CHRONISCHE PIJN EN PIJNEDUCATIE, WAT IS DE ROL VAN DE MANUEEL THERAPEUT?

Transcriptie

1 CHRONISCHE PIJN EN PIJNEDUCATIE, WAT IS DE ROL VAN DE MANUEEL THERAPEUT? Prof. Dr. C. Paul van Wilgen Fysiotherapeut, Gezondheidspsycholoog, Epidemioloog

2 Pijn!

3 AGENDA De Belgische pijn in de kuip Sensitisatie en de pijnmatrix Bent u het varken of de haas? Pijn en perceptie, van patiënt en behandelaar! Pijneducatie

4 Pijn in de Kuip!! (1985)

5 Pijn-typen Acute pijn Neuropathische pijn Chronische pijn

6 Acute pijn is een symptoom COMPLEXE Chronische pijn is een aandoening

7 Chronische pijn Syndromen: Fibromyalgie / CVS Whiplash RSI / KANS / Tendinopthieën Prikkelbaredarmsyndroom Chronische bekkenpijn CRPS I Omschrijvingen: SOLK / MOLK / LOLK Hoofdpijn Lage rugklachten (lumbago, spit, ischialgie) tussen de oren, psychogene pijn Aspecifieke klachten

8 Chronische pijn 88% langer dan 2 jaar! 78% (nl) en 66 % (bel) is ontevreden over de aangeboden zorg Jaarlijkse kosten: 20 miljard euro (nl) 11,6 miljard (bel)

9 SENSITISATIE

10 Dualisme van Descartes

11 Sensitisatie

12

13 From: Moseley GL, 2007

14

15

16

17

18

19

20

21 Zelfregulatiemodel van Leventhal Cognitieve ziektepercepties Oorzaak, gevolgen, controle, behandelbaarheid, duur Coping strategieën (gedrag) Vermijden, informatie zoeken, hulp zoeken, behandeling etc Evaluatie van gedrag (Ziekte) symptomen Informatie vanuit ervaring, cultureel, externe bronnen (abstract + formeel) Mentale Representatie Veranderingen in het ziekte proces, functioneren en emoties Hulpverlener Emotionele ziekte representaties angst, boosheid, teleurstelling Coping strategieën (gedrag) om met emoties om te gaan Evaluatie van gedrag

22 Percepties van patiënt en de hulpverlener! (BE)HANDELEN VAN DE MANUEEL THERAPEUT??

23 Chronische pijn (sensitisatie) 1. Bio-psycho-sociaal model Percepties!! 2. Richten op zelfmanagement Omgaan met de onderhoudende factoren Normaal bewegen binnen de mogelijkheden 3. Gedachte en gedragsverandering

24 Fasen van gedragsverandering t.o.v. behandeldoel Prochaska en DiClemente Stages of change

25 Patiënt met chronische rugpijn: Sensitisatie 14 maanden toenemende pijnklachten Uitstraling naar beide benen en schouders Toenemend qua intensiteit, locatie Niet goed aanwijsbaar, wisselend van aard Slaap en concentratie problemen Inactief en fors disuse MRI, neuroloog; geen anatomische afwijkingen Vraag: wat is de oorzaak, er moet toch iets mis zijn?

26 Patiënt met chronische rugpijn Percepties t.a.v. bewegen P: mijn pijn is het gevolg van een geïrriteerde zenuw tussen L4 en L5 bewegen is schadelijk. P: met deze pijn is het zaak de rug goed stabiel te houden, buikspieren aangespannen! P: bewegen is, ondanks pijn, goed P: stress is bij mij een belangrijke oorzaak van de pijn Prochaska en DiClemente Stages of change

27 From: Moseley GL, 2007

28 Diagnostiek

29 Diagnostiek Zeer medisch-somatisch georiënteerd Percepties over oorzaken worden nauwelijks specifiek uitgevraagd Consequenties mn ten aanzien van bewegen Verwachtingen worden niet uitgevraagd Weinig interactie (doorvragen) veelal vraag-antwoord Ingaan op emoties? Niet patient-centered maar PT-centered

30 Ziektepercepties uitvragen: IPQ-K

31 Ziektepercepties uitvragen: oorzaak Wat denkt u dat de oorzaak van uw klacht is???? Als u deze pijn voelt wat zou dan de oorzaak kunnen zijn? Wat gebeurt er in uw rug als u voorover buigt? Als u deze pijn voelt wat gaat er dan mis in uw rug? U zegt dat uw wervel verdraait hoe ziet u dat voor zich? Wat is artrose?

32 Ziektepercepties Consequenties Wat kan/doet u niet meer vanwege uw klachten? Kunt u uw klachten beïnvloeden? Verwachtingen Duur van de klachten Behandeling Consequenties

33 Conclusie: overeenstemming? Hulpverlener Percepties over pijn

34 Pijn educatie; sensitisatie Verwachte somatische verklaring Biopsychosociale aanpak

35 Evidentie voor pijneducatie?

36 Wat vertel je de patiënt?

37 Pijneducatie Stap 1: geen lichamelijke afwijkingen (geruststelling) Stap 2: zeggen wat het wel is (pijn is niet direct beïnvloedbaar, verloop is onzeker) Stap 3: sensitisatie en gevolgenmodel koppelen Stap 4: inzichtgeven in eigen gedrag en denken (overeenstemming en motivatie)

38 Acute pijn

39 Acute pijn

40 Chronische pijn

41 SENSITISATIE

42 Pijn educatie Acute pijn Chronische pijn

43 Pijn educatie Acute pijn Schade / ontsteking Chronische pijn?

44 Ontstaan van pijn SCHADE GELIJK AAN PIJN PIJN IS NIET GELIJK AAN SCHADE Pijn zonder schade is mogelijk:

45 m = mechanisch t = temperatuur a = acid of chemische stoffen

46 Ontstaan van pijn Het lichaam beschikt over een sterk intern pijncontrolesysteem = 60x sterker dan eender welk medicament vb: afzwakken + versterken pijn

47 PIJN hersenen zenuwbanen naar hersenen toe zenuwbanen vanuit hersenen achteringang ruggenmerg doorsnede van ruggenmerg beschadiging zenuw pijnsensoren

48 Ontkrachten van percepties Uitleggen waarom bepaalde percepties niet kloppen Mijn bekken staat scheef Mijn rugspieren zijn te kort Mijn buikspieren zijn instabiel Als ik draai schuiven mijn wervels over elkaar heen Ik heb beenlengteverschil Mijn zithouding is niet goed Ik heb slijtage

49

50

51 Behandeling bij (chronische) pijn Diagnostiek stap1 de probleeminventarisatie stap 2 de probleemanalyse Pijn-Educatiefase, stap 3 het geven van pijn-educatie stap 4 het kiezen van de op te bouwen activiteiten Behandel- en generalisatiefase (graded activity/exposure) stap 5 stap 6 stap 7 stap 8 het vaststellen van het startniveau de opbouw tot het einddoel bepalen het uitvoeren van het opgestelde behandelplan en opbouwschema in de thuissituatie! Bespreken van terugval

52 Transdisciplinair model = 4 Specialisten Psycholoog Patiënt met chronische pijn Arts Wetenschappers Partners Fysiotherapeut Wat doen we niet

53 Transdisciplinair model (Transcare model) Patiënt centraal Discipline overstijgende kennis (scholing) en werkwijze (over de beroepsgrenzen heen) Hulpverleners werken vanuit dezelfde visie! Kliniek en wetenschap nauw samenwerken in onderzoek en implementatie Resultaat is meer dan het geheel der delen -Ruddy G, Rhee K-S. Transdisciplinary Teams in Primary Care for the Underserved: A Literature Review. Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 2005; 16: Choi BCK, Pak AWP. Multidisciplinarity, interdisciplinarity and transdisciplinarity in health research, services, education and policy: 1. Definitions, objectives, and evidence of effectiveness. Clin Invest Med 2006;29:

54 Transdisciplinair model (Transcare model) Iedereen zegt hetzelfde tegen de patiënt (en zijn naasten) Iedereen weet wat de ander doet Patiënten krijgen dezelfde boodschap Pijneducatie essentiële stap in behandelproces

55 Embedded researcher Onderzoek naar pijneducatie in transdisciplinaire setting! Specifieke factoren deze uitleg had ik jaren eerder moet hebben ik snap nu waarom ik pijn heb en dat de pijn geen waarschuwingssignaal is A-specifieke factoren ik vond het zeer fijn dat er tijd voor me genomen werd en dat ik mijn verhaal kon doen ik merkte de goede afstemming tussen de behandelaars dat geeft vertrouwen

56 From: Moseley GL, 2007

57 Rol van de manueel therapeut; -vraag goed percepties uit! -wees bewust wat u zegt! From: Moseley GL, 2007

58

59 BEDANKT VOOR UW AANDACHT Vragen?