CDA Nijmegen. Initiatiefvoorstel Bestuurlijke Integriteit

Transcriptie

1 110/2003 CDA Nijmegen Initiatiefvoorstel Bestuurlijke Integriteit 1. Inleiding Met het aanvaarden van de wetsvoorstellen tot dualisering van het gemeentebestuur wordt de aanwezigheid van een gedragscode voor raadsleden, voor de burgemeester en voor de wethouders verplicht gesteld. Dit heeft zijn weerslag gekregen in de nieuwe Gemeentewet, die eist dat de raad voor zijn leden (artikel 15), voor de burgemeester (artikel 41c) en voor de wethouders (artikel 69) een gedragscode vaststelt. De raad is ook bevoegd om voor de ambtenaren van de griffie een gedragscode vast te stellen. De gedragscode geeft niet per definitie regels die rechtskracht hebben, maar geeft vooral betekenis aan bestuurlijke en politieke omgangsvormen. Bestuurders zijn op de naleving van een gedragscode aanspreekbaar en wanneer zij zich er niet aanhouden, kan dat gevolgen hebben voor hun functioneren en hun positie. De gedragscode geeft houvast bij concrete situaties die zich kunnen voordoen in de dagelijkse bestuurspraktijk. Nijmegen kent overigens al een integriteitsbeleid. In 1996 heeft het college een gedragscode voor bestuurders en ambtenaren vastgesteld. Als gevolg van de invoering van dualisering is nu een nadere aanscherping gewenst. In de gemeenteraad moet de discussie over de invulling van de gedragscodes nog plaatsvinden. Dit moet leiden tot een dialoog over de openheid die wordt gewenst in en tussen de bestuurlijke organen en zoals het verkeer tussen het college en de gemeenteraad. Een succesvolle invoering van het dualisme is immers eerder een cultuurverandering dan dat een wijziging van regelgeving noodzakelijk is. Dit heeft de CDA-fractie in de commissievergadering van Algemeen Bestuur op 24 april jl. ook al opgemerkt. De CDA-fractie heeft al eerder gepleit voor het opstellen van stadsregels samen met de Nijmeegse burgers in de discussie over het onderwerp veiligheid. Bij het vaststellen van een gedragscode gaat het niet alleen om het gedrag van bestuurders of bestuurlijke organen, het kan ook dienen als politieke opmaak om een algemene discussie over specifieke waarden en normen in de eigen gemeente te starten. 2. Doel van deze notitie Met deze notitie wil de CDA-fractie het beleidskader met betrekking tot de bestuurlijke integriteit binnen de gemeente aanscherpen. Dit kader is richtinggevend voor het opstellen van de noodzakelijke gedragscodes. Deze vormen immers een belangrijke uitwerking van het integriteitsbeleid. 3. Wat verstaan we onder integriteit in het openbaar bestuur? Onder bestuurlijke integriteit wordt verstaan de mate waarin bestuurders zich in hun contacten en hun functioneren oprecht, onkreukbaar en rechtschapen gedragen. Het gaat er daarbij om dat de bestuurder zich zo gedraagt dat hij het ambt niet in diskrediet brengt en dat hij ten opzichte van iedere burger, organisatie of instelling vrij blijft staan en zich zonder verplichtingen voelt. Bestuurlijke integriteit duidt op handelen in de overeenstemming met geschreven en ongeschreven waarden en normen die uitdrukking geven aan begrippen als rechtschapenheid, onkreukbaarheid, zorgvuldigheid, zuiverheid van oogmerk, betrouwbaarheid, geloofwaardigheid, loyaliteit, objectiviteit en rechtvaardigheid. Integriteit is een kwestie van mentaliteit en bewustwording. Het is daarom van belang dat bestuurders zich bewust zijn van de risico s en de belangen die zij moeten afwegen, als ze 1

2 voor een dilemma komen te staan. Zij zullen zich er permanent van bewust moeten zijn dat zij voor de gemeenschap werken en verantwoordelijk zijn voor de besteding van gemeenschapsgeld. Integriteit (of onkreukbaarheid) is een begrip op het snijvlak van ethiek en politiek. Het is een hoge ethische norm, waaraan het handelen van een politicus mag worden afgemeten. Dat begint al bij het afleggen van een eed of belofte, waarbij de gekozen bestuurder nadrukkelijk onder de aandacht wordt gebracht dat hij deel uit maakt van een politieke organisatie die onder andere de democratische waarden van de rechtstaat beschermt. In het algemeen kan gesteld worden dat niet integer handelen in strijd is met maatschappelijk geaccepteerde morele normen en standaarden. Het is zonder meer niet altijd even gemakkelijk om de grens tussen integer en niet-integer gedrag goed vast te stellen. Zo kunnen afspraken met betrekking tot relatiegeschenken nog wel in een gedragscode worden vastgesteld, maar is het veel lastiger om te bepalen wanneer er sprake is van misbruik van positie. Hieronder wordt een niet limitatieve opsomming gegeven van wat als niet-integer gedrag kan worden beschouwd: 1. Corruptie 2. Fraude, diefstal en verduistering 3. Non-quid pro quo giften en beloften (non-quid pro quo oftewel niet voor wat hoort wat beloften of giften verwijzen naar giften en beloften van private personen aan overheidsfunctionarissen, zonder dat de tegenprestatie duidelijk is) 4. Belangenverstrengeling (wanneer een overheidsfunctionaris naast zijn publieke ambt belangen heeft die (mogelijk) met zijn functie in strijd zijn, is er sprake van belangenverstrengeling) 5. Misbruik en manipulatie van informatie (liegen en bedriegen en het lekken van informatie) 6. Verspilling en wanprestatie (Verspilling is het nalatig, onoplettend of onverschillig gebruik van materiaal, tijd en financiën van de werkgever. Wanprestatie is het al of niet met opzet minder effectief en efficiënt functioneren dan redelijkerwijze mogelijk is) Voorop staat dat met de integriteit van de overheid de geloofwaardigheid en de legitimiteit van de overheid in het geding is. Hierbij verliest de burger het vertrouwen in dezelfde overheid. Dit terwijl het bestaansrecht van overheidsorganisaties voor een groot deel ontleend is aan het vertrouwen van de burgers in de democratie en de integriteit van het openbaar bestuur. Met het oog hierop is het van belang dat het onderwerp binnen de gemeente Nijmegen op de agenda blijft staan. 4. Doelstellingen Nijmeegse integriteitsbeleid Wij stellen voor om bij de concrete invulling van de gedragscodes de volgende doelstellingen in acht te nemen: Het bevorderen van het vertrouwen van het publiek in de integriteit van het overheidshandelen; Het voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen door derden; Het verschaffen van een legitimatie voor het opleggen van sancties; Bestuurders gevoelig maken voor het ethische en waardegebonden karakter van bureaucratische besluiten; Het verminderen van de onzekerheid over de vraag wat ethisch en onethisch gedrag is; Het bevorderen van de moraliteit, het ethisch bewustzijn, van bestuurders; 2

3 Het beschermen van bestuurders en ambtenaren met behulp van duidelijke afspraken, zodat problemen kunnen worden voorkomen. Bij de discussie over de concrete invulling van de gedragcodes stellen wij voor naast definities van een aantal kernbegrippen van bestuurlijke integriteit de volgende onderwerpen aan de orde te stellen: Belangenverstrengeling en aanbestedingen Nevenfuncties Informatie Aannemen van geschenken Bestuurlijke uitgaven Declaraties Gebruik van gemeentelijke voorzieningen Reizen buitenland Voorts moet benadrukt worden, dat ook waar gedragingen niet zijn genoemd, gehandeld moet worden in de geest van de gedragscode. 5. Doelgroep Zoals in de inleiding aangegeven bestaat de doelgroep (de normadressant) uit raadsleden, de burgemeester en de wethouders. Met het afleggen van de eed of belofte onderschrijven zij in feite de gedragscode. Dit ligt anders bij de commissieleden-niet raadsleden. Ook zij zouden zich aan de gedragscode dienen te houden. Dit kan in het fractiereglement worden opgenomen, waarbij in termen van normadressant dan geldt dat deze commissieleden worden verondersteld in de geest van de gedragscode te handelen. Als de raad bij het vaststellen van de gedragscode beslist, dat de code ook de ambtenaren van de griffie regardeert, dan zou invoering van het afleggen van de ambtseed voor griffiemedewerkers noodzakelijk zijn. 6. Verantwoording Bestuurders moeten zich steeds bewust zijn van het belang van een goede democratische controle en bereid zijn verantwoording af te leggen voor hun bestuurlijk handelen. Een heldere en open discussie en besluitvorming zijn hierbij van groot belang. Daarnaast is het ook van belang dat het college van B&W verantwoording aflegt in de raad en de raad aan zichzelf. Wil verantwoording onderling en naar elkaar toe slagen, dàn moet de cultuur aanwezig zijn om dat te doen. Naar de mening van de CDA-fractie betekent dit, dat een gedragscode alleen werkt indien bij de totstandkoming een breed draagvlak is. Daarom stelt het CDA voor om in gezamenlijkheid tussen raad en college de gedragscode te ontwerpen. In een werkconferentie van de raad, waarbij het college is uitgenodigd, kan niet alleen over vorm en inhoud van de gedragscode worden gedebatteerd, maar tevens over de wijze van verantwoording afleggen en het evalueren van de werking van de code. 7. Tot slot Bestuurlijke integriteit houdt meer in dan de verantwoordelijkheid te aanvaarden, die met een openbare bestuurlijke functie samenhangt. Er moet ook de bereidheid zijn om daarvoor verantwoording voor af te leggen. Een aantal kernbegrippen is daarbij leidend en plaatst bestuurlijke integriteit in een breder perspectief: dienstbaarheid, functionaliteit, onafhankelijkheid, openheid, betrouwbaarheid en zorgvuldigheid. Verantwoordelijkheid wordt intern afgelegd aan collega-bestuurders, de gemeenteraad, maar ook aan 3

4 organisaties, instellingen, verenigingen en burgers voor wie bestuurders hun functie vervullen. Voorstel om te besluiten 1. Het geschetste beleidskader "Bestuurlijke Integriteit" als uitgangspunt te hanteren in de nadere invulling van de gedragscodes voor burgemeester, wethouders, gemeenteraadsleden, griffier en medewerkers van de griffie; 2. Op korte termijn een discussie te voeren over de nadere invulling van de gedragscode voor raads- en collegeleden en hiermee te starten in een gezamenlijke werkconferentie. 3. De werkconferentie als opdracht geven niet alleen (een aanzet tot) een gedragscode te ontwerpen, maar tevens wijze van verantwoorden en evalueren. 4. De kosten van de werkconferentie te dekken uit het werkbudget van de Raad. CDA-fractie Nijmegen Harry Buursen (lid van de commissie Algemeen Bestuur) Richard Preijers, (fractievoorzitter). 13 mei

5 Hoogachtend, 105 Directie Bestuur & Drganisatie Centrale Juridische Zaken Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon (024) aan de Raad van de gemeente NIJMEGEN Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus HG Nijmegen Datum Datum uw brief Ons kenmerk C400/ ContactpersoonG. Krol Onderwerp Initiatiefvoorstel integriteitsbeleid Aantal bijlagen Doorkiesnummer Geachte Raad, Ons college heeft geen bezwaar tegen het initiatiefvoorstel. Wij veroorloven ons enkele opmerkingen. Ons college zal het te stellen kader gebruiken bij het gewijzigd vast stellen van een gedragscode voor zijn medewerkers. Het initiatiefvoorstel zwijgt over een gedragscode voor commissieleden Nu zwijgt overigens daar de Gemeentewet ook over. Commissieleden leggen niet de door de Gemeentewet voor raadsleden en bestuurders voorgeschreven eed of belofte af. Het lijkt ons evenwel niet in strijd met de wet om ook een toegespitste code voor commissieleden niet-raadsleden te hanteren. Eventueel moet dan wel nauwkeurig bepaald worden om welke commissieleden het gaat: alleen die van de functionele raadscommissies, of ook die van de vele adviescommissies die de gemeente telt. Tot slot merken wij op dat commissieleden niet bevoegd zijn om een initiatiefvoorstel in te dienen. college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, I De Burgemeester, Bezoek ook onze website initiatiefvoorstel integriteitdoc