MORAAL EN MACHT Integriteit en kwaliteit van besturen in theorie en praktijk 13 september 2019

Transcriptie

1 MORAAL EN MACHT Integriteit en kwaliteit van besturen in theorie en praktijk 13 september 2019

2 Inhoud 1. Introductie 2. Moraal en ethiek en integriteit 3. Macht en invloed en besluiten en besturen 4. Moraal van de macht 5. Macht van de moraal 6. Slot & Dankwoord

3 1. Introductie Welkom!!! THEMA MORAAL EN MACHT. MACHT EN MORAAL DOE MEE: - code

4 2. Moraal en ethiek en integriteit Morele gaat om het (sociaal) goede en juiste, om goed en kwaad, wat ertoe doet, gedeeld Moraal: de geldende algemene morele waarden, beginselen en normen die het kader bieden voor het handelen Ethiek: reflectie op moraal; deugden, plichten, gevolgen centraal? Integriteit?

5 Integriteit 1. heelheid (consistent, consequent) 2. passend, één met de omgeving 3. professionele verantwoordelijkheid 4. moreel reflecteren en handelen 5. aantal waarden (onkreukbaarheid) 6. overeenstemming wet, regel, code 7. overeenstemming geldende morele waarden en normen 8. exemplarisch moreel gedrag

6 Integriteit Eigen visie op integriteit? Mentimeter (m.b.t. fractievoorzitters) Meest integere politicus? Minst integere politicus? Reacties en eigen beelden over integriteit?

7

8

9 INTEGRITEIT (en integritisme) Integriteit betreft morele kwaliteit besturen (proces): overeenstemming met geldende morele waarden en normen. Integriteit gaat om het hoe en niet om het wat. Oppassen voor integritisme cq. ten onrechte I-woord op tafel leggen. Ook helderheid via integriteitsschendingen.

10 Integriteitsschendingen 1. Corruptie: omkoping 2. Corruptie: favoritisme/bevoordeling 3. Fraude en diefstal 4. Dubieuze beloften of giften 5. Onverenigbare functies en bindingen 6. Misbruik van bevoegdheden 7. Misbruik, manipulatie van informatie 8. Verspilling en wanprestatie 9. Ongewenste omvangsvormen, bejegening 10. Misdragingen in de privésfeer

11 Wat helpt: integriteitssysteem 1. Aandacht voor integriteit op alle niveaus 2. Duidelijkheid over betekenis en invulling 3. Ethisch leiderschap met goede voorbeeld en aandacht in beleid 4. Balans in aanpak: compliance en value based (bewustzijn en risico s) 5. Methoden en instrumenten op orde (en bekend) incl. code, regels, hrm, training, stelsel melden, onderzoek, preventie, integriteitseenheid 6. Immer nadenken over wat werkt (context, risico s).

12 3 Macht en invloed en besluiten en besturen 1. Introductie 2. Macht en invloed 3. Besluiten en besturen 4. Aandacht in theorie en praktijk

13 BASISBEGRIPPEN Macht: vermogen invloed uit te oefenen Invloed: effect in lijn eigen doelen en belangen Besluitvorming: proces naar besluiten nemen Governance: gezaghebbend aanpakken maatschappelijke problemen en uitdagingen

14 WIE MACHTIG/ INVLOEDRIJK? Mentimeter: Politici 2 e Kamer Macht en invloed: in beleidsproces maar ook: wie bepaalt de agenda en ieders voorkeuren Machtsverdeling? Elitisme en pluralisme

15

16 Betekenis in theorie en praktijk Praktijk: macht / elite? Relevant. Onderzoek: aandacht??

17 4. Moraal van de Macht 1. Geschiedenis 2. Internationale context 3. Moraal minder machtigen. Integriteit van protest en pressie? Relevante agenda?

18 Nederland nu: Wat gaat mis Corruptie en fraude? Integriteitsschendingen in omgeving Integriteitsaffaires politici: de Index Al met al.

19 LOKALE CORRUPTIE EN FRAUDEONDERZOEKEN per jaar 1991, 2003, (aantal jaren) 2003 ( ) 2010 ( ) aantal onderzoeken per jaar werkelijke gevallen: intern afgehandeld politie/justitie ingeschakeld 48% 52% 58% 42% 67% 33%

20 Schendingen onderzoek 2014 Tabel: Misstanden per categorie opnieuw ingedeeld (De Graaf & Strüwer, 2014) Type misstand Frequentie Percentage Dubieuze beloften of giften 13 1% Misdragingen in eigen tijd 31 1% Onverenigbare functies en bindingen 128 6% Misbruik van (toegang tot) informatie 137 6% Corruptie/omkoping 147 7% Fraude, diefstal of verduistering 176 8% Verspilling of wanprestatie % Misbruik van bevoegdheden % Ongewenste omgangsvormen % Totaal %

21 Affaires Politici In 2018 een affaire per week (52), met de VVD op kop (12), gevolgd door de PVV (6), PvdA en D66 (5), CDA en GroenLinks (3) en SGP en FvD (1). Daarnaast lokale lijsten en overig (16). Type schending: soms corruptie en fraude (2), vaker misbruik van informatie (6), belangenverstrengeling (giften, beloften, functies, 10x), onbehoorlijk gedrag in functie (9) én misdragingen in de privésfeer (23, struikelen over drank, drugs, fraude of foute tweets ).

22 Al met al Nederland nu: Wat gaat mis Glas is half vol en half leeg Wat fout gaat met integriteit niet overdrijven (context internationaal), noch onderschatten (schendingen, onderzoeken, affaires).

23 Nederland: Wat helpt, wat te doen Mentimeter Uw rapportcijfer (0-10) voor het huidige kabinet m.b.t. het bevorderen van de integriteit van ons bestuur

24

25 Nederland nu: Wat helpt Wat helpt: Aandacht. Duidelijkheid. Leiderschap. Afgewogen strategie. Instrumenten. Kritisch blijven. Aandacht en duidelijkheid? Wisselt (woorden en daden) Leiderschap? Goede voorbeeld geven? Houdt niet over. Vanuit inzet voor zichzelf.

26 Nederland nu: Wat helpt Inzet, beleid en instrumenten nu? Met initiatieven, maar ook twijfel. Visie op en daden m.b.t. integriteitssysteem dat helpt Huis voor Klokkenluiders?? Regering én parlement scoren een dikke onvoldoende wat betreft deze daden.

27 5. Macht van de moraal 1. Doet het er toe of niet, moraal? Beetje? 2. In besluitvorming, governance? Beeld onbestemd 3. In ons stemgedrag bijv.? 10% minder bij affaire?

28

29 Macht moraal in onderzoek Onderzoekers van politiek en bestuur besteden wisselend aandacht aan de moraal. Voor ons onderzoek past een empirical turn voor degenen die ethiek en integriteit onderzoeken (betekenis in context) en voor veel anderen een integrity turn (ook meenemen moraal ).

30 SLOT Enige zelfreflectie na het voorgaande Stelling: Hoogleraren die afscheid nemen past terughoudendheid m.b.t. de toekomst. Mentimeter raadpleging: 45 eens, 156 oneens met die stelling

31 SLOT En toch De uil moet wakker worden, meer weerwerk leveren, in onderzoek en dan met name m.b.t. macht en moraal. M&M. M&M, ik hoop daar nog wat aan te kunnen bijdragen. Ook vanuit de VU. Typisch VU m.i. Moraal en macht.

32 DANK

33 Promovendi

34 DANK

35 DANK Familie, vrienden, gezin

36