Beeldbellen in de verpleegkundige praktijk binnen de GGZ

Transcriptie

1 Januari 2015 Beeldbellen in de verpleegkundige praktijk binnen de GGZ Onderzoeksverslag Susanne Meyer & Trudy Vinke

2 Beeldbellen in de verpleegkundige praktijk binnen de geestelijke gezondheidszorg Behorend bij de minor Praktijkgericht Onderzoek in de Zorg Studenten: Susanne Meyer & Trudy Vinke Opdrachtgever: Lectoraat ICT-Innovaties in de Zorg Begeleiders: Annemarie van Hout & Ruud Janssen LWG-docent: Helen Bosch-Leertouwer Woorden samenvatting: 316 Woorden verslag:

3 Samenvatting Dit onderzoek is in opdracht van het lectoraat ICT-Innovaties in de Zorg, werkzaam aan de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle. Er is weinig bekend over de gevolgen van beeldbellen op de zorgverlening van zorgprofessionals binnen de GGZ. Er blijkt uit vooronderzoek dat er verandering ervaren wordt, hierbij ontbreken verpleegkundige theorieën en inzichten nog (Janssen 2014). De volgende doelstelling is gehanteerd: Duidelijkheid verkrijgen over wat de gevolgen zijn van beeldbellen op de inhoud van zorgverlening in de GGZ. Daarbij zal gekeken worden of er verbanden te zien zijn tussen de praktijk en verpleegkundige theorieën. Dit onderzoek is een kwalitatief, explorerend onderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande data. De gebruikte data bestaat uit vier focusgroepgesprekken met zorgprofessionals die werkzaam zijn binnen de GGZ en ervaring hebben met beeldbellen. Affinity diagramming is gebruikt om de data te ordenen, daarop is verder geanalyseerd. Het gebruik van affinity diagramming is een goede methode geweest, om de informatie te kunnen ordenen. Uit de focusgroepen en de verpleegkundige theorieën komt naar voren dat er drie gebieden belangrijk zijn tijdens de inzet van beeldbellen. De hulpverlenersrelatie Gecombineerde inzet van beeldbellen Afstand en omgeving Er kon niet gericht doorgevraagd worden in de focusgroepgesprekken, omdat de studenten hierbij niet aanwezig waren. Een ander aspect waar rekening mee gehouden moet worden is dat in focusgroep 3 het beeldbellen vaak vergeleken wordt met telefonisch contact. Ook blijkt uit alle focusgroepen, dat het beeldbellen stopt wanneer de pilot afgerond is. De respondenten konden hier geen duidelijke reden voor aanwijzen. De zorgverlening ondervindt duidelijke gevolgen wanneer beeldbellen ingezet wordt, dit betekend echter niet dat het niet ingevoerd kan worden. Hierbij moet goed rekening gehouden worden met de drie belangrijke gebieden. Op basis van dit onderzoek wordt aanbevolen meer onderzoek te doen naar beeldbellen in de praktijk. Ook wordt aanbevolen meer ervaringsdeskundigen te ontwikkelen door meer inzet van beeldbellen. Tijdens de inzet van beeldbellen wordt aanbevolen een richtlijn te hanteren. 2

4 Inhoud Samenvatting... 2 Voorwoord... 4 Inleiding... 5 Probleemstelling... 6 Vraagstelling... 6 Deelvragen... 6 Doelstelling Onderzoeksmethode Onderzoekstype Onderzoekspopulatie & Steekproef Data-analyse & Literatuurverdieping Validiteit & betrouwbaarheid Ethische & juridische aspecten Resultaten Ervaringen met beeldbellen Verpleegkundige theorieën Verpleegkundige rollen Discussie Proces Inhoud Conclusie Aanbevelingen Literatuur Bijlage 1: Beoordelingsformulier Bijlage 2: Resultaten na affinity diagramming Bijlage 3: Resultaten na tweede analyse Bijlage 3: Resultaten na derde analyse Bijlage 4: Uitwerking theorieën

5 Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksverslag dat we naar aanleiding van de Minor POZ (Praktijkgericht Onderzoek in de Zorg) hebben geschreven. Dit onderzoek hebben we in samenwerking met de opdrachtgevers van het lectoraat ICT-Innovaties in de Zorg. We hebben met veel plezier aan dit onderzoek gewerkt. Het onderwerp van het onderzoek sprak ons aan, omdat het een actueel onderwerp is. Ook zien we een grote kans dat wij hier in de toekomst mee zullen werken. Wij willen graag onze begeleiders Annemarie van Hout en Ruud Janssen van het lectoraat bedanken voor alle hulp bij het schrijven van dit verslag. Verder willen we Hilco Prins en Aranka Dol bedanken voor het meewerken en meedenken tijdens de affinity diagramming sessie. We willen Wierd Meijering en de zorgprofessionals die we gesproken hebben bedanken voor hun informatie en inzichten. Als laatste willen we Helen Bosch-Leertouwer bedanken voor de ondersteuning tijdens de Leerwerkgroep lessen. Zwolle, Trudy Vinke & Susanne Meyer 4

6 Inleiding Sinds het bekend worden van het internet bij het grote publiek in 1996 (Vermeend 2012) is internet een steeds grotere rol gaan spelen in de maatschappij. Hierdoor is er sprake van meer digitalisering, waaronder een groter aanbod in digitale zorg. Uit literatuur (GGZ Nederland 2013) blijkt dat telezorg en e-health 1 een steeds grotere rol kunnen gaan spelen in de Geestelijke Gezondheidszorg, ook wel GGZ. Volgens GGZ Nederland (2013) blijft de zorgverlening binnen de GGZ toegankelijk en betaalbaar door de inzet van e-health. Volgens het Trimbos Instituut (2014) is het aantal mensen dat zorg ontving via internet voor eetstoornissen en depressies tussen 2007 en 2010 verdrievoudigd. Sinds een aantal jaren is er veel aandacht voor bezuinigingen en het zorgcapaciteitsprobleem. Het is hierbij van belang dat de zorg steeds meer online gaat. Hierdoor zullen steeds meer zorgprofessionals te maken krijgen met bijvoorbeeld beeldbellen 2 (Timmer 2011). Als de invloed van beeldbellen zodanig is dat de zorg daardoor verandert van karakter, is het van belang informatie te kunnen verstrekken over deze veranderingen (Wampold 2012). Een hindernis volgens Garcia-Lizana (2009) in het toepassen van beeldbellen, is dat zorgprofessionals achter het beeldbellen moeten. Dit onderzoek wordt gedaan binnen de geestelijke gezondheidzorg. Het lectoraat ICT-Innovaties in de Zorg wil door middel van onderzoek weten welke ervaringen zorgprofessionals met beeldbellen hebben. Zowel positieve als negatieve ervaringen worden hierin meegenomen. De invloed van het beeldbellen op de inhoud van de zorgverlening is nog niet duidelijk. De zorgverleners lijken, uit onderzoek van Weger e.a. (2013), huiveriger voor het gebruik van beeldbellen te zijn dan de cliënten dat zijn. De zorgprofessionals lijken tegen knelpunten aan te lopen, waardoor er vaak toch gekozen wordt voor blended therapie 3. Het lectoraat ICT-innovaties in de Zorg, werkzaam aan de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle, is de opdrachtgever van dit onderzoek. Om verpleegkundige inzichten te krijgen wil het lectoraat ICT-Innovaties in de Zorg samenwerken met twee HBO-verpleegkunde studenten aan een onderzoek over beeldbellen in de GGZ. Het beeldbellen in de GGZ is van verpleegkundige relevantie, omdat de HBO-verpleegkundige kennis moet hebben van de nieuwste communicatietechnologieën en moet open staan voor innovaties (Schuurmans 2012). Ook moet de HBO-verpleegkundige kunnen participeren in praktijkonderzoek (Schuurmans 2012). Binnen dit lectoraat is er onderzoek gedaan naar de invloed van beeldbellen op de GGZ. Een voorgaand onderzoek is verkennend van aard geweest (Janssen 2014). Er is hierbij onderzoek gedaan naar de uitdagingen en dilemma s ten opzichte van het invoeren van beeldbellen in de GGZ. Uit dit onderzoek is gebleken dat er iets anders lijkt te zijn aan het karakter van zorgverlenen wanneer men beeldbellen toepast. Wat er precies anders lijkt te zijn is vooralsnog ongrijpbaar. Er wordt in de praktijk ervaren dat het anders is of voelt doordat de zorgprofessional niet lijfelijk aanwezig is bij het gesprek. Dit blijkt uit de focusgroepen die gehouden zijn, tijdens het voorgaande onderzoek. Aan de hand van dit voorgaande onderzoek is er ook naar voren gekomen dat de verpleegkundige inzichten en theorieën ontbreken. Met dit onderzoek wordt beoogd meer verdieping te verkrijgen over deze veranderingen in het karakter van de zorgverlening wanneer beeldbellen wordt toegepast. 1 Digitale hulpmiddelen die worden toegepast en ondersteuning bieden in de zorgverlening (NPCF 2008). 2 Communiceren via beelden met geluid, oftewel videocontact, beeldbellen is een vorm van zorg op afstand (Timmer 2011). 3 Face tot face gesprekken gecombineerd met online gesprekken (FWG 2014). 5

7 Er wordt gekeken of er mogelijk een verband is tussen de praktijk en de verpleegkundige theorieën die gebruikt worden binnen de GGZ. Er worden verschillende theorieën, die toepasbaar zijn in de GGZ, uitgewerkt. De ervaringen van zorgprofessionals die uit de focusgroepen naar voren komen kunnen bijdragen aan het antwoord op de centrale vraagstelling. Dit onderzoek is erop gericht verdieping te vinden over de invloed van beeldbellen op het karakter van de zorgverlening. Deze verdieping wordt gezocht in de verpleegkundige theorieën. Probleemstelling Er is weinig bekend over de gevolgen van beeldbellen op de zorgverlening van zorgprofessionals binnen de GGZ. Er blijkt uit vooronderzoek wel dat er een verandering ervaren wordt. Ook blijkt uit het voorgaande onderzoek dat verpleegkundige inzichten en theorieën nog ontbreken (Janssen 2014). Vraagstelling Welke gevolgen ondervinden zorgprofessionals en de zorg die zij leveren door het gebruik van beeldbellen in de GGZ en welke verbanden zijn er mogelijk te zien tussen deze gevolgen en de verpleegkundige theorieën binnen de GGZ? Deelvragen Welke verpleegkundige theorieën zijn van belang en actueel in relatie tot beeldbellen binnen de GGZ? Welke rollen vervullen zorgprofessionals die in direct contact staan met de cliënten in de GGZ tijdens het beeldbellen? Wat geven zorgprofessionals aan in de focusgroepen over de gevolgen van het beeldbellen in de GGZ? Doelstelling Duidelijkheid verkrijgen over wat de gevolgen zijn van beeldbellen op de inhoud van zorgverlening in de GGZ. Daarbij zal gekeken worden of er verbanden te zien zijn tussen de praktijk en verpleegkundige theorieën. 6

8 1. Onderzoeksmethode 1.1 Onderzoekstype Dit onderzoek is kwalitatief, explorerend onderzoek, omdat dit onderzoek voornamelijk erop gericht is inzichten te verkrijgen rondom het beeldbellen in de GGZ (Baarda 2009). Volgens van der Zee (2010) is een kwalitatief onderzoek meestal kleinschalig en oriënterend van aard. Het is een kleinschalig onderzoek gezien het tijdsbestek en omdat er gebruik wordt gemaakt van vier focusgroepgesprekken. In een kwalitatief onderzoek worden volgens Baarda (2009) vaak gespreksverslagen gebruikt voor de analyse. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van bestaande data uit een vorig onderzoek. Het gaat hier om de vier focusgroepgesprekken. Een focusgroep is een vorm van interviewen, namelijk een groepsinterview (Royen en Peremans 2007). Het is de bedoeling dat de respondenten een interactieve discussie met elkaar voeren en door hun persoonlijke ervaring informatie geven. Met discussie wordt beoogd een verdieping te vinden in de argumenten van de respondenten (Royen en Peremans 2007). Er wordt nog gezocht naar de gevolgen van beeldbellen op de zorg die professionals geven in de GGZ. Uit het voorgaande onderzoek (Janssen 2014) blijkt dat er nog weinig bekend is over deze gevolgen op de zorg. Daarin is een oriënterend onderzoek van belang, omdat er nog veel kennis ontbreekt. Door breed te kijken naar het onderwerp, is er de mogelijkheid om alle aspecten die van belang zijn rondom de gevolgen van het beeldbellen mee te nemen (Boeije 2006). 1.2 Onderzoekspopulatie & Steekproef Op basis van de steekproef binnen dit kwalitatieve onderzoek zijn geen generaliseerbare uitspraken te doen, omdat er een te kleine groep zorgprofessionals is geïnterviewd ten opzichte van de gehele populatie (Dassen en Keuning 2002). De populatie in dit onderzoek bestaat uit zorgprofessionals die werkzaam zijn in de GGZ en ervaring hebben met beeldbellen. In totaal zijn er vier focusgroepgesprekken gehouden, waarvan twee groepen IPG 4 toepassen en twee groepen FACT 5 toepassen. IPG is een behandelprogramma wat zich richt op families met kinderen. Deze families hebben meerdere (psychiatrische) problemen. FACT is een multidisciplinair behandelprogramma voor cliënten met constante psychiatrische problemen. Het behandelprogramma ondersteund de cliënt op zowel flexibele als assertieve manier. De zorgprofessional komt bij beide soorten behandelprogamma s bij de cliënt thuis (Janssen 2014). Met zorgprofessionals worden de werknemers bedoeld die directe zorg aan de cliënten geven. Bij het voorgaande onderzoek is de populatie aan de hand van de volgende in- en exclusiecriteria beschreven: Inclusiecriteria Werkzaam in de GGZ HBO-opgeleide zorgprofessionals die in directe zorg staan met de cliënt Ervaring met beeldbellen Exclusiecriteria Geen ervaring met beeldbellen Leidinggevenden De focusgroepen hadden de volgende samenstelling: Focusgroep Deelnemers Opleidingen Tijdsduur 1 3 Verpleegkundige B, SPV opleiding 1 uur en 17 minuten Sociaal Pedagogisch Hulpverlener Pedagogiek 2 3 Psychiatrisch verpleegkundige HBO-Verpleegkundige, Kinder- en Jeugdpsychologie 1 uur en 11 minuten 4 Intensieve Psychiatrische Gezinstherapie (Karakter 2014) 5 Function Assertive Community Treatment (Dimence 2014) 7

9 Kinder- en Jeugdpsychologie en Sociaal Pedagogisch Hulpverlener 3 4 HBO-Verpleegkundige Maatschappelijk werk en psychologisch verpleegkundige HBO-Verpleegkundige en studie psychologie HBO-Verpleegkundige HBO-verpleegkundigen 2 Projectleiders telezorg 1 Stagiaire Psychiatrisch Verpleegkundige 1 Verpleegkundig Specialist 54 minuten 55 minuten 1.3 Data-analyse & Literatuurverdieping De audiobestanden van de focusgroepen die tijdens het vooronderzoek gehouden zijn, zijn door de studenten van het huidige onderzoek uitgeschreven tot transcripten. Daarna zijn deze transcripten verspreid onder de onderzoekers die meewerkten aan de analyse. De verschillende transcripten zijn ieder door twee verschillende mensen bekeken. De analyse heeft plaats gevonden door middel van affinity diagramming. Open- coderen, wat lijkt op het proces van affinity diagramming, wordt meestal gebruikt wanneer het gaat om een verkennende fase in het onderzoek (Wester 2009). Er is gekozen voor affinity diagramming, doordat er niet alleen de ideeën van de studenten naar voren komen, maar meerdere mensen er over nadenken. Ook is affinity diagramming (Gaffney 1999) goed geschikt voor het groeperen en het begrijpen van de verkregen informatie. Het is vooral bruikbaar, wanneer er veel informatie beschikbaar is om een beter overzicht van de informatie te krijgen (Gaffney 1999). De manier van coderen in dit onderzoek, valt onder affinity diagramming. Affinity diagramming staat ook wel bekend als KJ Method(Scupin 1997). Door de analyse gezamenlijk te doen, wordt voorkomen dat data op verschillende wijzen geïnterpreteerd wordt, zo ontstaat er consensus over de inhoud van de data. De data is geanalyseerd door zes verschillende mensen, waarvan vier onderzoekers en twee studenten. Er is tijdens de analyse ervoor gekozen om de groep in twee kleinere groepen op te delen, omdat er ook twee soorten teams (FACT en IPG) geïnterviewd zijn. Uit de tekst van de focusgroepen zijn belangrijke aspecten opgeschreven op plaknotities en zijn daarna opgeplakt op flip-over vellen. Deze notities worden daarna geordend door middel van thema s of groepen te maken (Pyzdek 2003). De stap van het ordenen van de plaknotities tot thema s of groepen kan meerdere malen doorlopen worden, om zo de thema s of groepen zo specifiek mogelijk te maken. Na het analyseren, hebben de studenten de gevonden thema s bekeken en de belangrijkste bevindingen in het verslag gebruikt. Ook hebben de studenten gekeken of de thema s nog wel aansluiten op de bevindingen die erbij staan. Wanneer dit niet het geval is, kunnen de studenten ervoor gekozen hebben om een ander woord als thema te gebruiken wanneer dit woord de lading beter dekt. Apart van waarde aan de bevindingen geven, hebben de studenten relevante verpleegkundige theorieën uitgewerkt door middel van een literatuurverdieping. Deze relevante theorieën, moeten in de GGZ toepasbaar zijn. Uiteindelijk is gekeken of er een verband bestaat tussen de verpleegkundige theorieën en de resultaten uit de focusgroepen. Er is naar literatuur gezocht door gebruik te maken van verschillende databases, zoals PubMed, Cinahl en Google Books. Hierbij zijn onder andere de volgende zoektermen gebruikt: Videoconferencing, e-mental health, e- health, beeldbellen, geestelijke gezondheidszorg, theorieën GGZ, nursing. De literatuur die naar voren kwam met behulp van bovenstaande zoektermen is tevens gefilterd op publicatiedatum en relevantie. De artikelen die gebruikt zijn mochten niet ouder zijn dan tien jaar oud of moesten nog goed toepasbaar zijn. 8

10 1.4 Validiteit & betrouwbaarheid Validiteit laat zien of er in het onderzoek onderzocht wordt wat er onderzocht zou moet worden (Migchelbrink 2013). De validiteit van dit onderzoek is gewaarborgd door te blijven observeren of er antwoord is gegeven op de hoofd- en deelvragen. Tijdens het analyse-proces zijn de hoofd- en deelvragen van het onderzoek er ook bij gehouden. Dit is gedaan om zoveel mogelijk aansluitende informatie te analyseren, en om grip te blijven houden op deze hoofd- en deelvragen. 1.5 Ethische & juridische aspecten Bij de uitwerking van de data uit de focusgroepen is rekening gehouden met de privacy van alle respondenten. Dit is gedaan door geen namen of andere privacygevoelige informatie te noemen. De audiobestanden en transcripten hiervan zullen niet doorgespeeld worden naar derden. Binnen het vooronderzoek is er tijdens de focusgroepen gebruik gemaakt van informed consent. Dit is mondeling besproken met de respondenten. Informed consent is van belang bij dit onderzoek om de privacy van de deelnemers zo goed mogelijk te waarborgen. Door middel van informed consent stemt iemand toe om deel te nemen aan het onderzoek en verklaart hierbij dat hij of zij op de hoogte is van het onderzoek (Boeije 2006b, Zee 2010b). Tijdens de focusgroepen is er zoveel mogelijk geprobeerd een veilige sfeer te creëren zodat de respondenten zich vrij voelden om meningen en ideeën te uitten. 9

11 2. Resultaten 2.1 Ervaringen met beeldbellen Het volgende hoofdstuk laat meerdere voorbeelden zien van veranderingen in de zorgverlening volgens de respondenten. Bij IPG wordt beeldbellen langzaam vermengd in de therapie, dan werkt het als een vervanging voor een huisbezoek. Bij FACT wordt beeldbellen op afspraak ingezet en wanneer het past bij de cliënt en de therapie. Opvallend is dat in focusgroep 3 (FACT)het beeldbellen meer wordt vergeleken met telefonisch contact dan met huisbezoeken. Een reden hiervoor is dat FACT-teams het telefonisch contact vervangen hebben door beeldbelcontact, om het contact persoonlijker te maken (Janssen 2014). In deze focusgroep werd aangegeven dat beeldbellen als vriendelijker ervaren werd dan telefonisch contact. Tijdens de focusgroepgesprekken met de IPG teams, werd er aangegeven dat het belangrijk is om een basis van een relatie te hebben met de cliënt om beeldbellen te kunnen inzetten. Door middel van afstemmen wordt er bepaald of het gecombineerd of helemaal niet ingezet wordt. In de tweede focusgroep wordt er meerdere keren door de respondenten de hulpverleners relatie met die cliënt in het gesprek erbij gehaald. Een voorbeeld, waarin respondent 2 weergeeft wat het belang van de relatie is om te kunnen bespreken, waarom de cliënt weerstand tegen beeldbellen heeft: (Interviewer) Vind je dan soms wel dat je mensen wel moet proberen te overtuigen dat het voor hun heel zinvol zou kunnen zijn? (Respondent 2) Nee ik denk dat dat meer in die relatie zit met die mensen, dat als je daar 6 weken komt. Dan kun je zoiets ook bespreken, wat maakt nou dat je daar zo n weerstand tegen hebt, heb je daar soms bedenkingen bij. (Focusgroep 2) In het gesprek wordt er ook op terug gekomen, wanneer er een vraag gesteld wordt of het beeldbellen volledig ingezet kan worden en er alleen een huisbezoek wordt gedaan wanneer er indicatie voor is. Als reactie op het volledig inzetten van beeldbellen geeft respondent 3 het volgende aan: En die relatie moet je niet vergeten, die relatie opbouwen in het begin dat moet je niet vergeten. De relatie is zon beetje de basis. (Focusgroep 2) In focusgroep 4 van het FACT-team, komt ook duidelijk de basis van een relatie naar voren. De interviewer stelt een vraag over of beeldbellen met bemoeizorg in de contactopbouwfase ingezet kan worden. Respondent 4 reageert als volgt op deze vraag van de interviewer: Ik denk dat het voor die groepen in die fase dan niet haalbaar is. (Meerdere respondenten zeggen instemmend nee.) [...] Kan later in het traject zijn, maar ik denk wel dat er een basis moet zijn van een hulpverlenersrelatie. (Focusgroep 4) In de hulpverlenersrelatie vinden de respondenten het belangrijk dat beeldbellen in overleg met de cliënt wordt ingezet. De respondenten geven daarin aan dat altijd moet worden afgestemd met de cliënt. In reactie op hoe beeldbellen ingezet wordt geeft een respondent uit een FACT-team aan: (Respondent 2:) Een andere respondent uit de IPG teams geeft het volgende aan op de vraag hoe beeldbellen bij de cliënt gebracht wordt. (Respondent 3:) Zo wordt het ook dus we hebben ook die eerste zes weken eh om met het gezin te bespreken eh... Is dit wat voor jullie.. zien jullie dit zitten? (Focusgroep 1). 10

12 Een respondent geeft ook aan dat iedereen het anders kan invullen. (Respondent 3:) Het is onze eigen invulling, iedere collega van ons zal het anders indelen, dat is ook het mooie van het vak, daarbij eigenlijk aansluiten bij de cliënt en op welke manier je dat dan doet en waar.. (Focusgroep 2) Er komt duidelijk naar voren uit de focusgroepgesprekken met de IPG-teams dat beeldbellen gecombineerd met huisbezoeken moet worden ingezet. Een reactie van respondent 3 over het inzetten van beeldbellen in de module: En ehm vanaf eigenlijk zeg maar de de behandelfase te gaan kijken van he kunnen we het zo inzetten dat we een keer in de week op huisbezoek gaan en een keer in de week gaan beeldbellen. Dus dat het om en om gaan doen. En eh eigenlijk eh de afsluitfase de ene week op huisbezoek de andere week beeldbel contact. (Focusgroep 1) In de FACT-teams gaat het minder over het gecombineerd inzetten, maar komt het tussendoor wel ter sprake dat het beeldbellen niet de volledige zorg kan vervangen. Respondent 2 in reactie op, of het beeldbellen voor iedereen geschikt is waarbij eerst de zorgverlenersrelatie ter sprake komt en daarna het inzetten van beeldbellen. En daar kan je dan wel contacten vervangen door telezorg, maar niet alles denk ik. (Focusgroep 4) Volgens de respondenten wordt bij de inzet van beeldbellen de omgeving en interactie met het gezin gemist. Hierdoor kan er, volgens hen, informatie gemist worden tijdens gesprekken. Dit is voor de respondenten een reden om beeldbellen gecombineerd met huisbezoeken in te zetten. Er is volgens de respondenten letterlijk meer afstand, waardoor het ook moeilijker is om een diepere laag in het gesprek te bereiken. Respondenten van het FACT-team in reactie op de vraag of ze meer uit beeldbellen halen dan uit huisbezoeken: (Interviewer:) Ja bij op bezoek gaan haal je er meer uit dan bij beeldbellen? (Respondent 4:) Bij sommige mensen weer wel. Maar dat is ook weer. (Respondent 1:) Dat is juist waarom het belangrijk is om de omgeving wel even tot je te nemen. (Focusgroep 3) Als reactie op wat de respondenten missen tijdens beeldbellen, geven respondenten uit focusgroep 1 (IPG-team) het volgende aan. (Respondent 4): [ ] Als je in een gezin zelf bent zie je ook de gezinsleden allemaal bij elkaar. Waar gaan ze zitten ehm eh hoe staan de spullen? (Respondent 2:) Hoe zijn de blikken? (Respondent 3:) Ja hoe zijn de blikken naar elkaar? Ehm.. Hoe reageren ze op elkaar. En dat zie je met beeldbellen niet. De moeder kan wel wat gaan vertellen maar dan zie je niet wat die puber in de hoek aan het doen is en dat ie zijn moeder compleet belachelijk loopt te maken. (Respondent 2:) Je mist informatie. (Respondent 1:) Ja je mist informatie je mist signalen. Je ziet gewoon het huis zelf niet. Het huis zelf zegt ook veel over mensen. Dat is toch wel de kracht van het thuiskomen bij mensen en het zien wat er gebeurd. (Focusgroep 1) Bij beeldbellen is er letterlijk meer afstand, zoals ook al eerder benoemd is door de respondenten, dit hoeft niet alleen negatieve gevolgen te hebben. In de FACT- teams komt naar voren dat beeldbellen effectiever en sneller tot de kern is dan een huisbezoek. Dit is een van de meeste genoemde positieve kanten van de inzet van beeldbellen uit alle verschillende focusgroepen. De respondenten uit focusgroep 1 linken een effectiever gesprek vaak aan een sneller tot de kern-gesprek. 11

13 In focusgroep 3 wordt in reactie op de interviewer of het sneller tot de kern is het volgende gezegd: (Interviewer:) Dus je leert iemand kennen en dan via die berichtjes en beeldbellen kom je later sneller tot de kern? (Respondent 2:) Ja met dat beeldbellen dan he, omdat je achter dat schermpje zit. (Respondent 1:) Kijk en als je naar iemand toegaat dan zit je ook vaak van wat heb je leuk dit of zo he. En dat zie je natuurlijk niet met beeldbellen. (Respondent 2:) Ja maar je komt sneller ter zake. (Respondent 4:) Ja je komt wel ter zake. Respondent 3 in reactie op de interviewer, nadat er gevraagd wordt naar negatieve ervaringen met beeldbellen. Nadat er iets negatiefs benoemd is komt het volgende ter sprake: (Respondent 3:) Maar in veel gevallen kan het wel een huisbezoek vervangen en ook wat.. zegt dat het ook een effectiever gesprek is. (Focusgroep 4) Ook in de IPG groepen komt het ter sprake dat beeldbellen effectiever is en sneller tot de kern. Ook wel sneller to the point. Respondent 2 uit focusgroep 1 in reactie op de interviewer wat er precies anders is aan beeldbellen: (Respondent 2) Meer to the point kortere vragen. Het is echt wel effectief op het moment. Dat je zo Wat je doet en wat je zegt en hoe je zit. Meer to the point meer effectief. Nadat de pilot stopt, wordt het beeldbellen meestal niet meer ingezet, dit blijkt uit focusgroepen: 1,2 en 3) In focusgroep 3 wordt hier het volgende over gezegd: (Respondent 4): Als de pilot stopt, dan stopt het gewoon toch. (Respondent 2): Precies. (Respondent 4:) Want als de pilot stopt dan stopt het, dan is er niks meer te doen. In het kort zijn er dus meerdere gevolgen gevonden voor de zorgverlening. Deze gevolgen bevinden zich op de volgende gebieden: De hulpverlenersrelatie, hieronder valt ook het afstemmen en overleggen met de cliënt. Gecombineerde inzet van beeldbellen, de respondenten geven duidelijk aan dat beeldbellen geen vervanging kan zijn voor huisbezoeken. Afstand en omgeving, dit gebied heeft voordelen en nadelen. De afstand zorgt ervoor dat het gesprek effectiever is en sneller tot de kern komt. Een nadeel hierbij is onder andere dat de interactie met het gezin of de cliënt en diens omgeving gemist wordt. 12

14 2.2 Verpleegkundige theorieën In deze paragraaf worden theorieën besproken die in de praktijk in de GGZ worden toegepast (Meijering 2014; Clijssen e.a. 2008). Er is, na uitgebreide literatuursearch, gekozen voor de volgende theorieën. In literatuur is specifiek gezocht naar theorieën die gebruikt worden in de praktijk en die van toepassing zijn op de praktijk van de IPG en FACT teams. In de bijlagen is een uitwerking van de theorieën opgenomen. In de zoektocht in de literatuur is naar voren gekomen dat Sigmund Freud als een soort grootvader dient voor de verschillende theorieën die gebruikt worden in de GGZ. Deze verschillende theorieën zijn samengevoegd met nieuwe inzichten (Weerman 2010a). Het is geen verpleegkundige theorie, het heeft wel verpleegkundigen aan het denken gezet, waaronder Peplau en die heeft een theorie ontwikkeld. Volgens Freud zijn onverwerkte conflicten en afgeweerde driften uit de jeugd de oorzaak van psychisch lijden (Blankman & Nicasie 2000). De theorie van Freud gaat ervanuit dat de mens gedreven is door drie dingen: het id, ego en superego (Verheij 2011). De theorie van Erikson, de lijdenstheorie, is grotendeels gebaseerd op de theorie van Freud. Erikson heeft in zijn theorie een uitbreiding gegeven van de theorie van Freud. Binnen de theorie van Erikson is er ook meer aandacht voor de ontwikkeling bij volwassenen en ouderen, in tegenstelling tot Freud. De theorie richt zich op het niet goed afsluiten van ontwikkelingsfasen. De theorie dient voornamelijk als achtergrondinformatie voor de praktijk (Weerman 2010b). In de zoektocht is de theorie van Peplau structureel het meest naar voren gekomen. Het doel van de theorie van Hildegard Peplau is de kennis in de verpleegkundige zorgverlening binnen de GGZ vergroten (Peden 1998). Peplau is gefocust op de behoeften, gevoelens, problemen en ideeën van de cliënt. Hierbij is er interactie tussen de verpleegkundigen en cliënten en streven ze een gezamenlijk doel na (Gonzalo 2011). Shirley Smoyak theorie verscheen in 1975 in het boek: The Psychiatric Nurse as a Family Therapist De theorie van Smoyak is als een reactie of vervolg op de theorie van Peplau geschreven. Bij deze theorie gaat het vooral om de cliënt en de directe omgeving van de cliënt zoals de familie (Morsman 2006). Andries Baart positioneert presentie tegenover interventie binnen zijn presentietheorie. Andries Baart zegt dat de zorgverlener aanwezig moet zijn tijdens het behandelen van de cliënt. Hierbij richt de zorgverlener zich eerst meer op de relatie en daarna pas op de interventie (Slagter 2004). Als kanttekening van de theorie van Baart wordt gesteld dat het een softe aanpak voor de tijd is, waarin we leven. De theorie van Neuman blijkt volgens professionals, waar contact mee is opgenomen in de praktijk van de GGZ gebruikt te worden. Kenmerken van het verpleegkundige proces in de theorie van Neuman (Verberk 2006): De cliënt heeft een centrale plaats binnen het zorgproces. Principiële gelijkwaardigheid en wederzijdse beïnvloeding tussen de cliënt en hulpverlener is hierbij erg belangrijk. De cliënt wordt als partner betrokken en krijgt een belangrijke rol bij de planning en uitvoering van de zorg. 13

15 2.3 Verpleegkundige rollen De psychiatrie is pas sinds de twintigste eeuw een eigen specialisme geworden. De verpleging, dus ook de rollen van de verpleegkundige, is ook pas in de twintigste eeuw ontstaan in de psychiatrie (Blankman & Nicasie 2000) Rollen van GGZ-verpleegkundige Een van de kernkwaliteiten die een GGZ-verpleegkundige moet hebben volgens Clijssen (2008) is respect voor de cliënt hebben en aansluiten bij zijn omgeving. De taken van een GGZverpleegkundige zijn in te delen in grofweg vier gebieden: curatie, rehabilitatie, preventie en dienstverlening. Taken GGZ-verpleegkundige volgens het beroepscompetentieprofiel GGZ-verpleegkundige HBO (GGZ Nederland 2012) Taakgebied Cliëntgebonden Organisatiegebonden Professiegebonden Taken Opstellen, evalueren en bijstellen verpleegplan Beleid ontwikkelen Zich inzetten voor persoonlijke ontwikkeling Ondersteunen van de cliënt bij de Beleid implementeren persoonlijke basiszorg. Verpleegkundige handelingen Deskundigheidsbevordering Begeleiden van cliënten Operationeel leidinggeven Ondersteunen van de cliënt en zijn naasten Crisisinterventie Preventie toepassen Coördineren van het verpleegkundig proces. Gezondheidsvoorlichting geven aan cliënt en zijn naasten Rollen van de psychiatrisch verpleegkundige Volgens de nationale beroepengids (2014) heeft de verpleegkundige in de psychiatrie verschillende taken. Veel van deze taken zijn erop gericht een balans te vinden tussen het bieden van ondersteuning aan de cliënt en tegelijkertijd het stimuleren van de zelfstandigheid. Om deze taken zo goed mogelijk uit te voeren wordt hierbij ter ondersteuning een behandelplan opgesteld in overleg met de cliënt. De verpleegkundige moet tevens goed observeren wat de cliënt nodig heeft en zijn of haar gezondheidssituatie in het oog houden. Ook is de verpleegkundige een aanspreekpunt voor naasten van de cliënten. De kern van het psychiatrisch verplegen volgens Clijssen (2008): Taakgebied Preventie Genezing Vermaatschappelijking Bemoeizorg Taken Voorkomen van psychische stoornissen Vroege signalering Vroeg interventies toepassen ter voorkoming van verergering problematiek. Behandelen psychische stoornissen. Cliënten met psychische stoornissen helpen zo goed mogelijk deel te laten nemen aan de maatschappij. Cliënten die zelf niet om hulp vragen, toch ondersteunen of helpen. 14

16 3. Discussie In dit hoofdstuk wordt het doorlopen onderzoeksproces en diens aspecten besproken. 3.1 Proces Er is tijdens het zoeken van literatuur gebruik gemaakt van MeSH-termen om het gezochte onderwerp af te bakenen. Ook is er gebruik gemaakt van een jaartal-filter (niet ouder dan 10 jaar oud) om zo recent mogelijke literatuur te vinden. Door deze afbakening is er meer betrouwbare en toepasbare literatuur gevonden. Doordat de focusgroepgesprekken in dit onderzoek al gehouden waren in een vooronderzoek, had dit een aantal beperkingen. Er kon hierdoor niet doorgevraagd worden of vragen worden toegevoegd aan de topiclijsten. De beperking hiervan is dat de gesprekken minder gericht waren op de hoofdvraag van dit onderzoek. De focusgroepgesprekken hadden in eerste instantie niet exact hetzelfde doel als de schrijvers van dit onderzoek. Het zou van invloed kunnen zijn dat de studenten zelf niet aanwezig waren bij de focusgroepgesprekken. De non-verbale communicatie van de respondenten, is niet te herleiden in de audiobestanden. Dit is opgevangen door de twee onderzoekers die de focusgroepen gehouden hebben, mee te laten analyseren. Binnen dit onderzoek is ervoor gekozen om gebruik te maken van affinity diagramming. Na afloop van het onderzoek bleek dat dit een goede methode was om te gebruiken, omdat er erg veel informatie in de focusgroepen aanwezig was. Door middel van deze methode te gebruiken werd goed duidelijk welke informatie waardevol was voor het onderzoek (Gaffney 1999). Deze methode heeft bijgedragen aan het ordenen van de informatie. Bij affinity diagramming moet er op gelet worden dat er niet te lang geanalyseerd wordt, daarom is er een tijdslimiet gehanteerd (Courage 2005). De sessie heeft voor ordening gezorgd, maar bij volgende analyses zijn thema s alsnog veranderd. Na de sessie waar gebruik werd gemaakt van affinity diagramming, zijn de uitkomsten hiervan nog driemaal geanalyseerd en geordend. Hierdoor is er meer diepgang gevonden op een kleiner aantal thema s. 3.2 Inhoud Er zijn verschillende aspecten uit de focusgroepen naar voren gekomen die gevolgen op de zorgverlening kunnen aanduiden. Een aspect waar rekening mee gehouden is, is dat in focusgroep 3 het beeldbellen vaak vergeleken wordt met telefonisch contact. Het is hierdoor vaak onduidelijk of er over telefonisch contact of een huisbezoek gesproken wordt. Uit de focusgroepen is naar voren gekomen, dat het beeldbellen stopt wanneer de pilot afgerond is. Dit feit roept de volgende vraag bij de studenten op: Wat is de reden dat na de pilot het beeldbellen niet meer ingezet wordt? De respondenten kunnen ook niet goed benoemen wat de reden hiervoor is. Om de bevindingen aan de praktijk te kunnen koppelen, is er gezocht in de literatuur naar verpleegkundige theorieën die in de GGZ gebruikt worden. Ook zijn de rollen van de verpleegkundige in de GGZ uitgewerkt. De verpleegkundige rollen komen voort uit verpleegkundige theorieën, en zijn duidelijker over het verpleegkundige handelen. Deze verpleegkundige theorieën zouden in de praktijk gebruikt worden, echter is niet met zekerheid te zeggen dat de theorie ten grondslag ligt aan de manier van zorgverlening. Wel kan op basis van literatuur (Clijssen 2008) en contact met zorgprofessionals kan gezegd worden dat de uitgewerkte theorieën de meeste gebruikte theorieën binnen de GGZ zijn. 15

17 4. Conclusie In dit hoofdstuk wordt de volgende vraag beantwoordt: Welke gevolgen ondervinden zorgprofessionals en de zorg die zij leveren door het gebruik van beeldbellen in de GGZ en welke verbanden zijn er mogelijk te zien tussen deze gevolgen en de verpleegkundige theorieën binnen de GGZ? Er is weinig bekend over de gevolgen van beeldbellen op de zorgverlening van zorgprofessionals binnen de GGZ. Met dit onderzoek is beoogd duidelijkheid te verkrijgen over wat de gevolgen zijn van beeldbellen op de inhoud van zorgverlening in de GGZ. Daarbij is gezocht naar verbanden tussen de praktijk en verpleegkundige theorieën. In zowel de FACT en IPG focusgroepen komt naar voren, dat een basis van een hulpverlenersrelatie belangrijk is. Een gevolg hiervan is dat het in de contactopbouwfase bij bemoeizorg (taak GGZverpleegkundige ) niet mogelijk is om beeldbellen in te zetten. Ook volgens de theorie van Neuman is de relatie tussen cliënt en verpleegkundige belangrijk. Volgens de presentietheorie is het belangrijk eerst een band op te bouwen met de cliënt, en daarna pas te focussen op de interventie (Slagter 2004). Volgens de respondenten is een gevolg van het inzetten van beeldbellen, dat de omgeving en interactie met het gezin gemist. Hierdoor kan er, volgens hen, informatie gemist worden tijdens gesprekken. De theorie van Smoyak richt zich vooral op de omgeving en de familie van de cliënt. Volgens Smoyak is het belangrijk de omgeving en familie mee te nemen, omdat dit een completer beeld geeft van de cliënt en zijn problemen. De omgeving heeft invloed op de problemen (Morsman 2006). Dit laat zien hoe belangrijk het is dat deze informatie niet gemist wordt. In de focusgroepen komt ook naar voren dat het beeldbellen gecombineerd ingezet moet worden. Een van de taken van een GGZ-verpleegkundige is het coördineren van het zorgproces (GGZ Nederland 2012). Het blijkt uit de focusgroepen dat beeldbellen sneller, effectiever en meer to the point is. Dit zou bij kunnen dragen aan het coördineren van het zorgproces. Het vergt een andere indeling en planning van zorg wanneer beeldbellen gebruikt wordt. Dit komt bijvoorbeeld door de invloed van beeldbellen op de tijdsduur van gesprekken. Hier kan rekening mee gehouden worden, wanneer het beleid wordt geïmplementeerd. Het beleid implementeren behoort tot de taakgebieden van de GGZ-verpleegkundige (GGZ Nederland 2012). Hiermee kan gesteld worden dat het de verantwoordelijk van de verpleegkundige is, om de voor- en nadelen af te wegen van het beeldbellen. Uit de focusgroepen blijkt dat de respondenten het belangrijk vinden, dat bij het inzetten van beeldbellen goed overlegd wordt met de cliënt. Ook moet er afgestemd worden op wat de cliënt verwacht van de zorg. Een kerntaak van de GGZ-verpleegkundige is respect voor de cliënt hebben en aansluiten bij zijn omgeving (Clijssen 2008). De theorie van Hildegard Peplau geeft duidelijk aan dat het van belang is dat er interactie is tussen de verpleegkundigen en de cliënten en dat er gezamenlijk een doel wordt nagestreefd (Gonzalo 2011). Ook Neuman ziet de cliënt op de centrale plaats binnen het zorgproces en heeft dus ook invloed op het zorgproces (Verberk 2006). In het kort een antwoord op de hoofdvraag: Uit de genoemde gevolgen is gebleken dat er zowel positieve als negatieve gevolgen zijn op de zorgverlening. Rekening houdend met al deze gevolgen, betekent het niet dat het beeldbellen niet ingezet kan worden. 16

18 5. Aanbevelingen In het volgende hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de aanbevelingen die voortkomen uit het onderzoek. Deze aanbevelingen zijn op basis van de literatuur en de informatie uit de focusgroepen. De respondenten geven aan, dat ze een leidraad willen voor hoe beeldbellen in te zetten. Hierbij wordt het aanbevolen om duidelijkheid te verschaffen over de taken en rollen van de verpleegkundige, wanneer die gebruik maakt van beeldbellen. Uit de focusgroepgesprekken blijkt dat er nog niet veel ervaringsdeskundigen zijn op het gebied van beeldbellen. Mede daarom wordt aanbevolen, voornamelijk aan zorginstellingen, om behandelingen met beeldbellen uit te proberen. Uit de focusgroepen blijkt dat het beeldbellen stopt wanneer de pilot afgerond is. Meer onderzoek hiernaar is wenselijk, omdat het meer informatie kan geven over de blokkades om het te blijven toepassen in de praktijk. In het algemeen, wordt er op basis van dit onderzoek aanbevolen meer onderzoek te doen naar de gevolgen van beeldbellen op de zorgverlening. Dit onderzoek kan gezien worden als een opstap naar vervolgonderzoek, de gevolgen zijn namelijk nog niet geheel grijpbaar. Uiteindelijk kunnen de gevonden ervaringen van de respondenten en de literatuur gebruikt worden om informatie te verstrekken over de invloed van beeldbellen, bijvoorbeeld in workshops. Ook kan het geïntegreerd worden in zorgopleidingen. 17

19 6. Literatuur Baarda, B. (2009), Dit is onderzoek: Handleiding voor kwantitatief en kwalitatief onderzoek, Noordhoff uitgevers, Groningen. Basavanthappa, B.T. (2007), Nursing Theories. Jaypee Brothers Medical Publishers, New Delhi, bl.228. Blankman, H. en E. Nicasie (2000), Verplegen van zorgvragers met een psychiatrische ziekte, kwalificatieniveau 4-5. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. Boeije H., H. t Hart en J. Hox (2006a), Onderzoeksmethoden, Boom Onderwijs, Hoofddorp, bl. 75. Boeije H., H. t Hart en J. Hox (2006b), Onderzoeksmethoden, Boom Onderwijs, Hoofddorp, bl Clijsen, M., W. Garenfeld, G. Kuipers, E. van Loenen en M. van Piere (2008), Psychiatrie voor verpleegkundigen, Reed Business, Amsterdam, bl. 67. Clijsen, M., W. Garenfeld, G. Kuipers, E. van Loenen en M. van Piere (2008), Psychiatrie voor verpleegkundigen, Reed Business, Amsterdam, Pag. Inleiding Courage, C., K. Baxter (2005), A pratical guide to user requirements: Methods, Tools & Techniques. Elsevier, San Francisco, bl Dassen, Th.W.N. en F.M. Keuning (2002), Lezen en beoordelen van onderzoekspublicaties: Een handleiding voor studenten hbo en wo-gezondheidszorg, geneeskunde en gezondheidswetenschappen. HBuitgevers, Baarn, bl Dimence (2014), FACT, (webpagina). URL: Laatst gezien: 3 december 2014 Functie Waardering Gezondheidszorg (2014), E-health bij Altrecht, FWG.nl Utrecht (webpagina). URL: Laatst gezien: 1 oktober 2014 Gaffney, G. (1999), What is affinity diagramming? Information & Design. Garcia-Lizana, F., I. Munoz-Mayorga (2009), What about Telepsychiatry? A Systematic Review. Physicians Postgraduate Press, Spanje. URL: Geraadpleegd via: PubMed Laatst gezien: GGZ Nederland (2013), E-Health, (webpagina). URL: Laatst gezien: 16 september 2014 GGZ Nederland(2012), Het beroepscompetentieprofiel GGZ-Verpleegkundige HBO. GGZ Nederland: brancheorganisatie voor geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg, Amersfoort. URL: Laatst gezien: Gonzalo A., (2011), Theoretical Foundations of Nursing, Hildegard E. Peplau (webpagina). Laatst gezien: 19 november 2014 Janssen, R., H. Prins, A. van Hout, J. Nauta, M. Hettinga, L. van der Krieke, S. Sytema (2014), Videoconferencing in Mental Health Care: Professional Dilemmas in a Changing Health Care Practice, Windesheim University of Applied Sciences, Zwolle & University of Groningen, Groningen. Karakter (2014), IPG Intensieve Psychiatische Gezinsbehandeling, (webpagina). URL: Laatst gezien: 3 december

20 Migchelbrink, F. (2013), Handboek praktijkgericht onderzoek: Zorg, welzijn, wonen en werken, Uitgeverij SWP, Amsterdam, bl. 60. Morsman, M. (2006), Een weekje op pad met circus Smoyak. VENVN, Utrecht. URL: Laatst gezien: 8 december 2014 Nationale beroepengids (2014), Psychiatrisch verpleegkundige. Ravel Recruitment. URL: Laatst gezien: 7 december 2014 NPCF (2008), Digitale zorg: Ehealth (webpagina). URL: Laatste gezien: 1 oktober 2014 NSM Platform (2010), Kunnen alle levensgebieden van de cliënt onderverdeeld worden in de 5 variabelen? URL: Laatst gezien: Peden A.R.(1998), De evolution of an intervention- the use of Peplau s process of practice-based theory development, in: Journal of psychiatric and mental health Nursing, nr5, Blackwell Science, Lexington, bl Pyzdek, T. (2003), Quality Engineering Handbook Second Edition, Marcel Dekker Inc., New York, bl. 376 Royen, van P. en L. Peremans (2007), Kwalitatief onderzoek: Exploreren met focusgroep gesprekken: de stem van de groep onder de loep, Bohn Stafleu van Loghum, Houten. Schuurmans, M., J. Lambregts, Projectgroep V&V 2020 en A. Grotendorst (2012),Beroepsprofiel Verpleegkundige: Verpleegkundigen & Verzorgenden 2020 Deel 3. V&V. Scupin, R. (1997), The KJ Method in: Journal Human Organization, Volume 56, Nummer 2, Society for Applied Anthropology, bl. 233 t/m 237. Slagter, M., F. Meijering, I. Jacobs-Moonen, R. Landeweerd, O. Meyer (2004), De gepassioneerde professional. Koninklijke Van Gorcum, Assen, bl. 88, 89. Timmer, S. (2011), E-Health in de praktijk, De zorg gaat online, Bohn Stafleu van Loghum, Houten, bl. 13 & 14. Trimbos Instituut (2014), E-mental health, (webpagina) URL: Laatst gezien: 17 september 2014 Ulrich, K. (2003), KJ Diagrams, University of Pennsylvania, Philadelphia, bl. 3. Verberk, F. en M. de Kuiper (2006), Verpleegkunde volgens het Neuman Systems Model.. Van Gorcum, Assen, bl , 154 Verheij, F., (2011), Integratieve kinder- en jeugdpsychotherapie, Uitgeverij Van Gorcum, Assen, bl. 30 t/m 37. Vermeend, W. (2012), De wereld van het internet, Einstein Books, Den Haag. Wampold, B (2012), The Therapeutic Relationship in E-Therapy for Mental Health: A Systematic Review, bl. 1 Weerman, A. (2010a), Zes psychologische stromingen en één cliënt, Uitgeverij Nelissen, Soest, bl. 49. Weerman, A. (2010b), Zes psychologische stromingen en één cliënt, Uitgeverij Nelissen, Soest, bl. 60. Weger, de E., D. Macinnes, J. Enser, S.J. Francis en F.W. Jones (2013), Implementing video conferencing in mental health practice, Journal of Psychiatric an Mental Health Nursing, Blackwell Publishing Kent, United Kingdom, bl. 448 t/m 458. Wester, F.(2009), Analyse van kwalitatief onderzoeksmateriaal. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. URL: Geraadpleegd via: Henw.org Laatst gezien:

21 Zee, F. van der (2010a), Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde, BMOOO, Groningen, bl. 230 & 231 Zee, F. van der (2010b), Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde, BMOOO, Groningen, bl

22 Bijlagen 21

23 Bijlage 1: Beoordelingsformulier Beoordelingsformulier Onderzoeksverslag (minor POZ) Naam studenten : Susanne Meyer & Trudy Vinke Studentnummers : S & S Opleidingsvariant : Voltijd Studieloopbaanbegeleider : Annette de Boer & Carolien van Leussen Beoordelingsniveau : Bachelor Titel onderzoeksverslag : Beeldbellen in de verpleegkundige praktijk binnen de GGZ Voorwaarden*: Voldaan Niet voldaan Documentnaam is: Studentnummer VoornaamAchternaamstudent Ozverslag versienummer en datum Nederlandse samenvatting; woorden Van inleiding tot en tot met aanbevelingen woorden (zonder eventuele bijlage) Het onderzoeksverslag is in correct Nederlands geschreven, d.w.z. doet recht aan de regels van interpunctie en spelling (max 3 spellingsfouten per pagina). *: Bij 1 of meer niet voldaan wordt het onderzoeksverslag niet beoordeeld met een cijfer. De student ontvangt dan alleen schriftelijke feedback van de beoordelaar. EINDCIJFER: Motivering: (verplicht invullen) Beoordelaar: Naam docent Datum Handtekening 1 e beoordelaar 2 e beoordelaar Beoordeling onderzoeksverslag Bepaal per onderdeel het aantal toe te kennen punten dat het beste past bij het bereikte eindniveau van de student. Licht dit toe op het formulier bij de motivering. Bepaal eindbeoordeling als volgt (cesuur): Som toegekende punten / 10 geeft eindscore met 1 decimaal (afgerond naar boven) Indien eindcijfer > 5,5 dan is de toets Onderzoeksverslag behaald. Maximaal aantal toe te kennen punten per onderdeel: Onderdeel Max. aantal punten Samenvatting 5 Inleiding 10 Methoden 20 Resultaten 25 Discussie en conclusie 25 Aanbevelingen 10 Vormeisen 5 Totaal Max

24 Criteria t.b.v. de beoordeling van het onderzoeksverslag Samenvatting (max. 5 punten) De samenvatting bevat de probleem en doelstelling en eventuele hypothese(n). De samenvatting beschrijft bondig de methode (aanpak) van het onderzoek. De samenvatting geeft een opsomming van de belangrijkste resultaten van het onderzoek. Punten V De samenvatting bevat een conclusie, waarin antwoord wordt gegeven op de onderzoeksvraag en eventuele hypothese(n). De samenvatting bevat een korte discussie, waarin onderzoeksmethode en onderzoeksresultaten worden geëvalueerd. De samenvatting bevat kernachtig beschreven aanbevelingen, waaronder suggesties voor vervolgonderzoek. Inleiding (max. 10 punten) In de inleiding is de aanleiding voor het onderzoek beschreven. In de inleiding is de context van het onderzoek beschreven. De keuze voor het onderwerp van het onderzoek is gemotiveerd op basis van maatschappelijke relevantie. De student beschrijft in het theoretisch kader hoe het eigen onderzoek aansluit bij wat reeds met betrekking tot het onderzoeksonderwerp onderzocht is en wat het vernieuwende karakter van het eigen onderzoek is. De afbakening van het onderzoeksonderwerp is verantwoord aan de hand van de resultaten van het vooronderzoek (literatuuronderzoek, oriënterende gesprekken in de praktijk). De verpleegkundige relevantie (op hbo niveau) van het onderzoek is onderbouwd. De inleiding bevat een duidelijke, kernachtig geformuleerde probleem en doelstelling, welke onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Relevante begrippen zijn geoperationaliseerd c.q. gedefinieerd. Punten Methoden (maximaal 20 punten) De keuze van het onderzoeksdesign (kwantitatief/kwalitatief of mixed methods design en dataverzamelingsmethode) is onderbouwd vanuit zowel theoretisch als praktisch oogpunt (tijd, geld, beschikbaarheid). Het onderzoeksmodel geeft de factoren weer die een rol spelen bij de probleemstelling en diens (verwachte) relaties onderling (indien van toepassing). De onderzoekspopulatie, eventuele steekproef en wijze van steekproeftrekking zijn onderbouwd beschreven. Er is een beschrijving van de populatie op achtergrondkenmerken gegeven. De dataverzamelingsmethode(n) is/zijn passend bij de probleemstelling, doelstelling en eventuele deelvragen. Er wordt een bondige beschrijving gegeven van de wijze waarop relevante termen in het onderzoek zijn geoperationaliseerd naar meetbare begrippen. Er wordt onderbouwd op welke wijze het meetinstrument voor dataverzameling ontworpen of geselecteerd werd. Er wordt onderbouwd op welke wijze men respons heeft willen bevorderen. Er wordt onderbouwd op welke wijze men de betrouwbaarheid en validiteit heeft willen vergroten. Er wordt onderbouwd op welke wijze er rekening werd gehouden met juridische en/of ethische aspecten van het onderzoek. De analyseprocedure van verzamelde gegevens in het onderzoek wordt onderbouwd en correct beschreven. De wijze van data-analyse is passend bij de gekozen dataverzamelingsmethode(n). 23