Mechanismen van Randerij

Transcriptie

1 Mechanismen van Randerij..waarde creërend en probleem oplossend download Randerij.pdf > Randerij De Randerij is een concept voor natuurlandbouw en natuurrecreatie op randen. Het kan worden ontwikkeld op nu vaak harde randen tussen landbouwgebieden en bijvoorbeeld natuurgebieden, dorps- en stadsranden en (mini)campings. Op deze randen worden de aangrenzende landschappen nu vaak ongunstig door elkaar beïnvloedt. Met het toepassen van het Randerij principe ontstaat een klimaat voor ondernemerschap en wordt gelijktijdig naar aansluiting op ecologische principes toegewerkt. In deze benadering werken ondernemers, planten en dieren gezamenlijk toe naar het vormen van robuuste (eco)systemen en naar robuuste verdienmodellen. Er kan zo een netwerk van kleinschalig natuurrijk cultuurlandschap ontstaan die zich doorheen het grootschalig landbouwlandschap weeft. De Randerij is een methode waar middels slim landgebruik en andere verdienmodellen kan worden toegewerkt naar actuele plattelandsopgaven zoals ruimte voor schaalvergroting én schaalverkleining, ruimte voor water, krimp, recreatief medegebruik en biodiversiteit. Probleemranden worden zo kansranden. Aansluiten op beleid Op beleidsniveau zijn er twee relevante tendensen. De EU wil in het nieuwe landbouwbeleid CAP een vergroening doorvoeren. De ambitie hierin is dat iedere boer natuurwaarden toekent aan 7% van zijn grondareaal. Waar de meeste boeren tegen deze natuurcompensatie opzien geeft Randerij aan boeren een verdienmodel. Op nationaal niveau is de Green Deal geïntroduceerd. Hierin zoekt men naar ecosysteemdiensten en naar nieuwe verdienmodellen voor natuur. Ook hierin kan Randerij worden toegepast. Met het wegvallen van de kabinetsfinanciering voor de ecologische verbindingszone EVZ kan Randerij aan het verbinden van natuurgebieden mogelijk een nieuwe doorstart geven. Toewerken naar gemeenschappelijke belangen In het landschap zijn gescheiden landschappen ontstaan. Vooral tussen landbouwlandschappen en natuurlandschappen bestaan nu gescheiden belangen. Landbouw produceert bulk voor de wereldmarkt, natuur produceert natuurwaarden. De natuur heeft voor boeren veel lastige zaden en bij agrarische teelten worden vaak kunstmest en pesticiden gebruikt welke voor de natuur schadelijk zijn. Landbouw wil graag een laag grondwaterpeil waar natuur een hoge wenst. Deze gescheiden werelden werken elkaar doorgaans tegen en creëren zo voor elkaar ongunstige condities en kosten. In een Randerij wordt geen kwantitatieve bulk verkocht maar kwalitatieve arrangementen in natuurrecreatie en kwalitatieve bio-producten. De boer heeft hiermee een ander verdienmodel waarmee deze zich (geleidelijk) kan losweken van de afhankelijkheid van de wereldmarkt. In deze situatie krijgen boer en natuurbeheerder gemeenschappelijke belangen, beiden zijn gebaat bij een rijke biodiversiteit en bij landschappelijke kwaliteit omdat de gast dit verlangt. Zij kunnen in deze doelstelling samen optrekken en naar meerwaarden toewerken. 1

2 Toewerken naar biodiversiteit, toewerken naar vitale bodem In successie werken alle soorten, alle planten, alle dieren voortdurend toe naar het creëren van overvloed. Wanneer de condities goed zijn werkt al het leven hier aan mee, aangedreven door zon, regen en mineralen in de bodem en in de lucht. Alle soorten creëren gunstige condities voor de soorten die erna komen, en er wordt voortdurend waarde opgebouwd. Waarde in termen van vitaliteit, synergie, biomassa, biodiversiteit en humus. Successie is misschien wel het meest krachtige en energie-efficiënte natuurprincipe. In successielandbouw wordt dit principe benut en toegepast. Een Randerij is geen natuurgebied maar voorziet in een kleinschalig cultuurlandschap mét natuurwaarden. De successie die natuur gewoonlijk doorloopt kan hier doorontwikkelen. Sterker, de natuurlijke successie dient als basis voor het productieproces. Er wordt geteeld in successielandbouw. In gangbare landbouw blijft een akker een akker en blijft een weiland een weiland. Deze randen laten de successie ontstaan en er worden voedsel producerende gewassen geteeld die in die betreffende successiefase in die betreffende habitat passen. Alle planten en dieren werken mee in deze successielandbouw, alle soorten creëren gunstige condities voor de soorten die erna komen, er wordt voortdurend waarde opgebouwd. Nu worden natuurgebieden dikwijls door andere landschapstypen hard begrenst. Door randerijen ontstaan heel geleidelijke overgangen die bovendien van het leven bruisen. Toewerken naar eco-effectief ondernemerschap In het huidige denken over natuurbescherming bestaat de ambitie om schade aan natuur zo veel mogelijk te beperken. Hiervoor is de term ecologische voetafdruk bedacht. Maar kan een onderneming ook eco-effectief zijn? Met andere woorden, kan de natuur baat hebben bij de activiteiten die een onderneming voert? In Randerij gaan we er vanuit dat dit kan. In het ondernemen ontstaat vaak schade aan ecosystemen. Onbedoeld, maar bestaande economische modellen zijn er niet op gericht om ecosystemen in stand te houden of om met ecosystemen mee te werken. Ondanks beleid en mondiale opgaven als biodiversitieit en bodemvruchtbaarheid zijn de condities voor ondernemers vaak ongunstig om aan deze opgaven mee te werken. Wereldmarktprijzen dwingen de meeste boeren natuurwaarden te negeren, er ontstaat zo een voortdurende schade. Overheden en natuurverenigingen werken vaak zelfstandig aan natuuropgaven, zonder voldoende medewerking van ondernemers. Zo is er een landschap ontstaan waar door de ene groep de natuur beschermd wordt, terwijl ze door een andere groep wordt afgebroken. Randerij geeft ondernemers aanleiding om aan deze mondiale opgaven mee te werken vanuit een voor hen gunstig economisch motief. Toewerken naar schaalvergroting én naar schaalverkleining In de landbouw bestaat er een groeiende tendens naar schaalvergroting. Bestaande grondposities vertragen het proces naar schaalvergroting. Het Randerij concept kan in het uitwisselen van grondposities een helpend mechanisme zijn. Een Randerij geeft boeren een economisch motief om bewust te kiezen voor schaalverkleining. Op die manier kan grond gemakkelijker worden vrij gemaakt voor boeren die kiezen voor schaalvergroting. En kan er gelijktijdig worden toegewerkt naar een waardevol kleinschalig cultuurlandschap met natuurwaarden. Er ontstaat zo een grootschalig agrarisch landschap waar zich een kleinschalig netwerk van Randerijen doorheen weeft. Een kleinschalig cultuurlandschap gericht op locale markt met recreatie- en natuurwaarden. Een dynamiek die gelijktijdig toewerkt naar schaalvergroting (voor aansluiting op de wereldmarkt) én naar schaalverkleining (voor aansluiting op recreatie markt, lokale markt en lokale waarden). 2

3 Toewerken naar ruimte voor waterberging Waterschappen staan voor een waterbergings opgave. De meeste waterschappen hebben met die opgave te maken. In de uitvoering van deze taak spelen grondposities steeds een rol. Vaak blijkt dat boeren onvoldoende belang hebben bij het afstaan van grond, het verkleind hun landbouwareaal en daarmee hun concurrentiepositie op de wereldmarkt. De onderhandelingen gaan dan vaak stroef. Een Randerij geeft boeren een economisch motief om bewust te kiezen voor schaalverkleining. Dit geeft andere boeren de ruimte om te kiezen voor schaalvergroting en deze dynamiek in grondposities geeft een waterschap onderhandelingsperspectief in het creëren van ruimte voor water. De uitvoering van het concept van de Randerij functioneert dan voor het waterschap als een waarde creërend en probleem oplossend mechanisme. Toewerken naar een ondernemersklimaat Veel jongeren trekken weg uit het platteland omdat hier voor hen geen toekomstperspectief meer lijkt te zijn. Maar is dat wel zo? In een Randerij wordt toegewerkt naar een gunstig ondernemersklimaat. Kleine ondernemers werken hier samen aan de verkoop van kwalitatieve arrangementen. Iedere ondernemer krijgt een deel uit de opbrengst van het verkochte arrangement. Een randerijboer verkoopt geen bulk maar verkoopt diversiteit, ervaring, avontuur en welzijn. Hierdoor is de randerijboer niet langer afhankelijk van prijsvorming in de landbouw regerende wereldmarkt. Toewerken naar een vitale samenleving Het is ons nog nooit zo goed gegaan zo wordt gezegd. Toch leiden meer en meer mensen onder stress, en onder lichte en zware vormen van depressie. Onderzoek wijst uit dat veel welvaartsproblemen kunnen worden opgelost door een sterkere mens-natuur relatie. Randerijen zijn toegankelijk en zij worden opgeladen met natuurrecreatie, met natuur gebonden activiteiten. Men kan er recreëren en meewerken, passief en actief. 3

4 [ bijlage 2 ] Bureauprofiel Jos Willemsen landschapsproducties Jos Willemsen landschapsproducties is bureau en werkplaats. Er wordt zowel strategisch als praktisch naar vitale landschapsontwikkeling toegewerkt. Als bureau is het vooral inzetbaar in samenwerkingen met organisaties en met andere specialisten. In die samenwerkingen zijn verschillende projecten uitgevoerd en prijsvragen gewonnen. Het werkveld ligt vooral in landschapsontwikkeling, in natuurrecreatie en natuurlandbouw. Specialisme ligt vooral in het toewerken naar eco-effectieve oplossingen en nieuwe verdienmodellen. Vanuit het besef dat natuur een voortdurend meerwaarde creërende bron is. Er wordt gewerkt aan projecten binnen en buiten Nederland. Wij kunnen u van dienst zijn met strategie, ontwerp en advies. In de werkplaats worden accommodaties voor natuurrecreatie ontwikkeld. Voorts worden principes voor natuurlandbouw praktisch onderzocht en toegepast. Randerij, recente ontwikkelingen Het bureau is vooral actief in het vitaliseren van het platteland middels nieuwe verdienmodellen en toepassen van eco-effectieve oplossingen. De Randerij is hiervan het meest recente voorbeeld. Dit model laat het toe om middels verdienmodellen stapsgewijs toe te werken naar een klimaat waarbinnen plattelandsondernemers kunnen toewerken naar betere verdienmodellen voor zichzelf en gelijkertijd biodiversiteit en ecologische principes herstellen. Momenteel wordt met een bijdrage van het Stimuleringsfonds voor Architectuur gewerkt aan het project Landwerk Walcheren. Een ontwerpend onderzoek voor strategische plattelandsontwikkeling. Voor GIST Gozo (Malta) wordt gewerkt aan een projectplan voor Fringefarms (Randerijen) op het eiland Gozo. In dit plan worden Fringefarms toegepast om het acute probleem van droogte en klimaatsverandering op het eiland aan te pakken. Door deze wijze van ondernemen worden lokale boeren en plattelandsondernemers samenwerkingspartners en krijgen zij opnieuw een gewaardeerde rol in de samenleving. Momenteel wordt hier met een lokaal team aan gewerkt. 4

5 [ bijlage 3 ] Diensten & producten Diensten & producten Voor het verdiepen, het implementeren en toepassen van Randerijen en het mechanisme daarvan is het nodig stapsgewijs naar deze ontwikkeling toe te werken. Stakeholders dienen hiertoe geïnspireerd te worden en wellicht opweg geholpen. Hiertoe kunnen wij aan diensten en producten werken specifiek voor uw beheersgebied. Onderstaande diensten en producten kunnen wij aanbieden. Dit kan zelfstandig, in samenwerking met uw organisatie of in samenwerking met uw reeds vertrouwde samenwerkingspartners. Diensten en producten: - Opstellen projectplan - Voorlichting aan stakeholders - Scenario s schetsen - Toewerken naar dynamiek en ondernemersklimaat, verdienmodellen - Definiëren van (deel)opgaven - Stappenplan - Kansenkaart - Doelgroepen in natuurrecreatie - Denkbare arrangementen in natuurrecreatie - Denkbare modellen voor natuurlandbouw - Landschappelijke bouwstenen - Ondersteunen bij subsidieaanvraag - Pilot projecten 5