COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Steunmaatregel nr. N 812/ Nederland Stimuleringsregeling verwerking baggerspecie

Transcriptie

1 COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, C(2002)449fin Betreft: Steunmaatregel nr. N 812/ Nederland Stimuleringsregeling verwerking baggerspecie Excellentie, 1 Procedure en doelstelling In vervolg op informeel overleg hebben de Nederlandse autoriteiten bij brief van 26 november 2001 (geregistreerd op 6 december 2001 onder nummer A/39688) de bovengenoemde maatregel aangemeld. De Nederlandse autoriteiten zijn van mening dat, indien de maatregel een steunmaatregel is in de zin van artikel 87(1) van het Verdrag, deze verenigbaar kan worden geacht met de gemeenschappelijke markt op grond van artikel 86(2) van het Verdrag, daar de bijdragen slechts een gedeeltelijke compensatie bieden voor de kosten van een dienst van algemeen economisch belang. Door geografische oorzaken vinden aanzienlijke baggeractiviteiten plaats in Nederland. Een belangrijk deel van de baggerspecie is verontreinigd. Momenteel wordt het grootste gedeelte hiervan gestort, maar er is een tekort aan stortplaatsen en publieke weerstand tegen de aanleg van nieuwe stortplaatsen. Het storten van reinigbare baggerspecie (baggerspecie met minstens 60% zand) wordt belast op grond van de Wet op Milieubelastingen. De aangemelde maatregel is bedoeld als een stimulans voor de verwerking van niet-reinigbare baggerspecie. De maatregel zal een looptijd hebben van vier jaar. Hierna zal, rekening houdend met de opgedane ervaring, de definitie van reinigbare baggerspecie zal worden aangepast, hetgeen consequenties heeft voor de belasting. Zijne Excellentie Mr. J.J. VAN AARTSEN Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg 67 Postbus NL 2500 EB s GRAVENHAGE B-1049 Brussel - België Telefoon: directe lijn (+32-2) Telex: COMEU B Telegramadres: COMEUR Brussel.

2 Momenteel is er geen nationale of communautaire wetgeving die eigenaren van baggerspecie ertoe dwingen de specie te verwerken op de wijze die door deze regeling wordt gestimuleerd. 2. Beschrijving van de maatregel Mechanisme van de maatregel en de betrokken partijen Zo n 90 a 95% van de baggeractiviteiten wordt uitgevoerd in opdracht van en betaald door publieke instanties, inclusief havenautoriteiten. Voor het grootste gedeelte van de rest zijn private jachthavens (meer dan 1000) verantwoordelijk; andere private partijen zijn bijvoorbeeld natuurorganisaties zonder winstoogmerk. In deze context worden zij probleem-eigenaren genoemd, omdat zij verantwoordelijk zijn voor het kwijtraken van de verontreinigde baggerspecie. De verwachting is dat zo n 100 à 500 probleem-eigenaren gebruik zullen maken van de maatregel. Het verwerken van baggerspecie komt momenteel nauwelijks voor, maar naar verwachting zullen zo n 40 tot 50 bedrijven die actief zijn in grondreiniging, ook activiteiten ontwikkelen in deze nieuwe markt. Op grond van de maatregel worden bijdragen verstrekt aan de baggerspecie-verwerkingsbedrijven zonder te discrimineren op grond van nationaliteit. Deze bedrijven zullen rekening houden met de te verwachten bijdrage wanneer zij hun diensten aanbieden aan de probleemeigenaren, wanneer deze laatsten het baggeren en verwerken van de bagger aanbesteden. De bijdragen worden alleen uitbetaald voor verwerking die daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Voordat zij de bijdragen ontvangen dienen de verwerkingsbedrijven bewijs te leveren dat de specie verwerkt is tot basismateriaal voor de bouwindustrie. In voorkomend geval volgen de probleem-eigenaren de aanbestedingsrichtlijnen. De bijdragen worden direct aan de verwerkingsbedrijven verstrekt om beter de daadwerkelijke verwerking te kunnen controleren (controle op de werkelijke graad van vervuiling, kwaliteitscontrole van de verwerking, etc.). De controle ligt immers bij een centraal orgaan. Deze werkwijze maakt het ook mogelijk om informatie te verzamelen ten aanzien van de aard van de vervuiling en de kosten van verwerking. Deze informatie is van belang voor toekomstige regelgeving op dit terrein. Hoogte van de bijdragen en soorten baggerspecie Bijdragen worden alleen verstrekt voor de verwerking van niet-reinigbare baggerspecie of residu, en slechts voor de hoeveelheid na zandscheiding. Voor zoetwater baggerspecie betekent dit klasse 3 en 4. Voor zout-water baggerspecie betekent dit specie die niet voldoet aan de uniforme gehalte toets (UGT). De bijdragen bedragen 4, 10 of 23 per ton droge stof (tds) overeenkomstig de onderstaande tabel. Kwaliteit van de oorspronkelijke zoete bagger-specie dan wel residu na zandscheiding Kwaliteit oorspronkelijke zoute baggerspecie dan wel residu na zandscheiding Bijdrage Klasse 0, 1 & 2 < UGT***) 0,- / tds Klasse 3 én <S*) > UGT 4,- / tds Klasse 3 én >S**) > UGT én klasse 3 10,- / tds Klasse 4 > UGT én klasse 4 23,- / tds 2

3 *) <S staat voor baggerspecie klasse 3 met alle componenten beneden de samenstellingsgrens voor herbruikbare grond, zoals die in het Bouwstoffenbesluit wordt gehanteerd. **) >S staat voor baggerspecie klasse 3 met componenten boven de samenstellingsgrens voor herbruikbare grond, zoals die in het Bouwstoffenbesluit wordt gehanteerd. ***) UGT betekent Uniforme Gehalte Toets De bijdragen zijn op een dusdanig niveau vastgesteld dat de probleem-eigenaren een minimale stimulans ontvangen om gebruik te maken van de maatregel en kiezen voor het verwerken van baggerspecie. Dit geldt op z n minst voor de meeste situaties (in termen van vervuiling, mogelijke verwerkingstechnologie en alternatieve kosten van storten). De bijdragen variëren tussen 19 en 53% van de verwerkingskosten. De verwerkingsbedrijven betalen geen BTW over de bijdragen. Het beschikbare budget voor de gehele looptijd van vier jaar bedraagt 39 miljoen (NLG 85 miljoen). Het verwachte gebruik is weergegeven in de onderstaande tabel 1. Verwerkingstechnologie: Hoeveelheid verwerkt (in-situ m 3 *1000) Bijdrage (in NLG *1000) Reële schatting range % Reële schatting range % Uitvoeringsorganisatie nvt nvt nvt % Rijpen % % Land-farming % % Koude immobilisatie % % Thermische % % immobilisatie Totaal % % De maatregel heeft een looptijd van vier jaar. De beoogde datum van inwerkingtreding is , afhankelijk van de goedkeuring van de Commissie. 3. Beoordeling De Commissie is van mening dat de meeste bijdragen die op grond van de maatregel worden verstrekt de mededinging niet vervalsen, of niet dreigen te vervalsen, door het begunstigen van bepaalde ondernemingen of de productie van bepaalde goederen. Zij vormen derhalve geen Staatssteun in de zin van Artikel 87(1) van het Verdrag. De Commissie komt tot deze conclusie op grond van de volgende overwegingen: De verwerking vormt een integraal onderdeel van de aanbesteding door de probleemeigenaren. De Commissie is van mening dat marktwerking, en in het bijzonder de aanbestedingsprocedures die de publieke autoriteiten volgen, tot gevolg heeft dat het volledige voordeel van de bijdragen wordt doorgegeven aan de publieke en private partijen die verantwoordelijk zijn voor het baggeren. Zij ontvangen de diensten van de verwerkingsbedrijven tegen prijzen die anders aanzienlijk hoger zouden zijn geweest. Marktwerking, en in het bijzonder de aanbestedingsprocedures die de publieke autoriteiten volgen, zullen eveneens verzekeren dat de vergoeding voor verwerkingsbedrijven beperkt blijft tot hetgeen strikt noodzakelijk is om het 1 Deze schattingen zijn gebaseerd op een economisch model. Het werkelijke gebruik wordt hoger ingeschat, omdat probleem-eigenaren ook niet-economische waarden in beschouwing zullen nemen. 3

4 eindproduct (basismaterialen voor de bouwindustrie) te laten concurreren met nieuwe bouwmaterialen en/of met andere alternatieve materialen. De bijdragen stellen deze bedrijven niet in staat om de eindproducten aan te bieden onder de geldende marktprijs. Wanneer zich een algemeen effect op concurrenten in de markten voor dergelijke producten zou voordoen, zou dit hoe dan ook slechts een typisch gevolg zijn van een milieubeleid dat de hoeveelheid afval beoogt te verminderen door middel van een hoger niveau van behandelen en verwerken. De meeste baggeractiviteiten worden aanbesteed door publieke autoriteiten wanneer zij hun publieke taak verrichten om de publieke waterwegen open te houden. Overheidsfinanciering van infrastructuur die open staat voor alle potentiële gebruikers op een niet discriminerende wijze en beheerd door de Staat valt doorgaans niet artikel 87(1) van het EG-Verdrag 2, omdat geen voordeel wordt verstrekt aan een onderneming in de zin van dit artikel, die concurreert met andere ondernemingen. Dit is het geval voor de meeste financiering voor transportinfrastructuur (bijvoorbeeld wegen en kanalen die door publieke overheden wordt aangelegd en onderhouden). Deze benadering geldt eveneens voor de financiering van de meeste publieke autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor baggeren. Sommige autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor baggeren, in het bijzonder havenautoriteiten, vallen echter wel binnen de definitie van een onderneming in de zin van artikel 87(1) van het Verdrag. De jurisprudentie van het Hof van Justitie heeft duidelijk gemaakt dat in deze context de vraag centraal staat of er sprake is van het uitvoeren van economische activiteit. De organisatievorm is minder relevant. Het Gerecht van Eerste Aanleg heeft in zijn arrest «Aéroports de Paris v Commission of the European Communities» 3 geoordeeld dat het beheren en aanbieden van faciliteiten een dergelijke economische activiteit vormt. Een private of publieke beheerder van transportinfrastructuur, los gezien van de overheidsautoriteiten, zal binnen deze definitie vallen. Een voordeel dat aan dergelijke ondernemingen wordt verstrekt kan derhalve de concurrentie ten aanzien van bestaande of potentiële concurrenten verstoren. De bijdragen voor de verwerking van verontreinigde baggerspecie verstrekken een dergelijk voordeel en moeten derhalve beschouwd worden als Staatssteun ten gunste van deze ondernemingen. De bijdragen voor de verwerking van verontreinigde baggerspecie die afkomstig zijn van private bronnen vormen eveneens Staatssteun, indien zij, samen met eventuele andere de minimis-steun, de drempel van over een periode van drie jaar overschrijden. De Nederlandse autoriteiten verwachten niet dat dit het geval zal zijn, aangezien private partijen relatief kleine hoeveelheden baggerspecie zullen laten verwerken. Slechts maximaal 10% van het gehele budget over de periode van 4 jaar is beschikbaar voor verwerking van baggerspecie van private bronnen. 2 Cf. Commissiebeschikking van in zaak N 208/2000, SOIT (NL). Zie ook het witboek van de Commissie: Een eerlijke vergoeding voor het infrastructuurgebruik: een gefaseerde aanpak voor een gemeenschappelijk kader voor het in rekening brengen van het gebruik van vervoersinfrastructuur in de EU, COM (1998) 466 finaal van , hoofstuk 5, paragraaf 43, en de Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en aan de Raad Verbetering van kwaliteit van dienstverlening in Zeehavens: van cruciaal belang voor het vervoer in Europa, COM (2001) 35 finaal van , p Arrest T-128/98 van 12 december

5 De regeling beoogt de graad van vervuiling en het volume van de baggerspecie die wordt gestort, te verminderen. Daarom heeft de Commissie de verenigbaarheid van de steun beoordeeld op grond van de Communautaire kaderregeling inzake staatssteun voor het milieu 4. Paragraaf E.1.8 van deze kaderregeling, punt 38, betreft steun voor de sanering van vervuilde industrieterreinen. Hierbij het kan gaan om aantasting van de kwaliteit van de grond of van oppervlakte- of grondwater. Deze paragraaf kan worden beschouwd als van toepassing op de bijdragen voor het verwerken van verontreinigde baggerspecie. De steun begunstigt de eigenaar van land of oppervlaktewater met het doel om de vervuiling op te ruimen, terwijl deze eigenaar niet verantwoordelijk is voor de vervuiling. Het feit dat het niet de bedoeling is om de verwerkte baggerspecie terug te brengen naar de plaats waar deze is gebaggerd, staat de toepassing van punt 38 van de kaderregeling niet in de weg. De aangemelde regeling is slechts van toepassing voor de verwerking van verontreinigde baggerspecie waarvoor geen private of juridische persoon verantwoordelijk kan worden gehouden, noch onder nationaal noch onder communautair recht 5. Op grond van de kaderregeling kan steun verstrekt worden tot 100% van de subsidiabele kosten met een verhoging van 15% van de kosten van het werk. De verwerking van de verontreinigde baggerspecie verhoogt niet de waarde van het gebied waar wordt gebaggerd, derhalve zijn de subsidiabele kosten gelijk aan de kosten van verwerking minus de besparingen die gerealiseerd worden doordat de specie niet gestort hoeft te worden. Dit is precies het gat dat de bijdragen bedoelen te overbruggen. Derhalve kan de Commissie de steun verenigbaar beschouwen met de gemeenschappelijke markt op grond van artikel 87(3)(c). De huidige beoordeling doet niet af aan de verplichting op grond van artikel 87(3) om eventuele steun aan gebruikers van waterwegen waar wordt gebaggerd aan te melden. In specifieke omstandigheden kan in het baggeren een steunelement schuilen ten gunste van een onderneming dat direct wordt bevoordeeld door het baggeren 6. 4 Conclusie De Commissie maakt geen bezwaar tegen de aangemelde maatregel omdat de meeste bijdragen geen Staatssteun vormen in de zin van Artikel 87(1) van het Verdrag en omdat in die situaties waar zij wel Staatssteun vormen de bijdragen verenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt op grond van artikel 87(3)(c) van het EG-Verdrag, 4 PB C37 van , p.3. 5 Wanneer in uitzonderlijke situaties een persoon geïdentificeerd is, die verantwoordelijk wordt gesteld voor de vervuiling, moet deze de reiniging betalen, maar slechts voorzover de reiniging is verplicht op grond van wettelijke normen. Hij zal niet verplicht worden om te betalen voor de kosten van reiniging die uitgaat boven de wettelijke normen. 6 Zie, bijvoorbeeld, de Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en aan de Raad De verbetering van de kwaliteit van dienstverlening in zeehavens: van cruciaal belang voor het vervoer in Europa, waar voetnoot 2 naar verwijst, in het bijzonder paragraaf 3.3. ten aanzien van Staatssteun ten gunste van havens. Hier wordt uitgelegd dat: Openbare (algemene) infrastructuur staat open voor alle gebruikers op een niet discriminerende grondslag. Deze omvat alle vaarwegen naar zee en het onderhoud daarvan, zoals ( ) bevaarbare kanalen met inbegrip van hulpmiddelen om te baggeren (..) Investeringen in dat soort infrastructuur worden in normale omstandigheden door de Commissie beschouwd als algemene maatregelen, waarvoor de uitgaven gedragen worden door de Staat in het kader van zijn verantwoordelijkheden op het gebied van het ontwerpen en ontwikkelen van een vervoersysteem in het belang van het publiek in het algemeen, mits de infrastructuur overeenkomstig de communautaire wetgeving de jure en de facto openstaat voor alle werkelijke of potentiële gebruikers. 5

6 verwijzend naar punt 38 van de Communautaire kaderregeling voor staatssteun voor het milieu. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt U verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat U instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht: Europese Commissie Directoraat-Generaal voor Concurrentie Staatssteungriffie Jozef II-straat 70 B-1040 Brussels Fax No: (32) Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Mario MONTI Lid van de Commissie 6