Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water. Petra van Egmond 21 maart 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water. Petra van Egmond 21 maart 2014"
  • Ine Kok
  • 7 jaren geleden
  • Aantal bezoeken:

Transcriptie

1 Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water Petra van Egmond 21 maart 2014

2 Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) Het PBL draagt bij aan de kwaliteit van de politiek-bestuurlijke afweging door het verrichten van verkenningen, analyses en beleidsevaluaties Het PBL is beleidsgericht. We doen gevraagd en ongevraagd, onafhankelijk en altijd wetenschappelijk gefundeerde studies.

3 Natuurbeleid in beweging Natuurverkenning: wettelijk product PBL Aansluiting natuurbeleid bij samenleving gespannen? Beleid voor natuur en landschap: waarom ook al weer? Meerdere definities voor natuur, meerdere drijfveren Normatieve scenario s

4 Drijfveren Mens verantwoordelijk voor herstel/behoud biodiversiteit Nederland heeft internationaal afspraken gemaakt Groen/blauwe leefomgeving bron voor ontspanning en gezondheid Natuur in de omgeving belangrijk voor draagvlak voor natuurbeleid Mens verantwoordelijk voor duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen Uitputten natuurlijke hulpbronnen leidt op termijn tot hoge kosten Natuur mooi, maar ondergeschikt aan andere functies Natuur is robuust, dynamisch en past zich aan

5 Van drijfveren naar uitdagingen Internationaal karakteristieke biodiversiteit behouden, herstellen en ontwikkelen Groen in stad en buitengebied voor een breed publiek bereikbaar, toegankelijk en beleefbaar maken Diensten die de natuur levert herkennen en duurzamer gebruiken Economische lusten van natuur versterken en de lasten van wet- en regelgeving beperken

6 Natuurverkenning de uitdagingen uitgewerkt en doorgerekend Strategieën Invloed maatschappelijke ontwikkelingen

7 Kijkrichting Vitale natuur Nadruk op internationaal karakteristieke biodiversiteit Robuuste systemen

8 Kijkrichting Vitale natuur Strategie Sterke (rijks)sturing Veel samenwerking met andere partners Visievorming, investeringsprogramma, concessies

9 Kijkrichting Beleefbare natuur Hoog gewaardeerde natuur Nabijheid

10 Kijkrichting Beleefbare natuur Strategie Provincies regie Veel partners, Rijk faciliteert Publieke en private financiering Streekfondsen? Grote betrokkenheid burgers

11 Kijkrichting Functionele natuur Diensten die natuur levert herkennen Duurzaam gebruiken Voorbeelden Waterberging Waterzuivering Koolstofvastlegging

12 Kijkrichting Functionele natuur Strategie Samenwerkingsvormen Innovatienetwerken, watercoöperatie Overheid: kaders, experimenteerruimte, kennis

13 Kijkrichting Inpasbare natuur Ruimte voor economische ontwikkeling om en in natuur Minimale beschermingsregime s; natuur kan tegen een stootje

14 Kijkrichting Inpasbare natuur Strategie Initiatief aan de markt Gemeenten/provincies globale kaders Toezicht op naleven Europese verplichtingen Financiering door private partijen en ngo s.

15 Gereedschap voor betrokkenen bij natuur Herken, anticipeer & benut verschillende drijfveren Ecologisch netwerk blijvend waardevol Energie in samenleving bundelen Er zijn meer sturingsinstrumenten dan geld alleen. Ruimtelijk beleid fundament voor meervoudig gebruik

16 Reacties: maatschappelijke organisaties Natuur is handel in emotie Maarten Hajer, de directeur van het Planbureau, komt met een verhaal dat natuur een feest is en goed voor het klimaat, de gezondheid en de economie, en dat natuurorganisaties dat eindelijk eens zouden moeten zien. Wat krijgen we nou?.. Daar word ik kwaad over, dat merk je wel,.. (Jan Jaap de Graeff, directeur Natuurmonumenten)

17 Reacties: maatschappelijke organisaties Natuur is handel in emotie Maarten Hajer, de directeur van het Planbureau, komt met een verhaal dat natuur een feest is en goed voor het klimaat, de gezondheid en de economie, en dat natuurorganisaties dat eindelijk eens zouden moeten zien. Wat krijgen we nou?.. Daar word ik kwaad over, dat merk je wel,.. (Jan Jaap de Graeff, directeur Natuurmonumenten)

18 Reacties: maatschappelijke organisaties Natuur is handel in emotie Maarten Hajer, de directeur van het Planbureau, komt met een verhaal dat natuur een feest is en goed voor het klimaat, de gezondheid en de economie, en dat natuurorganisaties dat eindelijk eens zouden moeten zien. Wat krijgen we nou?.. Daar word ik kwaad over, dat merk je wel,.. (Jan Jaap de Graeff, directeur Natuurmonumenten)

19 Reacties: maatschappelijke organisaties Natuur is handel in emotie Maarten Hajer, de directeur van het Planbureau, komt met een verhaal dat natuur een feest is en goed voor het klimaat, de gezondheid en de economie, en dat natuurorganisaties dat eindelijk eens zouden moeten zien. Wat krijgen we nou?.. Daar word ik kwaad over, dat merk je wel,.. (Jan Jaap de Graeff, directeur Natuurmonumenten)

20 Inspelen op de kortere termijn discussie Herijking van de Ecologische Hoofdstructuur (2011) - Internationale verplichtingen niet gehaald - Kosteneffectieve beleidsvarianten verkend - Middelen geconcentreerd inzetten in kansrijke gebieden - Beheer bestaande natuur (mn Natura 2000) - Milieu- en ruimtecondities verbeteren bij bestaande natuurgebieden - Aandacht gevraagd voor lange termijn visie

21 Inspelen op de kortere termijn discussie Ecologische overwegingen bij verdeling middelen (2012) - Tussen en binnen provincies - Toedeling middelen af laten hangen van ecologische knelpunten - Stappenplan voor optimalisatie vanuit nationale perspectief: prioritaire natuurtypen -> prioritaire kernpopulaties -> bedreigingen (water/ruimte) -> kosteneffectieve extra ha s

22 Inspelen op de kortere termijn discussie QuickScan Hoofdlijnennotitie Ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland (2013) - Toename van beschermde goede leefgebieden van 45% - 65% in de periode Verbreding natuurbeleid biedt kansen. - Extra middelen en beëindigen grond voor grond regeling essentieel om natuurbeleid weer vlot te trekken

23 Van verwarring naar visie: beleid in beweging Kabinet Rutte II: koerswijziging Bleker -> Dijksma Natuurtop, Natuurpamflet, Natuurvisie, decentralisatie Maatschappelijke organisaties: WNF, SBB, provinciale landschapsorganisaties, Natuurmonumenten Provincies en regio s; diversiteit

24 Natuurvisie Naar een veelzijdige natuur midden in de samenleving Relatie met PBL - Onderbouwing van koerswijziging verwijzend naar PBL - Energieke samenleving, Energieke platteland - Natuurverkenning - Herijking EHS / Natuurpact resultaten - Verdienen en vergroenen - PBL werk om koerswijziging te implementeren - Europese natuurverkenning - Mogelijkheden voor natuurlijke processen

Plan van aanpak Natuurvisie Gelderland

Plan van aanpak Natuurvisie Gelderland Bijlage bij Statenbrief Plan van aanpak Natuurvisie- zaaknummer 2016-012209 Plan van aanpak Natuurvisie Gelderland 1. Aanleiding In 2012 hebben Provinciale Staten de Beleidsuitwerking Natuur en Landschap

Nadere informatie

Decentralisatie natuurbeleid en de Wet natuurbescherming. Mark Hoevenaars en Doorle Offerhaus

Decentralisatie natuurbeleid en de Wet natuurbescherming. Mark Hoevenaars en Doorle Offerhaus Decentralisatie natuurbeleid en de Wet natuurbescherming Mark Hoevenaars en Doorle Offerhaus Agenda Natuurbeleid in Nederland Casus: rol van de overheid Decentralisatie van het beleid Wet Natuurbescherming

Nadere informatie

Natuurbeleid in Zuid-Holland

Natuurbeleid in Zuid-Holland Natuurbeleid in Zuid-Holland Wat staat de natuur de komende jaren te wachten? Achterbanbijeenkomst Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland 13 december 2011 20.00 Opening en welkom voorzitter Susanne Kuijpers

Nadere informatie

Natuurverkenning 2010-2040. Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap

Natuurverkenning 2010-2040. Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap Natuurverkenning 2010-2040 Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap Natuurverkenning 2010-2040 Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap Voorwoord Wat is natuur nog in dit land? Volgens

Nadere informatie

Het Park van de Toekomst

Het Park van de Toekomst Mireille de Heer Petra van Egmond Irma Jorritsma Het Park van de Toekomst Groen in en om de stad heeft toekomst. Groen draagt bij aan een fijne leefomgeving, biedt recreatiemogelijkheden en is goed voor

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 33 576 Natuurbeleid Nr. 99 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 576 Natuurbeleid Nr. 1 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Dokteren aan een procrustesbed De EHS en de natuur in Nederland na 2018

Dokteren aan een procrustesbed De EHS en de natuur in Nederland na 2018 Dokteren aan een procrustesbed De EHS en de natuur in Nederland na 2018 Drs. Jaap Gersie - j.gersie@fm.ru.nl Lsg Milieu en Beleid - Sectie Geografie, Planologie en Milieu Faculteit der Managementwetenschappen

Nadere informatie

Draagvlak voor natuur: van verdelen naar verbinden

Draagvlak voor natuur: van verdelen naar verbinden Draagvlak voor natuur: van verdelen naar verbinden CSA (Kris) van Koppen, Universitair hoofddocent Milieubeleid, Wageningen Universiteit 1.Karakterisering 2.Diagnose 3.Hoe verder Karakterisering: trends

Nadere informatie

Het Brabantse natuurbeleid onder de loep Bijstelling noodzakelijk?

Het Brabantse natuurbeleid onder de loep Bijstelling noodzakelijk? Het Brabantse natuurbeleid onder de loep Bijstelling noodzakelijk? Conclusie Er zijn veel ontwikkelingen in het natuurbeleid sinds 2010 Er zijn aanpassingen doorgevoerd of noodzakelijk Natuurbeleid in

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Directie en Biodiversiteit Bezoekadres Bezuidenhoutseweg

Nadere informatie

Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra

Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland Paul Opdam Wageningen Universiteit en Alterra paul.opdam@wur.nl 3 kernpunten EHS: verzekering voor biodiversiteit Klimaatverandering

Nadere informatie

De samenleving verandert, de overheid ook?

De samenleving verandert, de overheid ook? De samenleving verandert, de overheid ook? Op zoek naar nieuwe rolverdeling tussen burgerinitiatieven en overheden in groene domein Irini Salverda, Rosalie van Dam en Marcel Pleijte (Alterra) Introductie

Nadere informatie

Voortvarend verder met opstellen Hoofdlijnennotitie Natuur

Voortvarend verder met opstellen Hoofdlijnennotitie Natuur Deze nieuwsbrief informeert u over de werkzaamheden en resultaten van interprovinciaal projectbureau Vitaal Platteland. Het projectbureau faciliteert de provincies in de uitvoering van het Natuurakkoord.

Nadere informatie

Provinciaal projectenboek natuur 2013 Beknopte analyse van mogelijke bijdrage projecten aan Europese doelen

Provinciaal projectenboek natuur 2013 Beknopte analyse van mogelijke bijdrage projecten aan Europese doelen PBL-notitie Provinciaal projectenboek natuur 2013 Beknopte analyse van mogelijke bijdrage projecten aan Europese doelen Hendrien Bredenoord, Arjen van Hinsberg, Marjon Hendriks en Frits Kragt. Contact:

Nadere informatie

Alle natuur is beleefbare natuur. Forum. Naar een beter natuurbeschermingsverhaal. Draagvlak voor natuur

Alle natuur is beleefbare natuur. Forum. Naar een beter natuurbeschermingsverhaal. Draagvlak voor natuur Alle natuur is beleefbare natuur Forum Naar een beter natuurbeschermingsverhaal Het regeringsbeleid van de afgelopen twee jaar heeft een schok teweeggebracht binnen de Nederlandse natuurbescherming. Na

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 576 Natuurbeleid Nr. 17 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Vraag en antwoord Ecologische Hoofdstructuur

Vraag en antwoord Ecologische Hoofdstructuur Vraag en antwoord Ecologische Hoofdstructuur Maart 2013 Wat is de ecologische hoofdstructuur (EHS)? De ecologische hoofdstructuur is een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen belangrijke

Nadere informatie

Symposium Zoogdiervereniging De toekomst van de Natuursector 27 januari 2012

Symposium Zoogdiervereniging De toekomst van de Natuursector 27 januari 2012 Symposium Zoogdiervereniging De toekomst van de Natuursector 27 januari 2012 prof. mr. Friso de Zeeuw praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft directeur Nieuwe Markten Bouwfonds Ontwikkeling De

Nadere informatie

Begrenzing van het Natuurnetwerk en de Natura 2000-gebieden

Begrenzing van het Natuurnetwerk en de Natura 2000-gebieden Begrenzing van het Natuurnetwerk en de Natura 2000-gebieden Indicator 26 september 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt

Nadere informatie

Deze documenten treft u aan als bijlage bij de Statenbrief. Wij lichten de Bestuursovereenkomst grond toe in een separate toelichting.

Deze documenten treft u aan als bijlage bij de Statenbrief. Wij lichten de Bestuursovereenkomst grond toe in een separate toelichting. Bijlage bij Statenbrief Natuurpact en Bestuursovereenkomst grond Zaaknummer 2013-013508 Toelichting op het Natuurpact 1. Inleiding Aanleiding In de vergadering van uw Staten op 7 november 2012 heeft ons

Nadere informatie

VNG. 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam

VNG. 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam VNG 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam Kerntaken provincies Duurzame ruimtelijke ontwikkeling (o.a. waterbeheer) Milieu, energie en klimaat Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden Regionale

Nadere informatie

Wet natuurbescherming

Wet natuurbescherming Wet natuurbescherming Aanleiding Evaluatie natuurwetgeving 2006-2008: vereenvoudiging wenselijk Kabinet Rutte I: Europese verplichtingen uitgangspunt Kabinet Rutte II: bijdrage aan biodiversiteit, geharmoniseerde

Nadere informatie

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet? 1 Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. Waterveiligheid 2. Zoetwatervoorziening 3. Klimaatbestendige

Nadere informatie

Verantwoording onderzoeksmethoden

Verantwoording onderzoeksmethoden Internetbijlage bij Verantwoording onderzoeksmethoden 16 april 2014 Directie II Sector EZ Algemene Rekenkamer, Lange Voorhout 8, Postbus 20015, 2500 EA Den Haag VERTROUWELIJK Dit document is eigendom van

Nadere informatie

Vergelijking in de tijd (Soortenrijkdom) Akkers Moerassen

Vergelijking in de tijd (Soortenrijkdom) Akkers Moerassen Staat van 2014 Soortenrijkdom Wat is de gemiddelde kwaliteit van de soorten rijkdom in zes biotopen? Voor de vulling van deze zijn gegevens gebruikt van de vlakdekkende inventarisaties in het buitengebied

Nadere informatie

De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond

De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond Seminar BSP en Stibbe 30 juni 2015 Jacqueline H.P. Vrolijk DGRW-coördinator Omgevingswet en projectleider Ladder voor duurzame verstedelijking

Nadere informatie

Ruimtelijke kwaliteit in cultuurhistorisch perspectief. Masterclass Schipborg 21 juni 2011

Ruimtelijke kwaliteit in cultuurhistorisch perspectief. Masterclass Schipborg 21 juni 2011 Ruimtelijke kwaliteit in cultuurhistorisch perspectief Masterclass Schipborg 21 juni 2011 Drie thema s 1. Burgers aan de macht (over besluitvorming en sociale duurzaamheid vroeger en nu) 2. Nostalgie van

Nadere informatie

Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen

Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen 15.11.2013 Symposium Vleermuizen in de Stad Maarten Kaales Inhoud 1. Generieke Aanpak Natuur 2. Soortenmanagementplannen 3. Financiering... Tijd: Doel:

Nadere informatie

Aan de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

Aan de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Aan de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Datum Behandeld door Doorkiesnummer Onderwerp 3 november 2011 Onderhandelingsakkoord Decentralisatie Natuur en Landelijk Gebied

Nadere informatie

Datum 18 december 2014 Betreft Aansluiting vergroening GLB en agrarisch natuur- en landschapsbeheer

Datum 18 december 2014 Betreft Aansluiting vergroening GLB en agrarisch natuur- en landschapsbeheer > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Ministerie van Economische Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den

Nadere informatie

Omslag natuurbeleid. Nieuwe kennis voor een nieuw natuurbeleid?

Omslag natuurbeleid. Nieuwe kennis voor een nieuw natuurbeleid? Nieuwe kennis voor een nieuw natuurbeleid Forum Het Nederlandse natuurbeleid ondergaat ingrijpende veranderingen. Het maatschappelijk draagvlak voor natuurbescherming is in beweging en nieuwe visies op

Nadere informatie

HOOFDSTUK 3 Beleid. 3.2 Rijksbeleid. 3.3 Provinciaal beleid

HOOFDSTUK 3 Beleid. 3.2 Rijksbeleid. 3.3 Provinciaal beleid HOOFDSTUK 3 Beleid 3.1 Inleiding De beleidscontext voor het plangebied wordt gevormd door (Europese,) landelijke, provinciale, en gemeentelijke beleidsrapportages. In dit hoofdstuk is het relevante (Europees-,)

Nadere informatie

VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE

VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE De ecologische effecten van Nederlandse consumptie in het buitenland PBL-Notitie Trudy Rood, Harry Wilting en Aldert Hanemaaijer 22 januari 2016 Colofon Voetafdrukken

Nadere informatie

Van Wederopbouw naar Reconstructie

Van Wederopbouw naar Reconstructie Van Wederopbouw naar Reconstructie Maarten Hajer Volg PBL: @leefomgeving @maartenhajer 1985/7, Nederland Nu Als Ontwerp Vier scenario s Zorgvuldig Dynamisch Kritisch Ontspannen De geschiedenis Wederopbouw,

Nadere informatie

Statenvoorstel nr. PS/2014/660 Transitie Nationale Parken in Overijssel

Statenvoorstel nr. PS/2014/660 Transitie Nationale Parken in Overijssel Statenvoorstel nr. PS/2014/660 Transitie Nationale Parken in Overijssel Op basis van het advies van het Transitieteam nationale parken wordtgeconcludeerd dat nationale parken waardevol kunnen zijn om de

Nadere informatie

Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur

Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur Tussen kabinet en IPO getekend 20 september 2011 INHOUDSOPGAVE 1. Visie van het Rijk 2. Inhoud onderhandelingsakkoord 3. Provincie Noord-Brabant 4. Vervolg

Nadere informatie

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering Inhoud 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen 3. Proces en methode 4. Uitvoering 5. Afsluiting en conclusie 1. Achtergrond Hart van TICD Ontwikkelingen tbv versterken

Nadere informatie

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening (RO) in Nederland Vanuit de geschiedenis is RO al belangrijk in Nederland, denk bijvoorbeeld aan landinrichting en optimaliseren van de waterhuishouding.

Nadere informatie

Het Bosschap voor bos en natuur

Het Bosschap voor bos en natuur Het Bosschap voor bos en natuur Ir. G.J.P. Jansen secretaris www.bosschap.nl Kerngegevens Bosschap Opgericht in 1954 Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie Verplichte registratie voor bos- en natuurbedrijven:

Nadere informatie

Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde

Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde Een verkenning Lon Lommaert Biodiversiteit Vlaamse indicatoren Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde Prioritaire soorten Natuurverkenning Gezichten van Biodiversiteit Wetenschappelijke

Nadere informatie

De ladder voor duurzame verstedelijking

De ladder voor duurzame verstedelijking De ladder voor duurzame verstedelijking Jacqueline H.P. Vrolijk Adviseur ruimtelijk beleid en omgevingsjurist Inleiding seminar 10 maart 2015 Waarom de ladder? Andere tijden: Einde aan decennia van groei

Nadere informatie

Wet natuurbescherming: Lust of last? Symposium Ecologie & de praktijk 16 maart 2017 Eindhoven

Wet natuurbescherming: Lust of last? Symposium Ecologie & de praktijk 16 maart 2017 Eindhoven Wet natuurbescherming: Lust of last? Symposium Ecologie & de praktijk 16 maart 2017 Eindhoven Sander Hunink Inleiding Sinds 1 januari 2017: Wet natuurbescherming Voornaamste doel: Waarborg van de bescherming

Nadere informatie

De Drentse natuur in Vier kijkrichtingen voor de toekomst

De Drentse natuur in Vier kijkrichtingen voor de toekomst De Drentse natuur in 2040 Vier kijkrichtingen voor de toekomst De Drentse natuur in 2040 Vier kijkrichtingen voor de toekomst Planbureau voor de Leefomgeving Voorwoord Voor u ligt de brochure die het

Nadere informatie

As Leiden - Katwijk. Plan van Aanpak. Provincie Zuid-Holland Regio Holland Rijnland. 13 september 2004

As Leiden - Katwijk. Plan van Aanpak. Provincie Zuid-Holland Regio Holland Rijnland. 13 september 2004 As Leiden - Katwijk As Leiden - Katwijk Plan van Aanpak Provincie Zuid-Holland Regio Holland Rijnland 13 september 2004 Het gebied De opgave komt uit: - Programma van Afspraken ( 2002, Duin&Bollenstreek,

Nadere informatie

Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land

Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land Aanbeveling 6: Stimuleer behoud en herstel biodiversiteit in eigen land De Taskforce Biodiversiteit & Natuurlijke Hulpbronnen adviseert: Stimuleer in eigen land reeds gestelde doelen voor het behoud en

Nadere informatie

Onze voornaamste zorg over de uitvoering van het (internationale) natuurbeleid is de trage besluitvorming rond de aanwijzingen.

Onze voornaamste zorg over de uitvoering van het (internationale) natuurbeleid is de trage besluitvorming rond de aanwijzingen. Vaste Kamercommissie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG Datum Behande ld door Door kies nummer O ns kenmer k O nder wer p 5 december 2011 Zonneveld (035) 655 9

Nadere informatie

Harderbos en Harderbroek verbonden

Harderbos en Harderbroek verbonden Harderbos en Harderbroek verbonden De Ganzenweg is een verbinding voor mensen, maar een barrière voor dieren. Er ligt al een faunapassage onderdoor. De route daar naar toe is voor dieren nog niet ideaal.

Nadere informatie

2. De nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur

2. De nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur 2. De nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur De Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur bevat de strategie voor het natuurbeleid voor de komende tien jaar, met een doorkijk naar 2020. De nota

Nadere informatie

Plan van Aanpak Groenblauwe Schakels

Plan van Aanpak Groenblauwe Schakels Plan van Aanpak Groenblauwe Schakels Samenwerkende Projectpartners GBS 30 mei 2013, Samenwerkende Projectpartners GBS Samenwerkende Projectpartners Groenblauwe Schakels: Waarom deze samenwerking? Provincie:

Nadere informatie

Meer ruimte voor natuur

Meer ruimte voor natuur Meer ruimte voor natuur 78 De natuur in Nederland staat onder druk. Om het proces van de afgenomen biodiversiteit te keren, zijn de provincies verantwoordelijk voor de realisering van een netwerk van natuurgebieden

Nadere informatie

Landschap in de Omgevingsvisie Gelderland (dec 2015)

Landschap in de Omgevingsvisie Gelderland (dec 2015) Landschap in de Omgevingsvisie Gelderland (dec 2015) 4.2 Natuur en landschap in Gelderland De provincie en haar partners streven samen naar een compact en hoogwaardig stelsel van onderling verbonden natuurgebieden

Nadere informatie

Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant,

Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant, Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant, hoe doen we dat en werkt het? Wiel Poelmans Programma Natuur Provincie Noord-Brabant Wat komt er aan de orde? Positie biodiversiteit in natuurbeleid Waarom, wat,

Nadere informatie

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de

Nadere informatie

Barrières en versnippering van de Ecologische Hoofdstructuur,

Barrières en versnippering van de Ecologische Hoofdstructuur, Barrières en versnippering van de Ecologische Hoofdstructuur, 2005-2011 Indicator 16 april 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Actuele ontwikkelingen in het provinciale natuurbeleid. Heine van Maar Provincie Noord-Brabant 21 maart 2013

Actuele ontwikkelingen in het provinciale natuurbeleid. Heine van Maar Provincie Noord-Brabant 21 maart 2013 Actuele ontwikkelingen in het provinciale natuurbeleid Heine van Maar Provincie Noord-Brabant 21 maart 2013 Inhoud Doelen Bezuinigingen Aanpassing natuurambitie Realisatiestrategie 1. Doelen in nota BrUG

Nadere informatie

De toekomst van zorg en ondersteuning

De toekomst van zorg en ondersteuning De toekomst van zorg en ondersteuning Van Verzorgingsstaat naar Verzorgingssteden Opening Huis voor Sociaal Domein 23 maart 2017 Kim Putters Sociaal en Cultureel Planbureau @SCPonderzoek Is Nederland een

Nadere informatie

3 Q NOV. 2010. 2010-62.458/48/A.20, LGW 284674 Galen Last L.J. van (050)316 4193

3 Q NOV. 2010. 2010-62.458/48/A.20, LGW 284674 Galen Last L.J. van (050)316 4193 o [p[r vdöi] De /& groningen o Martinikerkhof 12 Postbus 610 9700 AP Groningen Aan de leden van Provinciale Staten, de heren Luitjens en Blom. a- C/) 050 316 49 33 Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld

Nadere informatie

Adviescommissies VA & EV MRDH

Adviescommissies VA & EV MRDH ANALYSE- & OPLOSSINGSRICHTINGENFASE MIRT ONDERZOEK BEREIKBAARHEID ROTTERDAM DEN HAAG Adviescommissies VA & EV MRDH 12 april 2017 Investeringsstrategie MRDH RIJK -> MIRT: Samenhang strategische trajecten

Nadere informatie

Doe mee voor een mooi en duurzaam Overijssel. Beleidsplan Natuur en Milieu Overijssel

Doe mee voor een mooi en duurzaam Overijssel. Beleidsplan Natuur en Milieu Overijssel Doe mee voor een mooi en duurzaam Overijssel Beleidsplan Natuur en Milieu Overijssel 2017-2019 Duurzaam samen Samen met inwoners, overheden en bedrijven werkt Natuur en Milieu Overijssel aan een mooi en

Nadere informatie

Nieuwe koers Ecologische Hoofdstructuur

Nieuwe koers Ecologische Hoofdstructuur Jg. 45 / Nr. 2 / 2012 Nieuwe koers Ecologische Hoofdstructuur P. 134 Bart de Knegt, Hendrien Bredenoord, Arjen van Hinsberg en Marieke Gorrée Nieuwe koers Ecologische Hoofdstructuur luchtfoto: De Jong

Nadere informatie

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk Nationale landschappen: aandacht en geld nodig! 170610SC9 tk 7 Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek

Nadere informatie

PLANOLOGIE VAN STAD & LAND

PLANOLOGIE VAN STAD & LAND PLANOLOGIE VAN STAD & LAND Wat hebben we de vorige keer gedaan? RO is een proces! (vervolg) Groenbeleid in de praktijk Hoe wil je wonen? BNB Huub Hooiveld Eikelhof, 2016 Wat gaan we vandaag doen? Opzet

Nadere informatie

Onderstaand treft u het voorstel voor het voeren van de gesprekken in de preformatie-fase.

Onderstaand treft u het voorstel voor het voeren van de gesprekken in de preformatie-fase. Opzet preformatie Onderstaand treft u het voorstel voor het voeren van de gesprekken in de preformatie-fase. Doel: helderheid krijgen over de haalbaarheid van een coalitie met vijf partijen (CDA, SGP,

Nadere informatie

Memo. Geachte leden van Provinciale Staten.

Memo. Geachte leden van Provinciale Staten. Memo Datum 21 september 2011 Aan Registratienummer: 1216943 Afdeling Van Gedeputeerden Appelman en Witteman Doorkiesnummer Betreft Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur Afschrift Opmerkingen Geachte

Nadere informatie

Natuurpact ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland

Natuurpact ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland Natuurpact ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland 1. Inleiding Een rijke, aantrekkelijke en maatschappelijk waardevolle natuur in Nederland, dat is waar het kabinet samen met de provincies en een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 33 576 Natuurbeleid Nr. 165 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied

Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied Landschapsonderzoek in het Kromme Rijngebied Onderzoeksgroep Milieugeografie, Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) Dr. Emma van der Zanden, Franziska Komossa, MSc KENNISMAKING VU LANDSCHAPSONDERZOEK

Nadere informatie

Balans van de Leefomgeving

Balans van de Leefomgeving Balans van de Leefomgeving 14 september 2010 Maarten Hajer Agenda 2 In vogelvlucht Successen Resterende problemen Inzoomen op grote dossiers, inclusief beleidsopties Gevolgen van economische crisis Successen:

Nadere informatie

Groen Ontwikkelprogramma Natuurnetwerk

Groen Ontwikkelprogramma Natuurnetwerk Groen Ontwikkelprogramma Natuurnetwerk (ambitiedocument) Streeknetwerk LandStad De Baronie 1. Het Natuurnetwerk Nederland In het Natuurpact voor de ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland (2013)

Nadere informatie

Natuurverkenning 2030

Natuurverkenning 2030 Natuurverkenning 2030 Aanpak Terrestrische verkenning Scenario s Verlies en versnippering van leefgebied Vermesting Klimaatverandering Aquatische verkenning Scenario s Verontreiniging Versnippering van

Nadere informatie

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,

Nadere informatie

SER-advies over bevolkingskrimp Harry Garretsen 2 december 2010

SER-advies over bevolkingskrimp Harry Garretsen 2 december 2010 SER-advies over bevolkingskrimp Harry Garretsen 2 december 2010 00-00-2009 pagina 1/x Afdeling Communicatie Vooraf: Rol SER-adviezen Draagvlak voor beleid: commitment van sociale partners + kroonleden

Nadere informatie

DRIE. Kijkrichting Beleefbare Natuur in beeld. Recreëren vanaf kernen tot in het landelijk gebied.

DRIE. Kijkrichting Beleefbare Natuur in beeld. Recreëren vanaf kernen tot in het landelijk gebied. DRIE Kijkrichting Beleefbare Natuur in beeld Natuurbeleving met al je zintuigen. Kunst in natuur en landschap. Cultuurhistorische elementen als ontmoetingsplaats. Water is bereikbaar en beleefbaar. Recreëren

Nadere informatie

Nieuwe Natuur, hoe creëer je die samen? Edzard van de Water Sr. Projectleider programma Nieuwe Natuur

Nieuwe Natuur, hoe creëer je die samen? Edzard van de Water Sr. Projectleider programma Nieuwe Natuur Nieuwe Natuur, hoe creëer je die samen? Edzard van de Water Sr. Projectleider programma Nieuwe Natuur 1 Natuur op uitnodiging Wat eraan vooraf ging. Programma Nieuwe Natuur i.o. Sinds 2013: programma Nieuwe

Nadere informatie

Voorontwerp Structuurvisie Cuijk 2030. De Koers van Cuijk

Voorontwerp Structuurvisie Cuijk 2030. De Koers van Cuijk Voorontwerp Structuurvisie Cuijk 2030 De Koers van Cuijk Inhoud presentatie 1. Doel en opzet Structuurvisie - visie en thema s - deelgebieden 2. Gebiedsgerichte opgaven 3. Visiekaart 4. Het vervolg.. 5.

Nadere informatie

Bewonersavond Windenergie Korendijk. John Ebbelaar (Tauw) Bob Schulte (Ecofys)

Bewonersavond Windenergie Korendijk. John Ebbelaar (Tauw) Bob Schulte (Ecofys) Bewonersavond Windenergie Korendijk John Ebbelaar (Tauw) Bob Schulte (Ecofys) 2 Programma Opening Gesprek met de wethouder Inleiding Toelichting op de avond en het onderzoek Eerste verkenning quickscan

Nadere informatie

Actieplan Groene Vrijwilligers

Actieplan Groene Vrijwilligers Actieplan Groene Vrijwilligers 2019-2021 Waarom een actieplan? Tellers, vertellers en herstellers. Allemaal mensen die zich vrijwillig inzetten voor natuur en landschap, in de stad of in het landelijk

Nadere informatie

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Geïntegreerde gebiedsontwikkeling in regio s met een landelijk karakter.

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Geïntegreerde gebiedsontwikkeling in regio s met een landelijk karakter. Beleidsplan Ruimte Vlaanderen Geïntegreerde gebiedsontwikkeling in regio s met een landelijk karakter. Studiedag Hoera, open ruimte! (VVSG) Deinze, 1 december 2015 Kaat Smets & René van der Lecq Stand

Nadere informatie

Grondwater en ondergrond: een afweging waard!

Grondwater en ondergrond: een afweging waard! Grondwater en ondergrond: een afweging waard! Douwe Jonkers plv programmamanager Bodem en Ondergrond Symposium De waarde van grondwater, 23 september 2015 Maatschappelijk belang Meer maatschappelijke aandacht

Nadere informatie

SPELREGELS EHS. Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies. Ministeries van LNV en VROM en de provincies

SPELREGELS EHS. Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies. Ministeries van LNV en VROM en de provincies SPELREGELS EHS Spelregels voor ruimtelijke ontwikkelingen in de EHS Een gezamenlijke uitwerking van rijk en provincies Ministeries van LNV en VROM en de provincies 2 De Ecologische Hoofdstructuur, ook

Nadere informatie

Het Gooi, 13 Oktober 2012

Het Gooi, 13 Oktober 2012 Aan Gedeputeerde Staten Provincie Noord-Holland Dreef 3, 2012 HR Haarlem Postbus 123 2000 MD Haarlem Tel. (023) 514 31 43 Per E-Mail: post@noord-holland.nl en per Post Het Gooi, 13 Oktober 2012 Betreft:

Nadere informatie

B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe

B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe B-107 Green Deal Icoonproject recreatiegebieden en natuur Veluwe Ondergetekenden 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen, handelend als bestuursorgaan,

Nadere informatie

Selectief maar voortvarend investeren in effectief agrarisch natuurbeheer

Selectief maar voortvarend investeren in effectief agrarisch natuurbeheer Selectief maar voortvarend investeren in effectief agrarisch natuurbeheer De breedte van het speelveld Betaald beheer (SNL): 179.000 ha, 64 mln. (excl. ganzen) 13.500 bedrijven = 27% van grondgebonden

Nadere informatie

NATUURVERKENNING 2010-2040 ACHTERGRONDRAPPORT

NATUURVERKENNING 2010-2040 ACHTERGRONDRAPPORT NATUURVERKENNING 2010-2040 ACHTERGRONDRAPPORT Natuurverkenning 2010-2040 Achtergrondrapport Planbureau voor de Leefomgeving, in samenwerking met Alterra, IMARES & LEI, onderdelen van Wageningen UR Natuurverkenning

Nadere informatie

Effectiviteit KRW maatregelen. Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen?

Effectiviteit KRW maatregelen. Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen? Effectiviteit KRW maatregelen Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen? 1 Maatregelen Kaderrichtlijn Water Kwaliteit Doelstelling Beleidstekort Maatregelen 2 Welke maatregelen worden

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit en Leefgebieden

Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit en Leefgebieden Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit en Leefgebieden 1. Inleiding In de nota Brabant Uitnodigend Groen (Nota BrUG) is het nieuwe natuur- en landschapsbeleid van de provincie voor het komende decennium verwoord.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 30 825 Ecologische hoofdstructuur Nr. 179 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN, LANDBOUW EN INNOVATIE Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Natuur inzetten voor duurzaamheid

Natuur inzetten voor duurzaamheid Essay Bijdrage aan de nieuwe natuurvisie Staatssecretaris Dijksma slaat met het Nederlandse natuurbeleid een nieuwe koers in. In het vervolg krijgen burgers, bedrijven en overheden een gezamenlijke verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Alles van waarde is weerloos over landschap, herijking EHS groen blauwe diensten

Alles van waarde is weerloos over landschap, herijking EHS groen blauwe diensten Alles van waarde is weerloos over landschap, herijking EHS groen blauwe diensten Gerbrand van t Klooster LTO Nederland Coördinator ruimtelijke ordening Waarden van het landschap, RLG (1996): ruimte en

Nadere informatie

C&H en het omgevingsplan

C&H en het omgevingsplan C&H en het omgevingsplan Meer vertrouwen en Minder regels Het Boekels Model Geodag 2 september 2015 door wethouder Ted van de Loo & Lilian Waaijman Rho adviseurs Gemeente Boekel 3.400 ha 10.200 inwoners

Nadere informatie

PAL-lunchlezing. Groene verdienmodellen. 25 oktober 2013 Pieter Baars

PAL-lunchlezing. Groene verdienmodellen. 25 oktober 2013 Pieter Baars PAL-lunchlezing Groene verdienmodellen 25 oktober 2013 Pieter Baars Verdienenaangroen Groene verdienmodellen Hoe groenprojecten te financieren? Wat is de rol van ondernemers, overheden en maatschappelijke

Nadere informatie

Groen in de stad. Onderzoek naar handelingsperspectief voor provincies. Marijke Dijkshoorn, Stijn Reinhard en Rob Messelink

Groen in de stad. Onderzoek naar handelingsperspectief voor provincies. Marijke Dijkshoorn, Stijn Reinhard en Rob Messelink Groen in de stad Onderzoek naar handelingsperspectief voor provincies IPO werkgroep Natuurbeleid, 5 april 2016 Marijke Dijkshoorn, Stijn Reinhard en Rob Messelink Op zoek naar nieuw handelingsperspectief

Nadere informatie

ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland (verder: Natuurpact), geven ons

ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland (verder: Natuurpact), geven ons Algemene Rekenkamer Algemene Rekenkamer Lange Voorhout 8 Voorzitter van de Tweede Kamer Postbus 20015 der Staten-Generaal 2500 EA Den Haag Binnenhof 4 T 070-3424344 Den Haag E voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

Projectstartarchitectuur Voortgangsrapportage natuur

Projectstartarchitectuur Voortgangsrapportage natuur Projectstartarchitectuur Voortgangsrapportage natuur Managementsamenvatting en Beslisnotitie Wim Blanken 8 april 2014 Vastgesteld door: de Ambtelijke Adviescommissie Vitaal Platteland op 24 april 2014

Nadere informatie

Geef natuur en landschap de vijf

Geef natuur en landschap de vijf Geef natuur en landschap de vijf Bijdragen aan een groen en gezond Gelders verkiezingsprogramma Na de decentralisatie van overheidstaken heeft de Provincie Gelderland een nieuwe, belangrijke rol gekregen

Nadere informatie

Betrekken jonge en nieuwe Nederlanders vergt mentaliteitsverandering

Betrekken jonge en nieuwe Nederlanders vergt mentaliteitsverandering 32 Betrekken jonge en nieuwe Nederlanders vergt mentaliteitsverandering De terugkeer van het landschap Van ecologennatuur naar het midden van de samenleving. Zo omschrijft Hans Renes de koers die Natuurmonumenten

Nadere informatie

Het nieuwe assetmanagement Beeld plaatsen ter grootte van dit kader

Het nieuwe assetmanagement Beeld plaatsen ter grootte van dit kader Het nieuwe assetmanagement Beeld plaatsen ter grootte van dit kader een bijdrage aan een toekomstbestendige infrastructuur 26 mei 2016 Marc van den Elzen Bas Govers 2 Voorstelrondje Naam Functie Wat is

Nadere informatie

Enquête Provinciale Statenverkiezingen Zuid-Holland 2019

Enquête Provinciale Statenverkiezingen Zuid-Holland 2019 Q1 Graag willen we van u weten wat u, als lid van Natuurmonumenten, vindt van zaken waarvoor de provincie Zuid-Holland verantwoordelijk is en waar de komende ren de prioriteiten moeten liggen. Wij vragen

Nadere informatie

Provincie Gelderland drs. J.W. van der Vegte Postbus 9090 6800 GX Arnhem

Provincie Gelderland drs. J.W. van der Vegte Postbus 9090 6800 GX Arnhem > Retouradres Postbus 303, 3720 AH, Bilthoven Provincie Gelderland drs. J.W. van der Vegte Postbus 9090 6800 GX Arnhem Locatie Bilthoven A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 303 3720 AH Bilthoven

Nadere informatie