Checklist: Op je plaats in het VO of VSO?! Informatie en tips voor ouders van zorgleerlingen die een school voor voortgezet onderwijs moeten kiezen.

Transcriptie

1 Checklist: Op je plaats in het VO of VSO?! Informatie en tips voor ouders van zorgleerlingen die een school voor voortgezet onderwijs moeten kiezen. Uw kind zit in groep 8 en heeft extra zorg nodig; wat dan? De overstap van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs betekent voor álle leerlingen en hun ouders een grote verandering. U moet op zoek naar een school die bij uw kind past. U wint informatie in, bezoekt open dagen en maakt samen met uw kind een keuze. Meestal geen probleem, behalve als uw kind extra zorg nodig heeft ('rugzakje'). 1 Dan komt er bij het vinden van een passende school wel wat meer kijken. Of het nu gaat om leerlingen met autisme, gedragsstoornissen of een lichamelijke handicap: de school moet kunnen voldoen aan de vraag van de leerling. De meeste ouders willen graag dat hun geïndiceerde kind van de reguliere basisschool naar een reguliere school voor voortgezet onderwijs (VO) gaat. Zij gaan op zoek naar scholen die zeggen dat ze 'autismevriendelijk' zijn, of die aangepaste voorzieningen voor de (lichamelijke) handicap van hun kind kunnen bieden. Maar zelfs VO-scholen met een in theorie passend zorgaanbod voldoen soms niet aan de specifieke vraag van een zorgleerling. Dat blijkt uit de dagelijkse praktijk van de Onderwijsconsulenten. Zij bemiddelen regelmatig tussen ouders en VO-scholen als het spaak dreigt te lopen. Zo nodig helpen zij de scholen, vaak op creatieve wijze, het onderwijs aan te passen aan de leerling. En soms adviseren zij de ouders hun kind tóch naar het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) te sturen, omdat het daar beter op zijn plaats is. 1. Zet - tot tijdig de (her)indicatieprocedure in werking zodat het rugzakje (ook) in het VO ingezet kan worden.

2 Deze brochure is gemaakt om ouders op weg te helpen bij de schoolkeuze voor hun geïndiceerde kind. Het is een hulpmiddel; blijf alert en actief betrokken bij het leerproces van uw kind en laat uw eigen ervaringen meespreken! Citaat van een moeder: 'Mijn zoon Maurice is een autist met een hoog IQ. Op advies van de orthopedagoog van het SO hebben we Maurice op het VO geplaatst, een reguliere school voor HAVO die als 'autismevriendelijk' bekend staat. Na twee jaar stapte Maurice alsnog over naar het VSO; de reguliere school kon het predicaat autismevriendelijk niet waarmaken. Waren we maar bij ons gevoel gebleven.' De checklist in deze brochure kan als leidraad voor het gesprek met de beoogde school dienen. Veel informatie gaat over aanpassingen voor leerlingen met een autismespectrumstoornis, maar de brochure is zeker ook bedoeld voor ouders van kinderen met een andere stoornis of (lichamelijke) handicap. 2 Sommige punten zijn alleen van toepassing in het VO, sommige alleen in het VSO. Van belang is in ieder geval dat de school kennis heeft van de handicap of stoornis, en dat men goed en open communiceert. De voorbereiding Maak tijdig een afspraak met de zorgcoördinator van de in aanmerking komende V(S)O-school. Als het goed is wijst de leerkracht en/of zorgcoördinator van de basisschool u hier ook op, maar neem zo nodig zelf het initiatief. Zo'n oriënterend gesprek is bijzonder belangrijk, om af te stemmen of de school aan de hulpvraag van de leerling tegemoet kan komen. Ook moet aan de orde komen of het beeld dat de basisschool schetst van de leerling overeenkomt met het beeld dat u van uw kind heeft. Ouders zijn immers ervaringsdeskundigen bij uitstek! Informeer of een 'warme' overdracht plaatsvindt. Daarbij geeft de leerkracht van de basisschool in een gesprek met de ouders en de VO-school aan hoe de zorg voor uw kind is ingericht, welke aanpak en werkwijze succesvol waren en 2. Uitgangspunt van de adviezen is vanzelfsprekend dat het V(S)O aansluit bij het niveau van de leerling. Vraag eventueel (ook) een PGB aan.

3 welke situaties tot problemen hebben geleid. U vertelt de nieuwe school hoe u thuis met uw kind omgaat, welke moeilijkheden eventueel op school verwacht kunnen worden, en wat de school wel of absoluut niet moet doen in bedreigende situaties of afwijkingen van de regelmaat. De zorgcoördinator van de nieuwe school beschrijft welke zorgmogelijkheden de school heeft en welke niet. Vooral voor leerlingen met een vorm van autisme is een goed stappenplan bij de overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs gewenst. Kijk voor aandachtspunten op dit gebied bijvoorbeeld op onze website onder publicaties, en vervolgens onder werkwijzers en blauwdrukken. Andere nuttige informatie is onder meer te vinden op: (klik op de link zoeken en vul de zoekterm 'autisten-vriendelijke school' in); (zoek op PRO en LWOO) 3 ; (onder literatuur); PRO = praktijkonderwijs, LWOO = leerwegondersteunend onderwijs.

4 Checklist schoolkeuze voortgezet onderwijs: regulier of speciaal? Vooraf, in groep 8 van de basisschool Neem de sociale redzaamheid van het kind in aanmerking. Vraag andere ouders en/of ouderbelangenorganisaties naar hun ervaringen. Vraag naar draaiboeken overgang PO/VO en neem deze door. (Tip: zoek in Google op 'draaiboek overgang PO/VO'.) Maak de keuze voor regulier onderwijs met LGF, of LWOO, of PRO. Ga na of leerlinggebonden financiering (LGF) 4 en/of persoonsgebonden budget (PGB) nodig is. Zo ja, tijdig aanvragen! Algemeen organisatorisch Hoe is de overdracht van PO naar VO geregeld en worden de ouders daarbij betrokken? Is er sprake van een warme overdracht? Welke cultuur heerst er op school ten aanzien van zorgleerlingen? Is er bijvoorbeeld een 'pestprotocol'? Worden zorgleerlingen geaccepteerd door medeleerlingen? Is er begrip voor 'anders zijn'? Is daar aandacht voor in de lessen? Voor leerlingen met autisme: is de school 'autivriendelijk' en waaruit blijkt dat? Wat staat over zorgleerlingen in het zorgplan, het schoolplan, de schoolgids en het zorgprotocol? Is er een lijstje met alle (on)mogelijkheden? Hoe is de ervaring van de school met zorgleerlingen in de bovenbouw (het studiehuis)? Welke faciliteiten zijn er voor deze leerlingen? Krijgt de zorgleerling een plaats in een gewone klas, schakelklas of kleine groep? Is er een mogelijkheid voor time-out? Krijgt de leerling de mogelijkheid een week mee te draaien in de brugklas, waarbij een voor zorgleerlingen aangepast introductieprogramma wordt aangeboden? Is er sprake van een leeromgeving die zich kenmerkt door kleinschaligheid, structuur en duidelijkheid? 4. Na 2012 verdwijnt de 'rugzak' en treedt een nieuw stelsel (Passend onderwijs) in werking met een andere bekostiging.

5 Krijgen de ouders tijdens open dagen (schriftelijke) informatie over de (extra) zorg die de school te bieden heeft? Werkt de school samen met scholen voor VSO, het Samenwerkingsverband en kenniscentra in het kader van deskundigheidsbevordering? Zijn er contacten/uitwisselingen tussen VO en VSO? Wat houden die in? Is er een protocol voor de overgang naar de tweede klas? Is een maximum aantal zorgleerlingen per klas vastgesteld? Algemeen facilitair Hoe is de toegankelijkheid van de school (drempels, trappen/liften etc.)? Zijn er voorzieningen als een rustplek, een verschoonruimte etc.? Zijn de lokalen aangepast (prikkelarm, vaste plaatsen voor de leerlingen)? Zijn er aangepaste leer- en hulpmiddelen (bijvoorbeeld aangepast meubilair, laptops voor leerlingen met spierziekten etc.)? Wordt gebruik gemaakt van computerfaciliteiten voor huiswerk en planning van de lessen? Zijn aanpassingen mogelijk in lestijden/lesmogelijkheden als voltijds les niet haalbaar is voor de zorgleerling? (Uiteraard binnen de mogelijkheden van de wet- en regelgeving.) Wisselen de leerlingen van lokaal of wisselen de docenten? Deskundigheid en begeleiding docenten Welke kennis is intern aanwezig over de handicap/stoornis? Voorbeelden? Hoe merken leerlingen en ouders dat die kennis er is? Onderschrijven de docenten een 'contract' met betrekking tot de begeleiding van zorgleerlingen? Hoe worden de docenten dagelijks geïnformeerd over bijzonderheden rond de zorgleerling, en wat is de rol van de ouders hierbij? Welke ondersteuning en begeleiding krijgen docenten (bijvoorbeeld van de ambulant begeleider)? Is er op school een aanspreekpunt zorg?

6 Begeleiding zorgleerling Wat is de taak van de mentor, specifiek gericht op de zorgleerling? Wat is de taak van de zorgcoördinator, specifiek gericht op de zorgleerling? Wat is de taak van de auti-coach, specifiek gericht op de zorgleerling? Welke specifieke, vaste persoonlijke begeleiding is beschikbaar (auti-coach, dyslexie-coach, buddy etc.)? Is het mogelijk externe deskundigheid in de school te brengen, bijvoorbeeld via een PGB? Hoe is de afstemming geregeld tussen externe deskundigen en de school/docenten (bijvoorbeeld de studiebegeleider)? Welke mogelijkheid heeft een zorgleerling voor dagelijks/wekelijks overleg met zijn persoonlijk begeleider/coach en zijn deze overlegtijden structureel vastgelegd? Hoe vaak is er een contactmoment? Als een leerling een 'pedagogische gebruiksaanwijzing' heeft, worden alle docenten daar dan over geïnformeerd? Houden de docenten zich aan die gebruiksaanwijzing? Wie controleert dat? Mag een leerling met een gebruiksaanwijzing zelf bepalen of hij een timeout nodig heeft en mag hij dan de klas voor een korte tijd verlaten? Mag een leerling gebruik maken van muziek (MP3/iPod) om te ontspannen en prikkels even buiten te sluiten? Mag hij gebruik maken van een laptop of andere praktische hulpmiddelen? Streeft de school naar zo min mogelijk tussenuren in het rooster? Hoe wordt het huiswerk aangereikt en hoe wordt gecontroleerd of de leerlingen het huiswerk goed in hun agenda zetten? Bestaat de mogelijkheid huiswerk op school te maken (onder toezicht)? Wie zorgt voor de coördinatie en bewaking van het gehele proces? Is de continuïteit in de zorg goed gewaarborgd, bijvoorbeeld bij wisseling van coaches? Is er per leerling een ontwikkelingsperspectief opgesteld en is dat bekend bij alle docenten? Wat is binnen de school de rol van de ambulant begeleider voor de leerlingen zelf (aanbod- of vraaggericht) en voor de docenten? Zijn er 'leerling-schriften' die van docent naar docent 'meegaan'? Hoe wordt de leerlingen geleerd om 'te leren leren'?

7 Is de lesstof, dagstructurering etc. aangepast? Zo ja, op welke manier? Hoe gaat het bij de overgang naar het tweede en volgende leerjaar (zelfde mentor, coach etc.)? Oudercontact en -betrokkenheid Hoe is de samenwerking met ouders van zorgleerlingen geregeld? Is er regelmatig overleg (ouderwerkgroep, klankbordgroep); wat is de frequentie? Krijgen ouders (korte) verslagen van mentorgesprekken e.d.? Hoe worden ouders geïnformeerd over het huiswerk van hun kind, over proefwerkstof e.d.? Wordt bijvoorbeeld via gecommuniceerd? Wat wordt gedaan met tips en adviezen van ouders (worden de ouders als 'deskundigen' erkend)? Houdt de school met alle ouders van zorgleerlingen intakegesprekken? Ook in overweging te nemen Heeft de school een wachtlijst? (Speelt vooral in het VSO.) Hoeveel plaatsen zijn er in de regio? Afstand en reistijden naar de school: is leerlingvervoer nodig en mogelijk? Kan de (VSO)-school de zorgleerling het onderwijs bieden naar zijn niveau? Maak uw eigen checklist. Deze checklist staat ook als Word-document op onder publicaties/brochures. U kunt het document downloaden, uw eigen vragen toevoegen en voor u niet van toepassing zijnde vragen verwijderen. Zo maakt u gemakkelijk een vragenlijst op maat.

8 Over de Onderwijsconsulenten(+) De Onderwijsconsulenten zijn in 2002 ingesteld door de minister van OCW. Zij zijn per 1 augustus 2009 organisatorisch ondergebracht bij de Stichting Ondersteuning Scholen en Ouders (SOSO). Onderwijsconsulenten (OC) bemiddelen en adviseren bij individuele problemen over de toelating van geïndiceerde leerlingen ('zorgleerlingen') of over de besteding van het leerlinggebonden budget (LGF). Steeds vaker worden zij ook ingeschakeld om een oplossing te vinden voor niet-geïndiceerde, (langdurig) thuiszittende leerlingen. Er zijn, verspreid over het hele land, zo'n 38 onderwijsconsulenten. In het najaar van 2004 zijn de Onderwijsconsulenten+ (lees: onderwijsconsulenten-plus, ook OC+) in het leven geroepen, met als taak duurzame, passende en constructieve onderwijsvoorzieningen voor groepen zorgleerlingen te helpen creëren. Dit doen de onderwijsconsulenten+ door professionals in onderwijs en zorg te ondersteunen en te faciliteren bij het opzetten van samenwerkingsprojecten. OC+-projecten zijn zoveel mogelijk overdraagbaar. Er zijn ca. 10 onderwijsconsulenten+, verdeeld over alle regio's in Nederland. Zij worden aangestuurd door de projectleider OC+. De SOSO vormt het bestuur van de organisatie. De SOSO heeft zelf geen uitvoerende taak in de bemiddelings- en advieswerkzaamheden, maar houdt toezicht en ontwikkelt in samenwerking met de directeur van het bureau het beleid. De SOSO bestaat uit vertegenwoordigers van de volgende sectorbesturen onderwijs en ouderorganisaties: PO-Raad, VO-Raad, WEC-Raad, MBO-Raad en POLSO (CG-Raad, LOBO, NKO, OUDERS & COO, Platform VG, Vereniging Balans, Vereniging Openbaar Onderwijs). Het bureau van SOSO/Onderwijsconsulenten(+) in Den Haag vervult een spilfunctie: een klein team van gemotiveerde en deskundige medewerkers verzorgt de intake van de hulpaanvragen en de administratieve ondersteuning van de OC's. Ook is het bureau een vraagbaak voor alle betrokkenen bij leerlingen met een speciale onderwijs/zorgbehoefte. Advies en bemiddeling door onderwijsconsulenten(+) is gratis. SOSO/ONDERWIJSCONSULENTEN(+) Postbus CM Den Haag Telefoon info@onderwijsconsulenten.nl OCplus@onderwijsconsulenten.nl