psychosomatiek en lage rugklachten doel van congres inhoud

Transcriptie

1 psychosomatiek en lage rugklachten symposium Zwolle Mieke van Wijk-Engbers Mft psychosomatisch fysiotherapeut manueel therapeut docent master ft Hogeschool Utrecht wetenschapscommissie NFP doel van congres invloed van psychosomatiek bij lage rugklachten hoe kunnen we psychosomatische factoren herkennen wanneer doorverwijzing naar PSF/psycholoog wanneer samenwerken met PSF/psycholoog psychosomatiek inhoud richtlijn lage rugklachten prevalenties vlaggen diagnostiek (SCEGS, sleutelvragen) persoonlijkheidsfactoren complexiteit 1

2 casus vrouw 40 jaar lage rugklachten >3 maand werkt fulltime in de zorg alleenstaand met 2 kinderen (13 en 16) life events vader overleden maart 2013 richtlijn lage rugklachten richtlijn lage rugklachten factoren die herstel kunnen vertragen psychosociale factoren psychologische en psychosociale stress werkgerelateerde factoren profiel 3 aspecifieke lage rugpijn met een afwijkend beloop met dominante aanwezigheid van psychosociale herstelbelemmerende factoren bron: richtlijn lage rugklachten 2013 herstelbelemmerende factoren hoge mate van beperkingen in activiteiten duur van de rugpijn uitstralende pijn wijdverbreide pijn oudere leeftijd slechte algemene gezondheidstoestand psychologische en psychosociale stress somatisatie depressieve klachten slechte relaties met collega s zware fysieke taakeisen richtlijn lage rugklachten 2

3 richtlijn lage rugklachten invloed op herstel vertraging fysiologische herstel inadequate ziekteperceptie prevaleren chroniciteit prevalenties vraag patiënten uit uw praktijk gisteren hoeveel hebben distress? hoeveel zijn er depressief? hebben er last van angst? prevalenties prevalentie 1 e lijn fysiotherapie distress 30% depressie 14% angst 6,1% somatisatie 32,4% bron: Horst M. van der et al: De invloed van depressie en angst in de eerstelijns FT NTF 2007;117(1):

4 prevalenties antwoord bij een werkdag van 16 patiënten 5 distress patiënten 1 angst patiënt 2 depressie patiënten gele vlaggen vlaggen psychosociale stress thuissituatie werkstress cognities gedrag disfunctionele persoonlijkheidstrekken overige vlaggen vlaggen oranje psychologische/ psychiatrische aspecten blauwe arbeidsgerelateerde aspecten zwarte maatschappelijke aspecten 4

5 casus vlaggen vrouw 40 jaar lage rugklachten >3 maand werkt fulltime in de zorg alleenstaand met 2 kinderen (13 en 16) life events vader overleden maart 2013 SCEGS diagnostiek SCEGS somatische klacht cognities emoties gedrag sociale functies volgorde is belangrijk bron: Blankenstein N. Somatising patients in general practice. Reattribution, a promising approach. VU Amsterdam, bron: Horst M. van der et al:de invloed van depressie en angst in de eerstelijns FT NTF 2007;117(1) somatische klacht diagnostiek SCEGS welke klacht? verloop in de tijd? klacht beïnvloedbaar? waardoor verergert/vermindert de klacht? in welke leefgebieden? andere klachten? rode vlaggen bron: richtlijn verslaglegging KNGF 5

6 diagnostiek SCEGS cognities zijn ziektepercepties reëel? wat heb ik? oorzaak? hoe lang duurt het? hoe heb ik controle? gevolgen? wat verwacht u, van de ft? diagnostiek SCEGS emoties wat doet de klacht met de patiënt? welke emoties voelt u hierbij (boos, bang, blij verdrietig)? concentratie? emotioneler? diagnostiek SCEGS gedrag hoe gaat u hiermee om? wat doet u om deze situatie te hanteren? gedrag en coping? medicijnen, roken, alcohol, chocola, slapen? beroep, hobby s, sport? 6

7 diagnostiek SCEGS sociaal functioneren welke gevolgen voor werk, privé, hobby? welke invloed heeft de omgeving werk, en privé? hoe reageert uw omgeving op uw klacht? is er iets dat extra aandacht vragen op dit moment? sociale situatie? diagnostiek sleutelvragen sleutelvragen m.b.v. sleutelvragen dimensies uitvragen distress depressie angst somatisatie diagnostiek sleutelvragen sleutelvragen distress voelt u zich overbelast? bent u gespannen? bent u moe? piekert u vaak? concentratieproblemen? gevoel van onmacht? overzicht? bron: LESA overspanning en burnout 7

8 life events hassels diagnostiek sleutelvragen sleutelvragen depressie heeft u sombere stemming, depressieve gevoelens of bent u zwaar op de hand? heeft u last van interesseverlies, kunt u niet meer kunnen genieten? tenminste 2 weken bron: Goldberg scale DSM IV (2005) diagnostiek sleutelvragen sleutelvragen angst bent u nerveus? gevoel van onmacht? wel eens benauwd? situaties die u vermijdt? vaak angstige gedachten? bang voor dingen waar u niet bang voor zou hoeven zijn? bron: LESA angststoornissen 8

9 diagnostiek sleutelvragen sleutelvragen somatisatie vaak bezoek aan de dokter? ongerust over kleine kwalen? toeschrijven aan lichamelijke ziekte aandringen op somatische aanpak onbehagen bij arts definitie Lipowski (1988) bron: C v.d. Feltz, H. v.d. Horst: handboek somatisatie, tijdstroom 2003 casus diagnostiek vrouw 40 jaar lage rugklachten >3 maand (chronisch?) werkt fulltime in de zorg (distress?) alleenstaand met 2 kinderen (distress?) life events (distress, depressief, angst?) vader overleden maart 2013 persoonlijkheidsfactoren persoonlijkheidsfactoren cognitie -> ziekteperceptie locus of control irrationeel denken coping bron: P. v. Burken, J. Swank: gezondheidspsychologie voor de FT 2010 bron: Edwin de Raaij, fysiopraxis nov

10 4 DKL IPQ-K STarT Back Waddell score MBI-NL,hyperventilatielijst, life eventscale TAMPA, SCL 90, RAND 36, UCL, PCCL, etc. 4DKL screeningsinstrument score geen, matig verhoogd of sterk verhoogd: distress depressie angst somatisatie reproduceerbaar en valide betrouwbaarheid (Cronbach's alfa 0,84-0,94) bron: B. Terluin fsg: tijdschrift voor gezondheidswetenschappen 1998 IPQ-K 9 vragen over ziekteperceptie per item gebruiken (nog) niet optellen (fysio roadmap) omscoren vraag afkappunt 2014 betrouwbaarheid is voldoende bron: Edwin de Raaij, IPQ-K ziekteperceptievragenlijst: Raaij E. de ziekteperceptie: NTvMT

11 IPQ-K 1. hoeveel beïnvloedt uw ziekte uw leven? 2. hoe lang denkt u dat uw ziekte gaat duren? 3. hoeveel controle vindt u dat u heeft over uw ziekte? 4. hoeveel denkt u dat uw behandeling kan helpen bij uw ziekte? 5. hoe sterk ervaart u klachten door uw ziekte? 6. hoe bezorgd bent u over uw ziekte? 7. in welke mate vindt u dat u uw ziekte begrijpt? 8. hoeveel invloed heeft de ziekte op uw stemming? 9. noem 3 belangrijkste factoren die naar uw opvatting uw ziekte hebben veroorzaakt: bron: IPQ-K ziekteperceptievragenlijst Edwin de Raaij, IPQ-K ziekteperceptievragenlijst: STarT Back STarT Back 4 somatische items 5 psychologische items 3 subgroepen - weinig risico (geen beh.) - gemiddeld risico (FT) - hoog risico (PSF) bron: Hill et al, Lancet,

12 1. axiale belasting 2. rotatie 3. oppervlakkige gevoeligheid 4. diepe gevoeligheid 5. spierzwakte 6. sensibiliteit 7. inconsistente bevindingen bij fysieke testen 8. overreactie Waddell score betrouwbaarheid Waddell score inter-beoordelaarsbetrouwbaarheid: kappa 0,68 [95% BI 0, ], interval 15 minuten intra-beoordelaarsbetrouwbaarheid: kappa 0,65 [95% BI 0,50-0,80], interval 14 dagen interne consistentie (8 testen): Cronbachs alfa 0,71-0,78 nb pijntekening/pijnstillers bron: Apeldoorn et al, Spine,

13 casus? vrouw 40 jaar lage rugklachten >3 maand werkt fulltime in de zorg alleenstaand met 2 kinderen vader overleden maart DKL? Waddell? MBI? IPQ-K? STarT Back? complexiteit complexiteit niveaus 1. ongecompliceerd 2. licht gecompliceerd 3. matig gecompliceerd 4. zwaar gecompliceerd bron: : beroepscompetentie profiel NFP 38 complexiteit psychosociale factoren verwijzen naar? complexiteit 1 en 2 alg. FT complexiteit 3 PSF complexiteit 4 PSF + multidiciplinair bron: BCP NFP: domein omschrijving

14 doel gehaald? invloed van psychosomatiek bij lage rugklachten hoe kunnen we psychosomatische factoren herkennen wanneer doorverwijzing naar PSF/ psycholoog wanneer samenwerken met PSF/ psycholoog psychosomatiek vraag? patiënten morgen in uw praktijk hoeveel patiënten hebben distress? hoeveel patiënten zijn depressief? wie heeft last van angst? 14

15 eet smakelijk! 15