EUROPESE COMMISSIE. Brussel, 04-IV-2007 C (2007) 1434 def. Steunmaatregel N 588/2006 Nederland "Subsidieregeling vitaal Gelderland" Excellentie,

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, 04-IV-2007 C (2007) 1434 def. Betreft: Steunmaatregel N 588/2006 Nederland "Subsidieregeling vitaal Gelderland" Excellentie, I. PROCEDURE (1) Bij brief van 4 september 2006 hebben de Nederlandse autoriteiten, overeenkomstig artikel 4, lid 2, van Verordening (EG) nr. 794/2004 van de Commissie van 21 april tot uitvoering van Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad tot vaststelling van nadere bepalingen voor de toepassing van artikel 93 van het EG-Verdrag 2, bovenstaande maatregel aangemeld. De Commissie verzocht bij brieven van 31 oktober 2006 en 29 januari 2007 om aanvullende inlichtingen. De Nederlandse autoriteiten verschaften de gevraagde informatie bij brieven van 27 november 2006, 13 februari 2007 en 5 maart (2) In de aanmelding verklaarden de Nederlandse autoriteiten dat met de maatregel de bepalingen van de communautaire kaderregeling inzake staatssteun ten behoeve van het milieu 3 (hierna "de kaderregeling milieusteun" genoemd) in acht worden genomen. II. GEDETAILLEERDE BESCHRIJVING VAN DE STEUNMAATREGEL Achtergrond (3) Een deel van de natuur in Gelderland is verdroogd, het grondwaterniveau is te laag en de kwaliteit van het kwelwater 4 gaat achteruit. Voor het herstel van de natte landnatuur is het van belang dat specifieke maatregelen worden genomen voor het water in dit gebied. Met de te nemen maatregelen wordt naast het herstel van de natuur ook beoogd de grondwaterreserves te vergroten. De maatregelen kunnen gericht zijn op het vergroten van de hoeveelheid water die in de bodem dringt, op verbetering van de aanvoer van water, op de beperking van het onttrekken van grondwater of het vertragen van de waterafvoer. 1 PB L 140 van , blz PB L 83 van , blz PB C 37 van , blz Kwelwater is water dat van de ondergrond naar de oppervlakte sijpelt. Zijne Excellentie de Heer Bernard Rudolf BOT Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg 67 NL EB Den Haag Commission européenne, B-1049 Bruxelles/Europese Commissie, B-1049 Brussel Belgium Telephone: (0)

2 (4) De hierboven uiteengezette maatregelen zullen bijdragen aan de beleidsdoelstellingen van Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid 5 (hierna: "de kaderrichtlijn water") en Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitat en de wilde flora en fauna 6 (hierna "de habitatrichtlijn"). (5) In de huidige situatie hebben de toepasselijke regels inzake grondwater betrekking op de waterkwaliteit (chemische status) en op de kwantiteit (kwantitatieve status). De kaderrichtlijn water vereist een verplichte voorafgaande toestemming voor de kunstmatige aanvulling of vergroting van grondwaterlichamen (artikel 11, lid 3, sub f) welke niet afdoet aan de te bereiken milieudoelstellingen (een 'goede status' betreft dus zowel de chemische als the kwalitatieve status). (6) Er zijn drie maatregelen aangemeld: Eerste maatregel De eerste maatregel betreft de infiltratie van oppervlaktewater in de grond om de beschikbaarheid van grondwater te vergroten. De begunstigden van deze maatregel zijn drinkwaterbedrijven 7. De subsidiabele kosten worden gedefinieerd als de kosten van investeringen in grond, kosten van de aanleg van infiltratie-installaties en van compensatiemaatregelen 8 of schadeloosstelling in verband met voorzienbare schade 9 aan derden. Er wordt subsidie verleend tot 30% van de subsidiabele kosten, met een maximum van 1,5 miljoen euro per project. Tweede maatregel De tweede maatregel betreft de aanvoer van beschikbaar oppervlaktewater naar verdroogde gebieden om de verlaging van de grondwaterstanden te compenseren en in het algemeen de natte landnatuur in de provincie Gelderland te herstellen. De begunstigden zullen hoofdzakelijk de waterschappen zijn maar de maatregel staat open voor alle bedrijven in de provincie Gelderland en derhalve kan de aangemelde maatregel althans in theorie ook aan particuliere bedrijven ten goede komen. De subsidiabele kosten worden gedefinieerd als de kosten van investeringen in grond, kosten van de aanleg van infiltratie-installaties en van compensatiemaatregelen 10 of schadeloosstelling in verband met voorzienbare schade 11 aan derden. Er wordt subsidie verleend tot 30% van de subsidiabele kosten, met een maximum van euro per project. 5 PB L 327 van , blz.1. 6 PB L 206 van , blz.7 7 In feite is er slechts één drinkwaterbedrijf (Vitens) actief in de regio; dit bedrijf is in handen van de locale autoriteiten in de provincie Gelderland. 8 Met compensatiemaatregelen wordt beoogd schade te voorkomen die derden zouden kunnen lijden ten gevolge van de uitvoering van het infiltratieproject. Bijvoorbeeld: het aanbrengen van draineerbuizen in een perceel dat na de uitvoering van het infiltratieproject te nat wordt. 9 Bij voorzienbare schade wordt alleen de werkelijk geleden schade die door een onafhankelijke deskundige wordt geraamd vergoed. Wanneer, bijvoorbeeld, een perceel te nat wordt voor het verrichten van agrarische activiteiten wordt het economische verlies aan de eigenaar van de grond vergoed. 10 Zie voetnoot Zie voetnoot 9. 2

3 Derde maatregel De derde maatregel is gericht op maatregelen die het watergebruik van bedrijven beperken. De projecten moeten verder gaan dan "best available techniques" (BAT) en de vergunning voor het onttrekken van grondwater zal dienovereenkomstig worden gewijzigd. Projecten met een terugverdientijd van 5 jaar of minder komen niet in aanmerking voor subsidie. Slechts de uitgaven voor investeringen als gedefinieerd in punt 36 van de kaderregeling milieusteun zijn subsidiabel. De maatregel geldt alleen voor projecten in gebieden waar de verdroging het gevolg is van grondwateronttrekkingen. Er wordt subsidie verleend tot 30% van de subsidiabele kosten, met een maximum van euro per project. (7) De aangemelde maatregel staat open voor alle bedrijven in de provincie Gelderland, alleen de landbouwsector is van toegang tot de regeling uitgesloten. (8) Voor de drie maatregelen worden de vereisten voor de berekening van voor steun in aanmerking komende kosten die in punt 37 van de kaderregeling milieusteun worden genoemd, in aanmerking genomen: de voordelen van een eventuele capaciteitsverhoging, de kostenbesparingen gedurende de eerste vijf jaar van de gebruiksduur van de investering en de extra bijproducten gedurende diezelfde periode van vijf jaar worden van de subsidiabele kosten afgetrokken. In de praktijk zijn dit vooral de voordelen van de verlaagde belasting over de onttrekking van grondwater. Rechtsgrondslag (9) De rechtsgrondslag is de subsidieregeling "vitaal Gelderland 2007" die alle procedurele criteria voor het verlenen van subsidies bevat. De tekst van de maatregel zelf wordt aangevuld door verschillende beleidsplannen, zoals het beleidsplan dat het voorwerp van de onderhavige aanmelding is. Begroting en looptijd (10) Het totale aangemelde budget voor de drie maatregelen beloopt miljoen euro en de jaarlijkse uitgaven worden op euro geraamd. De regeling heeft een looptijd van zes jaar. III. BEOORDELING Bestaan van staatssteun en rechtmatigheid van de steun (11) Overeenkomstig artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. Eerste maatregel (12) Een van de criteria aan de hand waarvan wordt bepaald of een maatregel staatssteun is, is dat deze als een ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer en een potentiële verstoring van de mededinging wordt beschouwd. Wat de eerste maatregel betreft, zijn de begunstigden alleen drinkwaterbedrijven; andere bedrijven zijn van toegang tot de regeling uitgesloten. In Nederland gelden voor de drinkwatervoorziening officiële 3

4 concessieregels: binnen een door de regering aangeduid distributiegebied moet een drinkwaterbedrijf de drinkwatervoorziening verzorgen 12. De markt voor drinkwater staat niet open voor concurrentie 13 en onder deze omstandigheid behelst de maatregel geen staatssteun. Tweede en derde maatregel (13) Wat de tweede en de derde aangemelde maatregel betreft: deze zullen met staatsmiddelen worden gefinancierd. De maatregelen komen ten gunste van een beperkt aantal ondernemingen in de provincie Gelderland. De aan de begunstigde ondernemingen verleende financiële steun zal hun positie versterken, wat een verandering van de marktvoorwaarden tot gevolg kan hebben. Een dergelijke versterking van de positie van de betrokken ondernemingen ten opzichte van andere ondernemingen die binnen de Gemeenschap met hen concurreren dient te worden aangemerkt als een ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer en een potentiële verstoring van de mededinging. Artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag en artikel 61, lid 1, van de EER- Overeenkomst zijn derhalve van toepassing. Door de steunmaatregel aan te melden hebben de Nederlandse autoriteiten gehandeld in overeenstemming met artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag. Verenigbaarheid met artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag Tweede maatregel (14) Met de steun wordt beoogd verdroging te voorkomen met als doel de natte landnatuur in de provincie Gelderland te herstellen; het betreft hier dus milieubescherming. (15) Gelet echter op punt 18, onder b), van de kaderregeling milieusteun, waarin wordt bepaald: "de steunmaatregelen kunnen [ ] een stimulans zijn die de ondernemingen meer bepaald aanmoedigt de normen te overtreffen of extra investeringen uit te voeren hun installaties minder vervuilend te maken", is de Commissie van oordeel dat het in punt 29 van de kaderregeling milieusteun gaat om gevallen van investeringssteun waar een onderneming investeert om haar eigen milieuprestaties te verbeteren. Dit is bij de aangemelde steunmaatregel niet het geval. De Commissie merkt op dat de steunmaatregel betrekking heeft op milieubescherming op regionaal niveau (dat wil zeggen herstel van de natte landnatuur in de provincie Gelderland) en niet op het individuele niveau van de begunstigde 14. (16) De kaderregeling milieusteun is derhalve niet van toepassing op de tweede maatregel. Er moet daarom worden nagegaan of dit soort steun aan de criteria voldoet om rechtstreeks verenigbaar te zijn met artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, waarin wordt bepaald dat "steunmaatregelen om de ontwikkeling van bepaalde vormen 12 Nederlandse Waterleidingwet van 1957, laatstelijk gewijzigd op 13 december 2006, Staatsblad 2006,621. In Nederland zijn waterleidingbedrijven eigendom van de lokale autoriteiten. 13 Dit geldt niet voor de Nederlandse markt voor water voor industrieel gebruik. 14 Zie ook beschikking C 21/2003 WRAP-milieusubsidiefonds en het WRAP-huurwaarborgfonds, PB L 102 van , blz. 59, besluit inzake steunmaatregel N 208/2003 Italië regio Emilia Romagna Milieustimuleringsregeling voor ondernemingen, PB C 38 van , blz. 4 en besluit inzake steunmaatregel N 443/2003 grijswatercircuits, OJ C , p.5. 4

5 van economische bedrijvigheid of van bepaalde regionale economieën te vergemakkelijken, mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad" als verenigbaar met de gemeenschappelijke markt kunnen worden beschouwd. De aangemelde steun voldoet, gelet op het onderstaande, aan de criteria om als rechtstreeks verenigbaar met artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag te worden beschouwd. (17) Wat de subsidiabele kosten betreft, wordt in punt 37 van de kaderregeling milieusteun bepaald: "Alleen de extra investeringskosten die noodzakelijk zijn voor het verwezenlijken van de milieudoeleinden komen voor steun in aanmerking." In dit geval zijn de kosten van de investering in milieubescherming gemakkelijk in de totale kosten terug te vinden: aangezien de begunstigden niet verplicht zijn om enige investering te doen, kunnen de investeringskosten in hun geheel als extra investeringskosten in de zin van de kaderregeling milieusteun worden aangemerkt en is het niet noodzakelijk de kosten van een theoretische referentie-investering af te trekken. (18) Compensatiemaatregelen of vergoeding van voorzienbare schade worden eveneens als subsidiabele kosten aangemerkt. Aangezien de bedrijven niet verplicht zijn om in dit soort projecten te investeren en de bevordering van duurzaam watergebruik op basis van bescherming van de beschikbare hulpbronnen op lange termijn een van de doelstellingen van de eerdergenoemde kaderrichtlijn water is, lijkt het in deze specifieke omstandigheden aanvaardbaar om compensatiemaatregelen of vergoeding van voorzienbare schade ook als subsidiabele kosten te beschouwen. (19) In punt 37 van de kaderregeling milieusteun wordt bovendien bepaald: "In ieder geval moeten de in aanmerking komende kosten worden berekend, exclusief de voordelen van een eventuele capaciteitsverhoging, de kostenbesparingen gedurende de eerste vijf jaar van de gebruiksduur van de investering en de extra bijproducten gedurende diezelfde periode van vijf jaar". Zoals in punt 8 is aangegeven, worden de vereisten van punt 37 van de kaderregeling milieusteun in aanmerking genomen. (20) De steunintensiteit van ten hoogste 30% van de subsidiabele kosten bedraagt niet meer dan het in punt 29 van de kaderregeling milieusteun vastgelegde maximum. (21) De Commissie wijst erop dat bedrijven niet verplicht zijn in projecten met betrekking tot waterkwantiteit te investeren. De steunregeling voorziet alleen in financiële ondersteuning ingeval een bedrijf het initiatief neemt om te investeren in projecten ter voorkoming van verdroging en de bevoegde autoriteiten om financiële ondersteuning verzoekt. In de praktijk worden deze investeringen hoofdzakelijk door de waterschappen gedaan, maar formeel staat de maatregel open voor alle bedrijven. (22) De Nederlandse autoriteiten hebben bewezen dat het milieutechnisch noodzakelijk is dat verdroging wordt voorkomen, dat wil zeggen herstel van de natte landnatuur in de provincie Gelderland. De Commissie is van mening dat door de aangemelde regeling de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. Gelet op de geringe concurrentievervalsing en de duidelijke milieudimensie van de maatregel kan de Commissie de aangemelde maatregel op basis van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag goedkeuren. 5

6 Derde maatregel (23) Zoals in punt 6 is aangegeven is de derde maatregel gericht op maatregelen die het watergebruik beperken. Alleen projecten die verder gaan dan de BAT-normen komen in aanmerking voor subsidie en met dit vereiste voldoet de regeling aan punt 29 van de kaderregeling milieusteun. (24) De definitie van de subsidiabele kosten bij milieu-investeringen (zie het beschrijvende gedeelte) is in overeenstemming met punt 36 van de kaderregeling milieusteun. Voorts zijn, in overeenstemming met punt 37 van de kaderregeling milieusteun, de subsidiabele kosten strikt beperkt tot de extra investeringskosten die noodzakelijk zijn voor het verwezenlijken van de milieudoeleinden. Deze extra investeringskosten worden berekend door de betrokken investering te vergelijken met een klassieke investering die qua technologie en productiecapaciteit vergelijkbaar is, maar waarmee niet hetzelfde niveau van milieubescherming kan worden bereikt. Voorts worden, overeenkomstig punt 37, derde alinea, van de kaderregeling milieusteun, de subsidiabele kosten berekend, exclusief de voordelen van een eventuele capaciteitsverhoging, de kostenbesparingen gedurende de eerste vijf jaar van de gebruiksduur van de investering en de extra bijproducten gedurende diezelfde periode van vijf jaar. (25) Cumulering met andere steunmaatregelen is niet toegestaan. (26) Ten slotte heeft de Commissie er nota van genomen dat de looptijd van de drie aangemelde maatregelen zes jaar bedraagt. Het maximumsteunbedrag per milieuproject is 1,5 miljoen euro. Deze maximumbedragen liggen onder de mimimumdrempels van punt 76 van de kaderregeling milieusteun (afzonderlijke aanmelding van nieuwe, grote individuele zaken). IV. CONCLUSIE (27) De Commissie is tot de slotsom gekomen dat de aangemelde maatregel ten dele staatssteun is in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag; wat het gedeelte betreft waar de nationale markt niet voor concurrentie openstaat is er geen sprake van staatssteun. (28) Ten aanzien van het gedeelte van de maatregel dat wel staatssteun is, heeft de Commissie besloten geen bezwaar tegen de aangemelde maatregel te maken aangezien deze staatssteun verenigbaar kan worden verklaard met de gemeenschappelijke markt op grond van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, omdat hij voldoet aan de voorwaarden van de kaderregeling milieusteun. 6

7 Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt U verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat U instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Europese Commissie Directoraat-generaal Concurrentie Griffie Staatssteun B-1049 Brussel Faxnummer: Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Neelie KROES Lid van de Commissie 7