Het begin van het begin

Transcriptie

1 Het begin van het begin (Harry Mulisch) Kopopleiding Alle studierichtingen Auteur Elsbeth Castelein & Stefanie Snijders Versie Augustus 2013 Studie en Werk 1 en 2 Hogeschool Utrecht OAKOP-S&W1-12 & OAKOP-S&W2-12 Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudigen voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan. 1

2 Inhoudsopgave 1 Studie en Werk Algemeen Inleiding Studie en Werk Organisatie Inhoud van studie en werk Toetsing en beoordeling Studie en Werk Modules 1 en Specifieke inhoud Module Studie en Werk Afronding van Studie en Werk Specifieke inhoud module Studie en Werk Afronding van Studie en Werk Toelichting op de onderdelen van het S&W dossier Bijlagen

3 1. STUDIE EN WERK ALGEMEEN 1.1 INLEIDING STUDIE EN WERK. In deze gids voor Studie en Werk (S&W) tref je alle informatie aan die je nodig hebt voor het leren van je werkervaringen. Doel van de leerlijn Studie en Werk is het aansturen en zichtbaar maken van je eigen ontwikkeling als docent. Het kader hiervoor zijn de bekwaamheidseisen, ontwikkeld door het Samenwerkingsorgaan Beroepskwaliteit leraren die aan een beginnend docent gesteld worden (de 7 SBL-competenties). Deze gids bestaat uit vijf hoofdstukken. In hoofdstuk 1 tref je algemene informatie aan over de praktische en organisatorische zaken die aan de gehele leerlijn Studie en Werk grondslag liggen. In de daaropvolgende hoofdstukken worden de onderdelen S&W 1 t/m 2 apart toegelicht. In hoofdstuk 4 tref je de bijlagen aan die je kunt gebruiken bij de invulling van deze leerlijn De grote lijn De activiteiten bij Studie en Werk zijn erop gericht dat je een goede docent wordt: een vakbekwame docent met een realistische kijk op zijn eigen bekwaamheid in de beroepspraktijk, die in staat is zichzelf en het onderwijs wat hij geeft systematisch verder te ontwikkelen. In Studie en Werk krijgt dit als volgt gestalte: a) Je brengt je eigen bekwaamheid als docent gedetailleerd in kaart. Hiervoor krijg je verschillende instrumenten aangereikt gebaseerd op de SBL-competenties b) Op basis hiervan formuleer je leervragen waarmee jij je wilt ontwikkelen, welke verbeteringen je in je onderwijspraktijk wilt bereiken en/of wat je wilt komen te weten in de komende periode. c) Vervolgens plan je concrete activiteiten op de school waarmee je deze leervragen iedere periode wilt gaan realiseren. De onderdelen b) en c) zijn ondergebracht in het leerwerkplan d) Al werkende verzamel je vervolgens materiaal om de gerealiseerde verbeteringen en je leerproces daarbij zichtbaar te maken. Dit kan met behulp van verschillende formats ter verdieping e) Eind periode A (S&W 1) volgt een ontwikkelingsgericht advies van je werkplekbegeleider en aan het einde van periode B (S&W 2) volgt een beoordelingsmoment. Feedback en beoordeling zijn gebaseerd op je verslagen van je werk als docent en worden gelezen door je begeleiders. Deze leercyclus van het in kaart brengen, leervragen maken, activiteiten plannen, ervaringen opdoen en onderbouwen doorloop je steeds opnieuw om het leren van je werkervaring te verdiepen. 3

4 1.2 ORGANISATIE Omvang en planning Studie en Werk bestaat uit vier modules over het hele jaar, per periode sluit je een module S&W af (bij nominale studieduur). Voor deelname aan een S & W module heb je een Leerwerkplek nodig op een school (Voortgezet Onderwijs of MBO). Studenten Omgangskunde kunnen alleen op een MBO werken tijdens hun LIO. De planning van de verschillende S&W modules is als volgt: Overzicht Studie en Werk Tijd Periode A Periode B Periode C Periode D Module S & W 1 S & W 2 S & W 3 S & W 4 Totale stage 20 dagen 20 dagen 40 dagen 40 dagen Aantal lessen / activiteiten 10 lesmomenten / begeleiding geven over periode A 20 deellessen / begeleiding over periode B uur lessen / begeleiding per week zelfstandig uur lessen / begeleiding per week zelfstandig Op de school aanwezig zijn 2 dagen per week (16 uur) 2 dagen per week (16 uur) 3 4 dagen per week (24 uur) 3 4 dagen per week (24 uur) EC s Rollen Onderwijsassistent / instructeur Instructeur / leraar Leraar in opleiding (LIO) Leraar in opleiding (LIO) Begeleiding vanuit de Hogeschool Utrecht, instituut Archimedes. De bijeenkomsten Studie en Werk worden wekelijks ingeroosterd en begeleid door een docent. Deze heeft de rol van Studie-en-Werkbegeleider (SWB er). Er wordt ingegaan op verschillende thema s die te maken hebben met je ontwikkeling tot docent, producten die je voor Studie en Werk maakt, er worden (video-) intervisie-bijeenkomsten georganiseerd en er is de voorbereiding op het eindassessment startbekwaam. De begeleiding van je werk op school wordt vanuit Instituut Archimedes uitgevoerd door je S&Wdocent of een Instituutsopleider (school-io). Of je een school-io hebt, is afhankelijk van de relatie die jouw school heeft met Instituut Archimedes. 4

5 Onder begeleiding van je S&W-docent/IO valt: Feedback op en beoordeling van je leerwerkplan en leerwerkverslag Een lesbezoek (of videobespreking van een les) eind periode B (Studie en Werk 2) Themabijeenkomsten Studie en Werk volgens het rooster Toelichting: wanneer je op een op school werkt met een keurmerk van instituut Archimedes, is er mogelijk een vaste instituutsopleider (een zgn. School-IO er). Deze docent neemt de begeleiding en beoordeling van de modules Studie & Werk dan over van de docent in de kopopleiding. Je volgt in periode A en B wel de bijeenkomsten op de Hogeschool Utrecht. In periode C en D kun je ervoor kiezen om de intervisie en themabijeenkomsten op je opleidingsschool te volgen. Op vind je een lijst met scholen met een School-IO. Wanneer je op een Archimedes-opleidingsschool met School-IO werkt, neem dan zelf gelijk bij het begin van het werkplekleren contact op met de School-IO Begeleiding op je leerwerkplek vanuit de opleidingsschool. Op je leerwerkplek word je begeleid door je werkbegeleider (WB). Dit is een docent van de opleidingsschool die jou begeleidt in de dagelijkse gang van zaken. Er bestaat tussen scholen een grote diversiteit in de aanpak van de begeleiding door de WB s. We gaan ervan uit dat je werkplekbegeleider: je wegwijs maakt in de school en als contactpersoon voor je beschikbaar is; met jou vooraf het leerwerkplan doorneemt en dit accordeert wekelijks een begeleidingsgesprek met je voert, waarin de voorbereiding, de uitvoering en evaluatie van je activiteiten aan bod komt de lessen (gedeeltelijk) bijwoont en lesobservaties op schrift zet. In periode A is dit voor alle lessen van belang, in periode B in afnemende mate en in onderling overleg, in periode C/D wordt zelfstandig lesgegeven en zijn er af en toe lesbezoeken. aanwezig is bij de nabespreking bij het lesbezoek door de begeleider van Instituut Archimedes (eind periode B; beoordeling LIO-bekwaamheid). bij de afronding van iedere S&W-module evalueert wat de leeropbrengst van deze periode is geweest en schriftelijke feedback en/of een beoordeling geeft je tijdens het werken aan afstudeerberoepsproducten helpt om een geschikte opdracht te verwerven binnen de school en om je in contact te brengen met de personen die hierbij nodig zijn (periode C en D) een eindgesprek organiseert op je leerwerkplek (eind periode D) Het is aan jou om de mensen met wie je samenwerkt goed op de hoogte te stellen wat de verwachtingen zijn. Om je WB er en IO nader te informeren kun je gebruik maken van informatie uit deze gids van de Kopopleiding en/of nadere informatie downloaden op 5

6 1.2.4 Materiaal, Literatuur en informatiebronnen. Bij Studie en Werk wordt de onderstaande literatuur gebruikt. Van de student wordt verwacht dat hij/zij (vooral) zelfstandig gebruik maakt van deze literatuur bij het verkrijgen van theoretische verdieping van je werk. Studie en Werk 1 (Periode A) Boek (verplicht): J. Hendriksen (2005). Intervisie bij werkproblemen. Nelissen Studie en Werk 2 (Periode B) Boek (verplicht): Hendriksen J. (2005), Intervisie bij werkproblemen. Nelissen Boek (verplicht): Slooter, M. (2009), De vijf rollen van de leraar. CPS Boek (aanbevolen): Ebbens, S. (2009), Effectief leren. Noordhoff Uitgevers Studie en Werk 3 (Periode C) Boek (verplicht): Korthagen, F. & Lagerwerf, B. (2011). Leren van binnenuit. Boom Lemma uitgevers. Boek (aanbevolen): Lagerwerf, B. (2006), Een leraar van klasse. Boom Lemma uitgevers Studie en Werk 4 (Periode D) Boek (verplicht): Korthagen, F. & Lagerwerf, B. (2011). Leren van binnenuit. Boom Lemma uitgevers. Boek (aanbevolen): Lagerwerf, B. (2006), Een leraar van klasse. Boom Lemma uitgevers Regelen van je leerwerkplek. Zodra je een leerwerkplek op een school hebt gevonden, bevestig je dit door met de school een leerwerkovereenkomst (LWO) af te sluiten. Deze LWO is nodig voor alle leerwerkplekken. Het is een wettelijke verplichting om deze overeenkomst schriftelijk vast te leggen. In deze overeenkomst staan afspraken over je activiteiten, rechten en plichten op de leerwerkplek. Je vind de LWO op: studenten leerwerkovereenkomst kopopleiding. Je vult de overeenkomst in met alle gevraagde gegevens en zorgt voor kopieën die naar alle partijen gaan. De instructie op het formulier wijst voor zich. Let op: het is voor studenten Omgangskunde sterk aan te bevelen om één leerwerkplek voor de gehele kopopleiding te zoeken in het MBO, zodat wisseling van stageplaats wordt voorkomen. De LIO-fase van studenten omgangskunde moet namelijk op een MBO plaatsvinden. 6

7 1.3 INHOUD VAN STUDIE EN WERK Doorlopende leerlijnen Studie en Werk Studie en Werk vormt een doorlopende lijn in de opleiding. Je ontplooit initiatieven op je leerwerkplek en door deze activiteiten te evalueren probeer je te leren van wat je meemaakt. De modules S&W volg je in de vaste groep met dezelfde docent, gedurende de hele kopopleiding Initiatieven ontplooien en geschikte werktaken Je werkt op je leerwerkplek op basis van een vooraf, zelf opgesteld, leerwerkplan. Daarin heb je uitgewerkt aan welke leerdoelen je wilt gaan werken, welke initiatieven je daartoe gaat ontplooien en hoe je aan het eind de opbrengst hiervan zichtbaar gaat maken. Deze initiatieven zullen bij het begin van je opleiding bijvoorbeeld bestaan uit leservaring opdoen bij een ervaren docent, observaties verrichten bij verschillende docenten en in eenvoudige situaties instructie geven. Aan het eind van je opleiding laat je zien dat je als zelfstandig docent functioneert, dat je complexe onderwijssituaties aan kunt en op pedagogisch en vakdidactisch gebied zorgt voor professionele kwaliteit. Onderstaande tabel geeft een doorlopende lijn aan van het soort activiteiten die je op je Leerwerkplek kunt gaan uitvoeren. Module S & W 1 S & W 2 S & W 3 S & W 4 Geschikte werktaken zijn: Observeren van lessen, individuele leerlingen helpen, kleine groepjes leerlingen begeleiden, een dag met een klas meelopen, een dag meelopen met de conciërge(s), verschillende docenten observeren, (delen van) een les geven in aanwezigheid van de WB er. Opzetten, verzorgen en evalueren van lessen / lesmomenten onder begeleiding van de WB, assisteren van docenten, observeren van lessen, individuele leerlingen helpen en kleine groepjes leerlingen begeleiden, een dag met een andere klas meelopen, verschillende docenten verder observeren en verbinden met eigen handelen. Zelfstandig opzetten, verzorgen en evalueren van lesuren per week. Voor zover mogelijk: assisteren van docenten, observeren van lessen, deelname aan sectie- of teamoverleg, contacten met ouders, rapportvergaderingen. bijdragen aan projecten, studiemiddagen, vieringen, vakoverstijgende schoolactiviteiten. Als zelfstandig docent opzetten, verzorgen en evalueren van lesuren per week, begeleiden van complexe onderwijsactiviteiten (lessenseries, projecten, vakoverstijgende activiteiten). Voor zover mogelijk: deelname aan sectie- of teamoverleg, contacten met ouders, rapportvergaderingen. bijdragen aan projecten, studiemiddagen etc. 7

8 1.3.3 Leerproces en verwachte niveau. Het leren van je werk krijgt oa. gestalte door je lesactiviteiten te evalueren, te reflecteren op concrete gebeurtenissen, observatie en nabespreking met je werkplekbegeleider en feedback van leerlingen te verkrijgen. Doordat je tijdens je opleiding steeds meer aan de te weten zult komen op onderwijskundig en didactisch terrein, zal je ook steeds beter toegerust zijn om je werk op een steeds preciezere wijze uit te voeren en te evalueren. Onderstaande tabel geeft een globaal overzicht van het doorlopende leerproces binnen Studie en Werk. Hiermee kun je zelf checken op je op het verwachte niveau functioneert. leervragen en leeractiviteiten feedback en collegiale consultatie gebruik van literatuur voorbereiding en evaluatie onderwijsactiviteiten S&W 1 S&W 2 S & W 3 S & W 4 passend bij eigen beginsituatie en mogelijkheden van de school houden aan feedbackregels, intervisie opstarten in eigen groep. gebruik maken van aangereikte literatuur lesonderdelen goed voorbereiden en nabespreken met WB passend bij eigen competentieontwikkeling, taken S&W 2 en de mogelijkheden van de school gericht feedback vragen aan leerlingen en begeleiders (bv. Roos van Leary) + intervisie t.b.v. eigen leren zelf op zoek gaan naar literatuur bij leervragen en/of activiteiten lesvoorbereiding met aandacht voor lesorganisatie, instructie, werkvormen en interactie; in evaluatie gebruiken van feedback van leerlingen en WB gebruik van verschillende reflectiemodellen (bv. Korthagen, STARR) passend bij eigen competentieontwikkeling, taken voor LIO-studenten en behoefte van de school Min. een keer 360⁰ feedback + videointervisie t.b.v. eigen competentieontwikkeling gebruik maken van verschillende bronnen en deze kritisch beschouwen lesvoorbereiding + verbinding leggen met de voorgaande en volgende lessen passend bij eigen competentieontwikkeling, indicatoren startbekwaam en behoefte van de school Gebruik maken van verschillende vormen van collegiale consultatie, o.a. videointervisie. eigen opvattingen en handelen systematisch verantwoorden vanuit literatuur compleet zelfstandig plannen, voorbereiden en evalueren van lessenserie(s) en/of project(en) reflectie volgens eenvoudig op verschillende afhankelijk van de format nivo s situatie en/of het reflectiecyclus (bv. (praktijkreflectie, doel van reflectie ABCD) methodiekenreflectie zelf een passende en zelfreflectie) met keuze maken voor koppeling naar een geschikte literatuur methodiek (bv. persoonlijke en professionele casus) visie- eigen beginsituatie eigen visie op vak eigen visie op beroep eigen visie op 8

9 ontwikkeling Leerwerkverslag: leeropbrengst en competentieontwikkeling bewijsstukken in kaart brengen en visie van de school opzoeken beeld van de bekwaamheidseisen; ervaringen en observaties beschrijven: kennis, inzichten en vaardigheden koppelen aan competenties bewijsstukken zijn concrete voorbeelden waarin de competenties herkend en benoemd zijn formuleren leeropbrengst beschrijven bij uitgevoerde activiteiten: kennis, inzichten en vaardigheden koppelen aan competenties bewijsstukken passen bij de competenties en zijn authentiek, actueel en relevant en schoolvak bijstellen op basis van eigen ervaring, ervaring van anderen en literatuur ontwikkeling systematisch sturen en beschrijven vanuit competenties bewijsstukken ondersteunen de competentiebeschrijvingen en zijn authentiek, actueel en relevant en komen uit een variatie in contexten beroep en schoolvak relateren aan visie van de school zelfstandig competenties doorontwikkelen bewijsstukken voldoen aan criteria evidentie(authentiek, actueel, relevant, kwantiteit, variatie in contexten) Taakomschrijving student Bij deelname aan de modules Studie en Werk behoren de volgende taken bij je ontwikkeling: Aanwezigheid en actieve deelname aan de bijeenkomsten. Zelfanalyse maken: Leerstijl (Kolb) onderzoeken, competenties en ontwikkeldoelen opstellen. Leerwerkplan (LWP) opstellen waarmee je je eigen leren aanstuurt in de onderwijspraktijk. Het voorbereiden, uitvoeren en achteraf evalueren van (onderwijs-)activiteiten op school. Een wekelijks begeleidingsgesprek voeren met je Werkbegeleider en terugkoppelen. Het benutten van feedback en deelname aan collegiale consultatie (zoals video-intervisie). Het lezen en toepassen van literatuur en hier ook zelfstandig naar op zoek gaan. In module Studie en Werk 2: organiseren en mogelijk maken van lesbezoek door je S&Wdocent/ IO. Verslaglegging in verschillende producten en schrijven van je leerwerkverslag. Werken aan afstudeerberoepsproducten (in periode C en D). Qua praktische organisatie van je leren verwachten we dat je de volgende acties onderneemt in periode A: Uitzoeken of je school een School-IO heeft en zo ja: contact leggen met je School-IO Indien je nog niet in week 36 begint met je stage, de gemiste uren gaan inhalen in de komende weken en hierover afspraken maken met je S&W-docent/IO en WB. Uiterlijk 1 oktober moet je aan de slag zijn op een school! 9

10 Binnen 3 weken na aanvang van de module Studie en Werk je Leerwerkovereenkomst inleveren Evt. binnen 3 weken na aanvang van de module Studie en Werk je leerwerkplan laten goedkeuren door WB en IO (afhankelijk van je leerstijl en insteek, zie 2.1.2) Van de student wordt verwacht dat hij/zij bij alle bijeenkomsten aanwezig is, daaraan bijdraagt en actief participeert Afstudeerberoepsproducten. In periode C en D werk je aan twee afstudeerberoepsproducten waarmee je relevant (les)materiaal of een andere opdracht voor de school vervult. De studieonderdelen afstudeerberoepsproduct 1 en 2 worden tijdens bijeenkomsten op Archimedes voorbereid en op je leerwerkplek uitgevoerd. Zij maken qua EC s geen onderdeel uit van de modules Studie en Werk en worden apart afgetekend in OSIRIS. De invulling en omvang van de afstudeerberoepsproducten wordt verder toegelicht in de handleiding Afstudeerberoepsproducten1& Het eindassessment. Het eindassessment ( assessment startbekwaam ) wordt afgenomen aan het einde van de opleiding. Hier laat je zien dat je een professionele leraar bent, dat je onderwijs kunt ontwerpen, uitvoeren, evalueren en bijstellen, in de contacten met leerlingen adequaat opereert en productief kunt samenwerken met collega s en de omgeving van de school. Je toont innovatief vermogen, bent veranderingsbekwaam en creatief. Je wordt beoordeeld op de bekwaamheidseisen op het niveau startbekwaam. Met het behalen van het assessment startbekwaam rond je je opleiding tot tweedegraads leraar af. Voorbereiding hierop vind plaats tijdens S&W in periode C en D en met behulp van de handleiding Assessment Startbekwaam. 10

11 1.4 TOETSING EN BEOORDELING Toetsing Ter afronding van een module Studie en Werk voer je met de WB er een evaluatiegesprek en volgt er een rapportage van je functioneren, door zowel jezelf als je begeleider ingevuld. In periode A en C (S&W 1 en 3) geeft de werkplekbegeleider een ontwikkelingsgericht advies. In periode B en D (S&W 2 en 4) geeft de werkplekbegeleider een beoordelingsadvies wat meeweegt in de eindbeoordeling. Daarnaast lever je bewijs van je ontwikkeling in een aantal verslagen ter beoordeling door de IO/S&Wdocent. De eindbeoordeling wordt ten alle tijden door de IO/S&W-docent gegeven. De specifieke vereisten aan de afronding staan bij de concrete informatie in hoofdstuk 2 beschreven Lesbezoek tijdens Studie en Werk 2 Tijdens de module Studie en Werk 2 vindt er een lesbezoek door je IO/S&W-docent plaats (eind periode B) wanneer je school binnen een straal van 60 km. van de HU ligt. Wanneer dit niet het geval is, kan de IO er voorstellen om een lesopname van dvd te bespreken en telefonisch contact met de WB er te leggen. Het lesbezoek (of videobespreking) is een onderdeel van de beoordeling of je LIObekwaam bent en door kunt naar S&W 3. Voor het lesbezoek zijn de volgende punten van belang: Planning: kies een les waarin je min. 45 minuten aan het werk bent met een groep. Plan een moment waarin bij voorkeur ook je WB er en IO er aanwezig kunnen zijn. Zorg dan voor een uur tijd na afloop om het na te bespreken, hierbij is in ieder geval aanwezigheid van de WB er gewenst. Zorg voor tijdige planning en afstemming van je rooster, agenda s van WB er en IO er/s&w-docent! Voorbereiding: zorg dat alle betrokkenen uiterlijk twee dagen van tevoren een lesvoorbereiding ontvangen, geef aan de IO er/s&w-docent alle praktische gegevens per mail door (tijd, locatie, afdeling etc.). Uitvoering: je dient een les of lesonderdeel geheel zelfstandig te geven, dus zonder interventies van de WB. Tijdens de les observeert de IO/S&W-docent je aan de hand van een observatie-instrument voor aanstaande leraren. Evaluatie: na afloop van de les is er een nabespreking met je IO, waarin die je zal bevragen over de voorbereiding en uitvoering van de geobserveerde les. Bij dit gesprek is ook je WB aanwezig voor aanvullende informatie. Verslaglegging: schrijf na afloop een evaluatie van de les. Dit kan een verslag zijn van de nabespreking, maar je kunt er ook zelf nog punten aan toevoegen. Vaak levert een lesbezoek nieuwe leerpunten op. Het is de bedoeling dat je deze nieuwe leerpunten opneemt in een bijgestelde versie van je leerwerkplan. De LIO-bekwaamheid wordt bepaald aan de hand van vier factoren: Positief advies van de lesbezoeker (vanuit Instituut Archimedes) op basis van het lesbezoek Positief advies van de WB Studie en Werk 1 en Studie en Werk 2 zijn behaald 11

12 Voor cursussen van periode A en B zijn minimaal 5 EC behaald Een positieve beoordeling betekent groen licht voor je LIO-stage. Bij tekorten op één van bovenstaande punten, mag de student nog niet beginnen aan de LIO. Er wordt dan een inschatting gemaakt van de tijd die de student nog nodig heeft voordat aan de LIO kan worden begonnen. De totale opleidingsduur wordt dan langer dan één jaar. Met het oog op eventuele verlenging van de studieduur kan het wenselijk zijn contact op te nemen met een studentendecaan Inschrijving (her)toetsing Studie en Werk Een student mag de toetsing van iedere module Studie en Werk twee keer per jaar afleggen. De afronding van een module Studie en Werk vindt plaats in de toetsweek van iedere periode met als toetsdatum de deadline voor het inleveren van het verslag. De student kan alleen deelnemen na inschrijving van iedere module Studie en Werk in Osiris. Voor planning en inschrijving: zie het jaarrooster van Osiris en de HU ( het onderwijsjaarrooster, OSIRIS en de studiegids Kopopleiding Bachelor Bekendmaken resultaat en inzage Uiterlijk 3 weken na de uiterste inleverdatum van het verslag wordt de uitslag door de IO bekendgemaakt in OSIRIS. Het ingeleverde materiaal blijft in bezit van de HU, de student heeft recht op inzage van het werk en kan hiervoor een afspraak maken met de docent. Voor alle regelgeving omtrent inschrijven en beoordeling geldt het Onderwijs- en Examenreglement van de HU, studiejaar

13 2 STUDIE EN WERK MODULES 1 & SPECIFIEKE INHOUD MODULE STUDIE EN WERK Inleiding De module Studie en Werk 1 wordt gegeven in periode A en bestaat uit bijeenkomsten op de opleiding en het leren van je werkervaring op de opleidingsschool. De taken en verwachte ontwikkeling is al eerder beschreven. Hóe je nu laat zien dat je leert van je werkervaring en welke verslaglegging gevraagd wordt, volgt hieronder. Let op: het is van belang dat binnen 3 weken na start de leerwerkovereenkomst getekend is en je eventuele leerwerkplan (afhankelijk van je leerstijl) door de WB er en S&W-docent/IO is geaccordeerd, anders loop je direct achter met je werkzaamheden Leren van je werkervaring vanuit Kolb. Bij de start van de module S & W 1 onderzoek je zelf je leerstijl volgens het model van Kolb. Het leren van je werkervaring wordt in periode A vanuit de leercyclus van Kolb aangestuurd. Afhankelijk van je leerstijl begin je met activiteiten die hierbij passen. Het schrijven van een leerwerkplan wordt hierdoor niet voor iedereen als éérste stap gevraagd. Studenten met bv. een leerstijl van doeners (accommodeerder) kunnen de eerste weken ervaringen opdoen en daarop reflecteren, om via lezen en nadenken tot een plan te komen. Studenten met bv. een leerstjil van beslissers (convergeerder) kunnen juist wel eigen doelen als start formuleren en op basis daarvan gaan experimenteren, activiteiten ondernemen om tot reflectie en onderbouwing van het handelen te komen. Ongeacht de insteek komt iedere student uiteindelijk tot een leerwerkplan voor periode B! Concrete toelichting van het leerwerkplan is in hoofdstuk 3 te lezen Onderbouwing van je ontwikkeling: mogelijke producten. Om antwoord te krijgen op je leervragen kun je van verschillende producten gebruik maken (zie A t/m K). Tijdens de LIDO lever je 5 producten per S&W-module aan (dus 5 in je S&W1-dossier en 5 in S&W2-dossier). Je kunt dus kiezen welke onderbouwing met producten je in periode A ( S&W 1) en periode B (S&W 2) inzet. Let op: de schoolbeschrijving is wel een verplicht onderdeel om in te leveren bij Studie en Werk 1! Aan het einde van de LIDO moeten de producten allemaal 1 keer aan bod gekomen zijn. Zie hoofdstuk 3 voor een toelichting per product. A. Schoolbeschrijving (in S& W 1) B. Observaties: samenvatting, analyse en conclusie voor je eigen functioneren. C. Logboek D. Twee reflecties volgens Korthagen: reflectiecyclus en ABCD-stappen E. Twee keer intervisiebespreking van eigen inbreng en medestudent. F. Persoonlijke casus G. Professionele casus H. Roos van Leary I. 360 graden feedback J. Twee korte lesvoorbereidingen K. Twee uitgebreide lesvoorbereidingen en evaluatie 13

14 2.1.4 Wat is specifiek voor Studie en Werk 1? Vanuit de algemene taakomschrijving komt de specifieke invulling voor S&W 1 en zie je ook wat je uiteindelijk inlevert (1 t/m 5). ALGEMENE TAAKOMSCHRIJVING VOOR MODULES STUDIE EN WERK 0. Aanwezigheid en actieve deelname aan de bijeenkomsten. 1. Zelfanalyse: in kaart brengen van je eigen bekwaamheid 2. Leervragen en activiteiten om je competenties te ontwikkelen. 3. Leerwerkverslag: antwoord op je leervragen. 4. Onderbouwing van je ontwikkeling met producten. 5. Ontwikkelingsgericht advies: feedback van de WB er op je ontwikkeling als beginnend docent. SPECIFIEK VOOR S & W 1 Je aanwezigheid en actieve deelname aan de begeleidingsbijeenkomsten is belangrijk. Tijdens deze bijeenkomsten werk je regelmatig samen met medestudenten en daarvoor is je aanwezigheid noodzakelijk. Als je een keer echt niet kunt komen (bv. wegens ziekte) word je geacht je van te voren af te melden bij de SWB en je medestudenten. Tijdens de bijeenkomsten wordt uitleg gegeven over verschillende instrumenten die je zelf inzet in periode A: de leerstijlentest van Kolb en quickscan van Lerarenweb. Op basis van je zelfanalyse formuleer je min. 3 concrete leervragen (evt. SMART) waar je mee aan de slag wilt gaan. Deze koppel je aan activiteiten en competenties op basis van je zelfanalyse. De insteek hóe je hiermee aan de slag gaat, is afhankelijk van je leerstijl. Het plan kan dus als basis dienen of na afloop ontstaan voor de 2 e periode. Het resultaat van je ontwikkeling en antwoorden op je leervragen werk je uit in een leerwerkverslag. Zie beschrijving in hoofdstuk 3. Passend bij je leervragen kies je producten die je inzicht geven hoe jij als docent in opleiding functioneert. Je kiest minimaal één product per leervraag (zie vorige blz. A t/m K en verdere beschrijving in de bijlagen). Volgens het uitgebreide format met de 7 competenties, hierin kan aangetekend worden wat aan bod is gekomen in deze periode. Je vult het zelf in, je WB er vult het in en jullie bespreken het Begeleiding en groepsbijeenkomsten Studie en Werk 1 De bijeenkomsten van Studie en Werk zijn volgens rooster, op de maandagochtend. Hierin wordt toelichting gegeven op de opbouw en uitwisseling van de ervaringen. De S&W-docent reikt een programma per periode uit. Naast de plenaire bijeenkomsten is er tijd voor intervisie in subgroepen. Kenmerkend voor de bijeenkomsten in S&W 1 is het elkaar leren kennen en een veilige werksfeer in de opleidingsgroep creëren. Er is onderling vertrouwen nodig om te kunnen leren van elkaar, inbreng te geven in intervisie en als studiemaatjes te fungeren voor vragen. Daarnaast is er aandacht voor het 14

15 starten als docent: hoe zet je je leerproces in de praktijk goed op de rails? De S&W-docent is voor al deze thema s het vaste aanspreekpunt en begeleider voor de studenten tijdens de bijeenkomsten. 2.2 AFRONDING VAN STUDIE EN WERK 1 Bij Studie en Werk 1 krijg je een ontwikkelingsgericht advies en feedback op je producten (formatieve toetsing). Beoordeling komt tot stand op basis van het beoordelingsrapport S & W 1 (zie hoofdstuk 5) Checklist afronding van Studie en Werk 1: wat lever ik in? 1. Zelfanalyse 2. Leerwerkverslag 3. Onderbouwing met 5 producten 4. Ontwikkelingsgericht advies 5. Leerwerkplan periode B De afronding vind plaats volgens verschillende formulieren die samengevat het beoordelingsrapport van Studie en Werk 1 vormen (zie bijlage). De S&W-docent/IO er geeft de eindbeoordeling op basis van de ontwikkeling, vastgesteld door de WB er en de uitgewerkte onderdelen 1 t/m 5 (zie bovenstaande checklist). De normering is opgenomen in het beoordelingsrapport, er mag 1 onderdeel onvoldoende zijn. Qua taal zijn de eisen aan schriftelijke werkstukken van toepassing. In periode A wordt feedback gegeven op taal en formulering, daar waar er niet voldaan wordt aan de Taaleisen. Doorverwijzing naar de Taalwerkplaats kan het gevolg zijn. 2.3 SPECIFIEKE INHOUD MODULE STUDIE EN WERK 2 Studie en Werk 2 in periode B bouwt voort op de ontwikkeling die je in periode A hebt ingezet. De bijeenkomsten en activiteiten die je onderneemt op je opleidingsschool gaan verder in op je rol als docent. Door meer ervaringen op te doen en verbinding te gaan leggen met de literatuur, cursussen en je handelen kom je tot een hoger niveau van functioneren. Aan het eind van Studie en Werk 2 wordt beoordeeld of je klaar bent voor de LIO-fase, het zelfstandig lesgeven in periode C en D Opzet en invulling. Het leren van je werkervaring start nu direct met een leerwerkplan: de verbeterde versie waar je mee gestart bent in periode A of het eindresultaat van periode A, afhankelijk hoe je begonnen bent. Dit plan is goedgekeurd door je WB er en S&W-docent/ IO er voordat je daadwerkelijk tot uitvoering overgaat. Daarnaast werk je verder aan je ontwikkeling als docent op basis van de feedback uit S&W 1 en zorg je dat alle gevraagde producten aan bod komen (zie punten A t/ K in paragraaf 2.1.3). Dit vereist een goede planning gedurende je lesweken! Tijdens de bijeenkomsten wordt verder aandacht besteed aan het gebruik van de literatuur ter verdieping op je handelen. 15

16 2.3.2 Wat is specifiek voor Studie en Werk 2? Vanuit de algemene taakomschrijving komt de specifieke invulling voor S & W 2 en zie je ook wat je uiteindelijk inlevert (1 t/m 7). ALGEMENE TAAKOMSCHRIJVING VOOR MODULES STUDIE EN WERK 0. Aanwezigheid en actieve deelname aan de bijeenkomsten. 1. Leerwerkplan opstellen: leervragen en activiteiten om je competenties te ontwikkelen. 2. Leerwerkverslag: antwoord op je leervragen. 3. Onderbouwing van je ontwikkeling met producten. 4. Beoordelingsadvies: functioneren als beginnend docente door de WB er. SPECIFIEK VOOR S & W 2 Je aanwezigheid en actieve deelname aan de begeleidingsbijeenkomsten van Studie en Werk is belangrijk. Tijdens deze bijeenkomsten werk je regelmatig samen met medestudenten, daarvoor is je aanwezigheid noodzakelijk. Als je een keer echt niet kunt komen (bv. wegens ziekte) word je geacht je van te voren af te melden bij de S&Wdocent en/of je medestudenten. Op basis van de feedback uit S & W 1 en je ontwikkeling formuleer je min. 3 concrete leervragen (evt. SMART) waar je mee aan de slag wilt gaan. Deze koppel je aan activiteiten en de competenties 1/2/3/4 en 7. Het resultaat van je ontwikkeling en antwoorden op je leervragen werk je uit in een leerwerkverslag. Zie beschrijving in hoofdstuk 3. Passend bij je leervragen kies je producten die je inzicht geven hoe jij als docent in opleiding functioneert. Je kiest minimaal één product per leervraag. Zie beschrijving van deze producten in hoofdstuk 3. Volgens het uitgebreide format met de 7 competenties, hierin kan aangetekend worden wat aan bod is gekomen in deze periode. Je vult het zelf in, je WB er vult het in en jullie bespreken het. 5. Beoordeling lesbezoek De lesvoorbereiding, observatie en verslag van de nabespreking zijn afgerond en minimaal voldoende. Voor beschrijving van het lesbezoek: zie bijlage Begeleiding en groepsbijeenkomsten Studie en Werk 2 De bijeenkomsten en begeleiding gaan op dezelfde wijze verder als bij Studie en Werk 1, waarbij meer tijd aan intervisie in subgroepen besteed kan worden. De S&W-docent reikt voor periode B een overzicht uit van de inhoud en planning per bijeenkomsten. 16

17 2.4 AFRONDING VAN STUDIE EN WERK 2 Bij Studie en Werk 2 krijg je een beoordeling op je ontwikkeling als docent en op je producten (summatieve toetsing). Basis voor de afronding vormt het afrondingsrapport S & W Checklist afronding van Studie en Werk 2: wat lever ik in? 1. Leerwerkplan periode B 2. Leerwerkverslag 3. Onderbouwing met 5 producten 4. Beoordelingsadvies WB 5. Lesbezoek 6. Leerwerkplan periode C 7. Kopie van het beoordelingsrapport S&W1 De afronding vind plaats volgens verschillende formulieren die samengevat het beoordelingsrapport van Studie en Werk 2 vormen (zie hoofdstuk 5). De S&W-docent/IO er geeft de eindbeoordeling waarbij de beoordeling van de WB er en het lesbezoek elk voor 25% meetellen. Normering is opgenomen in het beoordelingsrapport, alle onderdelen moeten minimaal voldoende zijn. 17

18 3 TOELICHTING OP DE ONDERDELEN VAN HET S&W DOSSIER Bij de afronding van Studie en Werk lever je iedere periode een dossier in (zie checklist afronding in hoofdstuk 2). Hieronder tref je een verdere toelichting van de gevraagde onderdelen. In hoofdstuk 4 tref je formats en voorbeelden aan voor uitwerking in de bijlagen. 3.1 ZELFANALYSE Een zelfanalyse betekent het in kaart brengen van jouw kwaliteiten en leerstijl, ook je huidige bekendheid en vaardigheid m.b.t. de 7 SBL- competenties. Dit kun je onderzoeken dmv. de quickscan op internet (de onderwijscoöperatie, zie Bij Studie & Werk 1 ga je na wat je leerstijl is volgens Kolb, hiervoor zijn verschillende tests beschikbaar op internet. In subgroepen deel je met elkaar wat je kwaliteiten zijn en wat je meeneemt van jezelf in de rol van docent. Al deze onderdelen bundel je tot een zelfanalyse, waarin een duidelijk beeld ontstaat wat jouw beginsituatie is. 3.2 LEERWERKPLAN Met het leerwerkplan stuur je in feite al je leer- en werkactiviteiten aan. In het leerwerkplan noteer je de taken die je als medewerker voor de school gaat doen, de leervragen die je daaraan koppelt voor jezelf en de wijze waarop je deze leervragen concreet wilt aanpakken. Dit is je planning voor de komende periode en de basis voor het overleg met de werkplekbegeleider en je S&W-docent/IO. In de bijlagen vind je een format om je leerwerkplan op te stellen. Je houdt bij het opstellen van het leerwerkplan rekening met de eisen die je aan jezelf wilt stellen om uiteindelijk een startbekwame leraar te worden. Voor S&W 1 volstaat een eenvoudig leerwerkplan (afhankelijk van je leerstijl) met enkele activiteiten. Voor S&W 2 t/m 4 neem je meer omvangrijke taken op je en daarbij neemt de zelfstandigheid, complexiteit van taken en theoretische onderbouwing van de keuzes die je daarbij maakt steeds verder toe. Zo werk je aan de ontwikkeling van alle competenties van een startbekwame leraar. Let op: in periode A wordt het leren van je werkervaringen vanuit de leercyclus van Kolb aangestuurd. Afhankelijk van je leerstijl begin je met activiteiten die bij je leerstijl passen. Het schrijven van een leerwerkplan wordt niet voor iedereen als eerste stap gevraagd. Studenten met een leerstijl van beslissers (convergeerder) kunnen hier wel voor kiezen, studenten met een leerstijl van doeners (accommodeerder) kunnen eerst ervaringen opdoen en daarop reflecteren. Alle studenten formuleren wel meerdere leerdoelen in periode A als resultaat van het doorlopen van de leercyclus van Kolb. Voorbeelden van eerste leervragen: S&W 1: De leerlingen die ik help begeleiden op mijn nieuwe school zijn veel zelfstandiger aan het werk dan op de school waar ik leerling was. Waar ligt dat aan? S&W 2: Wat is voor mij een goede manier om een les te beginnen en de overgang te maken naar het volgende deel in de les? 18

19 S&W 3: Hoe kan ik in deze klas de komende les bereiken dat de leerlingen beter mee gaan doen met het zelfstandig werken aan opdrachten? S&W 4: Ik heb de verantwoordelijkheid voor een eigen klas. Hoe kan ik een goed begeleidingsplan per leerling opstellen en overleggen met betrokken docenten? Zodra je echt aan de slag kan gaan met een leervraag, ga je een plan van aanpak maken. Wellicht moet je de vraag daarvoor verder verfijnen of opsplitsen. Wat versta je bijvoorbeeld onder zelfstandig werken? Wanneer is een leerling goed aan het werk? Wat is actief leren? Is een manier om een les te starten die bij jou past ook goed in het algemeen? Hoe omschrijf je de vorderingen van een leerling? Et cetera. Beschrijf in je logboek door de weken heen, hoe je aan je leervragen werkt en welke antwoorden je op je leervragen vindt. Het maken van een leerwerkverslag wordt daarmee een stuk gemakkelijker. Je verzamelt en formuleert de antwoorden op je leervragen systematisch op basis van feedback op afzonderlijke resultaten van je werk, je eigen terugblik daarop in je leerwerkverslag over een afgerond S&W-onderdeel, het ontwikkelingsgericht advies van je WB (gebaseerd op de zeven competenties voor het leraarschap). In de opeenvolgende onderdelen van Studie en Werk ga je dus steeds meer taken van de leraar op je nemen en meer verantwoordelijkheid dragen. Ook je leervragen breid je steeds verder uit. Selecteer de leervragen waaraan je de komende periode wilt werken en bespreek deze plannen met je werkplekbegeleider, maar sta ook open voor de vragen die er vanuit school aan jou gesteld worden. In het ideale geval bekijken jullie samen hoe jouw leervragen kunnen worden gekoppeld aan de taken die je vanuit school opgedragen krijgt. Stappenplan opstellen leerwerkplan: Stap 1.Bereid je voor op het opstellen van het leerwerkplan door: Je eigen eerder verworven competenties en persoonlijk leervragen te verzamelen (persoonlijk ontwikkelingsplan, leerwerkverslag van de vorige periode, WB-advies, Archimedes-advies) door je te verdiepen in de school en het schooltype waar je gaat werken (zie schoolbeschrijving) Stap 2 Stel met je werkplekbegeleider op school vast, wat je werkzaamheden op school zullen zijn (zie ook: voorbeelden van taken en rollen die je voor de school kunt doen). Stap 3 Formuleer vervolgens concreet wat je zelf van je werkzaamheden voor de school wilt leren door leervragen hierbij te formuleren. Ga ten slotte na of het lukt de leervragen zo te formuleren dat je ze in verband kunt brengen met je persoonlijke ontwikkelingsplan. Laat je docent en de medestudenten van je groep daarbij helpen, door hen feedback te vragen op je leerwerkplan. Stap 4 Maak per leervraag een gedetailleerd plan van aanpak, waarin je bv. gebruik maakt van: literatuur over het onderwerp van je leervraag vragen bij de voorbereiding van een les lesvoorbereidingsformulier, lesobservatieformulier, 19

20 lesevaluatievragen, onderzoek naar interactie met leerlingen (Roos van Leary) etc. Stap 5 Noteer ten slotte per leervraag welke producten of reflecties daaruit voort zullen komen en aan welke criteria deze moeten voldoen. Deze criteria kun je aanvullen met eigen criteria. Stap 6 Bespreek dit leerwerkplan met je WB en S&W-docent/IO en vraag hen om feedback en goedkeuring. Stap 7 Bewaar je leerwerkplan (in wording) in je S&W-dossier. 3.3 LEERWERKVERSLAG In een leerwerkverslag beschrijf je wat je de afgelopen periode hebt gerealiseerd van de afspraken in je leerwerkplan. Je gaat daarbij in op de vraag of je de criteria waaraan jouw leren moest voldoen, al dan niet hebt gehaald. Je laat zien hoe je aan je leervragen hebt gewerkt en je geeft aan of je manier van werken zinvol en effectief was of niet en je onderbouwt dit. Ook geef je aan hoe je nu verder gaat. Je laat daarmee zien of/en welke lering je hebt getrokken uit het werken en leren in deze periode.. Je maakt een leerwerkverslag aan het eind van elk onderdeel Studie en Werk op basis van je leervragen uit je leerwerkplan, op basis van je logboekaantekeningen over het werken aan je leervragen en de resultaten daarvan. In je leerwerkverslag laat je dus zien hoe je aan je leervragen hebt gewerkt, je geeft aan of je manier van werken zinvol en effectief was en je onderbouwt je uitspraken. Ook geef je aan hoe je nu verder gaat. Dit laatste is tevens de start van je volgende leerwerkplan. Voorts maak je duidelijk aan welke competenties je gewerkt hebt door je leerervaringen te koppelen aan de competenties. Vaak zul je door het beantwoorden van een leervraag aan meerdere competenties werken. Dat is ook juist de bedoeling. Je mag deze allemaal benoemen. Dat je competent bent, blijkt vooral uit je handelen en uit de onderbouwing van je handelen. Bedenk ook dat je bewijzen moet leveren van je competent handelen. Verzamel deze bewijzen al doende. Een reflectieverslag is bijvoorbeeld een bewijs bij competentie 7. Laat zien dat je zelfstandig leert en hoe je ten opzichte van de vorige keer dat je een leerwerkverslag maakte, je competenties verder hebt ontwikkeld. Je docent kan jou vragen om je leerwerkverslag te laten voorzien van feedback door een medestudent. 20

21 3.4 SCHOOLBESCHRIJVING Maak een beschrijven van de school waarop je werkt zodat de context en achtergrond van je werksituatie duidelijk wordt voor je docent. Verwerk in ieder geval de volgende punten: naam school en de afdeling waar je een leerwerkplek hebt opleidingstype identiteit van de school leerlingenpopulatie niveau onderwijskundige, didactische en pedagogische uitgangspunten team, docenten met wie je samenwerkt zorgstructuur: zoals leerlingbegeleiding, mentoraat, remedial teaching de begeleiding van stagiares Een beschrijving van de school kan je ideeën opleveren voor je leerwerkplan en is verplicht in de module Studie en Werk OBSERVATIES Bij aanvang van je leservaringen ligt het voor de hand om een aantal observaties te gaan doen om de school, de werkwijze van docenten en de leerlingen beter te leren kennen. Je kunt op verschillende wijze observeren, mogelijk heb je dit al in je vooropleiding gehad. In het handboek voor leraren (Geerts & van Kralingen, 2011) staan een aantal manieren om de beginsituatie in kaart te brengen (hoofdstuk 2.3). Werk je observaties uit met een duidelijke samenvatting van de resultaten, conclusie en analyse. Hiermee kun je het als onderbouwing van je leervraag gebruiken. 3.6 LOGBOEK Maak per schooldag of per week een logboekverslag in de vorm van korte notities over je ervaringen en wat belangrijk voor je was die dag. Dat kan zijn: feedback die je gekregen hebt, afspraken met je WB, vragen aan je S&W-docent/ IO of een korte reflectie in de vorm van een ABCD-tje over een incident, afspraken met jezelf. Schrijf je logboekverslag altijd op de dag zelf, bij voorkeur als je nog op school bent. Tijdens bijeenkomsten Studie en Werk kun je je ervaringen en je eventuele vragen daarbij voorleggen aan je medestudenten. Dit ga je doen in de vorm van collegiale consultatie of intervisie. Eerst onder begeleiding van je docent, later zelfstandig in kleine groepjes. 3.7 LESVERSLAG Een belangrijk resultaat van je werk op school zijn de lessen die je voorbereidt, uitvoert en nabespreekt met je begeleiders. Doe dit als volgt: Maak van elke les een kort evaluatieverslag, waarin je de les (planning en uitvoering) kort typeert en evalueert en je de belangrijkste conclusies vastlegt. Doe dat op de dag zelf. Maak voor de uitgebreide lesverslagen gebruik van de documenten zoals: Vragen voorbereiding te geven les, lesplanformulier, LES-observatieformulier, Reflectie en 21

22 rapportage zelfgegeven les of de 10 sleutelvragen (zie voor de sleutelvragen de cursus Didactiek en het Leren) Maak gebruik van feedback (o.a. van WB en S&W-docent/IO). Besteed tijd aan de evaluatie. 3.8 REFLECTIEVERSLAG Maak gebruik van een ABCD-tje of van de vragen van Korthagen om systematisch terug te kijken op ervaringen die je opdoet op school. Ben je niet bekend met reflecteren, gebruik dan het boekje Leren van lesgeven (F. Korthagen): hier vind je in hoofdstuk 2 en 3 een toelichting op deze methode. Probeer meerdere keren uit hoe je gebruik kunt maken van het vragenmodel van het ABCD-tje en van de reflectiecyclus van Korthagen (zie bijlagen). Een ABC-tje is eenvoudig van vorm en leent zich daardoor goed voor het schrijven van het logboekverslag. Voor een uitgebreider ABCD-reflectie of een Korthagenreflectie moet je meer tijd nemen. Je gaat dan dieper op een ervaring in en trekt conclusies waar je later waarschijnlijk nog eens op terugkomt. Heb je een ervaring, waarop je nog eens dieper in wilt gaan met betrekking tot je eigen rol daarbij of met betrekking tot een situatie op school, maak dan ook eens gebruik van de reflectievragen van de persoonlijke casus en de professionele casus. 3.9 COLLEGIALE CONSULTATIE: INTERVISIE Bij Studie en Werk 2 t/m 4 werk je zelfstandig in een groep aan collegiale consultatie (COL). Dit wordt in periode A toegelicht en start je met intervisie volgens de incidentmethode. Om dat goed te laten verlopen werk je met een intervisiecontract en maak je per COL-gesprek een kort verslag. Onder begeleiding van de S&W-docent start een COL-groep met het opstellen van een Contract Collegiale Consultatie en legt de groep daarin afspraken vast over de bijeenkomsten, verwachtingen, procedures (wat te doen bij ziekte/afwezigheid), taakverdeling en werkwijze vastgelegd. Vervolgens komt de groep iedere week samen en bespreekt ervaringen op de leerwerkplek met behulp van de incidentmethode (S&W 1 en 2). Daarnaast geven de leden van de COL-groep elkaar regelmatig feedback op plannen, keuzes en belangrijke reflecties (en ook op het leerwerkverslag zelf). Criteria voor het functioneren van een COL-groep zijn: Van elke bijeenkomst wordt een COL-verslag gemaakt en uitgewisseld, dat de groep ook per e- mail aan de docent stuurt. De groep evalueert tussentijds eenmaal in aanwezigheid van de docent het samenwerken in de COL-groep en stelt zonodig de gemaakte afspraken in het contract bij. De resultaten van het samenwerken in de COL-groep zijn in het leerwerkverslag zichtbaar in de beantwoording van leervragen, toelichting en feedback op plannen, keuzes en belangrijke reflecties. Het afsluiten van een intervisiecontract Uitgangspunt van intervisie is eigen leiderschap van de groep en collegiale ondersteuning. Jullie werken zelfstandig en houden deze gesprekken op de opleiding. Tussentijds evalueren jullie de samenwerking binnen de intervisiegroep. Zo leer je ook om te begeleiden, de ander te ondersteunen en verantwoordelijkheid te dragen voor je eigen en elkaars ontwikkeling. Om dit goed voor elkaar te krijgen leg je met elkaar een aantal afspraken vast in een intervisiecontract dat elke deelnemer ondertekent. Dit contract is gebaseerd op de werkwijze, die beschreven wordt in Intervisiemodel, collegiale advisering en probleemoplossing van J. Hendriksen (2002), Uitgeverij Nelissen, Soest. 22

23 3.10 PERSOONLIJKE CASUS Het schrijven van een persoonlijke casus is een manier om terug te blikken (te reflecteren) op je eigen ervaringen en van je eigen ervaringen te leren. Het gaat hierbij om je competenties, je motivatie en je interesses. Het gaat bij een persoonlijke casus altijd om je eigen ervaringen. Je vergelijkt deze ervaringen echter met die van anderen en je vraagt feedback op je persoonlijke casus om je eigen blinde vlekken in kaart te brengen. Een format voor het verslag van de persoonlijke casus vind je in de bijlagen. Mogelijke onderwerpen voor een persoonlijke casus zijn: Een typische ervaring van jou of een typerend of kritisch voorval dat kenmerkend is voor jou Een sterke kant of een zwakke kant van jou Een echt probleem, waar je nog steeds geen raad mee weet Een echte vraag die bij je speelt Een bepaald gedrag waarvan je zelf vindt dat het anders kan Het is de bedoeling dat bovengenoemde onderwerpen met jouw functioneren op de school te maken hebben. Houd de volgende criteria aan voor je persoonlijke casus: Is de casus helder beschreven. Geen onduidelijkheden, geen afkortingen die alleen voor insiders begrijpelijk zijn e.d. Zou deze casus zo gepresenteerd kunnen worden aan een buitenstaander? Zit er een probleem of dilemma of echte vraag in de persoonlijke casus? Is het niet zomaar een beschrijving van een onderwerp? Is het probleem helder geanalyseerd. Zijn de oorzaken van het probleem aangegeven? Zijn er verschillende opties aangeven? Is aangegeven waar de opties vandaan komen? Zijn de uiteindelijk voorgestelde keuzes voldoende onderbouwd met praktische en theoretische argumenten? Komt er een advies aan jezelf uit voort? 3.11 PROFESSIONELE CASUS Het schrijven van een professionele casus is ook een manier om de ervaringen op een werkplek vast te leggen en er van te leren. Het verschil met de persoonlijke casus is dat het bij de professionele casus niet om jezelf of een eigen vraagstuk gaat maar om een vraagstuk van de school. Een format voor het verslag van de professionele casus vind je in de bijlagen. Mogelijke onderwerpen voor een professionele casus zijn: Een typerend schoolonderwerp Een echt probleem, vraag of kwestie op de school (hoe gaan we om met excursies, schoolfeesten, leerlingen die te laat komen, leerlingen die later instromen etc.) Een echt dilemma, een beroepsdilemma, een dilemma tussen wat kan, maar politiek niet haalbaar is of tussen wat wenselijk is, maar niet betaalbaar, of wat kan, maar niet mag, omdat het strijdig is met de wet, de moraal of de publieke opinie Een typerend of kritisch voorval dat kenmerkend is voor de (christelijke, multiculturele, reformatorische, etc.) school 23