Steunmaatregel N 438/2002 -België Subsidies voor de havenbedrijven voor de uitvoering van overheidstaken

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2002)3763fin Betreft : Steunmaatregel N 438/2002 -België Subsidies voor de havenbedrijven voor de uitvoering van overheidstaken Excellentie, I. PROCEDURE 1. Bij brief van 30 mei 2002, geregistreerd op 25 juni 2002 onder nummer SG(2002)A/6407, hebben de Belgische autoriteiten de Europese Commissie in kennis gesteld van een regeling ten behoeve van de havenbedrijven die zijn belast met het beheer van de Belgische zeehavens. In een vergadering op 12 juli hebben de Belgische autoriteiten de diensten van de Commissie de maatregelen voorgelegd die zij willen toepassen. II. BESCHRIJVING VAN DE MAATREGEL A. Achtergrond van de subsidies 2. Overeenkomstig het decreet van 2 maart 1999 van het Vlaamse gewest houdende het beleid en het beheer van zeehavens, hierna te noemen het havendecreet, en het besluit van 13 juli 2001, heeft de Vlaamse regering op 10 december 2001 overeenkomsten gesloten met de vier havens, Oostende, Brugge-Zeebrugge, Gent en Antwerpen ter bevordering van bepaalde maatregelen van openbaar beleid op het gebied van verkeersafwikkeling, veiligheid in de haven en bescherming van het milieu. Genoemde overeenkomsten voorzien in subsidies voor de havenbedrijven opdat hun havenkapiteinsdiensten de volgende doelstellingen kunnen bereiken: - betere verkeersafwikkeling: de havens moeten betrouwbare schakels vormen tussen het zeevervoer en het vervoer over land; - maritieme veiligheid: toezicht op de juiste toepassing van de geldende wetgeving; - milieu: een betere integratie van milieuoverwegingen in de plannen voor havenontwikkelingen. Zijne Excellentie de Heer Louis MICHEL Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat, 15 B BRUSSEL Wetstraat B-1049 Brussel - België Telefoon: direkte lijn 32 (0) Telex: COMEU B Telegramadres: COMEUR Brussel

2 3. De toepassing van deze overeenkomsten is afhankelijk van hun goedkeuring door de Europese Commissie. B. Historisch overzicht 4. Overeenkomstig de Belgische wet van 5 mei 1936 zijn de havenkapiteins binnen het gebied van hun respectieve havens belast met de uitvoering van de wetten en alle reglementen, met name op het gebied van de exploitatie en de politieverordeningen op het vaarwater, alsmede van de veiligheid van de scheepvaart en de schepen aan de kade en de verrichtingen betreffende de goederen. De havenkapiteins worden benoemd door de Koning, maar ressorteren onder het organisme dat belast is met de exploitatie van de haven. Zij treden op als officieren van de gerechtelijke politie en als hulpofficieren van de procureur des Konings. Voordat zij in dienst treden, moeten de havenkapiteins de eed afleggen voor de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waarin de haven is gelegen. 5. Toen de havenbedrijven bij het havendecreet zijn opgericht, zijn de havenkapiteins daarin opgenomen. De financiering van de havenkapiteinsdiensten gebeurt dus sedert 1999 door de havenbedrijven. Aanvankelijk geschiedde de financiering door de Belgische staat en vervolgens door het Vlaamse gewest. In ruil voor die financiële last mogen de havenbedrijven krachtens artikel 32 van bovenvermeld decreet bij wijze van compensatie voor de lasten die voortvloeien uit het overnemen van de havenkapiteinsdiensten subsidies ontvangen voor de verkeersafwikkeling, de veiligheid en de milieubescherming. Sedert de uitvaardiging van het havendecreet hebben de nieuwe havenbedrijven echter nog geen subsidies uit hoofde van artikel 32 ontvangen. Doel van de bovenvermelde overeenkomsten is juist deze subsidies in te voeren. Overigens hebben de Belgische autoriteiten de aandacht van de diensten van de Commissie gevestigd op het feit dat in de meeste lidstaten de havenkapiteinsdiensten nog door de overheid worden gefinancierd. C. Bijzonderheden over de overheidstaken 6. De wet van 5 mei 1936 beschrijft in grote lijnen de taken die zijn toegewezen aan de havenkapiteinsdiensten. Daarom wilde het Vlaamse gewest deze taken, op zijn minst wat de drie in het havendecreet vastgestelde beleidsgebieden betreft, namelijk de verkeersafwikkeling, de veiligheid en de bescherming van het milieu, in de détails beschrijven in de genoemde overeenkomsten met bijlagen. Verder zijn de subsidies die ten dele de desbetreffende kosten moeten dekken, afhankelijk van het behalen van bepaalde resultaten. Het Vlaamse gewest behoudt zich het recht voor de gehele of gedeeltelijke terugbetaling van de subsidie te vragen indien het van mening is dat het havenbedrijf niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan. 7. De via deze overeenkomsten opgelegde taken worden als volgt beschreven: a) wat de verkeersafwikkeling betreft, 2

3 - coördinatie van de verschillende wijzen van vervoer: ontwikkeling van een systeem om de weg die goederen afleggen te volgen zodat kan worden nagegaan waar zij zich bevinden nadat zij naar een andere wijze van vervoer zijn overgegaan; - organisatie van het scheepvaartverkeer: toezicht op de toepassing van het havenreglement, de politieverordeningen op het vaarwater, erop toezien dat permanent loodsen en sleepboten beschikbaar zijn, coördinatie van vertrek en aankomst van schepen volgens de beschikbaarheid van meerplaatsen en de planning van de sluizen, vaststelling in een coördinatievergadering van de verplichte aankomsttijden, controle op de diepgang van de schepen, toekenning van radiokanalen, administratieve verwerking van alle scheepsbewegingen, coördinatie van de contacten met de binnenscheepvaart. - beheer van de meerplaatsen (uit hoofde van de prerogatieven van de havenofficieren op het gebied van ordehandhaving in de haven): bepalen welke meerplaatsen bestemd zijn voor de zeevaart en welke voor de binnenvaart, vrijhouden van een bepaalde kaderuimte voor niet aangekondigde schepen, bijstand aan schepen zowel aan de kade als in het vaarwater ingeval van aanvaring, averij, verlies van koolwaterstoffen of brand, - verkeersafwikkeling aan de sluizen (uit hoofde van de prerogatieven van de havenofficieren op het gebied van ordehandhaving in de haven): optimale benutting van de sluiscapaciteit, bepaling van volgorde en plaats van de schepen in de sluizen, permanent beheer van de sluizen (exploitatie en onderhoud); controle op de naleving van de wettelijke voorschriften; beheer van de radiokanalen; bediening van de signalisatiepanelen voor de beweging van de sluizen. b) wat de maritieme veiligheid betreft: - administratie van gevaarlijke stoffen: controle op behandeling en vervoer van gevaarlijke stoffen, toepassing van de internationale en communautaire voorschriften. - toezicht op de kaden: ervoor zorgen dat zij schoon zijn, onderzoek van averij, controle van kwetsbare goederen. c) wat de bescherming van het milieu betreft - preventief toezicht ter voorkoming van incidentele vervuiling, - ingeval van vervuiling, de schade vaststellen, de kosten daarvan bepalen, de schuldige identificeren en zo nodig een rechtszaak aanspannen; - bij de exploitatie rekening houden met het milieu, bijvoorbeeld als het gaat om de ophaling van achtergelaten voorwerpen, het breken van ijs, het blussen van branden. D. Vaststelling van het bedrag van de subsidies 8. Het Vlaamse gewest heeft aan de hand van een door het bedrijf KPMG uitgevoerde audit voor elk van de havenkapiteinsdiensten de bedragen vastgesteld van de kosten die, op basis van het type uitgaven dat krachtens het besluit van het Vlaamse gewest 3

4 van 13 juli 2001 subsidiabel is, voor subsidie in aanmerking komen. Het gaat daarbij om kosten die betrekking hebben op: - de loon- en exploitatiekosten die verbonden zijn aan de verkeersbegeleiding ter hoogte van de maritieme toegangswegen (onder andere het systeem voor de verkeersafwikkeling ) voorzover het havenbedrijf daarvoor zorgdraagt; - de verkeersafwikkeling aan de sluizen; - het toezicht op gevaarlijke goederen ter hoogte van de maritieme toegangswegen. 9. De bedragen die voor subsidie in aanmerking komen zijn als volgt vastgesteld op basis van de boekhoudkundige gegevens over het jaar 1998: Munteenheid OOSTENDE ZEEBRUGGE ANTWERPEN GENT UITGAVEN Geconstateerd Subsidiabel Geconstateerd Subsidiabel Geconstateerd Subsidiabel Geconstateerd Subsidiabel Personeelskosten Diverse diensten en benodigdheden Aflossingen Algemene kosten TOTAAL Deze bedragen zullen jaarlijks op basis van de op 1/1/1998 vastgestelde beginwaarde worden herzien aan de hand van de Belgische gezondheidsindex. De havenbedrijven ontvangen voor 2001, 2002 en 2003 een subsidie ten belope van respectievelijk een vierde, de helft, en 3/4 van die bedragen. 10. Het absolute bedrag van de jaarlijkse subsidie mag niet hoger zijn dan de jaarlijks achteraf geconstateerde uitgaven. 11. Voorts hebben de Belgische autoriteiten naast deze kennisgeving toegelicht dat het Vlaamse gewest voornemens is vanaf 2004 nieuwe overeenkomsten met de havenbedrijven te sluiten waarin de subsidies rechtstreeks gekoppeld zullen zijn aan kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren van de prestaties van de havendiensten bij de uitvoering van overheidstaken. III. BEOORDELING VAN DE MAATREGEL A. Bepaling van de juridische aard van de aan de havenkapiteinsdiensten opgelegde taken 4

5 a) de jure De regels op het gebied van staatssteun gelden niet voor activiteiten die, los van hun vorm, vallen onder overheidstaken of geen economisch karakter hebben 1, met name wanneer zij worden uitgevoerd in het openbaar belang en gespeend zijn van elk commercieel karakter 2. Om te beoordelen of een activiteit geen economisch karakter heeft, moet rekening worden gehouden met een aantal factoren die elk afzonderlijk niet voldoende zouden zijn om het economische karakter van een activiteit uit te sluiten en de activiteit buiten de concurrentieregels te doen vallen. Er moet voornamelijk gekeken worden naar het doel van de activiteit en de voorschriften die erop van toepassing zijn, of het mogelijk is het niveau van de tegenprestatie die voor de verleende diensten wordt gevraagd te beïnvloeden en of de diensten worden verleend volgens het beginsel van nationale solidariteit en of zij gespeend zijn van elk winstoogmerk. 12. Tenslotte zij er op gewezen dat het Hof in het arrest Cali 3 heeft bevestigd dat bepaalde taken van algemeen belang, voor zover zij vallen onder de essentiële taken van de staat en verbonden zijn met de uitoefening van typische overheidsprerogatieven, geen economisch karakter hebben dat de toepassing van de concurrentieregels van het Verdrag rechtvaardigt. 13. Verder moet onderscheid worden gemaakt tussen overheidstaken en diensten van algemeen economisch belang als bedoeld in artikel 86, lid 2 van het EG-verdrag. Zoals blijkt uit hun naam, vallen deze diensten niet onder de overheidstaken 4. De jure valt de financiering van niet-economische activiteiten dus buiten de verplichtingen die voortvloeien uit artikel 88 van het EG-Verdrag. b) De facto 14. In de andere lidstaten worden de hierboven beschreven taken gewoonlijk verricht door havenkapiteins in overheidsdienst. De taken vloeien voort uit de wet of wettelijke voorschriften. Dit betekent dat de havenkapiteins bij de uitoefening van die taken geen instructies kunnen ontvangen van de havenbedrijven op. 15. Voorts is er de bijkomstigheid dat de door de havenkapiteinsdiensten verrichte taken niet voorkomen op de lijst in het ontwerp- «havenpakket» 5 dat de havendiensten moet liberaliseren en waarop uitsluitend «commerciële» taken staan die geld opbrengen voor degene die ze uitvoert. 1 Arrest van 16 juni 1987, Commissie/1987, Italië, 118/85 en de conclusies van advocaat-generaal Mischo in die zaak. Zie tevens de mededeling van de Commissie over de de diensten van algemeen belang in Europa, PB C 281 van 26 september 1996, blz.3 alsmede mededeling COM(2001)598 def. van 17 oktober Arrest van 18 juni 1975, IGAV/ENCC 94/74, Jur., blz. 699, punt Arrest van 18 maart 1997, C-343/95, Jur blz. I In de bovenvermelde zaak (118/85, Jur. 1987, blz. 2610), heeft advocaat-generaal Mischo dit verschil samengevat in zijn conclusies door te zeggen dat artikel 86, lid 2, het bestaan van een onderneming vooronderstelt. 5 Mededeling van de Commissie COM(2001) 35 def. van 2001, houdende voorstel van de Commissie voor een richtlijn van het Europees parlement en de Raad over de toegang tot de markt van de havendiensten. 5

6 16. Tenslotte worden met de onderzochte taken geen inkomsten verkregen die worden opgebracht door de gebruikers van de haven en zijn die taken ook niet van zodanige aard dat zij tot inkomsten kunnen leiden. Het zijn dus overheidstaken. 17. Ten aanzien van het peil van de subsidies zij er op gewezen dat de in de overeenkomsten tussen het Vlaamse gewest en de havendiensten vastgestelde subsidies beperkt blijven tot hetgeen strikt noodzakelijk is voor de vervulling van de overheidstaken die geen economisch karakter hebben. De havendiensten kunnen geen invloed uitoefenen op het peil van de subsidies omdat die van tevoren worden vastgesteld aan de hand van de in 1998 geconstateerde kosten. Aangezien de subsidies zijn vastgesteld op ten hoogste driekwart van de uitgaven in 1998 (maar wel geïndexeerd zijn) is een overcompensatie redelijkerwijs uitgesloten. B. Conclusie 18. Gezien het voorgaande, vormen de havenkapiteinsdiensten bij de uitoefening van hun taken geen bedrijven als bedoeld in het Verdrag. 19. De voor de uitoefening van overheidstaken aan de havendiensten verleende subsidies die naar hun respectieve havenkapiteinsdiensten gaan, vormen dus geen steunmaatregel als bedoeld in het EG-Verdrag. IV. BESLUIT 20. De Commissie heeft derhalve besloten geen bezwaar te maken tegen de bovenvermelde subsidies ten behoeve van de havenbedrijven omdat zij geen staatssteun vormen als bedoeld in het EG-Verdrag. 21. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt aan derden, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen drie werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat U instemt met de mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Europese Commissie Directoraat- generaal Energie en Vervoer Eenheid A.4 B-1049 BRUSSEL Fax : Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Loyola de Palacio Vice-voorzitter 6