Staatssteun nr. N 230/99 Nederland O&O-programma bodemsanering, bodembescherming en bodemkwaliteitsbeheer.

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, SG(2000) D/ Betreft: Staatssteun nr. N 230/99 Nederland O&O-programma bodemsanering, bodembescherming en bodemkwaliteitsbeheer. Excellentie, Met een brief gedateerd op 22 april 1999, geregistreerd op 29 april door het Secretariaat-generaal van de Europese Commissie, hebben de Nederlandse autoriteiten overeenkomstig artikel 88, lid 3, EG-Verdrag, het O&O-programma bodemsanering, bodembescherming en bodemkwaliteitsbeheer gemeld. Deze aanmelding is vooraf gegaan door een vooraankondiging bij brief van 26 januari De Europese Commissie heeft aanvullende informatie gevraagd bij brief gedateerd op 15 juni 1999, waarop de Nederlandse autoriteiten hebben geantwoord bij brieven gedateerd op 21 september 1999 en 8 november 1999, die door de Commissie respectievelijk op 22 september 1999 en 12 november 1999 werden geregistreerd. Beschrijving van de maatregel De Nederlandse overheid heeft zich ten doel gesteld kennis te verspreiden, verdiepen en verbreden op het terrein van bodemsanering, bodembescherming en bodemkwaliteitsbeheer. Daartoe wil de Nederlandse overheid samenwerkingsverbanden aanmoedigen tussen industrie, onderzoekscentra, universiteiten en publieke partijen, met het oog op het verdiepen van de kennis inzake de bodemkwaliteit, bodembescherming en bodemsanering. Hiertoe wordt de Stichting Kennisontwikkeling en Kennisoverdracht Bodem (SKB) opgericht. Zijne Excellentie Mr. J.J. VAN AARTSEN Minister van Buitenlandse Zaken Bezuidenhoutseweg 67 Postbus NL EB s-gravenhage Wetstraat B-1049 Brussel - België. Kantooradres: Telefoon: directe lijn (+32-2)29..., centrale Telefax: Telex: COMEU B Telegramadres: COMEUR Brussel.

2 Het SKB krijgt tot taken de kennisinfrastructuur op het terrein van de bodemkwaliteit te verbeteren en kennisoverdracht tussen betrokken partijen tot stand te brengen. Voorts krijgt de stichting tot taak ontbrekende kennis op dit terrein te ontwikkelen. Daartoe zal de stichting onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten gaan stimuleren in het kader van een eigen onderzoeksprogramma. De Nederlandse overheid zal de stichting jaarlijks financieel ondersteunen. Daar de ondersteuning van O&O-projecten deels aan ondernemingen ten goede zal komen, hebben de Nederlandse autoriteiten de overheidsbijdrage aan de stichting aangemeld. Het initiatief om kennisverspreiding en ontwikkeling aan te moedigen vindt plaats binnen de beleidsvernieuwing bodemsanering. De Nederlandse regering is van oordeel dat het maatschappelijk en milieurendement van de landelijke bodemsaneringsoperatie moet worden vergroot. In dat verband hebben de Nederlandse autoriteiten geconstateerd dat bestaande relevante kennis onvoldoende wordt toegepast en dat private partijen door de aard van de problematiek niet zelf overgaan tot het investeren in kennisontwikkeling op dit terrein. Voor bedrijven, die met bodemsanering worden geconfronteerd, betreft het over het algemeen een eenmalig probleem. Vanwege dit eenmalige karakter heeft het bedrijfsleven volgens de Nederlandse autoriteiten geen belang bij structurele kennisontwikkeling. De overheidsbijdrage aan de stichting zal in 1999 NLG 5 miljoen bedragen. Voor de periode van 2000 tot en met 2002 zal de overheidsbijdrage NLG 10 miljoen per jaar zijn. De bijdrage zal jaarlijks door de overheid worden vastgesteld. Uit deze bijdrage wordt zowel de stimulering van de O&O-projecten bekostigd, als de apparaatskosten van de stichting en de kosten gemoeid met de kennisinfrastructuuractiviteiten. Naar verwachting van de Nederlandse autoriteiten zal meer dan 80% van de overheidsbijdrage worden aangewend voor het O&Oprogramma. SKB zal een eigen onderzoeksprogramma ontwerpen. Een in te stellen Wetenschappelijke Raad zal SKB adviseren over het gewenst geachte strategische onderzoek en de wetenschappelijke kwaliteit van projecten. In het kader van haar onderzoeksprogramma zal de stichting zowel fundamenteel onderzoek, als industrieel onderzoek en pre-competitieve ontwikkeling aanmoedigen. Ook definitiestudies, die aan het fundamentele onderzoek vooraf gaan en onderzoeksproblemen in kaart brengen, kunnen voor steun in aanmerking komen. Voorts zullen technische haalbaarheidstudies, die aan industrieel onderzoek vooraf gaan, worden gestimuleerd. Het fundamentele onderzoek zal zich volgens de Nederlandse autoriteiten met name richten op de volgende twee onderzoeksthema s: 1. Processen in de ondergrond: waarbij wordt aangehaakt op de mobiliteits- en verspreidingsproblematiek van verontreinigde stoffen met speciale aandacht voor de kwaliteit van het grondwater-ecosysteem. Het gaat hierbij om het verkrijgen van fundamenteel inzicht in de stromings-, transport- en afbraakprocessen in bodem en grondwater. Dit inzicht is noodzakelijk om tot integrale saneringsstrategieën te komen. Speciale aandacht zal de hydrologische cyclus in relatie tot de ondergrond krijgen, omdat bodemwater het transportmedium is voor verontreinigde stoffen. 2. Ecologie en bodemkwaliteit: het gaat hierbij met name om het beoordelen van ecologische risico s en schade en de reductie hiervan in relatie tot beheer met inbegrip van nieuwe saneringsmethoden zoals in situ bioremediëring, fytoremediëring en immobilisatie. Om de bodemkwaliteit te beoordelen zullen indicatoren voor de bodemkwaliteit moeten worden ontwikkeld (Soil Ecosystem Health Indicators). Het onderzoek zal zich richten op de 2

3 ontwikkeling van dergelijke indicatoren, die enerzijds kunnen worden gebruikt voor de beoordeling van risico s of schade en anderzijds als monitor-instrument kunnen worden gebruikt om de gevolgen van gebruik en beheersmaatregelen te volgen. Het industriële onderzoek zal zich voornamelijk richten op de ontwikkeling van kennis van bodemprocessen. Deze kennis is noodzakelijk om te komen tot optimale saneringsconcepten. Het betreft onderzoek vanuit een biologische, chemische of fysische invalshoek. Voorbeelden kunnen zijn onderzoek naar anaërobe afbraak van chloorkoolwaterstoffen, het verspreidingsgedrag van verontreinigingen in grondwater, de chemische c.q. fysische binding van stoffen aan bodemdeeltjes en groei van specifieke bacteriën en schimmels. Bij precompetitieve ontwikkeling kan het gaan om projecten als onderzoek naar specifieke meetinstrumenten of apparatuur. Toezegging van projecten zal geschieden op basis van een tenderprocedure. Het moet in beginsel gaan om publiek private samenwerkingsverbanden (pps). Er zullen drie tenderrondes per jaar worden gehouden. Ingediende projecten worden in twee fases beoordeeld. In de eerste fase worden projecten beoordeeld op hun relevantie voor het SKB-onderzoeksprogramma. In de tweede fase worden de projecten getoetst aan een aantal selectiecriteria. De belangrijkste hiervan zijn: De mate van samenwerking; in ieder geval dienen een eindgebruiker of probleembezitter (een provincie, gemeente, nutsbedrijf, bedrijf), een kennisinstituut, een universiteit, een adviesbureau en/of een bedrijf van het pps deel uit te maken. De bijdrage aan de kennisontwikkeling. Het gaat hierbij met name om een beoordeling hoe de ontwikkeling van nieuwe strategieën, concepten en technieken kunnen leiden tot het verlagen van de kosten van sanerings- en beheerstechnieken. De mate van kennisoverdracht. Het gaat hier met name om de beoordeling in hoeverre geschetste oplossingsrichtingen elders bruikbaar kunnen zijn. Financiële aspecten. Het gaat hierbij met name om een beoordeling of de omvang en kosten van het project in relatie staan tot de verwachte resultaten van het onderzoek. Voor fundamenteel onderzoek geldt dat indien het niet mogelijk is een publiek-private samenwerking tot stand te brengen, de SKB onderzoeksprojecten bij de universiteiten kan ondersteunen. Volgens de Nederlandse autoriteiten zal de SKB over de wettelijke eigendomsrechten van de ontwikkelde kennis in het kader van het O&O-programma beschikken. De resultaten van de in pps-vorm verrichtte onderzoeksprojecten zullen zo breed mogelijk worden verspreid. De kennis zal vrij voor communautaire ondernemingen beschikbaar zijn tegen een reële kosten vergoeding. Alle onderzoeksresultaten zijn openbaar en worden gepubliceerd in rapportvorm, artikelen in tijdschriften, via workshops, congressen, symposia, cursussen en onderwijsinstellingen. Kennisverspreiding zal ook via internet plaatsvinden. De met het oog op de berekening van de steunintensiteit in aanmerking te nemen kosten zijn die welke zijn genoemd in Bijlage II van de hogervermelde O&O-kaderregeling. Het betreft de personeelskosten van medewerkers die zich met het onderzoek bezig houden; kosten van apparatuur die uitsluitend voor het onderzoek wordt gebruikt; kosten van advies en octrooirechten die voor het onderzoek noodzakelijk zijn; kosten van laboratorium en 3

4 bodemonderzoek dat rechtstreeks voor het onderzoek noodzakelijk is; extra algemene kosten en andere exploitatiekosten die rechtstreeks uit het onderzoek voortvloeien. De steun zal in de vorm van een rechtstreekse bijdrage worden verstrekt. De maximum steunintensiteit bedraagt 100% voor definitiestudies en fundamenteel onderzoek, 50% voor industrieel onderzoek en 25% voor pre-concurrentiële ontwikkeling. In geval van industrieel onderzoek kan een verhoging worden gegeven van 10% in geval sprake is van samenwerking tussen ondernemingen en openbare onderzoeksinstellingen en de onderzoeksresultaten op ruime schaal worden verspreid en gepubliceerd. Bij pre-concurrentiële ontwikkelingsprojecten kunnen MKB bedrijven in aanmerking komen voor een bonus van 10%. Technische haalbaarheidstudies komen in aanmerking voor een steun van maximaal 75% van de kosten. De voorziene looptijd van de ondersteuning van de stichting bedraagt 10 jaar. Beoordeling Door het aanmelden van de onderhavige steun heeft Nederland haar verplichting met betrekking tot artikel 88, lid 3, EG-Verdrag nageleefd. De Commissie moet allereerst verifiëren welke activiteiten van de stichting als staatssteun moeten worden beschouwd. Financiering door de overheid van O&O-activiteiten van openbare hogeronderwijsinstellingen of openbare onderzoekcentra zonder winstoogmerk valt immers normaal gesproken niet onder artikel 87, lid 1, EG-Verdrag 1. De stichting SKB is een stichting zonder winstoogmerk, die grotendeels afhankelijk zal zijn van de financiële bijdrage van de Rijksoverheid. Het bestuur van de stichting zal overwegend bestaan uit vertegenwoordigers van de overheid. De begroting en het werkprogramma zullen jaarlijks door de centrale overheid moeten worden goedgekeurd. De stichting zal zich richten op het bevorderen van onderzoek en de resultaten daarvan op niet-discriminerende basis aan communautaire ondernemingen ter beschikking stellen. De stichting heeft derhalve het karakter van een openbare onderzoeksinstelling. De Commissie is in deze context van opvatting dat de activiteiten van de stichting, die betrekking hebben op het creëren van openbare kennisinfrastructuur en het bevorderen van kennisoverdracht, niet als staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, EG-Verdrag, kunnen worden gekwalificeerd. 1 Zie punt 2.4 van de Communautaire kaderregeling inzake staatssteun voor onderzoek en ontwikkeling, PB C 45 van

5 Voor zover de activiteiten van de stichting betrekking hebben op de ondersteuning van O&Oprojecten, waarin ook ondernemingen participeren, valt de onderhavige aanmelding binnen de werkingssfeer van artikel 87, lid 1, EG-Verdrag en artikelen 61, lid 1, EER-Overeenkomst, aangezien de steun met staatsmiddelen is bekostigd en bestemd is voor projecten van samenwerkingsverbanden en de deelnemende industriële bedrijven hieruit voordelen halen, waardoor de handel tussen de lidstaten kan worden beïnvloed. De Commissie heeft de aangemelde steun beoordeeld aan de hand van de Communautaire Kaderregeling inzake staatssteun voor onderzoek en ontwikkeling 2. Deze beoordeling heeft geleid tot het formuleren van de volgende bemerkingen: 1. Bijlage I van het bovengenoemde O&O-steunkader definieert drie fasen van Onderzoek en Ontwikkeling: fundamentaal onderzoek, industrieel onderzoek en pre-concurrentiële ontwikkeling. De verschillende fasen van onderzoek, die in de onderhavige regeling worden gestimuleerd, zijn in overeenstemming de fasen zoals gedefinieerd in Bijlage I van het O&O-steunkader. De Nederlandse autoriteiten hebben zich er toe verbonden dat de definities van bijlage I van het O&O-steunkader gerespecteerd zullen worden. Daarbij hebben de Nederlandse autoriteiten uitdrukkelijk verzekerd, voor zover het preconcurrentiële ontwikkeling betreft, dat de te stimuleren O&O-activiteiten niet verder zullen gaan dan de fabricage van een eerste prototype dat niet voor commerciële doeleinden kan worden aangewend. Verder hebben de Nederlandse autoriteiten in lijn met punt 5.2 van de hierboven genoemde kaderregeling verzekerd, dat de werkzaamheden in kader van het fundamentele onderzoek geen verband zullen houden met industriële of commerciële doelstellingen van een individuele onderneming en dat de resultaten ruim zullen worden verspreid op voet van non-discriminatie. 2. De subsidiabele kosten van de steunmaatregel zijn in overeenstemming met de definitie van bijlage II van het boven genoemde O&O-steunkader. 3. De voorziene steunintensiteiten voor onderhavige O&O-projecten voor de verschillende fasen van onderzoek stroken met de toelaatbare geachte steunintensiteiten in de hiervoor genoemde Communautaire Kaderregeling. De bonus van 10% die gegeven kan worden bij industriële onderzoekprojecten in geval er sprake is van samenwerking tussen ondernemingen en openbare onderzoeksinstellingen en de onderzoeksresultaten op ruime schaal worden verspreid en gepubliceerd is in overeenstemming met punt van de kaderregeling. Bij pre-concurrentiële ontwikkelingsprojecten kunnen MKB bedrijven in aanmerking komen voor een bonus van 10%. Dit is in overeenstemming met punt van de kaderregeling. De steun van 75% voor studies naar technische haalbaarheid, die aan industrieel onderzoek voorafgaan, is in overeenstemming met punt 5.4 van de kaderregeling. 4. Het O&O-steunkader hecht een groot belang aan het stimulerend effect van de O&O-steun. Staatssteun voor O&O dient bedrijven te stimuleren om aanvullende werkzaamheden op het gebied van O&O te ondernemen naast die welke zij reeds in het kader van hun gewone dagelijkse activiteiten verrichten. 2 PB 96/C 45/06,

6 De voorgestelde steun zal een stimulerend effect op het tot stand brengen van samenwerkingsprojecten hebben. De steun functioneert immers voor de ondernemingen als een katalysator om de samenwerking tot stand te brengen. De steun verlaagt de marginale kosten van de betrokken O&O-projecten, hetgeen drempelverlagend werkt en in vele gevallen leidt tot een bijkomende aanvulling van de beperkte O&O-budgetten. Daarnaast zet de steun aan tot samenwerking tussen bedrijven enerzijds en bedrijven en publieke onderzoeksinstituten anderzijds. Deze samenwerking leidt tot een verbetering van de kwaliteit van de onderzoeksprojecten, een verruiming en verdieping van het onderzoeksdomein, een grotere uitstraling van het project en meer exploitatie-mogelijkheden van de onderzoekresultaten. Volgens punt 6.4 van het O&O-steunkader, gaat de commissie er van uit dat er sprake is van een stimulerend effect wanneer de begunstigde een MKB onderneming is overeenkomstig de geldende definitie. Voor zover deze bedrijven voldoen aan de communautaire definitie is voor deze bedrijven aan het vereiste van het stimulerend effect voldaan. Voor wat betreft de grote ondernemingen die aan de regeling deelnemen, hebben de Nederlandse autoriteiten zich ertoe verbonden om punt 6 van het O&O-steunkader te respecteren. De Nederlandse autoriteiten hebben zich er toe verbonden dat telkens het stimulerend effect wordt aangetoond door de grote bedrijven. Verder hebben zij zich ertoe verbonden het stimulerend effect te demonstreren in het jaarlijks rapport. Op basis van het bovenstaande is de Commissie van opvatting dat aan het vereiste van het stimulerende effect van de steun is voldaan. 5. De Nederlandse regering heeft zich ertoe verbonden de communautaire regelgeving en de regels van toepassing op bepaalde bedrijfssectoren, landbouw, visserij en ondernemingen die landbouwproducten verwerken op industriële basis, te respecteren. 6. De Nederlandse autoriteiten hebben zich er tevens toe verbonden de uitvoering van de regeling te onderwerpen aan de regels inzake de cumulatie van steun voor verschillende doelstellingen of voor dezelfde doelstelling overeenkomstig regelingen die zijn vastgelegd door dezelfde of verschillende instanties (centrale, regionale en/of lokale overheid). In voorkomend geval mag de gecumuleerde steun de maxima die voor elk van deze regelingen afzonderlijk zijn vastgesteld, niet overschrijden. 7. De Nederlandse autoriteiten hebben zich ertoe verbonden activiteiten van de Stichting, buiten het O&O-programma om, ten gunste van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties, die mogelijk steun bevatten in de zin van artikel 87, eerste lid, EG-Verdrag individueel aan te melden. Het voorgaande in beschouwing nemend, meent de Commissie dat de steun in overeenstemming is met het communautair beleid inzake staatssteun ter bevordering van O&O-activiteiten. Het handelsverkeer wordt niet in die mate beïnvloed dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad, de steun kan derhalve worden toegestaan op grond van artikel 87, lid 3, punt c), EG-Verdrag en artikel 61, lid 3, punt c), EER-Overeenkomst. 6

7 Conclusie De Commissie heeft derhalve besloten de steun als verenigbaar met het EG-Verdrag te beschouwen. De Nederlandse autoriteiten worden verzocht de Commissie jaarlijks een rapport te bezorgen met betrekking tot de aanwending van de steun. De Commissie herinnert er aan dat iedere wijziging in de voorwaarden tot steunverlening vooraf gemeld dient te worden. Tevens herinnert de Commissie de Nederlandse autoriteiten er aan dat ieder afzonderlijk onderzoeksproject waarvan de kosten de EUR 25 miljoen overschrijden en ten behoeve waarvan steun wordt verleend met een bruto-subsidie-equivalent van meer dan EUR 5 miljoen vooraf moet worden aangemeld. Wanneer deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet aan derden bekend mogen worden gemaakt, wordt U verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen in kennis te stellen na de ontvangst van dit schrijven. Wanneer de Commissie binnen de gestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek heeft ontvangen, neemt zij aan dat U ermee instemt, dat deze brief in zijn geheel wordt gepubliceerd. Bedoeld verzoek dient per aangetekend schrijven of per faxbericht te worden gericht aan: De Europese Commissie, Directoraat-Generaal Concurrentie, Directoraat Staatssteun, Wetstraat 200, B-1049 BRUSSEL (faxnummer: ). Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie, Mario MONTI Lid van de Commissie 7