LEZINGEN. Teaming with life efficiënte transitie door leven te laten creëren. De mens als nuttige soort optimaliseren van de ecologische voetafdruk

Transcriptie

1 LEZINGEN Teaming with life efficiënte transitie door leven te laten creëren De mens als nuttige soort optimaliseren van de ecologische voetafdruk Randerij een strategie voor duurzame landschapsontwikkeling en nieuwe economie Jos Willemsen landschapsproducties

2 lezingen document nummer: Jos Willemsen landschapsproducties Postbus AG Middelburg Nederland T M info@jwlp.nl, Dit document is als download beschikbaar: A4 A4 Geïnspireerd door de efficiënties en de voortdurende creaties van ecosysteemprocessen en door het werk van andere eco-effectieve ondernemers deel ik in de kennis en in wat me het aller meeste beweegt en motiveert. Naast ontwerpen en ontwikkelen van landschap schrijf ik en vertel ik over vernieuwing. Ik werk samen met mensen maar ook met planten en met dieren. Die ieder een eigen specifiek talent bezitten, waarmee we samen kunnen werken in het opbouwen naar een steeds vitaler wordende wereld.. Jos Reserveren kan door me een mailtje te sturen: info@jwlp.nl Deze bundel is samengesteld door Jos Willemsen. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Alles uit deze publicatie mag worden gekopieerd of gepubliceerd wanneer de bron is vermeld. Voor meer informatie: info@jwlp.nl - Jos Willemsen, juni Jos Willemsen landschapsproducties 2

3 Index Teaming with life 5 De mens als nuttige soort 7 Randerij 9 Benaderingen 10 CV 17 cyclus gedijend life has sustained for billions of years sustain-ability cyclus creërend life has created for billions of years create-ability het open breken van het circulaire denken: Leven creëert.. Jos Willemsen landschapsproducties 3

4 [ lezing ] recycle sustain-ability materie denken - materie terug in de keten brengen in de praktijk is dit vaak downcycling upspiral create-ability fluxus denken - optimaliseren van ecosysteem-processen steeds meer grondstoffen en steeds meer biodiversiteit recycle: Grondstoffen opnieuw gebruiken door het terug te keren in de technosfeer of in de biosfeer. (in de praktijk is dit vaak downcycling). upspiral: teaming with life - Het optimaliseren van condities voor productieve ecosystemen om leven te laten werken aan het produceren van nog meer leven, aan nog meer grondstoffen en voedsel, en aan herstel van het milieu. Optimaliseren van condities voor ondermeer fotosynthese, voedselketens, successie, dynamiek, symbiose, levens-gemeenschappen, bevruchting, synchronisatie, fermentatie en humuficatie. Upspiral is een nieuwe en niet eerder gepubliceerde life-cycle benadering ( Jos Willemsen ) Jos Willemsen landschapsproducties 4

5 [ lezing ] Teaming with life Efficiënte transitie door leven te laten creëren In het boek Cradle to Cradle schreven Braungart en McDonough al over downcycling. Met papier als voorbeeld beschreven zij dat met het hergebruiken van papier maar een deel van het papier geschikt is om opnieuw te gebruiken omdat de vezeltjes bij veelvuldig hergebruik steeds korter worden. Ook kost het steeds weer energie om dit papier in te zamelen en het opnieuw tot nieuw papier te verwerken. Producten opnieuw als grondstof gebruiken is dus vaak niet recyclen maar downcyclen. Ooit, heel lang geleden moet het leven op deze planeet primitief geweest zijn. En deze primitieve wereld is doorheen de tijd uitgegroeid tot een heel rijke groen-blauwe biosfeer, rijk aan planten- en dieren leven, en daarmee rijk aan voedsel en rijk aan grondstoffen. Zelfs zo rijk dat er dikke humusrijke bodems zijn ontstaan en ook olie, gas en kool als een soort restproduct uit deze voortdurende creaties. Dit zijn allemaal levende en dode koolwaterstof verbindingen die eerder mineraal waren, dit zijn allemaal creaties uit ecosysteem-processen, mineralen opgenomen uit de bodem en uit de atmosfeer. Voor wie verder denkt en dit in de kringloop gedachte plaatst moet onherroepelijk vastlopen. Want hoe zijn al deze creaties in het circulaire denken uit te leggen? In de lezing Teaming with life wordt een frisse kijk gegeven op efficiëntie en nemen we kringloop theorieën op de schop. Biodiversiteit niet om te beschermen maar als efficiënte processor. Een verhaal over hoe wij mensen kunnen meewerken aan het optimaliseren van voedselketens en hoe er zo steeds robuustere ecosystemen ontstaan en hiermee steeds productiever worden in grondstoffen en voedsel en zo steeds robuuster als verdienmodel. Een lezing over eco-effectief ondernemerschap doorspekt met praktische voorbeelden van eco-effectieve pioniers in landbouw en natuurbeheer die hun praktijk bewezen hebben. Een denkoefening voor transitiedenkers in grondstoffenbeheer, landbouw, natuurbeheer en planologie. een frisse kijk op efficiëntie.. Jos Willemsen landschapsproducties 5

6 [ lezing ] dominerend de mens als top-predator verlies aan grondstoffen en biodiversiteit als gelijkwaardigen life has sustained for billions of years - sustain-ability minimaliseren van de ecologische voetafdruk - de mens als beschermer nog altijd verlies aan grondstoffen en biodiversiteit samenwerkend - teaming with life life has created for billions of years - create-ability optimaliseren van de ecologische voetafdruk - de mens als team-creator toename van grondstoffen, meer welzijn en ecologisch herstel Jos Willemsen landschapsproducties 6

7 [ lezing ] De mens als nuttige soort optimaliseren van de ecologische voetafdruk U weet het misschien, het is eigenlijk heel slecht gesteld met onze landschappen. Niet alleen neemt de biodiversiteit af en verliest de bodem voortdurend aan vitaliteit maar daarmee verliezen we ook de aanwas van natuurlijke grondstoffen en verliezen we vruchtbaarheid, de aanwas van het (natuurlijk) kapitaal. Onze landschappen verliezen niet alleen voortdurend aan waarde, het kost ons ook steeds meer geld. Het zuiveren van drinkwater kost steeds meer moeite, en volgens de NASA gaat jaarlijks 12 miljoen hectare land (ca. 3 maal Nederland) verloren door bodemaftakeling. Het besef dat alleen een vitaal ecosysteem de drager is van rijkdom en van een zelfredzame economie is zichtbaar groeiende. Maar hoe herstellen we deze mens-natuur relatie? In ons denken wordt biodiversiteit in de eerste plaats geassocieerd met het beschermen van soorten en het beschermen van genetische diversiteit. Maar zijn ecosystemen waarin 85% van de biodiversiteit verdwenen is (bron: Compendium voor de Leefomgeving) zelfredzaam? Wie dit vergelijkt met een lichaam waaruit 85% van de organen verdwenen is zal snel concluderen dat van zelfredzaamheid geen sprake is. Doen we hier verstandig aan bescherming, of kunnen we deze ecosystemen processen? De mens is misschien wel de meest aangewezen soort om de nu verstoorde ecosystemen weer vitaal en productief te maken. Wat zou er gebeuren als we onze focus verschuiven van reductie en bescherming naar productie en creatie? Dus de voetafdruk niet zo klein mogelijk maken maar juist zo groot mogelijk maar met een positief effect. Zouden we het onszelf dan gemakkelijker maken, meer winst maken, en meer plezier hebben bij wat we doen? De lezing De mens als nuttige soort gaat over het herstellen van ons eigen zelfbeeld. We zijn schadelijk voor natuur versus we zijn nuttig voor natuur of kunnen dat zijn. Een lezing over eco-effectief ondernemerschap doorspekt met praktische voorbeelden van eco-effectieve pioniers in landbouw en natuurbeheer die hun praktijk bewezen hebben. Een denkoefening voor transitiedenkers in landbouw, natuurbeheer, recreatie en planologie. De mens is misschien wel de meest aangewezen soort om de nu verstoorde ecosystemen weer vitaal en productief te maken.. Jos Willemsen landschapsproducties 7

8 [ lezing ] N L een scherpe grens tussen natuur en landbouw voor na N R L Randerij: eco-effectief ondernemerschap op randen Jos Willemsen landschapsproducties 8

9 [ lezing ] Randerij een strategie voor duurzame landschapsontwikkeling en nieuwe economie Randerij is een nieuw concept voor vitale landschapsontwikkeling. Scherpe grenzen tussen natuur en landbouw worden hier veranderd in geleidelijke overgangszones die steeds rijker worden: Steeds rijker als ecosysteem en zo ook steeds rijker als verdienmodel. Deze Randerijen hebben een gecombineerde functie: Voedselproductie in vitale ecosystemen gecombineerd met ultieme natuurervaringen voor de recreant. In Randerijen worden ecologische processen actief geoptimaliseerd, deze randerijen bruisen van het leven en hierin ontstaat ruimte voor een herstel economie. In een vernieuwd ondernemersklimaat kan zo worden toegewerkt naar verbeterde condities voor verschillende opgaven. In deze benadering werken ondernemers, planten en dieren gezamenlijk toe naar het vormen van robuuste (eco)systemen en naar robuuste verdienmodellen. Kan de uitvoering van het concept Randerij zo voor het platteland als een waarde creërend en probleem oplossend mechanisme functioneren? Een lezing voor avonturiers in het plattelandsondernemen, voor kansdenkers, beleidsmakers en belangstellenden. Download Randerij.pdf: Jos Willemsen landschapsproducties 9

10 [ benadering ] minder CO2 uitstoten minder verbruiken minder vlees eten minder transporten minder meststoffen minder vervuilen minder energie verbruiken minder.. reductie & onaantrekkelijk Jos Willemsen landschapsproducties 10

11 [ benadering ] meer nieuwe banen voor uw regio (100 s) meer grondstoffen meer biodiversiteit meer klimaat controle meer vruchtbare bodem meer schone lucht meer schoon water meer veerkracht meer vrije tijd meer gezondheid meer vreugde en misschien zelfs me en meer liefde x! ;-) productie, plezier & perspectief In het toeleven naar duurzame ontwikkeling zijn we gewend ons te richten op vermindering en bescherming. We proberen hierin onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te maken. Maar in deze aanpak zien we dat we nog steeds niet genoeg doen, we zijn nog steeds vervuilend en hierin verliezen we bovendien nog steeds grondstoffen en kampen we met toenemende kosten en klimaatverandering. Wat zou er gebeuren als we onze focus verschuiven van reductie en bescherming naar productie en creatie? Dus de voetafdruk niet zo klein mogelijk maken maar juist zo groot mogelijk maar met een positief effect. Zouden we het onszelf dan gemakkelijker maken, meer winst maken, en meer plezier hebben bij wat we doen? Jos Willemsen landschapsproducties 11

12 [ benadering ] Voor en na de varkens < voor - na > Voor en na de wormenthee voor na Jos Willemsen landschapsproducties 12

13 Twee voorbeelden van verbeterde productiviteit. Het eerste voorbeeld toont het resultaat van de inzet van varkens. De varkens hebben de verdichte ondergrond losgewoeld waarna de productiviteit van de weide al na enkele weken aanzienlijk is toegenomen. Ook het insectenleven in de bodem is aantoonbaar toegenomen. Het tweede voorbeeld toont het effect van wormenthee. Wormenthee wordt gemaakt in een wormenbak waar organisch materiaal onder verbeterde condities (vochtig en voldoende voedsel voorradig) wormen worden gekweekt. Het resultaat is een wormenthee, een plantenvoeding die rijk is aan opneembare mineralen en actieve micro-organismen. Anders dan bij het circulair denken waarin gewerkt wordt met een input en output van grondstoffen (mest en opbrengst) zijn dit voorbeelden van eco-processing of fluxus-denken waar het talent van organismen (hier varkens en wormen) wordt benut voor het verbeteren van condities. Hierin worden mineralen die gewoon al in de bodem zitten (maar door verslechterde condities niet opneembaar zijn) opneembaar gemaakt. Jos Willemsen landschapsproducties 13

14 [ benadering ] ecologisch model van opbouw een model met veel verbindingen Jos Willemsen landschapsproducties 14

15 [ benadering ] huidig model van afname een model met veel begrenzingen De biosfeer waarin wij leven is een samenstelling van organismen en dode organische verbindingen. Hierin zijn steeds meer mineralen uit de bodem en de atmosfeer opgenomen en in deze biosfeer verwerkt tot steeds meer leven en steeds meer organische verbindingen. Ooit uit primitief leven ontstaan en uitgegroeid in voortdurende creatie-processen. Zelfs met grote hoeveelheden olie, gas en kool als een soort restproduct van deze voortdurende creaties. In dit levend systeem ontstonden steeds meer grondstoffen, steeds meer voedsel en steeds meer biodiversiteit. Nu leven we in een neerwaartse spiraal waarin er steeds minder grondstoffen beschikbaar zijn en ecosystemen steeds minder vitaal zijn. Ecosysteem-processen zijn niet (meer) productief omdat organismen geen toegang hebben of hun creaties niet kunnen overdragen. Kunnen we iets leren van de efficiëntie van ecosysteem-processen? Isaac Newton zei: We bouwen te veel muren en te weinig bruggen. Jos Willemsen landschapsproducties 15

16 synchronisatie bevruchting successie humuficatie talent symbiose fotosynthese fermentatie dynamiek levensgemeenschappen voedselketens optimaliseren.. Jos Willemsen landschapsproducties 16

17 [ benadering ] upspiral - teaming with life recycle: Grondstoffen opnieuw gebruiken door het terug te keren in de technosfeer of in de biosfeer. (in de praktijk is dit vaak downcycling). upspiral: teaming with life - Het optimaliseren van ecosysteem-processen om leven te laten werken aan het produceren van nog meer leven, aan nog meer grondstoffen en voedsel, en aan herstel van het milieu. Optimaliseren van condities voor ondermeer fotosynthese, voedselketens, successie, dynamiek, symbiose, levens-gemeenschappen, bevruchting, synchronisatie, fermentatie en humuficatie. Upspiral is een nieuwe en niet eerder gepubliceerde life-cycle benadering ( Jos Willemsen ) Leven is een fluxus, het is een voortdurende stroom. Ieder organisme heeft een talent om bepaalde condities te vinden, deze condities over te nemen, condities te processen en weer over te dragen. Het is een voortdurend creatieproces waarin steeds meer mineralen worden verwerkt tot organische verbindingen, tot leven. Upspiral gaat over het creëren van productieve ecosystemen. Het optimaliseren van ecosysteem-processen waarin organismen actief aan herstel en productie kunnen meewerken: create-ability. Resultaat: Meer grondstoffen, meer voedsel, meer biodiversiteit, het ontstaan van een groeiende welvaart en ecologische groei.. Jos Willemsen landschapsproducties 17

18 PRIJSVRAGEN Om de Tafel [ genomineerd ] 2011 Ideeënprijsvraag beste coöperatieve idee Rabobank Oosterschelde met Kunstpark Zeeland Masterplan dorpskern Wijnegem (B) [ eerste prijs ] 2010 meervoudige studieopdracht voor gemeente Wijnegem met LAND landschapsarchitecten en BRUT architecture and urban design Uitbreiding Campus Kantienberg Gent (B) [ eerste prijs ] 2009, Ontwerp buitenruimte rond uitbreiding Campus Kantienberg team: CEI-Demeyer, Huiswerk Architecten, LAND landschapsarchitecten Centraal dorpsplein Ekeren (B) [ eerste prijs ] 2009, voor Stad Antwerpen, District Ekeren Ontwerp Kristus-Koningplein en omliggende straten Prijsvraag Groene Speelplekken [ nominatie Entente Florale ] voor stichting speelhof Hoogerzael ontwerp park met educatieve tuinen en natuurspeeltuinen Doorboeren [ eervolle vermelding ] voor Stichting het Zeeuwse Gezicht, prijsvraag Nieuw Tij Visie provincie Zeeland op toekomstige landbouw en wonen VOORGEDRAGEN LEZINGEN 2015 De mens als nuttige soort -, Ecosystemen verbeteren door landbouw en natuur te verenigen I.o.v. VELT Zeeuse Eilanden, Slowfood Zeeland, 2015 Jaar van de Bodem 2015 Op naar een positieve ecologische voetafdruk met landbouw en natuur I.o.v. Werkgroep Stadslandbouw Gent 2015 Fringefarm - A path to sustainable landscapes and resilient economy I.o.v. The Gaia Foundation Malta 2015 Fringefarm - A path to sustainable landscapes and resilient economy I.o.v. NGO centre Xewkija Gozo Malta 2013 Randerij: een waarde creërend mechanisme Met nieuwe verdienmodellen toewerken naar natuurlandbouw en natuurrecreatie op randen in het platteland Voor diverse groepen 2012 Can nature create new economy s? Presentatie over toepassing van Fringefarms (Randerijen) op het eiland Gozo (Malta) I.o.v. GIST 2012 Verdienmodellen voor het platteland I.o.v. Stuurgroep Zuidwestelijk Delta 2011 Onderweg naar duurzame gebiedsontwikkeling methoden en principes I.o.v. Provincie Zeeland (programma LvDO) - met Kunstpark Zeeland 2010 Onderweg naar duurzame gebiedsontwikkeling methoden en principes I.o.v. Kenniswerkplaats Zuidwest Delta Voor studenten Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning Wageningen UR - met Kunstpark Zeeland 2010 Natuurrecreatie als potentieel voor plattelandsontwikkeling I.o.v. Sint-Lukas Academie Brussel - met Kunstpark Zeeland Jos Willemsen landschapsproducties 18

19 Over mij, over Jos Jos Willemsen - ontwikkelt en ontwerpt vitale landschappen in theorie, strategie en praktijk Als landschapper werk ik zowel zelfstandig als in samenwerking met andere specialisten aan landschappelijke projecten. In mijn werk ben ik vooral geïnspireerd door de werking van ecosystemen en door mensen die laten zien dat hun landschap of hun bedrijf door hun handelen steeds rijker wordt, steeds rijker als ecosysteem en daardoor ook steeds rijker als verdienmodel. Hoe kunnen we ecosystemen weer laten meewerken? Kunnen we gaan van sustain-ability naar create-ability? Die vraag met ruimtelijke kwaliteit verbinden beweegt mij het allermeest. In dit denken heb ik het symbool upspiral ontwikkeld. Het symbool staat voor teaming with life omdat alles wat leeft werkt. Als de condities goed zijn, werkt al het leven toe naar het creëren van steeds meer leven en steeds meer grondstoffen en steeds meer ecosysteemdiensten. Dus niet circulair, maar upspiral. Randerij is mijn meest recente landschaps-ontwikkelingsmodel. Dit model is ontwikkeld om stapsgewijs naar een transitie te kunnen toewerken. Ieder op een eigen tempo en inspelend op de plekken waar het landschap nu het meeste schuurt; namelijk in de randen. Randerij is gesteund door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en wordt door steeds meer overheden herkend en benut. Ook verder in Europa wordt Randerij als Fringefarm geïntroduceerd. Voor Malta & Gozo werkt een lokaal team nu aan de introductie van het project. Mijn werkveld ligt vooral in landschapsontwikkeling, in natuurrecreatie en natuurlandbouw. Ik heb ervaring in ruimtelijke planning en heb een goede kennis van planten, materialen en ecosystemen. Ik heb ervaring in het samenwerken met architecten, landschapsarchitecten, planologen en natuurbeheerders. Ik werk voor overheden, organisaties en particulieren. Mijn droom? Een steeds vitaler wordende wereld. [ heden ] zelfstandig landschapper, freelance samenwerkingen [ ] vennoot LAND landschapsarchitecten Antwerpen - Middelburg [ ] zelfstandig ontwerper buitenruimte [ ] reis Noord Afrika, Atlantische Oceaan, Zuid Amerika [ ] freelance ontwerper bij Topia Stads- en Landschapsinrichting Utrecht, Veringmeier Groenadvies in Waddinxveen, Cyber adviseurs in Bodegraven, Gemeente Ridderkerk en gemeente Doetinchem [ ] ontwerper bij Kamel Louafi in Berlijn, stagiair bij Seebauer Wefers und Partner in Berlijn (D) [ ] diploma landschapsarchitectuur - Erasmus Hogeschool Brussel (B) [ ] kwalificatiegetuigschrift bosbouw, Hoger Ecologisch Instituut Horteco, Vilvoorde (B) [ ] diploma aanleg en onderhoud van groenvoorzieningen, AOC West- Brabant in Breda [ ] diploma lager landbouwonderwijs, Groene School Kapelle [ 1973 ] geboortejaar Download projectenlijst: Jos Willemsen landschapsproducties 19

20 meer nieuwe banen voor uw regio (100 den) meer grondstoffen meer biodiversiteit meer klimaatcontrole meer vruchtbare bodem meer schone lucht meer schoon water meer veerkracht meer gezondheid meer plezier en misschien zelfs m en meer liefde x! ;-) upspiral - teaming with life