijdsopbouw van de verdachtenpopulatie gezegd, evenals over de leeftijd waarop verdachten hun criminele carrière beginnen. Aard crimineel gedrag De misdrijven waarvan personen verdacht worden, zijn naar hun aard ingedeeld in negen categorieën. In bijlage 3 zijn deze misdrijfcategorieën beschreven. Aan de categorie overige misdrijven wordt weinig aandacht besteed, omdat de misdrijven in deze restgroep erg verschillend van aard zijn. Het gaat in dit rapport alleen om misdrijven waarvoor daadwerkelijk een verdachte is aangehouden. Het betreft de in 2008 opgehelderde misdrijven, onafhankelijk van het jaar waarin de misdrijven zijn gepleegd. Deze aantallen geven dus geen inzicht in de omvang van de (geregistreerde) criminaliteit in Nederland. De nadruk ligt op de personen die verantwoordelijk worden gehouden voor misdrijven en de verandering die binnen die groep verdachten plaatsvindt. Bij de beschrijving van (de ontwikkeling in) crimineel gedrag is het van belang te weten dat de politie niet altijd alle misdrijven die op dat moment bekend zijn geworden, in het proces verbaal van onderzoek opneemt. Het is mogelijk dat alleen misdrijven met de zwaarste strafmaat gekozen worden. Het feit dat de politie deze keuzes maakt, heeft een opwaarts effect op het aandeel zwaardere misdrijven en een neerwaarts effect op het aandeel minder zware misdrijven. Dit kan mede een oorzaak zijn van de gesignaleerde veranderingen van crimineel gedrag in de loop der tijd. Bepaalde veranderingen in criminaliteit zullen sterker uit de registraties blijken dan andere. Behalve dat het opnemen van zwaardere misdrijven invloed heeft op het geregistreerde criminele gedrag, heeft dit ook invloed op het ophelderingspercentage per delictsoort en het gemiddelde aantal geregistreerde misdrijven per antecedent. Over het algemeen worden geweldsmisdrijven vaker opgelost (in die zin dat een verdachte wordt gevonden), omdat de politie over meer 3 Met doorrechercheren wordt bedoeld dat de politie bij opsporingsonderzoeken zo veel mogelijk aangegeven misdrijven probeert op te lossen (ongeacht bijvoorbeeld de vraag of extra opgeloste misdrijven bijdragen aan de strafmaat). 20 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

22 opsporingsindicaties beschikt. De dader is namelijk vaak een bekende van het slachtoffer of is door het slachtoffer gezien. Verdachtengroepen Tot slot wordt in het profiel de omvang van verschillende groepen van verdachten weergegeven, uitgedrukt in percentage van de hele populatie. Het gaat om minderjarigen, jongvolwassenen, eerste en tweedegeneratie allochtonen, niet ingezetenen, vrouwen, verslaafden, nieuwkomers en veelplegers. Hieronder volgt een toelichting op enkele aspecten van de genoemde verdachtengroepen. De classificatie eerste of tweedegeneratieallochtonen is dezelfde als die het CBS hanteert en wordt ook door het CBS als kenmerk toegevoegd aan de verdachtengegevens in de landelijke HKS databank. De generatie en ook de herkomstbepaling is betrouwbaar voor zover verdachten als inwoner herkend kunnen worden. Niet ingezetenen zijn personen die niet (officieel) in Nederland wonen, maar wel in Nederland als verdachte zijn aangehouden. Dit kunnen bijvoorbeeld (drugs)toeristen of illegalen zijn of personen die speciaal met criminele bedoelingen naar Nederland zijn gekomen. Bij het bepalen van het aantal niet ingezetenen is gebruikgemaakt van een koppeling door het CBS met gegevens uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Op basis van deze koppeling wordt een persoon als niet ingezetene beschouwd indien hij niet als inwoner van Nederland wordt herkend. In sommige gevallen moet dit op basis van een combinatie van een aantal HKS gegevens (nationaliteit, geboorteland, woonland) worden herzien. In bijlage 4 wordt deze werkwijze toegelicht. Van de personen die volgens het CBS niet in de GBA zijn geregistreerd en die in dit rapport toch als ingezetene worden beschouwd, kan de allochtone of autochtone status niet worden vastgesteld. Het gaat om een betrekkelijk klein aantal verdachten: 0,8 procent van het totaal. De gevarenclassificatie in HKS onderscheidt drie typen verslaafde verdachten: alcoholverslaafden, drugsverslaafden en verdachten die aan zowel alcohol als drugs verslaafd zijn. Volgens inschatting van de verbalisant en op aangeven van de verdachte wordt geregistreerd of iemand een alcohol en/of drugsverslaafde is. In de Nationale Drug Monitor 2006 (Trimbos Instituut, 2007) wordt geschat dat het percentage verdachten dat volgens HKS verslaafd is, 20 tot 45 procent te laag is. Dit is vastgesteld op basis van in andere systemen geregistreerde verslaafden. Als laatste worden in het profiel twee recidivegroepen onderscheiden: nieuwkomers (beginners) en veelplegers. In de begrippenlijst staan de definities Hoofdstuk 1 inleiding 21

23 van deze groepen, zoals door het Ministerie van Justitie opgesteld (Ministerie van Justitie, 2002). De hoeveelheid antecedenten in de criminele carrière bepaalt tot welke recidivegroep een verdachte behoort. De groep nieuwkomers betreft verdachten die voor het eerst met de politie in aanraking zijn gekomen. Deze groep is divers. Enerzijds bevat hij jonge personen die gelet op hun leeftijd aan het begin van een criminele carrière kunnen staan en de potentie hebben meer of veelpleger te worden. Anderzijds bevat deze groep een groot aantal verdachten die incidenteel met de politie in aanraking zijn gekomen, vaak vanwege een verkeersmisdrijf, en van wie verwacht wordt dat het daarbij zal blijven. Een veelpleger is iemand die in zijn hele criminele carrière meer dan tien antecedenten op zijn naam heeft staan. Voor jeugdige veelplegers geldt dat zij geregistreerd zijn voor minstens vijf antecedenten, waarvan ten minste één in het peiljaar. 22 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

24 2 Algemeen beeld verdachten 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een algemeen beeld geschetst van de verdachten die de afgelopen vijf jaar in Nederland zijn aangehouden. Het gaat hierbij om personen van 12 jaar en ouder die door de politie zijn aangehouden en tegen wie een proces verbaal van aanhouding is opgemaakt. Er wordt aandacht besteed aan de omvang, de recidive, de leeftijd, de aard van het criminele gedrag en een aantal specifieke verdachtengroepen. Daarbij wordt ook de ontwikkeling van deze aspecten over de afgelopen vijf jaar bekeken. 2.2 Verdachtenprofiel In overzicht is het algemene profiel van de verdachtenpopulatie in Nederland weergegeven. Overzicht Algemeen profiel verdachtenpopulatie Nederland OMVANG bevolking 12 jaar en ouder index bevolking (2004 = 100) verdachten totaal index verdachten (2004 = 100) aantal niet ingezeten verdachten aantal ingezeten verdachten ingezeten verdachten per inwoners RECIDIVE antecedenten misdrijven misdrijven per antecedent 1,4 1,4 1,4 1,4 1,3 antecedenten per verdachte 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 misdrijven per verdachte 1,8 1,8 1,7 1,7 1,6 Hoofdstuk 2 ALGEMEEN BEELD VERDACHTEN 23

25 LEEFTIJD leeftijd bij plegen laatste misdrijf gemiddelde 32,0 32,1 32,1 32,0 32,1 modus leeftijd bij plegen eerste misdrijf gemiddelde 27,4 27,5 27,5 27,4 27,5 modus MISDRIJVEN (aantallen per 100 verdachten) vermogen zonder geweld 58,6 53,9 51,1 49,0 46,3 vermogen met geweld 4,7 4,0 3,6 3,8 3,1 vernieling en openbare orde 28,3 28,9 29,1 30,6 27,8 geweld tegen personen 33,5 35,1 36,1 37,1 35,5 gewelddadig seksueel 1,2 1,2 1,1 0,9 0,9 overig seksueel 1,4 1,4 1,4 1,3 1,1 verkeer 29,2 28,2 28,9 29,6 30,1 opium 11,7 11,0 11,2 10,6 9,9 overig 12,5 11,9 11,5 11,3 10,2 totaal 181,1 175,6 174,0 174,3 164,9 DEELPOPULATIES (percentage van verdachtengroep) minderjarigen (12 t/m 17 jaar) 12,7 13,5 13,8 14,4 13,7 jongvolwassenen (18 t/m 24 jaar) 24,3 24,0 24,3 24,5 25,3 eerstegeneratieallochtonen 21,4 20,8 20,4 19,5 19,7 tweedegeneratieallochtonen 13,4 14,0 14,8 15,5 15,9 niet ingezetenen 8,2 7,0 6,3 6,6 7,4 vrouwen 15,7 16,2 16,6 17,1 17,1 verslaafden 5,1 4,6 4,2 3,9 3,7 nieuwkomers 50,2 49,7 49,3 48,9 49,8 veelplegers 10,5 10,2 10,1 10,0 10,3 24 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

26 2.3 Omvang Voor het eerst sinds lange tijd daalt het aantal verdachten. Er is sprake van een afname van 4 procent ten opzichte van De cijfers uit 2008 zijn wel voorlopige cijfers. Het definitieve aantal verdachten uit 2008 kan een fractie groter zijn. Het verschil met 2007 is echter zo groot dat voorlopig geconcludeerd kan worden, dat er aan de jarenlange stijging van het aantal verdachten een einde lijkt te zijn gekomen. Deze conclusie wordt onderbouwd door cijfers van het Openbaar Ministerie, die in 2008 een daling van 4 procent laten zien van de instroom van het aantal rechtbankzaken in eerste aanleg ten opzichte van 2007 (Openbaar Ministerie, 2009). De bevolking van 12 jaar en ouder is vanaf 2004 gestaag gegroeid met in totaal 1,5 procent. Zowel de ontwikkeling van de bevolking als die van de verdachtenpopulatie is weergegeven in overzicht Relatief gezien ligt het aantal verdachten iets boven het niveau van Overzicht Ontwikkeling bevolking en verdachtenpopulatie (index 2004=100) Hoofdstuk 2 ALGEMEEN BEELD VERDACHTEN 25

27 2.4 Recidive Een verdachte kan in een jaar vaker zijn aangehouden (antecedenten) en per aanhouding kan er ook sprake zijn van meerdere misdrijven. In overzicht is te zien dat er in de periode sprake was van een stijging van het aantal verdachten, antecedenten en misdrijven, waarbij het aantal verdachten sneller toenam dan het aantal antecedenten en het aantal misdrijven. In 2008 is voor alle drie sprake van een daling. De afname is echter niet voor alle drie even groot. Het aantal verdachten is het afgelopen jaar gedaald met 4 procent en het aantal antecedenten met 6 procent. Het totale aantal misdrijven waarvoor verdachten zijn aangehouden, daalde met 9 procent. Overzicht Ontwikkeling aantal verdachten, antecedenten en misdrijven (index 2004=100) Uit het voorgaande en uit overzicht is af te leiden dat het aantal antecedenten per verdachte (1,2), het aantal misdrijven per antecedent (1,3) en het aantal misdrijven per verdachte (1,6) aan het afnemen zijn. 26 Landelijk Verdachtenbeeld 2008

28 2.5 Leeftijd De gemiddelde leeftijd bij het plegen van het eerste en het meest recente (laatste) misdrijf laat door de jaren heen weinig verandering zien. De leeftijd bij het plegen van het eerste delict (de startleeftijd) is vergelijkbaar met voor gaande jaren gemiddeld 27,5 jaar. De meest voorkomende startleeftijd (modus) is 15 jaar. De gemiddelde leeftijd bij het plegen van het laatste misdrijf ligt gedurende de hele onderzoeksperiode op ongeveer 32 jaar. Wat opvalt, is dat de leeftijd die daarbij het meeste voorkomt onder de verdachten tot jaar was, maar in 2008 is gedaald naar 18 jaar. In 2008 bestaat de verdachtenpopulatie voor 39 procent uit jongeren (12 tot 25 jaar) en voor 41 procent uit 25 tot 45 jarigen. 45 tot 65 jarigen vormen 17 procent en 65 plussers 2 procent van de verdachtenpopulatie. Het aantal verdachte 65 plussers neemt toe, maar blijft wel klein. Overzicht geeft de ontwikkeling weer van het aantal ingezeten verdachten per inwoners per leeftijdscategorie. In 2008 zijn er per jongeren 337 ingezeten verdachten. Voor de 25 tot 45 jarigen zijn dit er 190 en voor de 45 tot 65 jarigen 87. De 65 plussers zijn met 22 het minst vertegenwoordigd. Opvallend is dat de groep 65 plussers die van een misdrijf worden verdacht, wel het snelst toeneemt. In de periode is sprake van een stijging met 24 procent van het aantal verdachte 65 plussers per inwoners van 65 jaar en ouder. In 2008 daalt het aantal met 3 procent. Ook het aantal jeugdige en (in mindere mate) jongvolwassen verdachten is in vergelijking met 2004 toegenomen. Deze twee groepen worden in het volgende hoofdstuk apart besproken. Hoofdstuk 2 ALGEMEEN BEELD VERDACHTEN 27