Steunmaatregel N 651/ België Financiering van een terminal voor het intermodaal vervoer van continentale containers

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2009) 690 definitief Betreft : Steunmaatregel N 651/ België Financiering van een terminal voor het intermodaal vervoer van continentale containers Excellentie, 1. Procedure 1) Bij elektronisch schrijven van 19 december 2008 heeft de Belgische staat kennisgeving gedaan van de gedeeltelijke financiering door de Vlaamse regio van de bouw van een terminal voor intermodaal vervoer (rail - weg) bestemd voor de overslag van continentale containers van de weg naar het spoor. 2. Beschrijving van de maatregel 2) Volgens de Belgische autoriteiten hebben studies het probleem aan de orde gesteld van de congestie op de Vlaamse wegen, alsook van de toenemende gezondheidsproblemen ten gevolge van de sterke concentratie van fijn stof en CO 2 in de lucht. Het gebied rond de haven van Antwerpen, waarin zeer grote economische bedrijvigheid heerst, wordt in het bijzonder getroffen door dit congestieprobleem. Uit studies blijkt ook dat het momenteel in de Vlaamse regio ontbreekt aan een intermodaal (rail - weg) aanbod. 3) Uit analyses van de toekomstige ontwikkelingen blijkt met name de noodzaak van de bouw van een extra terminal voor intermodaal vervoer, bestemd voor de overslag van continentale containers van de weg naar het spoor in het Antwerpse havengebied. Overeenkomstig deze analyses is de capaciteit van de intermodale terminals die momenteel beschikbaar zijn in het Antwerpse havengebied ontoereikend geworden om het hoofd te bieden aan de groei van de vraag. Voorts zijn de bestaande terminals, die bestemd zijn voor de overslag van maritieme containers, waarvan de capaciteit toereikend lijkt te zijn, niet ontworpen voor de behandeling van continentale containers 1. 1 Zie in dat verband de "Studie omtrent de nood aan een nieuwe intermodale terminal voor spoorontsluiting van de Antwerpse haven", november 2008, Vlaams Instituut voor de Logistiek. Zijne Excellentie de Heer Karel DE GUCHT Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat 15 B Brussel Commission européenne, B-1049 Bruxelles Europese Commissie, B-1049 Brussel Belgium Telephone: (0)

2 4) De aangemelde maatregel past in het voornemen van de Vlaamse overheid om de intermodaliteit te bevorderen, de wegencongestie terug te dringen en de milieuprestaties van het vrachtvervoersysteem te verbeteren. 5) In deze context wil de Vlaamse regering in 2010 zorgen voor de gedeeltelijke financiering van de bouw van een terminal voor intermodaal vervoer (rail - weg) voor continentale containers in het Antwerpse havengebied. Bedoelde terminal zou de overslag van twintigtonequivalent extra mogelijk moeten maken. Anders gezegd zou een dergelijke terminal de huidige capaciteit voor de overslag van continentale containers in de haven van Antwerpen met 28% doen toenemen. 6) De terminal in kwestie zal worden geëxploiteerd door Combinant, een joint venture van BASF (45%), Hupac 2 (35%) en IFB 3 (20%). Aangezien de terminal zal worden gebouwd op een terrein dat aan BASF toebehoort, zal Combinant BASF een huurbedrag betalen overeenkomstig de markttarieven. 7) De totale kostprijs voor de bouw van de intermodale terminal bedraagt 28,62 miljoen euro. 68% van die kosten wordt gedragen door Combinant, terwijl de Vlaamse regio en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) een toelage zouden verstrekken van respectievelijk 4,92 miljoen euro en 4,37 miljoen euro. 8) De terminal wordt zonder enige discriminatie toegankelijk voor alle spoorwegexploitanten, alle spoorwegondernemingen en alle expediteurs. In dit stadium is er reeds overleg aan de gang tussen Combinant en de spoorwegexploitanten. Het aanbod dat deze laatsten reeds bij Combinant hebben ingediend is goed voor ongeveer 90% van de totale door de nieuwe terminal geboden capaciteit 4. Voorts zal de toewijzing van "slots" voor de ondernemingen die de terminal willen gebruiken, gebeuren op basis van vooraf omschreven objectieve en niet-discriminerende criteria. Bedoelde "slots" worden toegekend voor een periode van drie jaar. Ten slotte zal de door de spoorwegexploitanten te betalen prijs voor iedereen (inclusief de aandeelhouders van Combinant) identiek zijn. 9) De te bouwen terminal voor intermodaal vervoer zal uitsluitend worden gebruikt voor de overslag van continentale containers die door ongeacht welke partij kunnen worden aangeboden. De tariefstructuur voor de overslag van containers zal voor iedereen gelijk zijn (38 euro, met aanpassing aan de index). 3. Beoordeling van de maatregel op het niveau van Combinant 3.1. Aard van de aangemelde steunmaatregel 10) Artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag luidt als volgt: "Behoudens de afwijkingen waarin dit Verdrag voorziet, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar Hupac is een Zwitserse particuliere onderneming, die oplossingen voor geïntegreerd intermodaal vervoer biedt. IFB is een dochteronderneming van de Belgische nationale spoorwegmaatschappij - NMBS -, gespecialiseerd in oplossingen voor intermodaal vervoer. 86% van het momenteel reeds aangeboden volume is afkomstig van niet-belgische exploitanten en 51% van het aangeboden volume is afkomstig van spoorwegexploitanten die geen aandeelhouder zijn van Combinant. 2

3 met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt.". 11) Wanneer een nationale maatregel als staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag wordt beoordeeld, wordt ervan uitgegaan dat de volgende voorwaarden samen zijn vervuld: 1) de maatregel in kwestie verstrekt een selectief economisch voordeel; 2) dit voordeel wordt gefinancierd uit overheidsmiddelen; 3) dit voordeel vervalst de mededinging of dreigt die te vervalsen en, ten slotte, 4) dit voordeel heeft een effect op het handelsverkeer tussen de lidstaten 5. 12) In dit geval verleent de maatregel in kwestie, doordat Combinant directe overheidssubsidies ontvangt, een selectief commercieel voordeel aan Combinant dat andere exploitanten waarmee deze onderneming concurreert niet hebben. 13) Het is voorts duidelijk dat de voorwaarde dat er overheidsmiddelen worden aangewend, vervuld is. Enerzijds verstrekt de Vlaamse regio een directe subsidie aan Combinant. Anderzijds meent de Commissie dat de financiële middelen die door het EFRO ten gunste van de begroting van de Belgische staat worden verstrekt, daadwerkelijk ter beschikking worden gesteld van de Belgische staat en als zodanig dus als overheidsmiddelen moeten worden beschouwd. 14) Het voordeel dat dankzij die overheidsmiddelen wordt verkregen, heeft tot gevolg dat bepaalde kostenelementen van de begunstigde onderneming op kunstmatige wijze worden gewijzigd, waardoor haar positie tegenover concurrerende ondernemingen wordt versterkt. De Commissie is bijgevolg van oordeel dat aan het derde criterium van artikel 87, lid 1, van het Verdrag is voldaan. 15) De door de Vlaamse regio verstrekte subsidie, waardoor de positie van Combinant ten opzichte van concurrerende ondernemingen in het internationale handelsverkeer wordt versterkt, beïnvloedt dus dit handelsverkeer. Aan het criterium van effect op het handelsverkeer is dus voldaan. 16) Gezien het voorafgaande concludeert de Commissie dat de maatregel waarop dit besluit betrekking heeft, staatssteun inhoudt in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag Verenigbaarheid van de steun 17) Aangezien de maatregel in kwestie staatssteun is in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag, moet worden onderzocht of die steun al dan niet verenigbaar is met het Verdrag in het licht van de daarin omschreven afwijkingen. 18) De afwijkingen overeenkomstig artikel 87, lid 2, van het Verdrag, meer bepaald steunmaatregelen van sociale aard aan individuele verbruikers, steunmaatregelen tot herstel van de schade veroorzaakt door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen en steunmaatregelen aan de economie van bepaalde streken van de Bondsrepubliek Duitsland, zijn duidelijk niet relevant in het hier besproken geval. 19) Wat de afwijkingen als bedoeld in artikel 87, lid 3, van het Verdrag betreft, merkt de Commissie op dat de steun in kwestie niet bedoeld is ter bevordering van de economische ontwikkeling van streken waarin de levensstandaard abnormaal laag is of waar een ernstig gebrek aan werkgelegenheid heerst, dat het geen project van Europees belang betreft en dat de steun niet bedoeld is om een ernstige verstoring van de Belgische economie op te 5 Zie bijvoorbeeld het arrest van het Hof van 10 januari 2006, Ministero dell'economia e delle Finanze/Cassa di Risparmio di Firenze (222/04, Jurispr. blz. I-289, punt 129). 3

4 heffen. Zij beoogt evenmin de cultuur en de instandhouding van het culturele erfgoed te bevorderen. 20) Er moet worden nagegaan of de Commissie de steun als verenigbaar met het Verdrag kan beschouwen uit hoofde van artikel 87, lid 3, onder c), krachtens welke een steunmaatregel als verenigbaar met de gemeenschappelijke markt kan worden beschouwd als die maatregel bedoeld is om "de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid of van bepaalde regionale economieën te vergemakkelijken, mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad". Bijdrage aan de verwezenlijking van een doelstelling van gemeenschappelijk belang 21) De doelstelling van de Europese Unie op het gebied van duurzaam vervoerbeleid bestaat erin vervoersystemen tot stand te brengen die beantwoorden aan de economische, sociale en ecologische behoeften van de samenleving. Er zijn immers efficiënte vervoersystemen nodig om de welvaart van Europa te waarborgen, rekening houdend met het grote effect van dergelijke systemen op de economische groei, de sociale ontwikkeling en de toestand van het milieu. 22) Op de Europese Raad van Göteborg van 15 en 16 juni 2001 is verklaard dat het vinden van een nieuw evenwicht tussen de verschillende vervoerstakken centraal staat in de Europese strategie voor duurzame ontwikkeling en dat dit met name moet gebeuren door bevordering van een verschuiving van vervoer over de weg naar vervoer per spoor. Vervolgens heeft de Commissie in 2001 een witboek gepubliceerd over het Europees vervoersbeleid (herzien in 2006) waarin zij, via diverse acties, het gebruik stimuleert van milieuvriendelijke vervoerstakken met het oog op de ontwikkeling van alternatieven voor het wegvervoer 6. In het kader van het Marco Polo-programma is bijvoorbeeld voorzien in financiële steun voor commerciële activiteiten op de markt van het vrachtvervoer. 23) In verband met de hier besproken kwestie, merkt de Commissie op dat het doel van de steunmaatregel erin bestaat de intermodaliteit te bevorderen, de congestie van wegen te verminderen en de milieuprestaties van het systeem voor het vervoer van goederen te verbeteren, niet alleen in de regio Vlaanderen en in het bijzonder de Antwerpse regio, maar ook in het Europese netwerk voor de distributie van goederen. 24) In het licht van het bovenstaande is de Commissie van mening dat de aangemelde maatregel bijdraagt tot de verwezenlijking van een doelstelling van gemeenschappelijk belang. Beoordeling van de noodzaak en de evenredigheid van de steun 25) De Commissie is van oordeel dat, om een duurzaam systeem van intermodaal vervoer op te zetten, prioriteit moet worden gegeven aan investeringen in infrastructuurvoorzieningen. Dergelijke voorzieningen zijn essentieel om de kwaliteit en het concurrentievermogen te vergroten van vervoerwijzen die een alternatief bieden voor het wegvervoer. 6 COM(2001) 370 definitief Niet gepubliceerd in het publicatieblad. 4

5 26) De Commissie is van mening dat een bijdrage van de overheid aan de financiering van dit type van infrastructuurvoorzieningen noodzakelijk is om particuliere spelers ertoe te brengen te investeren in faciliteiten die een alternatief vormen voor het wegvervoer. Zonder medefinanciering van de infrastructuur van intermodale terminals door de overheid, zullen de economische spelers niet investeren in dit type infrastructuurvoorzieningen waarvan de levensvatbaarheid niet kan worden gewaarborgd zonder financiële deelname door de staat 7. 27) De Commissie merkt op dat de Belgische autoriteiten in deze zaak met cijfers hebben aangetoond dat de bouw van de desbetreffende intermodale terminal zeer positieve effecten zal hebben (zie in die zin punt 5 van dit besluit). 28) De Commissie merkt voorts op dat de infrastructuur waarvoor overheidsmiddelen worden verstrekt op niet-discriminerende wijze toegankelijk zal zijn voor alle spoorwegexploitanten van de Europese Unie, alsmede voor elke partij die de overslag van een continentale container wenst. 29) Bij haar besluitvorming houdt de Commissie er ten slotte rekening mee dat steun aan dit type infrastructuurvoorzieningen normaliter verenigbaar is met het Verdrag mits de maximale steunintensiteit niet meer bedraagt dan 50% van de in aanmerking komende kosten 8. In dit geval is de steun goed voor 32,46% van de kosten voor de bouw van de intermodale terminal. De Commissie is bijgevolg van mening dat de geplande steunmaatregel in overeenstemming is met de gevestigde praktijk. 30) In die context is de Commissie van oordeel dat de aangemelde steunregeling de verschuiving van het wegvervoer naar het vervoer per spoor bevordert zonder dat dit resulteert in een verstoring van de mededinging die indruist tegen het gemeenschappelijk belang. Conclusie 31) Om die redenen is de Commissie van mening dat de aangemelde steunmaatregel bijdraagt tot de ontwikkeling van de sector van het gecombineerd vervoer, door de ontlasting van het overbelaste wegennet in gebieden met een grote verkeersintensiteit te bevorderen, en dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden beïnvloed dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. De maatregel valt derhalve onder het toepassingsgebied van artikel 87, lid 3, onder c), van het Verdrag. 7 8 Besluit van de Commissie van 14 september 2000, zaak N 208/2000 (Nederland), PB C 315 van , blz. 32. Zie ook het eindverslag van de groep op hoog niveau inzake de financiering in het kader van publiek-private samenwerking van projecten voor het trans-europese vervoersnet, mei 1997, blz. 25 en verder. Besluit van de Commissie van 31 januari 2001, zaak N 597/2000, Nederland (PB C 102 van , blz. 8), Besluit van de Commissie van 14 september 2001, zaak N 208/2000, Nederland (PB C 315 van , blz. 22) en Besluit van de Commissie van 15 november 2000, zaak N 755/1999 Italië (provincie Bozen) (PB C 71 van , blz. 19). 5

6 4. Beoordeling van de aangemelde steunmaatregel ten aanzien van de gebruikers van de intermodale terminal 32) De Commissie is in het algemeen van mening dat overheidsfinanciering ten gunste van de bouw van vervoersinfrastructuur geen staatssteun is in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag, mits deze infrastructuur op niet-discriminerende basis toegankelijk is voor alle potentiële gebruikers. 33) In dit geval stipt de Commissie aan dat de infrastructuur waarvoor overheidsmiddelen worden verstrekt, toegankelijk zal zijn voor alle spoorwegexploitanten van de Europese Unie, en dit zonder discriminatie met name wat de toewijzing van "slots" en de tarifering betreft. 34) Bovendien zal de te bouwen terminal voor intermodaal vervoer op niet-discriminerende basis toegankelijk zijn voor alle partijen die de overslag van een continentale container wensen. 35) Bijgevolg concludeert de Commissie dat de aangemelde steunmaatregel geen staatssteun is in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag, ten gunste van de gebruikers van de te bouwen terminal. 5. Besluit In het licht van het voorafgaande besluit de Commissie derhalve dat de aangemelde maatregel met de gemeenschappelijke markt verenigbare staatssteun is ten gunste van Combinant. Voorts is de Commissie van oordeel dat de aangemelde maatregel geen staatssteun is ten gunste van de gebruikers van de terminal voor intermodaal vervoer. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens bevat die niet mogen worden bekendgemaakt aan derden, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Wanneer de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek ontvangt, neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op de internetsite: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Met bijzondere hoogachting, Europese Commissie Directoraat-generaal Energie en Vervoer Directoraat A Demotstraat, 28 Kamer 6/94 B-1049 BRUSSEL Fax: Voor de Commissie Antonio TAJANI Vicevoorzitter van de Commissie 6