VERGADERING VAN 7/8 OKTOBER 2002

Transcriptie

1 VERGADERING VAN 7/8 OKTOBER 2002 PUNTEN VAN BEHANDELING...BLZ. 01 Ingekomen stukken Regeling van werkzaamheden Beleidsbegroting a.voordracht van Gedeputeerde Staten van 2 juli 2002, nr , F&C, betreffende de provinciale Beleidsbegroting 2003 (nummer 41/2002) b. Brief van Gedeputeerde Staten van 27 september 2002, nr /39/A. 18, CMB, over actualisering risicoparagraaf 2003 Algemene beschouwingen PvdA-fractie...6 Algemene beschouwingen CDA-fractie...17 Algemene beschouwingen VVD-fractie...30 Algemene beschouwingen GroenLinks-fractie...37 Algemene beschouwingen GPV- en RPF/SGP-fractie...48 Algemene beschouwingen D66-fractie...55 Algemene beschouwingen SP-fractie...66 Antwoord van gedeputeerde Calon...72 Antwoord van gedeputeerde Bleker...79 Antwoord van gedeputeerde Boertjens...88 Antwoord van gedeputeerde Jansen...96 Antwoord van gedeputeerde Gerritsen Antwoord van gedeputeerde Musschenga Antwoord van de Voorzitter Repliek van de PvdA-fractie Repliek van de CDA-fractie Repliek van de VVD-fractie Repliek van de GroenLinks-fractie Repliek van de GPV-en RPF/SGP-fractie Repliek van de D66-fractie Repliek van de SP-fractie Inventarisatie moties en amendementen Dupliek van gedeputeerde Calon...157

2 Dupliek van gedeputeerde Bleker Dupliek van gedeputeerde Boertjens Dupliek van gedeputeerde Jansen Dupliek van gedeputeerde Gerritsen Dupliek van gedeputeerde Musschenga Dupliek van de Voorzitter Derde termijn over moties en amendementen Stemming over moties en amendementen Vaststelling van de begroting c.a

3 Voorzitter: de heer J.G.M. Alders, commissaris der Koningin Griffier: de heer H.J. Bolding, griffier der staten Aanwezig zijn 53 leden, te weten: J.H. Bakker (PvdA), R.H. van Biessum (GroenLinks), H. Bleker (CDA), H.H.J. Boer (PvdA), J.R.A. Boertjens (VVD), mevrouw J.W.F. Boon-Themmen (VVD), mevrouw A.F. Bos (GroenLinks), M. Boumans (VVD), P.M. de Bruijne (PvdA), M.A.E. Calon (PvdA), A.A. van Dam (CDA), mevrouw C.A. Devere (PvdA), J.J. Dijkstra (PvdA), mevrouw A.M.K.D. Folkerts (GroenLinks), J.C. Gerritsen (PvdA), mevrouw F.Q. Gräper-van Koolwijk (D66), W. Haasken (VVD), H. Hemmes (SP), D.A. Hollenga (CDA), M.J. Jager (CDA), mevrouw R.G. Jansen (PvdA), F.C.A. Jaspers (PvdA), K. Jongstra (PvdA), F.B. van Kammen (VVD), mevrouw N.W.M. Klein Bleumink (PvdA), B. Kolk (PvdA), J.L.H. Köller (PvdA), H. Koot (D66), A. Maarsingh (CDA), J.J. van Mannekes (PvdA), L.A. Meijndert (CDA), H.C. Moll (GroenLinks), T.A. Musschenga (CDA), R.C.E. Neef (VVD), mevrouw G.R. Peetoom (CDA), W. van der Ploeg (GroenLinks), J. Roggema (GPV), mevrouw C. Sciacca-Noordhuis (SP), R.A.C. Slager (GPV), mevrouw G.A. Smit-Slim (VVD), H.J.B. Spoeltman (PvdA), H. Staghouwer (GPV), mevrouw A.M.C. Stevens (GroenLinks), P.R.A. Terpstra (VVD), de heer P.G. de Vey Mestdagh (D66), mevrouw C. Visscher-Meijst (GPV), mevrouw A. Vlietstra-van Goor (CDA), mevrouw A.A. Waal-van Seijen (VVD), J. Warris (RPF/SGP), N.R. Werkman (CDA), mevrouw J. Westers-Borgesius (VVD), mevrouw A.C.M. de Winter-Wijffels (CDA), mevrouw Wortelboer (PvdA). Afwezig met kennisgeving zijn de leden: J.W. Kok (PvdA) en E.J. Luitjens (VVD). De VOORZITTER: Ik open de vergadering van Provinciale Staten. De demonstranten tegen het Koninklijk huwelijk in 1966 hebben met hun opmerking Claus raus nooit gelijk gekregen. Integendeel, termen als Prins Claus heeft de harten van het Nederlandse volk veroverd, doen hem domweg tekort. Hij was een diplomaat en vanuit die professionaliteit heeft hij zijn eigen weg gekozen door een eigen met feiten onderbouwde mening, met doorzettingsvermogen en tact. Hij kreeg meer en meer waardering voor wie hij was, met zijn ernst en zijn humor. Deze eigenschappen hebben er waarschijnlijk voor gezorgd dat zijn Duitse verleden, dat in de beginperiode voor velen in ons land een rol speelde, hem werd vergeven. Een verblijf van een aantal jaren in Afrika heeft hem voor het leven gevormd. Het betekende voor hem het overbruggen van culturen en niet alleen die van Nederland en Duitsland. Voordat het woord globalisering ontstond, had hij dat al in praktijk gebracht. Het scherpe zicht op ontwikkelingsvragen vertaalde zich ook in kritische beschouwingen over de westerse opvattingen. Naar zijn mening waren deze vragen te veel gericht op hoe de rijken hun rijkdom konden vergroten en te weinig op de verdelingsvragen. De positie van echtgenoot van het staatshoofd is niet te benijden. Prins Claus heeft de grenzen van de nationale constitutionele monarchie verkend en is er soms tegenaan gelopen, maar tegelijkertijd heeft hij - soms onzichtbaar voor anderen - de maximale ruimte benut. Hij heeft de monarchie nooit in opspraak gebracht, al heeft hij de gekooidheid wel eens met zijn stropdas van zich afgegooid. In vorige functies heb ik Prins Claus leren kennen als een groot betrokkene bij de Derde Wereld en ik leerde hem niet alleen kennen als betrokken, maar bovendien als deskundig. Toen ter gelegenheid van zijn 3

4 Ingekomen stukken zeventigste verjaardag het Prins Clausfonds werd ingesteld, heb ik dat toegejuicht en ik hoop dat dat fonds tot in lengte van jaren in staat zal zijn in zijn geest te handelen. Prins Claus heeft dat verdiend. Op het moment van de bekendmaking van de verloving van kroonprins Willem Alexander met Màxima sprak Prins Claus - toen al beperkt door zijn gezondheid - over zijn rol als pater famillias. Ik vermoed dat hij door velen, ook buiten zijn directe familie, als zodanig werd gezien. Wij mogen op deze dag constateren dat hij zijn betrokkenheid bij het watermanagement wist over te brengen op zijn zoon, de kroonprins. Water als symbool van duurzame ontwikkeling. Water, zowel gezien door de bril van ontwikkeling als door die van milieu; de verbeelding van de eerste levensbehoefte. Ik sta ook nadrukkelijk stil bij het verdriet van Hare Majesteit Koningin Beatrix, haar zoons, schoondochters en verdere familie, en mede namens u wens ik hen sterkte toe. Wij gedenken Prins Claus, die op geheel eigen wijze een bijzondere plaats in de Nederlandse samenleving heeft verworven en die in staat is geweest de aanvankelijke discussie rond zijn persoon te doen verstommen. Wij leven mee met Hare Majesteit de Koningin, de kinderen en familie. De aanwezigen nemen staande een minuut stilte in acht. De VOORZITTER: Ik heropen de vergadering. Ik deel u mee dat ik bericht van verhindering heb ontvangen van de heer Kok en dat de heer Luitjens zich heeft afgemeld in verband met het overlijden van zijn vader. Ook hem brengen wij onze condoleance over en wij wensen hem sterkte toe. De heer Warris heeft meegedeeld dat hij iets later aanwezig zal zijn. 01 Ingekomen stukken De VOORZITTER: Voorgesteld wordt de volgende stukken voor kennisgeving aan te nemen. a. Advies van de Raad voor het Landelijk Gebied over soortenbescherming en economische ontwikkeling Dit advies wordt voor kennisgeving aangenomen. b. Afschrift brief van P. Bakker e.a. te Nes van 10 juli 2002 aan Staatsbosbeheer Groningen betreffende vossenschade Deze brief wordt voor kennisgeving aangenomen. c. Rappelbrief van het Comité "Stop de oorlog"-groningen van 6 mei 2002 betreffende de komst van een Anti-Discriminatie Buro in Groningen, onder verwijzing naar de antwoordbrief van het College Deze brief wordt voor kennisgeving aangenomen. De VOORZITTER: In reactie op de begrotingskrant hebben wij een brief binnengekregen van W. Gerritsen te Hoogkerk. Ik stel voor deze te betrekken bij de behandeling van de begroting. 4

5 Regeling van werkzaamheden Provinciale Beleidsbegroting Regeling van de werkzaamheden De VOORZITTER: U hebt voor het eerst voorstellen van het presidium aangetroffen. In de brief is vermeld dat wij sinds enige tijd, als uitvloeisel van onze discussie over de voorbereiding op het dualistische stelsel, werken als waren wij al in de periode dat het presidium feitelijk de bepalende factor is voor het doen van voorstellen over de behandeling van voorstellen die Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten toesturen. Er is dus niet meer sprake van toesturen aan de commissie, maar aan Provinciale Staten. Dit, met uitzondering van de subsidievoorstellen, die als gevolg van de subsidieverordening voor advies naar de commissie moeten, maar daaraan ligt de verordening ten grondslag. Vandaag treft u bij de Regeling der werkzaamheden dus voor het eerst een voorstel aan over de toedeling van de stukken, welke in ieder geval tijdens de volgende vergadering aan de orde komen en welke in de commissie zullen worden behandeld. Er is geprobeerd in overleg met de voorzitters van de commissies, die allen deel uitmaken van het presidium, ook een indicatie te geven hoe de behandeling in de commissies dan zal plaatsvinden: voor kennisgeving aannemen, discussie voeren, et cetera. Ik constateer dat dit de Statenleden geen aanleiding geeft tot het maken van opmerkingen. Daaruit leid ik af dat de Staten kunnen instemmen met de voorstellen van het presidium. Daarmee hebben wij weliswaar niet geheel voldaan aan ons eigen schema om de agenda op 1 oktober 2002 mee te delen, maar u had deze rijkelijk voor het weekend, zodat u op de hoogte kon zijn van de agenda voor de komende commissievergadering. 03 a. Voordracht van Gedeputeerde Staten van 2 juli 2002, nr , F&C, betreffende de provinciale Beleidsbegroting 2003 (nummer 41/2002) b. Brief van Gedeputeerde Staten van 27 september 2002, nr /39/A.18, CMB, over actualisering risicoparagraaf 2003 De VOORZITTER: U hebt allen de begroting en de betreffende stukken ontvangen, evenals een brief over de actualisering van de risicoparagraaf, een brief over de procedure van de vergadering en een over de financiële consequenties van de rijksbegroting Aan u is tevens de voortgangsrapportage Provinciaal Asielzoekersbeleid gestuurd om deze bij de begrotingsbehandeling te kunnen betrekken. De laatste brief die u hebt ontvangen, heeft betrekking op de Monitor Ook dat stuk kan bij de begrotingsbehandeling worden betrokken. In de voorbesprekingen hebben wij met elkaar afgesproken hoe de procedure hier zal zijn. Niemand van u hebt tot nu toe gemeend amendementen te moeten indienen, dus u heeft waarschijnlijk de tweede zin gelezen waarin staat dat dat ook tijdens de behandeling kan. Wij hebben afgesproken dat voor de eerste termijn van de in totaal beschikbare spreektijd van 45 minuten per fractie 25 minuten beschikbaar is en dat wij ook niet direct doen aan overloop daartussen. Ik heb begrepen dat de fracties van GPV en RPF/SGP ook de begrotingsbehandeling gezamenlijk zullen doen. 5

6 Algemene beschouwingen PvdA-fractie De heer DE BRUIJNE: Voorzitter! Ondanks het nieuws van het overlijden van Prins Claus, dat ons gisterenavond bereikte, gaan wij vandaag over tot de orde van de dag. Onze fractie sluit zich van harte aan bij de woorden die de voorzitter van deze Staten zojuist heeft gesproken. Ons werk gaat vandaag vanzelfsprekend verder en wij hebben het dan over de beleidsbegroting In de tekst van die beleidsbegroting begint het College met een evaluatie van de statenperiode die aanstonds voorbij is. Dat is een positieve evaluatie en daarbij kunnen wij ons aansluiten, want er is in de afgelopen periode veel bereikt. Het ging de provincie financieel voor de wind en daarvan zullen wij de komende jaren nog de vruchten kunnen plukken, al wordt het daarna wel een stuk somberder. In de afgelopen periode hebben wij veel bereikt en veel in beweging gezet. Op dit moment is het niet aan de orde dat allemaal op te sommen. Het belangrijkste wat ons vandaag te doen staat, is vooruit kijken en met elkaar debatteren over hoe wij verder willen. Wat mijn fractie betreft, debatteren wij vandaag over de vraag hoe de PvdA-fractie in onze provincie verder wil met het beleid dat wij hier voeren. Wij willen dus niet bij het verleden blijven stilstaan, maar vooral vanuit het hier en nu vooruit kijken. Daarbij is uiteraard de actuele, politiek-bestuurlijke kaart van Nederland van belang, die drastisch is veranderd. Er is een centrumrechtse coalitie gevormd, die de pretentie heeft een nieuwe en open politiek te bedrijven. Wat dat betekent, kunnen wij dagelijks op het televisiescherm aanschouwen, maar wij hebben hoe dan ook te maken met een nieuwe regering en zij heeft haar eerste begroting gepresenteerd. In de statenvergadering van 18 september jl. hebben wij gesignaleerd dat deze rijksbegroting verstrekkende gevolgen heeft voor het provinciale beleid. Wij vinden dat in het kader van deze Algemene Beschouwingen het moment is aangebroken om daarover een debat te voeren. Wij hopen op duidelijke stellingnamen van de fracties in deze Staten in dit debat over een aantal belangrijke punten voor de inwoners van onze provincie. Mijn fractie heeft de punten, die zij in deze Algemene Beschouwingen naar voren wil brengen, gegroepeerd. Zij hebben betrekking op drie thema s, te weten: sociale samenhang, arbeidsmarktbeleid en veiligheid. Het kabinet-balkenende staat voor een forse opgave. De economie glijdt af naar een recessie, de werkloosheid neemt toe en goed onderwijs, adequate zorg voor iedereen, evenals de sociale zekerheid staat enigszins onder druk. En het gevoel van onveiligheid in de samenleving neemt toe, evenals de onverdraagzaamheid. De sociale samenhang in de samenleving brokkelt af. Dat zal aanleiding moeten geven er alles aan te doen om de boel bij elkaar te houden, maar daarvan zien wij in dit kabinetsbeleid tot dusverre nog niet veel terug. Het lijkt er meer op dat men de boel in bedwang wil houden en dat men de economische crisis wil bezweren door met name op de publieke sector te bezuinigen. Dat is niet een beleid dat de voorkeur heeft van de PvdA-fractie. Tussendoor vindt er een maatschappelijke discussie plaats over waarden en normen. Deze discussie vindt eigenlijk niet echt plaats, maar daaraan wordt in de media met enige regelmaat aandacht besteed. Je zou bijna denken dat dat de aandacht een beetje afleidt van datgene waar het in dit land werkelijk om gaat. En welke waarden en normen dat precies zijn, wordt niet helemaal duidelijk. Het beperkt zich tot dusver nog een beetje tot Fatsoen moet je doen. Dat klinkt heel goed, maar is wel ietwat oppervlakkig. Wij zouden liever zien dat een discussie over waarden en normen een grotere diepgang krijgt en dat deze gaat over echte waarden, zoals solidariteit, sociale rechtvaardigheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid, in plaats van alleen over individuele verantwoordelijkheid. 6

7 Algemene beschouwingen PvdA-fractie Het zijn deze waarden die de PvdA-fractie in deze provincie in haar politiek handelen tracht te verwerken en het zijn ook deze waarden die ten grondslag liggen aan datgene wat wij voorstaan op het terrein van de thema s die ik graag naar voren breng. Wij vinden dat het versterken van de sociale samenhang in stad, wijk en dorp ook in het provinciale beleid een centrale rol moet spelen. Wat ons betreft is niet zo moeilijk waar te nemen waar deze problematiek zich in hoofdzaak afspeelt. De problematiek van die afbrokkelende sociale samenhang speelt zich vooral af in wijken waar mensen wonen met een laag inkomen. Het zijn dikwijls wijken waar veel huurwoningen staan. Er zijn knelpunten op het gebied van wonen, leven en leefbaarheid in die wijken. Wij kunnen wel zeggen dat wij van iedereen verwachten dat hij met veel respect en acceptatie omgaat met alle anderen in zijn omgeving, maar in de praktijk is dat vooral lastig omdat dit wijken zijn waarin de sociale samenhang sterk op de proef wordt gesteld. Bewoners van deze wijken en buurten zagen hun wijk veranderen; er kwamen steeds meer andere mensen wonen die er niet van oudsher waren. Wij denken dat een belangrijke oorzaak daarvan is dat een differentiatie aan huishoudens wordt gehuisvest in buurten en wijken waar niet de dure woningen staan en dat het draagvlak daar sterk onder druk komt te staan. Wij praten dan over huishoudens die uit één persoon bestaan, waarmee iets aan de hand is en waarmee hulpverleningsorganisaties te maken hebben. De afgelopen jaren is er een maatschappelijk proces gaande waarbij sprake is van maatschappelijke integratie. Dat is een schone doelstelling, maar in de praktijk betekent dat wel dat cliënten die vroeger in instellingen werden begeleid, nu in hoofdzaak zelfstandig moeten wonen met hulp in de vorm van ambulante begeleiding. Dat zijn dus niet de wijken waar de koopwoningen staan, maar dat zijn de wijken waar het draagvlak het sterkst onder druk komt te staan. Tegelijkertijd moet je constateren dat allerlei instellingen die binnen die wijk actief zijn, er steeds verder vandaan komen te staan. Problemen die vroeger door deze instellingen werden gesignaleerd, komen nu meestal op een andere manier aan de oppervlakte. Het consultatiebureau wordt opgeheven. De thuiszorg is na schaalvergroting ver weg gecentraliseerd en dat geldt ook voor de GGZ en de jeugdzorg. De basisschool heeft een hoge achterstandsscore. Het verenigingsleven draait op steeds minder bestuursleden en vrijwilligers en men kan moeilijk nieuwe vinden. Het buurtcomité staat er nagenoeg alleen voor. Er is weliswaar een plaatselijke welzijnsinstelling, maar die heeft bij de gemeente een productenbegroting ingediend en voor het product Begeleiding Buurtcomité is een paar uur per week beschikbaar. In deze wijken en buurten staat de sociale samenhang het meest onder druk en wij vinden dat wij daaraan als provincie hoge prioriteit moeten geven. De heer TERPSTRA: De wijze waarop u kijkt naar het begrip sociale samenhang en de uitwerking die u daaraan nu geeft, lijken ertoe te strekken dat er in de afgelopen vier tot acht jaar een aantal zaken is gebeurd dat tot deze situatie heeft geleid. Ik neem aan dat het u bekend is dat ook de PvdA in het Paarse kabinet mede verantwoordelijk was voor het ontstaan van die situatie. Ik verneem graag van u of u die aanleiding en ontwikkeling nu anders beoordeelt dan op het moment dat ook door de PvdA in de paarse coalitie werd bijgedragen aan het ontstaan van deze situatie. De heer DE BRUIJNE: Het probleem van de werkelijkheid van vandaag is dat er een kabinet zit dat daaraan juist steeds minder gaat doen. Dat is ons probleem. 7

8 Algemene beschouwingen PvdA-fractie De heer TERPSTRA: U ziet de huidige situatie dus als optimaal en u vreest dat een aantal ontwikkelingen zal verslechteren. De heer DE BRUIJNE: Nee. Als u uit mijn betoog heeft begrepen dat ik de huidige situatie als optimaal beschouw, heeft u het naar mijn idee niet goed begrepen. Of ik heb het niet goed uitgelegd. Het is zeker zo dat er problemen zijn in de wijken waarop ik doelde en dat die niet van vandaag of gisteren zijn. Zij zijn in de loop van decennia ontstaan en wij hebben daaraan allemaal een bijdrage geleverd. Dat geldt zeker ook voor de PvdA. Ik geef geen positieve beoordeling over de fouten die in het verleden zijn gemaakt op het gebied van het bij elkaar houden van de sociale structuur in die wijken. Ik geef daarover zeker geen positieve beoordeling, maar wij leven vandaag en er is alle aanleiding om ook vandaag vooruit te kijken, te bezien wat je daaraan zou kunnen doen en vooral wat je daaraan als provincie zou kunnen doen. Daarvoor zitten wij hier uiteindelijk bij elkaar. Wij denken dat daarbij een belangrijk punt is dat er hoe dan ook meer zal moeten worden geïnvesteerd in die publieke functies. Ik noem bijvoorbeeld het buurtwelzijnswerk en buurtbeheer. De bewoners moeten daarbij meer worden betrokken. Ten aanzien van de dorpen kent de provincie het project Levende Dorpen. Dat is een goed project dat lang niet volledig tot ontwikkeling is gekomen, maar daarmee is een aanzet gegeven. Het is wellicht een goede zaak dat project te verbreden en uit te breiden tot Levende Dorpen, Wijken en Buurten. Het tweede punt is het functioneren van de zorginstellingen, waarover wij als provincie niet alles te zeggen hebben. Wij kunnen daaraan wel het een en ander doen. Wij kunnen ervoor zorgen dat daar het een en ander gebeurt en wij kunnen stimuleren. Het gaat dan om de organisatie van de hulpverlening, die te ver van de mensen is georganiseerd. Wij zouden instellingen moeten stimuleren hun werk meer te organiseren op het niveau van wijken en buurten, meer te doen aan bemoeizorg en minder aan hulpverlening per spreekuur. Het komt nog steeds te vaak voor dat hulpverleningsinstellingen op signalen van buurtbewoners - dat er iets mis is bij een gezin of een bewoner in hun buurt - reageren met de opmerking: Ja, wij zullen betrokkene voor het spreekuur uitnodigen. Later blijkt dan wel dat die persoon niet verschijnt. Op dat punt moet ook bij hulpverleningsinstellingen meer worden aangedrongen op een manier van werken waardoor de mensen worden opgezocht die met problemen te maken hebben. Een derde punt is dat wij maatschappelijke integratie meer zouden moeten stimuleren. Dat zouden wij niet alleen bij nieuwkomers moeten doen, maar ook bij allochtonen die hier al langer wonen. Het gaat dan om inburgeringtrajecten, waarvoor een subsidieregeling is waarvan met nog meer enthousiasme gebruik zou kunnen worden gemaakt. Wij zouden de gemeentelijke woonplannen kritisch moeten toetsen en ons de vraag moeten stellen of wijkvernieuwingsplannen evenwichtig zijn wat de fysieke en sociale maatregelen betreft. Gemeenten die daarin positief scoren, zouden wij extra kunnen belonen. Wij vragen het College een dergelijke toetsing uit te voeren en de resultaten daarvan aan de Staten mee te delen. Wij denken dat wij het beleid ten aanzien van de bouw van sociale huurwoningen moeten overwegen. Er is in onze provincie een groot tekort aan betaalbare huisvesting. Dat tekort is er niet alleen in de stad, maar ook in de stedelijke kernen. Dat heeft ook te maken met de conjunctuur, de economie. Onze gedachte is dat er nu meer in de sociale huursector en minder in de koopsector zal moeten worden gebouwd. Het is ook altijd nog zo dat, als je nu een huurwoning bouwt, het zeker mogelijk is deze over tien jaar te 8

9 Algemene beschouwingen PvdA-fractie verkopen. Alles wat je nu in de koopsector bouwt, is echter niet meer bereikbaar voor starters op de woningmarkt en evenmin voor vele anderen met een relatief laag inkomen. De heer HEMMES: Is dit voortschrijdend inzicht van de PvdA-fractie, of heeft dit alleen maar met de verkiezingen te maken? Wat de heer De Bruijne nu opmerkt, zegt de SP al jaren. Toen wij opmerkten dat er meer in de sociale huursector moet worden gebouwd, werd dat constant weggewuifd. Als het voortschrijdend inzicht is, ben ik er blij mee dat dat besef uiteindelijk ook bij de PvdA-fractie is doorgedrongen. Of heeft het toch met de verkiezingen te maken? De heer DE BRUIJNE: Nee. Wij houden een politiek-bestuurlijk betoog. Wij sluiten onze ogen niet voor het feit dat er verkiezingen zijn. Dat doet u ook niet, maar laten wij ons even beperken tot de inhoud van wat ik naar voren breng. Dan is het heel duidelijk. De PvdA-fractie heeft, toen het ging om de nota Bouwen en Wonen, ook in het verleden een sterk pleidooi gehouden voor samenhang van fysieke en sociale maatregelen. Mijn voorganger heeft nog geen jaar geleden in deze Statenzaal gezegd dat het ons bij de herstructurering vooral om de mensen gaat en niet primair om de stenen. In die zin is dit helemaal geen nieuw geluid van de PvdA-fractie. Wat wij vandaag constateren - dat zien wij ook in de monitoring van de woningmarkt - is dat er een steeds oplopend tekort aan huurwoningen ontstaat en dat was een aantal jaren geleden nog niet het geval. De heer HEMMES: Daarmee ben ik het niet eens. Twee tot drie jaar terug was er vooral in de stad Groningen al sprake van die tendens. Er was toen al een tekort aan betaalbare huurwoningen. Als u zegt dat het iets is van de laatste tijd, is dat onzin. De heer DE BRUIJNE: Er is prioriteit gegeven aan een aantal wijken waar leegstand in de huursector was. Die herstructureringactiviteiten hebben wij inmiddels achter de rug, met uitzondering van Delfzijl. Nu gaat het om de actualiteit en je ziet nu dat het dringend nodig is dat wij vooral kijken naar die betaalbare huisvesting. Ik ben blij dat u het op dat punt met ons eens bent. De heer MOLL: Met de eerste zinnen van uw betoog zegt u dat u de evaluatie van het College heeft gelezen en dat u constateert dat het provinciale beleid succesvol is geweest. U zegt enerzijds dat u het daarmee eens bent. Anderzijds legt u nu uit dat er heel veel problemen zijn, ook op gebieden waarover de PvdA in het verleden uitspraken heeft gedaan. Toen heeft zij echter nooit aanleiding gezien het beleid te wijzigen. Nu ziet u die problemen. Hoe verhoudt uw beginstatement, dat u het beleid van deze provincie als succesvol beoordeelt, zich tot de statements die u nu doet over de grote problemen in de samenleving, waarvoor nu - blijkbaar niet drie jaar geleden - oplossingen moeten worden gevonden? De heer DE BRUIJNE: Er zijn zeker grote problemen in de samenleving. Wij spitsen dat toe en zeggen dat het hoog tijd wordt dat wij ook vanuit de provincie wat meer met nadruk gaan kijken naar die plaatsen waar de problemen in hoofdzaak aan de orde zijn. Die zijn namelijk niet overal aan de orde, maar op bepaalde plaatsen in bepaalde wijken en buurten. Dat mag helder zijn. Als u nu zegt dat ik zojuist heb gezegd dat ik tevreden ben over het provinciale beleid van de afgelopen drie jaar, merk ik op dat ik heb gezegd dat wij veel hebben bereikt. Dat wil echter niet zeggen dat wij over alles tevreden kunnen zijn wat wij vanuit dit provinciehuis met de huidige coalitie hebben ondernomen. Dat is niet het geval en wij zijn 9

10 Algemene beschouwingen PvdA-fractie dat ook nooit geweest. Het is niet zo dat de PvdA-fractie tot gisteren altijd met lovende en zelfgenoegzame taal over het beleid van dit College sprak. Vandaag, bij deze Algemene Beschouwingen, scherpen wij een aantal punten aan en dan hebben wij het vooral over het sociale beleid. Wij willen namelijk meer accent leggen op de sociale agenda in het provinciale beleid. Dat is een koers die wij met elkaar uitstippelen. Een van de aspecten die goed bij die koers past, is het initiatiefvoorstel van de fractie van GroenLinks over het armoedebeleid. Wij steunen dat initiatiefvoorstel van harte. Ik heb begrepen dat dat straks door de GroenLinks-fractie zal worden ingediend. De heer MOLL: Over de accenten die u vandaag legt, is de GroenLinks-fractie voorlopig redelijk tevreden, maar wij constateren wel dat u in uw totaalafweging, aan de hand van de problemen die u signaleert, niet tot de conclusie komt dat er in de provincie sprake is van grote problemen. Ik ben blij met uw bekering op dit punt, maar wij hebben het gevoel dat u de totaalafweging van het collegebeleid - als u deze punten de waarden zou geven die deze in onze ogen verdienen - genuanceerder zou kunnen doen. De heer DE BRUIJNE: Ik heb zojuist gezegd dat wij niet willen stilstaan bij het verleden. De heer Moll zou graag zien dat wij dat deden en dat wij een soort evaluatie zouden houden, waarbij wij zouden kunnen zeggen welke zaken voor de PvdA al dan niet zijn bereikt. Wij hebben daarvoor niet gekozen, al hadden wij dat kunnen doen. Als wij dat hadden gedaan, zou het betoog wellicht ietwat genuanceerder, althans met de blik op het verleden, zijn overgekomen. Dat hebben wij niet gedaan en ik denk ook dat dat vandaag niet zozeer aan de orde moet zijn. Ik denk dat wij met elkaar moeten nagaan waar wij naar toe gaan. Wij willen graag toe naar een provincie die een zwaarder accent legt op het sociaal beleid, met behoud van een aantal prioriteiten dat wij en u - dat ligt binnen fracties genuanceerd - ook ten aanzien van andere zaken hebben. Ik denk dat het niet te doen is in de Algemene Beschouwingen alle aspecten uitputtend te behandelen. Wij leggen hier op dit moment een accent. De heer TERPSTRA: De opmerkingen die u zojuist maakte, zijn puur toekomstgericht. U wilt niet terugkijken op het verleden, maar uw beoordeling van het staande beleid is zodanig positief dat u dat blijft volhouden. Wat er met elkaar is bereikt, dat staat en van daaruit gaat u verder in de vorm van doe wel en zie niet achterom. De heer DE BRUIJNE: Ja, ik vind het eigenlijk verrassend. Ik vind uw reactie ook wat verrassend, omdat ik niet heb gezegd dat wij niet over dat verleden willen spreken. Er is geen sprake van een bekering. De PvdA-fractie heeft absoluut geen enkele receptiviteit bij datgene wat zij de afgelopen jaren heeft gedaan, maar zij vindt wel dat wij politiek-bestuurlijk gezien een aantal zaken zouden moeten aanscherpen, opdat het provinciale beleid niet stilstaat en omdat het ons niet alleen gaat om investeringen in de fysieke infrastructuur. Wij staan daar overigens van harte achter, maar er is in onze provincie ook sprake van een sociale infrastructuur en wij vinden dat daarop meer accent zou kunnen worden gelegd. De heer TERPSTRA: Dan begrijp ik het goed. Ik had namelijk even de indruk dat wij op een rotonde aan het rijden waren en dat u niet wist waar u rechtsaf of linksaf moest slaan. De heer DE BRUIJNE: Nee, dat is niet het geval. 10

11 Algemene beschouwingen PvdA-fractie Mevrouw PEETOOM: Ik geloof dat ik wel vaker te maken heb met bekeringen en dat deze er toch wel aardig goed in past. De heer DE BRUIJNE: Ik treed niet in uw professionele kennis en verantwoordelijkheden. De heer BLEKER, gedeputeerde: U hoeft toch niet te verdedigen dat u bent bekeerd? De heer DE BRUIJNE: Nee, dat is correct. Ik heb van gedeputeerde Bleker begrepen dat er op zichzelf niets mis is met een bekering, maar ik heb geprobeerd uit te leggen dat het bij mijn fractie niet om een omwenteling in het denken gaat. Als laatste punt bij de sociale samenhang noem ik het beleid ten aanzien van de asielzoekers. De instroom neemt af vanwege de nieuwe Vreemdelingenwet - als wij het dan toch over het verleden hebben: dat is overigens een product van PvdA-bewindslieden uit het vorige kabinet - maar volgens dit kabinet mag het nog wel een tandje lager. Wij hebben de indruk dat er een beleid wordt gevoerd waarbij die lage instroomcijfers een eigen leven gaan leiden en dat die belangrijker dreigen te worden dan een zorgvuldig en rechtvaardig toelatingsbeleid. Hoe dan ook, wij constateren dat die kwantiteit vermindert. Dat biedt juist mogelijkheden om meer energie te steken in de kwaliteit van de opvang. Wij vinden dat er nu extra aanleiding is om een beleid te gaan voeren waarbij die semi-permanente gebouwencomplexen, met hekken daaromheen en een slagboom daarvoor, plaats gaan maken voor permanente centra die zijn ingepast in de gemeenschap, zowel stedenbouwkundig als qua voorzieningen. De heer BOUMANS: Betekent dat dat de heer De Bruijne er nu voor pleit semi-permanente centra met status voor vijf jaar om te zetten in permanente centra? De heer DE BRUIJNE: Ik denk dat je dat moet laten afhangen van de cijfers die er ten aanzien van de instroom liggen. Wat ons betreft, is het in het geval van tijdelijke centra zo dat contract in principe contact is. Het geeft echter wel extra aanleiding die centra te vervangen door permanente opvangmogelijkheden en dan meer binnen de bebouwde kom in plaats van aan de periferie en in die noodgebouwen. Wij vinden dus dat wij verder moeten werken aan de kwaliteit van de opvang door gemeenten en dat wij het flankerende beleid dat wij als provincie hebben ingezet - de tussentijdse rapportage wijst daar ook op - met kracht moeten voortzetten. Ik kom op het arbeidsmarktbeleid. Er zijn mensen ontslagen bij Philips, in de scheepsbouw, in de ICTsector en bij de callcentra. Ondanks het feit dat de achterstand op het gebied van de werkgelegenheid in het noorden nog niet is ingelopen, wijst alles erop dat de werkloosheid de komende jaren weer zal stijgen. Er is een actief arbeidsmarktbeleid noodzakelijk, ook van de provincie. Groningen heeft nog te veel laag, of onvolledig geschoolde werkzoekenden en dan is het een fout plan te bezuinigen op WIW- en ID-banen. Wij vinden dat de Staten dat onomwonden aan het kabinet zouden moeten laten weten. Tijdens de vorige vergadering hebben wij daarover een motie ingediend, die het helaas niet heeft gehaald. Toch is het nog niet te laat. De begroting van het Ministerie van Sociale Zaken moet nog worden behandeld. Wij willen de fracties die tegenstemden graag een nieuwe kans geven en dienen deze motie daarom opnieuw in. De VOORZITTER: Door de heer De Bruijne wordt de volgende motie voorgesteld: "Provinciale Staten, in vergadering bijeen op 7 oktober 2002, 11

12 Algemene beschouwingen PvdA-fractie overwegende dat: - het kabinet voornemens is fors te bezuinigen op gesubsidieerde arbeid, waardoor een groot aantal WIW- en ID-banen in onze provincie dreigt te verdwijnen; - het aandeel gesubsidieerde arbeid in de Groningse werkgelegenheid relatief groot is; - een WIW of ID-baan mensen de mogelijkheid biedt hun positie en kansen op de Groningse arbeidsmarkt te verbeteren, een reguliere arbeidsplaats te bemachtigen en vaak de enige uitweg en mogelijkheid is om de kwaliteit van eigen leven en welzijn te verhogen; - er in het kader van het "Kompas voor het Noorden" maatregelen en middelen worden ingezet om het aantal gesubsidieerde banen te vergroten. Dat hierover in het verleden tussen het Rijk en SNN afspraken zijn gemaakt; zijn van mening dat: - het sociaal-maatschappelijk niet aanvaardbaar is dat ID- en WIW-medewerkers hun baan dreigen te verliezen; - ID- en WIW-medewerkers voor de Groningse samenleving, zowel in de stedelijke kernen als in het landelijk gebied, uitermate zinvol werk verrichten ten behoeve van de zorg, openbare veiligheid, sport, kinderopvang, maatschappelijke opvang, beheer, welzijn en onderwijs. Werk dat maatschappelijk gezien hard nodig is en gewaardeerd wordt; - de kortingsplannen van het kabinet op de gesubsidieerde arbeid de doelstelling en de maatregelen van het Kompasprogramma ernstig in gevaar brengen en dat het kabinet hierdoor eerder gemaakte afspraken niet nakomt; dragen het College van GS op: - het kabinet dringend te vragen haar beleid inzake gesubsidieerde arbeid bij te stellen en de bezuinigingsvoorstellen met betrekking tot WIW- en ID-banen in te trekken. Dit mede in het licht van de situatie en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de uitvoering van het Kompasakkoord; - de leden van de Tweede Kamer in kennis te stellen van deze motie, en gaan over tot de orde van de dag". De motie is ondertekend door de heer De Bruijne, de heer Dijkstra, de heer Hemmes, mevrouw Gräper- Van Koolwijk en mevrouw Folkerts, kan bij de beraadslaging worden betrokken en krijgt nummer 1. De heer DE BRUIJNE: Voorzitter! Tegen de fracties van de VVD en het CDA zeg ik dat het nooit te laat is zich te bekeren. Dat geldt ook voor dit punt. De heer HOLLENGA: Ik neem aan dat er een harde discipline is afgesproken, dus dat iedereen morgen bij de stemmingen aanwezig is. De heer DE BRUIJNE: Wij rekenen erop dat u er in ieder geval bent. Een ander punt op het gebied van dat arbeidsmarktbeleid, is de aansluiting van het VMBO. Jongeren krijgen met dat onderwijs een uitstekende basis om een plaats op de arbeidsmarkt te krijgen. Het 12

13 Algemene beschouwingen PvdA-fractie voortbestaan van dit onderwijs - ook als provincie zijn wij daarmee de afgelopen jaren bezig geweest - kan met name op het platteland gediend zijn bij samenwerking tussen openbaar en levensbeschouwelijk VMBO. In het Strategisch Akkoord van dit kabinet wordt echter een ontmoedigingsbeleid ten aanzien van samenwerkingsscholen aangekondigd. Als het voortbestaan van de school wordt bedreigd, vinden wij juist dat samenwerking moet worden gestimuleerd. Wat vinden de andere fracties en het College daarvan? Willen zij samen met ons proberen het kabinet op andere gedachten te brengen, als die situatie zich in de provincie voordoet? De heer SLAGER: Is de heer De Bruijne alleen geïnteresseerd in de mening van de fracties die in dit College zitten, of is hij ook in de mening van de andere fracties geïnteresseerd? De heer DE BRUIJNE: Nee, ik ben absoluut niet alleen geïnteresseerd in de mening van de fracties die in het College zitten. Ik heb het als volgt geformuleerd: Willen de andere fracties én het College hierop reageren? Ik spreek overigens geen voorkeur in volgorde uit. Wij vinden dat een punt voor debat en zouden het op prijs stellen als ook anderen daarover hun gedachten laten gaan. De heer SLAGER: Dan heb ik de heer De Bruijne in dit geval verkeerd beluisterd, maar ik denk dat ik hem wel goed heb beluisterd toen hij zei: Voor de fracties van de VVD en het CDA is het nog niet te laat zich te bekeren. Ik neem aan dat hij ervan uitgaat dat de ChristenUnie tegen de zojuist ingediende motie stemt. De heer DE BRUIJNE: Het is beschamend, maar ik ben u vergeten! Als wij over een bekering op dit punt spreken, is het heel duidelijk dat het alle Statenleden aan de rechterzijde van het middenpad betreft. Ook op de Agenda voor de Veenkoloniën staan arbeidsmarktprojecten die wij van groot belang achten, al was het alleen maar vanwege de sombere toekomst van Avebe. Inmiddels heeft ook de NLTO de alarmbel geluid en dat vinden wij een belangrijk signaal, want tot voorkort vonden het CDA en de NLTO dat de PvdA in de Veenkoloniën doemdenken preekte. Er is wel ongerustheid over de bereidheid van het Rijk om bij te dragen aan die Agenda voor de Veenkoloniën. Het lijkt ons verstandig op dit punt eerst de reactie van het kabinet af te wachten. Er is geld beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van plannen en wij vinden dat op dit moment eerst het kabinet aan het woord moet zijn om te kijken welke bijdrage wij van het Rijk mogen verwachten. Overigens stonden en staan wij achter regionale cofinanciering wat de Agenda voor de Veenkoloniën betreft, wat ik ook bij de Voorjaarsnota heb opgemerkt. Wij zijn dus van mening dat wij meer moeten doen op het gebied van het arbeidsmarktbeleid. Wij ondersteunen het College in het continueren en uitbreiden van de taken van het BOA en wij vinden dat er met inzet van de provincie meer kan worden gedaan aan het voorkomen van jeugdwerkloosheid door het tegengaan van schooluitval, door specifieke begeleiding van allochtone jongeren en scholingstrajecten voor asielzoekers. De provincie zou bovendien nog meer een ondersteunende taak kunnen vervullen bij het stimuleren van gemeenten om werk-leerprojecten met scholingsaspecten en kansen op een baan te bevorderen. Tenslotte zijn wij van mening dat er meer energie zou kunnen worden gestoken in het KB en wat minder in de bedrijven die bijvoorbeeld op het gebied van ICT met veel moeite naar het noorden worden getrokken en vervolgens na enkele jaren zomaar weer verdwijnen als zij elders in de wereld 13

14 Algemene beschouwingen PvdA-fractie goedkoper kunnen produceren. Leg wat dat betreft het accent maar iets meer op het KB, want dat is de drager van de economische structuur in onze provincie en de afgelopen jaren was dat ook een banenmotor. Wij denken dat goede vestigingsvoorwaarden voor deze sector van groot belang zijn. In het verlengde van het arbeidsmarktbeleid noemen wij ook het openbaar vervoer en dus het mobiliteitprobleem. Dit kabinet gaat daarop bezuinigen en dat zullen wij merken. Wij hebben nu al de handen vol aan goed openbaar vervoer, met name in het landelijk gebied van onze provincie. In plaats van daarvoor zelf een fonds te vormen, zoals de fractie van het CDA voorstelt, zouden wij het kabinet ervan moeten overtuigen dat daarop niet zal moeten worden bezuinigd. Wellicht een gezamenlijke actie in SNNverband? Zijn er nog andere ideeën om dit tij te keren? Ik ontvang graag een reactie van dit College en de andere partijen. Het STOV heeft een hoge prioriteit in het kader van het mobiliteitbeleid. Daarover hebben wij ook op 26 juni jl. uitvoerig gesproken, op het moment dat de behandeling van het zweeftreindossier aan de orde was. Inmiddels is de Verkenningennota verschenen, waarnaar wij toen hebben gevraagd. Daarin worden de ambities ten aanzien van het STOV helder uiteengezet. Duidelijk is dat het gaat om veel geld en dat dit zonder het Rijk niet zal lukken. Dit zal evenmin lukken zonder een regionale bijdrage. Daarover hebben wij op 26 juni jl. een motie ingediend, die wij aan het eind van het debat hebben aangehouden met de mededeling dat wij daarop in het najaar zouden terugkomen. Het lijkt ons goed deze motie opnieuw in te dienen bij deze Algemene Beschouwingen over de begroting. De VOORZITTER: Door de heer De Bruijne wordt de volgende motie voorgesteld: "Provinciale Staten in vergadering bijeen op 7 oktober 2002, overwegende dat: - Provinciale Staten in haar vergadering van 19 juni 2002 bij motie hebben uitgesproken dat er een spoedig daadwerkelijk begin gemaakt moet worden met de uitvoering van het STOV; - hiertoe voor de voorfinanciering het al door de Regio Groningen-Assen gereserveerde bedrag van 80 miljoen gulden kan, resp. moet worden ingezet; - er voor de uitvoering van het STOV aanvullende middelen, ook van de provincie Groningen, ten behoeve van de cofinanciering beschikbaar zullen moeten zijn; - de aansluiting van het STOV op de te realiseren (snelle) Zuiderzeelijn moet zijn gewaarborgd; - voor de medefinanciering van de snelle varianten van de Zuiderzeelijn de regionale bijdrage van de provincie Groningen zal bestaan uit een bijdrage die gedekt wordt door de waarde van de Essent-aandelen; - het resterende deel van de waarde van deze aandelen voor andere doelen beschikbaar blijft; - de aanwending van de waarde van deze aandelen overeenkomstig het Bestuursprogramma kan plaatsvinden voor investeringen die de economische structuur versterken; besluiten een substantieel deel van het resterende deel van de waarde van de Essent-aandelen te gebruiken als dekkingsmiddel voor de cofinanciering van het STOV, 14

15 Algemene beschouwingen PvdA-fractie en gaan over tot de orde van de dag." De motie is ondertekend door de heer De Bruijne en de heer Jaspers, kan bij de beraadslaging worden betrokken en krijgt nummer 2. De heer DE BRUIJNE: Voorzitter! Ik vervolg mijn betoog. De heer TERPSTRA: In de begroting is sprake van planvorming op het gebied van het STOV. Door het College wordt aangegeven dat men met betrekking tot het bedrag van 80 miljoen gulden met nadere voorstellen zal komen. Er was destijds een bepaalde argumentatie voor het indienen van deze motie. De vraag is nu of de argumentatie van destijds nog geldig is, of dat de formulering in de begroting er bij de PvdA-fractie toe heeft geleid dat er sprake is van een andere argumentatie voor deze motie. De heer DE BRUIJNE: Nee, dat is niet het geval. Het gaat ons ook niet alleen om dat bedrag van 80 miljoen gulden. Het gaat er ons met name om dat wij vinden dat een substantieel deel van de opbrengst van de Essentaandelen, dat resteert na de bijdrage ten behoeve van de zweeftrein, aan het STOV moet worden besteed. Daarop heeft deze motie betrekking. Ik kom toe aan het thema veiligheid. Dat is een thema waarbij diverse invalshoeken van belang zijn. In het Sociaal en Cultureel Rapport 2002 van het Sociaal en Cultureel Planbureau wordt ook aangegeven dat uit onderzoek onder burgers - er is gevraagd waar in politiek-bestuurlijk Nederland knelpunten liggen - blijkt dat de meeste punten die naar voren worden gebracht op de een of andere manier met veiligheid te maken hebben. Wij lichten daaruit een aantal punten en wij interpreteren het begrip veiligheid dan ook breed. In eerste instantie - daarover gaat het in de maatschappelijke discussie veelvuldig - stellen wij de criminaliteit aan de orde. Wij zijn van mening dat criminaliteit met kracht moet worden bestreden. Vele fracties zijn met ons de mening toegedaan dat er voor het niet-gedogen en het meer handhaven een forse inspanning noodzakelijk is. Ook wat dit betreft lopen wij echter aan tegen het kabinetsbeleid, waaruit blijkt de politiesterkte in onze regio ten gunste van het westen moet verminderen. Wij denken dat het Randstadkabinet te veel naar West-Nederland kijkt en dat het op andere gedachten zou moeten worden gebracht ten aanzien van het in onze regio verminderen van de politiesterkte. Maar het gaat ons niet alleen om het handhaven; er moet ook veel aandacht worden gegeven aan de oorzaken en preventie. Er moet bij de jongeren worden begonnen en dat moet niet gebeuren door hen naar een strafkamp te sturen, wat onlangs werd gepropageerd. Dat is een beetje een luchtballon à la minister Nawijn, terwijl de portefeuille van gedeputeerde Bleker zoveel betere mogelijkheden biedt dan het idee van een strafkamp voor jongeren. Versterk het vangnet van de jeugdzorg, stimuleer breedtesport ook, met name voor allochtone jongeren, en maak het werken aan sociale samenhang tot speerpunt van het welzijnsbeleid. De heer HOLLENGA: U begon uw zin heel goed door te zeggen dat u aandacht wilt schenken aan preventie. U citeerde een uitspraak van gedeputeerde Bleker over het feit dat hij het over kampen had. Toen ging het niet om preventie, maar om criminele jongeren, dus mensen die een strafblad hadden. Dat is iets anders dan datgene waarover u nu spreekt. De heer DE BRUIJNE: Ja, dat is juist, hoewel ik denk dat preventie nooit ophoudt en dat je nooit met repressie kunt volstaan, ook niet bij jongeren die met de politie in aanraking zijn geweest. Ik denk dat je altijd moet doordenken over de vraag of er mogelijkheden zijn deze jongeren op een goede manier terug in de samenleving te krijgen. Wij denken dat het middel, dat door gedeputeerde Bleker werd genoemd, 15

16 Algemene beschouwingen PvdA-fractie daaraan niet zal bijdragen. Bovendien is het een zaak die eerder aan de orde is geweest. De heer Lubbers kwam daar vroeger al mee. Er zijn ook al wel wat ervaringen mee opgedaan. Het blijkt dat het allemaal niet zo goed werkt. Het lijkt een gemakkelijke oplossing, maar in de praktijk brengt deze kennelijk veel meer problemen met zich mee dan dat er een oplossing komt. Mevrouw BOON-THEMMEN: Ik begrijp dat de PvdA-fractie de veiligheid als een soort speerpunt naar voren wil brengen, maar dat is al geruime tijd een speerpunt van provinciaal beleid. U kunt wel zeggen dat u dat wilt versterken, maar ik neem aan dat het niet iets nieuws is wat u verzint. De heer DE BRUIJNE: Nee, dat klopt. Het is niet zo dat wij van mening zijn dat het nu een nieuw speerpunt moet zijn, maar dat geldt in feite ook voor een aantal zaken dat ik zojuist heb genoemd. Het gaat ons er niet om dat wij plotseling vinden dat de koers als het ware volledig om moet. Wij zijn wel van mening dat er in het provinciale beleid accenten moeten worden gelegd. Het thema veiligheid is een van die accenten. Maar u hebt volstrekt gelijk als u zegt dat het niet gloednieuw is. Het zou ook niet best zijn als de provincie op het gebied van het veiligheidsbeleid nog geen enkele prestatie had geleverd. Die prestaties zijn er wel degelijk. Kijk bijvoorbeeld naar het calamiteitenbeleid en het milieubeleid, waarin allemaal aspecten zitten die met veiligheid te maken hebben. Als je dat ziet, is daaraan de afgelopen periode behoorlijk veel gedaan. Toch zijn er altijd zaken die een nader accent verdienen en die noem ik dan met name. Twee statenvergaderingen geleden hebben wij een motie ingediend over het politiekeurmerk Veilig Wonen. Het resultaat is dat er een PM-post in de begroting staat, maar wij willen daarover graag een concreet voorstel van het College zien. Als je spreekt over het veiligheidsbeleid, helpt een kerncentrale in de Eemshaven absoluut niet mee. Dat is niet zozeer een ballon van de VVD, maar meer een handgranaat die zo snel mogelijk onschadelijk moet worden gemaakt. Of is er binnen deze Statenzaal bij de andere fracties een draagvlak voor het voorstel van de VVD om de mogelijkheden te onderzoeken? Bij onze fractie is dat absoluut niet het geval. Wij spreken over het thema veiligheid in brede zin en daarbij hoort ook het voorkomen van calamiteiten in het geval van extreme wateroverlast. Daarvoor zijn waterbergingen nodig. De CDA-fractie wilde de besluitvorming uitstellen, maar daarop komt zij nu terug. Er moet voortvarend worden doorgewerkt, waarmee wij het van harte eens zijn, maar dan moet er wel een schadefonds komen van provincie, waterschappen en gemeenten. Deze drie partijen worden aangesproken alsof zij dezelfde verantwoordelijkheid hebben, wat natuurlijk niet het geval is. Het afvoeren van water is een verantwoordelijkheid van de waterschappen, die daarvoor in het leven zijn geroepen en deze verantwoordelijkheid eindigt natuurlijk niet bij een bepaalde waterstand. Integendeel, het is juist de taak van de waterschappen een hoge waterstand te voorkomen door gemalen te bouwen of door het teveel aan water tijdelijk te bergen. Het is onze verantwoordelijkheid samen met de gemeenten de planologische randvoorwaarden te scheppen en daarover met alle betrokkenen goed te communiceren. Daarvoor staat een flink bedrag op de begroting. Ons standpunt is: geen schadefonds van provincie, gemeenten en waterschappen. Wel samen optrekken om het Rijk op zijn verantwoordelijkheid in dit kader te wijzen. Ik rond af met enkele opmerkingen over de tekst en de cijfers van de begroting. Een moeilijk punt is en blijft het BTW-compensatiefonds. Daarover is nog geen duidelijkheid. De begrote daling van de uitkering uit het Provinciefonds met structureel circa 7,5 miljoen euro vanaf 2004 wordt onvoldoende toegelicht met voorstellen over de wijze waarop het College deze daling door compensabele 16

17 Algemene beschouwingen PvdA-fractie Algemene beschouwingen CDA-fractie opdrachten wil opvangen. Voor onze provincie kan dat alleen in de sfeer van BTW-compensaties met het openbaar vervoer en gemeenschappelijke regelingen. Al bij de begroting 2002 en bij de Voorjaarsnota hebben wij gevraagd inzicht te verschaffen in de wijze waarop het College deze inkomstenachteruitgang denkt op te vangen, maar dat inzicht hebben wij ook bij deze begroting niet gekregen. Nog vóór het eind van deze collegeperiode wensen wij daarin inzicht te hebben en tevens willen wij weten op welke wijze het College denkt om te gaan met in- of uitbesteden. Ik maak twee opmerkingen over de risicoparagraaf. De eerste heeft betrekking op de Europese regioprogramma s Doelstelling 2 en Liber-plus, die worden genoemd, maar in de afgelopen jaren werd een aantal ESF-projecten genoemd dat er nu niet meer in staat. Zijn de eventuele risico s daarvan afgedekt, of zijn zij niet meer aanwezig door uitgevoerde eindafrekeningen? De tweede opmerking heeft betrekking op ICT-peoplemanagement. Voor een bedrag van circa euro wordt een provinciale garantie gevraagd voor participatie, dan wel afname van cursussen door het bedrijfsleven. Liggen daaraan schriftelijke overeenkomsten ten grondslag? Per 1 oktober jl. wordt er een nieuw organisatiemodel, een concern, ingevoerd, met MT als team- en integraal management. Alle medewerkers zijn met ingang van dezelfde datum in hun nieuwe functie geplaatst en het dienstenmodel is dus verlaten. Wij wensen de nieuwe organisatie en de medewerkers alle succes toe en wij hopen dat de beoogde doelstellingen worden bereikt, namelijk die van een kwalitatief sterk en beter acterende organisatie. Met deze doelen werd immers gereorganiseerd. Het College van Gedeputeerde Staten zal meer moeten besturen en minder moeten managen. Wij hopen dat er ook in de beginperiode niet te veel aandacht weglekt naar allerlei problemen die met een dergelijke reorganisatie te maken hebben, zoals: de CAO, de inschalingproblematiek, functiewaarderingssystemen of bezoldigingsen beloningsdifferentiatie. Kortom, een stelsel van personeelsbeleidsinstrumenten dat in zo n fase wel aan de orde is, maar waarnaar niet te veel energie zou moeten weglekken. Het ging en gaat ons namelijk om een reorganisatie die zou leiden tot betere prestaties van het ambtelijke apparaat. Nu kunnen wij dit nog zeggen. Straks, in het dualisme, doen wij dat niet meer, want dan gaan wij daar simpelweg niet meer over en dan is het aan de Staten het College af te rekenen op de prestaties van datgene wat met de inzet wordt bereikt van de mensen die in dit huis werken. Wij zien uit naar die periode. De heer HOLLENGA: Voorzitter! Het jaar 2002 was zeker in politiek opzicht een bijzonder jaar. De gebeurtenissen rondom de Tweede-Kamerverkiezingen hebben de burgers weer meer aandacht voor de politiek gegeven, maar er was ook sprake van een dieptepunt. De moord op Pim Fortuyn was tragisch en wij konden ons niet voorstellen dat dit in ons land kon gebeuren. Tolerantie en vrijheid van meningsuiting leken in ons land vanzelfsprekend onderdeel van onze democratie uit te maken. Op 6 mei jl. bleek nog een keer dat alles van waarde weerloos is en moet worden veiliggesteld. Dat geldt ook voor het contact tussen de burger en de politiek. Dat is iets waaraan het CDA in haar oppositierol ten tijde van Paars hard heeft gewerkt en waarvan wij als christen-democraten vinden dat je wat dat betreft nooit op je lauweren mag rusten, ongeacht de verschuivingen die zich voordoen. Ook in onze provinciale politiek zullen wij moeten leren van de lessen van 15 mei Het is zaak dat wij politiek bedrijven vanuit het volk en niet over het volk. Ook als provinciaal bestuur kunnen wij op dit gebied nog wel het een en ander leren. Waar ging het mis bij de voorlichting over de waterberging? Hoe komt het dat er toch steeds weer dorpsgemeenschappen zijn die denken dat hun ontplooiing dit provinciale bestuur dwars zit? Zo is de afgelopen anderhalf jaar een forse discussie geweest met de burgers en het gemeentebestuur van Zuidhorn. 17

18 Algemene beschouwingen CDA-fractie De heer DE BRUIJNE: De heer Hollenga stelt een paar vragen. Ik zou het op prijs stellen als hij deze ook zelf beantwoordt. De heer HOLLENGA: Ik kom daarop. Zo is er de afgelopen anderhalf jaar een forse discussie geweest met de burgers en het gemeentebestuur van Zuidhorn. Ook tegen het provinciale bestuur zijn harde woorden geuit als het gaat om de nieuwbouw van het Zonnehuis. Wij zijn blij dat er thans een voorstel ligt waarmee de meerderheid van de Raad kan instemmen. Het is ons ook duidelijk dat er met dit voorstel een belangrijke inspanning van de provincie wordt gevraagd. De CDA-fractie is van mening dat het College nu alles uit de kast moet halen om ervoor te zorgen dat er vóór 1 januari aanstaande voldoende duidelijkheid is over de haalbaarheid van dit voorstel, opdat de nieuwbouw in 2005 kan beginnen. Kan het College ons dit toezeggen? De heer VAN DER PLOEG: Begrijp ik dat de heer Hollenga impliciet pleit voor een financiële bijdrage voor de ontwikkeling van het Zonnehuis in Zuidhorn? De heer HOLLENGA: Daarover heb ik het niet gehad. Het is duidelijk dat de provincie in dit kader op een aantal terreinen een belangrijke taak heeft. Er zullen wegen moeten worden omgelegd. Er zal een onderdoorgang moeten komen en ook op het gebied van de ruimtelijke ordening zal een en ander moeten worden geregeld. Op basis daarvan zal er duidelijkheid moeten komen over wat er mogelijk is. Dan zal wel blijken of daaraan financiële consequenties zijn verbonden. De heer VAN DER PLOEG: U hebt het over een belangrijke inspanning, maar wij moeten dat dus niet financieel verstaan? De heer HOLLENGA: Dat weet ik niet. Als er een provinciale weg moet worden omgelegd, is dat natuurlijk ook een financiële inspanning. De heer BAKKER: Is het de heer Hollenga bekend dat er vier of vijf maanden geleden een convenant is gesloten met de gemeente Zuidhorn waarin duidelijke afspraken zijn gemaakt over wat de gezamenlijke insteek van de provincie en de gemeente is voor het oostelijke deel van Zuidhorn? Is hem bekend dat er één punt is opengelaten, namelijk de positionering van het Zonnehuis, waarover inmiddels afspraken zijn gemaakt? Wat onze fractie betreft, ligt het in lijn met de wijze waarop het nu is afgesproken en gaat het er nu om dat het wordt uitgevoerd. De heer HOLLENGA: Ja, maar ik heb begrepen dat er nog wel een en ander moet worden uitgezocht en het is van belang dat er duidelijkheid komt voor Zuidhorn over de vraag of de voorliggende plannen haalbaar zijn. Daarover willen wij graag een toezegging. De heer DE VEY MESTDAGH: Ik verwijs naar een statement van de heer Hollenga aan het begin van zijn betoog: Politiek bedrijven over het volk en niet vanuit het volk. Dat moet dus worden gewijzigd naar aanleiding van 15 mei jl. Is de heer Hollenga van mening dat dit College te veel over het volk regeert? 18

19 Algemene beschouwingen CDA-fractie De heer HOLLENGA: Nee. Daarover heb ik het niet gehad. Toen ik daarover sprak, legde ik een relatie met onze eigen partij en de situatie ten tijde van Paars. Ik heb gezegd dat wij daarvan hebben geleerd. Dat het provinciale bestuur genoeg mogelijkheden heeft om aan de burgers te laten zien waarvoor het staat, hebben wij de afgelopen jaren bewezen. Dit College heeft daarom voor de volgende werkwijze gekozen: de maatschappelijke vraagstukken die in onze regio om een oplossing vragen, evenals de kansen die zich in onze regio voordoen, zijn leidend. Het Grönnens Laid geeft goed aan waarvoor wij moeten staan. Het eerste couplet gaat over de schoonheid van het Groninger landschap. In het tweede couplet wordt ingegaan op de economische ontplooiing van de bewoners daarin en in het derde couplet komt de eigen identiteit en cultuur van de Groningers aan de orde. Het refrein geeft de samenhang en verbondenheid aan tussen de stad en het platteland. Ik heb ervoor gekozen mijn inbreng aan de hand van deze vrije interpretatie van het Grönnens Laid op te bouwen. Ik begin bij het Gronings landschap. In het landelijk gebied van onze provincie - het ommeland - zijn en blijven verscheidenheid en identiteit belangrijk. Mensen voelen zich verbonden met hun regio. Het is daarom essentieel dat geen nationale visie wordt opgelegd, maar dat wij met onze eigen POPuitwerkingen het regionale beleid invullen en uitwerken. De beleidswijziging van het huidige kabinet op dit punt past dan ook perfect in de Groningse benadering. Het invullen en uitwerken van het landelijk gebied moet gebeuren gezamenlijk met de in de regio relevante doelgroepen en organisaties. Het gaat daarbij om een ontwikkelingsgerichte benadering. Het gebruik van het landelijk gebied is in deze benadering leidend en bepalend. In de onlangs vastgestelde Landbouwvisie wordt duidelijk aangegeven hoe de vestiging en ontwikkeling van grootschalige landbouwbedrijven hier mogelijk is. Helaas is het nog niet mogelijk de door de provincie gewenste ondersteuning voor de agrarische sector in alle gevallen goed in te vullen. Zo wordt al meer dan een jaar gewacht op de goedkeuring van de subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid vanuit Brussel. Een initiatief als dat van PvdA-statenlid de heer Kok kan met deze middelen nauwelijks worden ondersteund. Kan het College aangeven wat de stand van zaken is en of er alternatieven zijn? Op initiatief van de CDA-fractie vond er een onderzoek plaats naar de effecten van natuur- en landschapsbeleid in de provincie. Vorige maand stemden wij in met de reactie en de actiepunten van het College van Gedeputeerde Staten naar aanleiding van de conclusies en aanbevelingen uit dit onderzoek. De fractie van het CDA blijft van mening dat wij er alles aan moeten doen om de afspraken na te komen, die wij ten aanzien van het natuur- en landschapsbeleid hebben gemaakt. Voor ons gaat dit boven nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast is mijn fractie van mening dat er meer verantwoordelijkheid mag komen te liggen bij de burgers en boeren in het gebied, in plaats van bij de grote, natuurbeherende organisaties. Bij het beheer van natuurgebieden, zal de agrarische sector een belangrijke plaats kunnen innemen. Een mooi voorbeeld daarvan is de primeur in Midden-Groningen, waar boeren en Staatsbosbeheer dit jaar zijn gestart met jaarrond begrazing met Herefordrunderen. De fractie van het CDA is er voorstander van dat het College boeren en natuurbeherende organisaties uitdaagt en stimuleert om meer van dit soort initiatieven te nemen. Welke mogelijkheden ziet het College om daarmee nog dit jaar een begin te maken? Het tweede couplet heeft betrekking op de economie. 19

20 Algemene beschouwingen CDA-fractie De heer DE BRUIJNE: Ik heb de indruk dat de heer Hollenga, als wij over die natuurontwikkeling praten, een beetje voorbijgaat aan het feit dat wij de wind de komende jaren niet mee zullen hebben als het gaat om verwerving van gronden voor de Ecologische Hoofdstructuur. Het ziet ernaar uit dat daarop wordt bezuinigd. De visie van dit kabinet daarop stemt ons bepaald niet gerust. Ik zou graag van de heer Hollenga weten hoe hij daar tegenaan kijkt. Hij spreekt over meer boeren en burgers en minder natuurbeheerorganisaties. Dit staat er enigszins los van, maar naar ik meen, was er altijd een goede samenwerking en een hecht verband tussen de boeren en de natuurbeheerorganisaties. Wij hebben dat bij de inspraak over het POP ook nog gezien. Is dat losse verband inmiddels achter de rug? De heer HOLLENGA: Het antwoord op de tweede vraag is nee. Het antwoord op de eerste vraag is dat ik dat zojuist heb gezegd. Als het zo zou zijn dat er minder geld zou komen voor natuurontwikkeling - wij moeten dat afwachten, maar binnen het kabinet zijn daarover uitspraken gedaan - dan ligt daar ook voor ons als provincie een belangrijke uitdaging om na te gaan hoe je dat wel zou kunnen realiseren. Op de eerste plaats zullen wij ook de landelijke overheid moeten aanspreken op de afspraken en de gelden die daarvoor nodig zijn. Ik heb zojuist aangegeven dat er, als dat er niet is, andere mogelijkheden zijn om die natuurontwikkeling en de invulling van de EHS mogelijk te maken. Je moet dan nagaan of je dat door anderen laat beheren en of dat op een andere manier kan. De heer DE BRUIJNE: Ik stel vast dat ook de heer Hollenga vindt dat daarbij als eerste punt zal moeten worden nagegaan wat je kunt doen om de bezuinigingen op de middelen voor de aankoop van natuurontwikkelingsgebieden, als het enigszins kan, te keren. De heer HOLLENGA: Ja. Ook door het kabinet is aangegeven dat er andere mogelijkheden zijn. Wij kiezen dan ook voor die andere mogelijkheden. Dat is meer natuurbeheer dan aankoop. Mevrouw STEVENS: Ik ben blij namens de fractie van GroenLinks te horen dat de fractie van het CDA wil gaan kijken hoe je de EHS, als dat nodig is, op een andere manier zou kunnen financieren, met dien verstande dat je eerst bij het Rijk nagaat wat mogelijk is. Laatst hadden wij een leuk voorstel in de Commissie voor Ruimte, Water en Groen over de Natte As. Betekent dat dat de fractie van het CDA daarover nieuwe ideeën heeft in het kader van datgene wat de heer Hollenga zojuist noemde? De heer HOLLENGA: In het kader van de Natte As ging het voor een belangrijk deel over nieuwe aankopen en natuurontwikkeling. Wij hebben het hier over de bestaande afspraken binnen de EHS. Mevrouw STEVENS: Zoals u misschien wel weet, ging het ook om een manier om versnelling van de bestaande EHS te verkrijgen, die al is ingekleurd, maar die door deze andere financieringsbron een stap voorwaarts krijgt. De heer HOLLENGA: Dat klopt. De discussie in de Commissie voor Ruimte, Water en Groen heeft er ook toe geleid dat er een nieuwe brief over dat punt is gekomen. Ik meen dat deze brief afgelopen week is binnengekomen en wij zullen deze uiteraard opnieuw bij onze discussie over dit punt betrekken. 20