Dementie en palliatieve zorg
|
|
- Oscar Driessen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dementie en palliatieve zorg Hester Schreiber, consulent PTMN Specialist ouderengeneeskunde, kaderarts palliatieve zorg Petra Blommendaal, consulent PTMN Huisarts/kaderarts palliatieve zorg, scenarts
2 Richtlijn Dementie en PZ 2010 Geschreven door: - R.T.C.M. Koopmans - J.T van der Steen - S.U. Zuidema - J.S.M. Hobbelen
3
4
5 Wanneer palliatieve fase Curatieve fase: Behandeling gericht op genezing Palliatieve fase: Behandeling gericht op kwaliteit van leven Terminale fase: Behandeling gericht op kwaliteit van sterven
6 Dementie algemeen Dementie ouderdomsziekte. 1% van de jarigen tot ruim 40% bij 90 plussers. Aantal ouderen stijgt: 14% 65-plussers in % in % in Dementie 2002: mensen In 2050 verwachting mensen. Per jaar komen er mensen bij
7 Definitie dementie DSM IV Geheugenstoornis en één of meer van de volgende cognitieve stoornissen: Afasie (stoornis vd spraak en taal) Apraxie (stoornis vh handelen) Agnosie (stoornis in het herkennen van objecten) of stoornis van uitvoerende functies
8 Definitie DSM IV vervolg Tevens: Duidelijke beperking in sociaal of beroepsmatig functioneren Duidelijke beperking tov vroeger niveau, en Niet uitsluitend voorkomend tijdens delier
9 Klassieke indeling dementie Ziekte van Alzheimer (AD) 50-60% Vasculaire dementie (VD) 10-15% Lewy-body dementie (DLB) 10%, combinatie ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie 15%. Zeldzame vormen van dementie Frontotemporale dementie (FTD) Parkinson Dementie Complex, Ziekte van Creutzfeldt-Jacob
10 Alzheimer dementie kenmerken Meest voorkomende dementie, ook op jongere leeftijd Geleidelijk progressieve denk- en geheugenstoornissen Geen vertraging van denken en handelen Geen sterke fluctuaties (muv sundowning) Weinig/geen ziektebesef Geen behandeling (bij klein% (10-15%) geeft medicatie (tijdelijke) verbetering/stabilisatie van MMSE score)
11 Vasculaire Dementie kenmerken Beeld bepaald door hoeveelheid en locatie vd vasculaire afwijkingen acuut begin bij grote infarcten, sluipend bij kleine infarcten Geheugenstoornissen,initiatiefverlies, incontinentie,loopstoornissen Vaak vertraging in denken en handelen Cardiovasculair risicofactoren Vaak sterk ziektebesef (risico depressie).
12 Lewy Body dementie, kenmerken Fluctuaties cognitieve functies en aandachtstoornis meest kenmerkend (kan per minuut wisselen); Visuele hallucinaties; Vertraging in denken en handelen en verminderde mentale flexibiliteit; Geheugenstoornissen aanvankelijk minder op voorgrond, wel progressief; De stoornissen veroorzaken al in vroeg stadium beperking sociaal en beroepsmatig functioneren; Vooral op oudere leeftijd; Ziektebesef aanwezig (kans op depressie).
13 Dementie en beloop Mensen met dementie kortere levensverwachting (7 jaar) Kans overlijden twee tot vier maal groter Mensen met milde cognitieve stoornissen, (nog niet duidelijk of deze zich zullen ontwikkelen tot dementie), hebben toegenomen sterftekans Slechts 14% dementerenden komt in laatste fase van dementie.
14 Problemen bij dementie Problemen met eten en drinken Pijn Pneumonie Paratonie Probleemgedrag (en nog veel meer: wils(on)bekwaamheid, decubitus, depressie/angst, vallen, delier etc).
15 Casus 1 Mevrouw D verblijft in het verpleeghuis ivm vasculaire dementie (VD). Verschillende TIA s en CVA s gehad. Tevens hartritmestoornissen. Na nieuwe beroerte conditie sterk verslechterd. Alleen onder begeleiding nog mobiel,volledig ADL afhankelijk. Geheugen verder achteruit gegaan. Voeding en vocht inname geven problemen. Collega geeft aan: mevrouw weigert het eten. Wat vindt u van de beschrijving `weigeren` en welke factoren zouden hierin een rol kunnen spelen?
16 Afweergedrag Niet kunnen. Slikproblemen, geen geschikte dikte/samenstelling voeding. Vermoeidheid,niet concentreren door te onrustige omgeving Niet willen eten bevalt niet, verminderde eetlust (depressie, bijwerking medicatie, infectie), smaakt niet,niet geholpen willen worden, doodswens Niet begrijpen Niet herkennen van eten, apraxie en agnosie, zorgverlener als vreemde zien (Bronnen; Roeline Pasman e.a. 2003
17 Versterven Is het geleidelijk en vaak zonder duidelijke aanleiding steeds minder gaan eten en drinken Leidt uiteindelijk tot het overlijden van cliënt Is een natuurlijk gevolg van het stervensproces en geen activiteit van arts, verpleegkundige of verzorgende. Zorgvuldige zorg rondom het levenseinde: een handreiking voor verpleegkundigen, verzorgenden en verpleeghuisartsen. NVVA, AVVV, Sting 2006
18 Kunstmatige voeding Kwaliteit en lengte van leven verbetert niet door sondevoeding in de laatste fase van dementie (Pasman R. Proefschrift VU 2004)
19 Overlevingsduur na afzien van vocht en voeding Dag 2: 28% sterfte Overleving [%] Dag 7: 59% sterfte Dag 14: 75% sterfte Tijd na besluit [dagen] Pasman et al. Age and ageing 2001:30:
20 Casus 2 Na aanpassing voeding en overleg familie, wordt geaccepteerd inname vocht en voeding steeds minder.ook verzorging moeizamer; tijdens draaien in bed kreunt mevrouw D. Soms echter weer niet, geen lijn in te ontdekken. In de visite met de arts komt dit ter sprake. Hoe bepaal je of iemand met dementie pijn heeft? Is er verschil in de pijnbeleving tussen Alzheimer patiënten en patiënten met Vasculaire Dementie?
21 Pijn bij dementie Bij pijnlijke aandoeningen van het bewegingsapparaat gebruiken dementerenden veel minder pijnstillers dan niet-dementerenden. In een studie gebruikten 13 % van de dementerenden met een coloncarcinoom pijnstillers; bij de niet dementerenden was dit beduidend hoger ( Marzinski e.a.) Conclusie.onderbehandeling?
22 Pijn bij dementie
23 Pijn bij ziekte van Alzheimer (1) Wel pijn maar patient begrijpt niet wat er aan de hand is met verandering van gedrag (Swaab) Onderzoek bij geagiteerde dementerenden die behandeld werden met paracetamol of placebo; paracetamol groep deed meer mee met activiteiten en zochten meer contact (Chibnail e.a.)
24 Pijn bij ziekte van Alzheimer (2) Minder pijn (!) door beschadiging van het mediale pijnsysteem. Laterale pijnsysteem functioneert echter ongestoord. juist minder pijnstillers nodig? Prof. Dr. E.Scherder, VU/RU
25 Pijn bij ziekte van Alzheimer (3) Juist meer pijn omdat er bij Alzheimer ook beschadigingen optreden in de verbindingen tussen de hersengebieden (Scherder)
26 Pijn bij vasculaire dementie Beschadiging van de verbindingen tussen de hersengebieden waardoor deze gebieden geïsoleerd raken; al bij kleine prikkels of zelfs spontaan ontstaan er veel signalen met heftige pijnen Ook bij CVA ontstaan deze pijnsyndromen ( central post-stroke pain)
27 Pijn bij dementie Conclusie Forse onderbehandeling van pijn bij dementie! Pijnbestrijding een van de belangrijkste pijlers in de palliatieve zorg aan dementerenden (Prof W. Zuurmond) Diagnostiek zoals toepassen pijninstrumenten (PACSLAC-D, PAINAD en bv REPOS) dus de uitdaging
28 REPOS
29 Mini Suffering State Exam Laag (0-3) Middel (4-6) Hoog ( 7-10) Ja (1) Nee (0) Niet kalm/onrustig Roepen/schreeuwen Pijn? Decubitus Ondervoeding/gewichtsverlies Eetproblemen Medisch technische handelingen Onstabiele medische toestand Lijden volgens arts Lijden volgens vz
30
31
32
33
34
35
36 Casus 3 Twee dagen later hoge koorts en kortademigheid. De arts constateert longontsteking. In overleg besloten: geen antibiotica. Wel klachten optimaal behandeld met paracetamol supp s en morfine subcutaan. Wat zijn redenen om wel of geen antibiotica te starten?
37 Pneumonie bij dementie (1) Belangrijke doodsoorzaak bij dementie Zelfs met antibiotica overlijdt ongeveer 50% van de patiënten binnen 6 mnd na diagnose pneumonie
38 Pneumonie bij dementie (2) Is geen `old mans friend`(van der Steen). Antibiotica gaven een vermindering van het onwelbevinden ( Van der Steen) Antibiotica kunnen echter de stervensfase verlengen
39 Pneumonie bij dementie(3) Prognose kan bepaald worden bij starten van antibiotica a.d.h. score lijst Scorelijst is ontwikkeld voor het schatten van de kans op overlijden binnen 14 dagen bij een dementerende patient(e) met pneumonie en antibiotica gebruik Scorelijst geeft de kans in procenten van 2 tot > 50. Zie
40 Laatste fase: dementie Volledig verlies sta- en loopfunctie; Incontinentie; Geen of beperkte communicatie mogelijk; Voedingsproblemen voedselinname beperkt of slikstoornissen; Volledig zorgafhankelijk; Ondoelmatige repetetieve activiteiten (friemelen, zuigen); Complicaties als pneumonie, decubitus, contracturen en paratonie. Guidelines for prognosis in chronic diseases National Hospice Organization Clin Geriatr Med 2000; 878
41 Doodsoorzaak in % Onderzoek N = 890 In leven laatste fase 14% N = 126 Overleden voor laatste fase N = 764 Cardiovasculair probleem Acuut long probleem Cachexie/dehydratie Andere oorzaken
42
43
44 Organisatie van zorg en dementie Advance care planning Shared decision making Verstrekken medische informatie Exploreren wensen patiënt Welke rol naasten in besluitvorming Besluitvorming
45
46 Dank voor uw aandacht. Richtlijn dementie
Palliatieve zorg en dementie
Palliatieve zorg en dementie 17 april 2014 Welkom Lied Leonie Meijer Inleiding op palliatieve zorg bij dementie Door Monique van den Broek Wat is dementie?door Lyan de Roos PAUZE Keten dementie adhveen
Nadere informatieDementie in de palliatieve fase
Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.
Nadere informatiePalliatieve zorg en Dementie verbinden. Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde
Palliatieve zorg en Dementie verbinden Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde Kennistoets Dementie kan alleen sluipend ontstaan ja/nee Bij dementie is ook het gevoel aangetast ja/nee Palliatieve zorg
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie is bijzonder?
Palliatieve zorg bij dementie is bijzonder? Persoonlijke wensen zijn door mensen met dementie niet altijd meer volledig duidelijk te maken Vraagt (nog meer) om verdieping in de relatie Vraagt soms om interpreteren
Nadere informatieWorkshop dementie diagnostiek
Workshop dementie diagnostiek Bernard Prins, huisarts Medisch Centrum Gelderlandplein, lid Academisch Huisartsen Netwerk van het Vumc en Coöperatie Huisartsen in Amsterdam Zuid Karel Brühl, specialist
Nadere informatieDag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie
Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatiePijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn
Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC Introductie! 22 september
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatiepalliatieve zorg bij dementie
palliatieve zorg bij dementie Casuïstiekbespreking 13 november 2017 Varsseveld Ine Barnhoorn, gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Annet Aaldering, trajectbegeleider dementie Hans
Nadere informatieAntonius College: Dementie
Antonius College: Dementie Sprekers Karel van Wieringen internist ouderengeneeskunde Doetie Visser verpleegkundig specialist geriatrie Polikliniek Klinische Geriatrie Specifiek gericht op ouderen, maar
Nadere informatieVerschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen
Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum VUMC Herkenning preseniele dementie Vroege verschijnselen:
Nadere informatieDementie per leeftijdscategorie 6-1-2010. Dementie Dementiesyndroom. = ontgeesting. Omvang dementie in Nederland. Matthieu Berenbroek
Dementie Dementiesyndroom de-mens = ontgeesting Matthieu Berenbroek Fontys Hogeschool Verpleegkunde Omvang dementie in Nederland 2005 180.000 / 190.000 dementerenden 2050 400.000 dementerenden Bron CBO
Nadere informatieOntdekken van cognitieve. vaardigheden. (bij dementie) Rolinka Schim van der Loeff Ouderenpsycholoog ZZG zorggroep
Ontdekken van cognitieve vaardigheden (bij dementie) Rolinka Schim van der Loeff Ouderenpsycholoog ZZG zorggroep Programma 1. Welbevinden: niet ondervragen, niet overvragen 2. Verwachtingen kwaliteitskader
Nadere informatieWelkom. Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie
Welkom Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie R.H. Chabot, neuroloog Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE DIAGNOSE EN SYMPTOMEN Inhoud Geheugen Wat is dementie? Mogelijke symptomen
Nadere informatieMedische beslissingen rond het levenseinde
Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
EDERLADSE SAMEVATTIG Hoofdstuk 1 Dementie is een van de grootste uitdagingen voor de gezondheid wereldwijd en een aanzienlijk aantal mensen en hun families zullen het lot van dementie treffen. Dementie
Nadere informatieVOORBEELDEN VAN OPEN VRAGEN ZOALS DEZE GESTELD GAAN WORDEN IN DE SET VAN LEREN DOKTEREN 5.
VOORBEELDEN VAN OPEN VRAGEN ZOALS DEZE GESTELD GAAN WORDEN IN DE SET VAN LEREN DOKTEREN 5. Let op dit zijn voorbeelden van mogelijke vragen. Vergelijkbare vragen kunnen ook gesteld worden over de andere
Nadere informatieZorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg
Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen
Nadere informatieHandreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen
Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Alexander de Graeff Internist-oncoloog/hospice-arts UMC Utrecht/Academisch Hospice Demeter, De Bilt
Nadere informatieDementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde
Dementie, regeren is vooruit zien R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde Dementie Dementie is een dodelijke hersenziekte Dementie = zijn geest verliezen 10 % van de bevolking ouder dan 65 jaar heeft
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg
Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding
Nadere informatieIk ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieHet beloop van dementie in het verpleeghuis
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Het beloop van dementie in het verpleeghuis Palliatief beleid inzetten vanaf opname? Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Het is een zonnige dag deze 10 april.
Nadere informatieMedische Beslissingen rond het levenseinde
Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte
Nadere informatieDementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013
Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)
Nadere informatieWat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?
21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland
Nadere informatieMEER WILSBEKWAAM DAN JE DENKT NATHALIE NELLES MARIE-LOUISE VAN LEEUWEN
MEER WILSBEKWAAM DAN JE DENKT NATHALIE NELLES MARIE-LOUISE VAN LEEUWEN SITUERING Toename van aantal wilsonbekwame personen, overgrote deel: dementie - Verbetering van de medische zorg, men hoeft niet meer
Nadere informatieOpbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie
DEMENTIE Opbouw praatje Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie Definitie dementie Dementie is een syndromale diagnose, een ziekte
Nadere informatieVoorlichtingsbijeenkomst
Voorlichtingsbijeenkomst 13 februari 2018 Voor: Adviesraad Sociaal Domein Goeree-Overflakkee Door: Joke van Dijk en Marloes Jacobs Ik wil dat dit niet wordt vergeten Filmpje Is het vergeetachtigheid of
Nadere informatiePalliatieve zorg en (centraal) neurologische aandoeningen. Palliatief netwerk
Palliatieve zorg en (centraal) neurologische aandoeningen Palliatief netwerk Introductie Aandacht voor neurologie omdat Er in de neurologie veel chronische aandoeningen bestaan die vroeg of laat leiden
Nadere informatieVerschillende soorten van dementie. Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o
Verschillende soorten van dementie Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o 2013 Als je het niet meer weet. Wanneer is er sprake van dementie? Als er sprake is van meer dan één stoornis in de cognitieve
Nadere informatie1 Geheugenstoornissen
1 Geheugenstoornissen Prof. dr. M. Vermeulen 1.1 Zijn er geheugenstoornissen? Over het geheugen wordt veel geklaagd. Bij mensen onder de 65 jaar berusten deze klachten zelden op een hersenziekte. Veelal
Nadere informatieDelier 18-04-2011. Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel
Delier 18-04-2011 Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel Welkom Doel: Kennisoverdracht/bewustwording Signalering Verpleegkundige interventies Programma Film Medische aspecten delier Casus in
Nadere informatieVOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI?
PALLI De PALLI is een vragenlijst die zorgverleners helpt om te bepalen of en in welke mate een cliënt met verstandelijke beperkingen achteruit is gegaan in gezondheid. Voor cliënten die achteruit zijn
Nadere informatieZorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie
Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder leest u de visie en het beleid van
Nadere informatieSymposium palliatieve zorg
Symposium palliatieve zorg Zorgmodule palliatieve zorg Markeren van de palliatieve fase Markeren van de palliatieve fase 20 oktober 2016 Angelie van de Crommert Karin van Veen Als ik sterven zal. Claudia
Nadere informatieStoornis in praktisch handelen. Dit bemoeilijkt de uitvoering van bijvoorbeeld koken, autorijden of hobby s.
Dementie 2 Dementie in de Nederlandse bevolking Dementie is een aandoening die vooral ouderen treft, maar het kan ook voorkomen op jongere leeftijd. In Nederland zijn er naar schatting ongeveer 300.000
Nadere informatiePS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast
Palliatieve sedatie 12 november 2012 Carla Juffermans,kaderhuisarts PZ Palliatieve sedatie Proportionele toepassing van sedativa in de laatste levensfase om ondraaglijke klachten te bestrijden, waarvoor
Nadere informatieHandreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen
Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Alexander de Graeff Internist-oncoloog/hospice-arts UMC Utrecht/Academisch Hospice Demeter, De Bilt
Nadere informatieScen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen
Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,
Nadere informatieZorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie
Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u de visie en het beleid van
Nadere informatieHet brein aan het einde van zijn Latijn
Woensdag 5 oktober 2016 Contactdag Voor professionals en vrijwilligers in de palliatieve zorg Zwieseborg, Gramsbergen Het brein aan het einde van zijn Latijn Palliatieve fase van neurodegeneratieve aandoeningen
Nadere informatieCasuïstiek bespreking. delier
Casuïstiek bespreking delier Bernarda Heslinga Huisarts, kaderarts palliatieve zorg, lid consultatieteam palliatieve zorg Helma Mebius Verpleegkundige, lid consultatieteam palliatieve zorg Palliatieve
Nadere informatieVerschil tussen Alzheimer en Dementie
Verschil tussen Alzheimer en Dementie Vaak wordt de vraag gesteld wat precies het verschil is tussen dementie en Alzheimer. Kort gezegd is dementie een verzamelnaam voor een aantal verschijnselen. Deze
Nadere informatieZorg bij dementie: Altijd palliatieve zorg? Prof. dr. Cees Hertogh. 15 januari Ouderengeneeskunde & Ethiek van de zorg
Zorg bij dementie: Altijd palliatieve zorg? Prof. dr. Cees Hertogh 15 januari 2013 Ouderengeneeskunde & Ethiek van de zorg Reis naar het ongerijmde Ignatieff: reis naar het ongerijmde Mysterieuze ziekte:
Nadere informatieLeergang ouderen. Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde
Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde Inhoud van de scholing Epidemiologie Vormen van dementie Diagnostiek Behandeling
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatieKeuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN
Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines
Nadere informatieVergeetachtig of dement?
Dementie Riëtte Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie Vergeetachtig of dement? 2 1 Vergeetachtig of dement? 3 Dementie is meer dan vergeten Verstoring op meerdere domeinen. Lichamelijke problemen
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatieHerkennen van DEPRESSIE bij ouderen
Herkennen van DEPRESSIE bij ouderen ook in relatie tot dementie en delier Congres depressie bij ouderen, workshop Utrecht, 25 november 2014 Jan Oudenes, verpleegkundig consulent geriatrie Bestaat Sinterklaas?
Nadere informatieAchtergrondinformatie
Onderdeel van de patiëntenbrochure Spreek tijdig over het levenseinde. - www.knmg.nl/spreken-over-levenseinde Achtergrondinformatie Hieronder leest u achtergrondinformatie die u kan helpen om het gesprek
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatieLyan de Roos, SO Brabantzorg
Lyan de Roos, SO Brabantzorg Oorzaken van voedingsproblemen bij dementie Behandelmogelijkheden/interventies Ethische dilemma s bij dementie Wie hakt de knoop door bij meningsverschil? Mevrouw A is opgenomen
Nadere informatiecasus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding
Peg of Pech casus casus Bewoonster verblijft vanaf eind jaren tachtig in het WZC en er wordt dan beslist (heel terecht) om een PEG-sonde te plaatsen. Criteria zijn de levensverwachting, kwaliteit van leven
Nadere informatieMasterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019
Masterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019 Palliatieve zorg is alle zorg die er op gericht is iemand met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
Nadere informatieTijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg
Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September
Nadere informatieHandreiking. Dementie
Handreiking Dementie Handreiking Dementie Doelgroep Ouderen met (een verdenking op) geheugen en overige cognitieve stoornissen die van invloed zijn op het dagelijkse leven. Diagnostiek (huisarts, wijkverpleegkundige)
Nadere informatieOud, geriatrisch en ook nog kanker. Mariska Boer Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige Groene Hart Ziekenhuis Gouda
Oud, geriatrisch en ook nog kanker Mariska Boer Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige Groene Hart Ziekenhuis Gouda Kanker treft vooral oudere personen aantal nieuwe diagnosen van kanker Nederland in
Nadere informatieSterven bij dementie. studie arena 2011: sterven bij dementie 1. Progressie Alzheimer MMSE 30. vroeg mild matig ernstig. Prevalentie dementie
Prevalentie dementie Sterven bij dementie mannen vrouwen Prof.dr. WP (Wilco) Achterberg Hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde % populatie
Nadere informatieMedicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge. Wie ben ik??
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge Wie ben ik?? Specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde
Nadere informatieWat is dementie? Radboud universitair medisch centrum
Wat is dementie? Bij de diagnostiek en behandeling van mensen met dementie werkt het Jeroen Bosch Ziekenhuis nauw samen met het Radboud Alzheimer Centrum in het Radboudumc te Nijmegen. We wisselen voortdurend
Nadere informatieACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN
ACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN Inleiding Uw familielid, partner of kennis is in Franciscus Gasthuis & Vlietland opgenomen. Hij of zij is opgenomen
Nadere informatieVerslag Exelonspreekuur
2012 Verslag Exelonspreekuur Renate Agterhof ragterhof@spaarneziekenhuis.nl MANP 2010-2012 Hogeschool Leiden S1002628 mei 2012 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Casusbeschrijving... 3 3. Reflectieverslag...
Nadere informatiePalliatieve zorg in ontwikkeling
Palliatieve zorg in ontwikkeling Wim van Boerdonk Gertie van Gemert Marleen van Casteren Voor een warm thuis Programma Project: verbeteren stervensfase in Kalorama Inhoud: zorg in de stervensfase 1 Verbeteren
Nadere informatieVERDIEPINGSSESSIE PLANETREE IEDEREEN WEET DAT HET NIETS KAN WORDEN ALS JE KOMT, ALLEEN JIJ WEET DIT NIET! JOEP KOCH JESSICA RUISBROEK
VERDIEPINGSSESSIE PLANETREE IEDEREEN WEET DAT HET NIETS KAN WORDEN ALS JE KOMT, ALLEEN JIJ WEET DIT NIET! JOEP KOCH JESSICA RUISBROEK Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieZorg om voeding bij dementie Droom en werkelijkheid. Monique Mertens Diëtist Orbis-thuis
Zorg om voeding bij dementie Droom en werkelijkheid Monique Mertens Diëtist Orbis-thuis 1 Zorg om voeding bij dementie Droom en werkelijkheid Veel voorkomende problemen Veranderingen in voeding Oorzaken
Nadere informatieFamilie perspectief op palliatieve zorg bij dementie
Familie perspectief op palliatieve zorg bij dementie Jenny T. van der Steen, PhD Deel presentatie: met alleen gepubliceerde gegevens Department Quality of General of Practice Care & Elderly Care Medicine
Nadere informatieDEMENTIE. Stadia en symptomen van dementie. Er zijn drie hoofdstadia van dementie.
DEMENTIE De term dementie beschrijft een verzameling symptomen waaronder, in de meeste gevallen, verlies van verstandelijk vermogen - het geheugen laat na, denken en redeneren wordt moeilijker. Als zodanig
Nadere informatiePalliatieve zorg in de stervensfase bij mensen met dementie. Masterclass palliatieve zorg bij dementie 13 november 2018
Palliatieve zorg in de stervensfase bij mensen met dementie Masterclass palliatieve zorg bij dementie 13 november 2018 DEMENTIE IS EEN OPTELSOM D = N + G + B + P + SC N = neurologische schade G = gezondheidstoestand
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieAdvance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg. Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg
Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg Advance care planning Open communicatie met patiënt en naasten over: Situatie
Nadere informatieKunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?
Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige
Nadere informatieHet zorgtraject van de bewoner in De Wingerd
Woon- & Zorgcentrum De Wingerd Het zorgtraject van de bewoner in De Wingerd Dr. Jo Lisaerde Het zorgtraject van de bewoner Belevingsgerichte zorg: wie is deze bewoner? Zorgplanning: wat wenst de bewoner
Nadere informatieSterfte aan dementie. Anouschka van der Meulen en Ingeborg Keij-Deerenberg
Anouschka van der Meulen en Ingeborg Keij-Deerenberg Naarmate mensen steeds ouder worden, treedt dementie steeds veelvuldiger op. Van de vrouwen in de sgroep vanaf 9 jaar heeft ruim een kwart een vorm
Nadere informatieVerslag: Workshop Pijn bij dementie: Je zult maar pijn hebben en het niet kunnen zeggen
Verslag: Workshop Pijn bij dementie: Je zult maar pijn hebben en het niet kunnen zeggen Op 20 november 2017 vond in Utrecht het Topcare-symposium plaats. In ruim 25 interactieve workshops presenteerden
Nadere informatieMasterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017
Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om
Nadere informatieDefinitie Vroegtijdige zorgplanning is :
Vroegtijdige Zorgplanning : welk belang bij Voeding en vocht in de palliatieve fase? GERDA OKERMAN VORMINGSVERANTWOORDELIJKE PALLIATIEVE ZORG GENT-EEKLO Definitie Vroegtijdige zorgplanning is : HET CONTINU
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieZorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie
Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u het beleid van de Frankelandgroep
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dementie
Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.
Nadere informatieDe diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie
De diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie . Wij zijn al een jaar met mijn moeder bezig. Na diverse opnames bij ouderenpsychiatrie, crisisdienst, veel
Nadere informatieZorgpad Stervensfase
Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe
Nadere informatieInhoud presentatie. Pijn in verpleeghuizen. Pijn in verpleeghuizen. A Closer Look at Pain in Nursing Home Residents
A Closer Look at Pain in Nursing Home Residents Inhoud presentatie Een betere kijk op pijn bij verpleeghuisbewoners Pijn in verpleeghuizen REPOS Ontwikkeling Implementatie Implementatie pijnmeting Conclusie
Nadere informatiePijn en demen=e. Signaleren en behandelen van pijn. Introduc8e. Inhoud. Pijn. Pijnmodel. Van Wijckerslooth, Oegstgeest. Elisabeth Gasthuishof, Leiden
Introduc8e Signaleren en behandelen van pijn 4 april Ede StudieArena Van Wijckerslooth, Oegstgeest Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL
Nadere informatieDementie. Huiveringwekkend?
Dementie Huiveringwekkend? Overzicht Ontvangst en Conclusies Praktijk ervaringen uit de zaal Inleiding in de verschillende vormen van dementie Hoe stel je de diagnose Differentiaal Diagnose: de Drie D
Nadere informatiePalliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie
Palliatieve sedatie Informatie voor patiënt en familie U hebt met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u de belangrijkste dingen nog eens nalezen. Deze folder is
Nadere informatieRachele Arends - specialist ouderengeneeskunde Annemieke Wagemans - AVG
Rachele Arends - specialist ouderengeneeskunde Annemieke Wagemans - AVG Beslissingen rond het levenseinde bij verminderde wilsbekwaamheid Voorbeelden uit de praktijk van de specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatiePalliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering
Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve
Nadere informatieCasuïstiekbespreking Stoppen met eten en drinken
Casuïstiekbespreking Stoppen met eten en drinken 19 november 2015 Welkom Lied Songbird van Fleetwood mac Theoretisch kader Door Margot Verkuijlen Casus Door Petra Kapteijns PAUZE Casus deel 2 Door Petra
Nadere informatieNursing Experience 2015 Advance Care Planning in de palliatieve fase
Nursing 2015 Advance Care Planning in de palliatieve fase Paul Vogelaar Verpleegkundig Expert Palliatieve Zorg en Pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training Palliatieve zorg Is een benadering die de kwaliteit
Nadere informatieInformatiebijeenkomst. Dementie
Informatiebijeenkomst Dementie KBO Bergeijk - November 2016 Kristien Jansen, Specialist Ouderengeneeskunde Ellen Rozel, GZ-psycholoog Valkenhof Vergeetachtigheid is niet altijd een teken van dementie!
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word
Wat als ik niet meer beter word moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL Antoon van Dijck Palliatieve zorg is integrale
Nadere informatieParkinson en Dementie
Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie
Nadere informatieDe Zorgmodule Palliatieve Zorg
De Zorgmodule Palliatieve Zorg - wat betekent dit voor de professional en zijn werkveld?- 2e regionale symposium palliatieve zorg s Hertogenbosch, 2 oktober 2014 Drs. Jaap R.G. Gootjes Alg. directeur /
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatiePalliatieve zorg in het ZGT
30 oktober 2014 Mw. Dr. I.M. Oving Internist-Oncoloog Palliatieve zorg in het ZGT Op het juiste moment en de juiste plaats Namens het palliatief consult team Palliatieve zorg, op het juiste moment en de
Nadere informatie