Van polarisatie naar versterking collectief belang
|
|
- Joachim Boender
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Van polarisatie naar versterking collectief belang Drie krachten die het pensioenstelsel vormgeven:, vermogen en vaste koers Figuur 1: Drie onderliggende krachten die stakeholders verder van en dichterbij het collectieve belang kunnen brengen 014 is een belangrijk jaar voor het Nederlandse pensioenstelsel. Het fiscaal kader, het nieuwe FTK en de discussie rondom keuzevrijheid zijn belangrijke thema s. De gevolgen van de financiële crisis in combinatie met demografische ontwikkelingen, geven aanzet tot de discussie over de toekomst van het huidige stelsel. Ook door flexibilisering van de arbeidsmarkt en individualisering staan de kernwaarden van het stelsel, collectiviteit en solidariteit, onder druk. Er is sinds de oprichting van het stelsel veel veranderd. Wat echter nog geldt is dat de levenscyclus van mensen homogeen is evenals de logica om risico s waar iedereen mee te maken heeft met elkaar te delen. Daarom is het belangrijk de sterke elementen van het huidige, collectieve systeem te blijven koesteren. Enige aanpassingen zullen noodzakelijk zijn om de toekomstbestendigheid te waarborgen. Het is belangrijk hier zorgvuldig invulling aan te geven. Polarisatie is daarbij lastig te voorkomen. Zo wordt er bijvoorbeeld onder werknemers (als deelnemer van een pensioenfonds) ook wel gesproken over een generatieconflict, waarin jong en oud elkaars tegenpool zijn. Met een triljoen euro aan pensioenvermogen als inzet zijn de belangen groot. Een dergelijk spanningsveld bestaat niet alleen binnen maar ook tussen de verscheidende stakeholdersgroepen. Werkgever Vermogen Werknemers Vertrouwen Collectief Belang Tweede Pijler Vaste koers Overheid Als het hoog is, werkgevers pensioen als extra arbeidsvoorwaarden zien en de overheid de juiste tijdshorshorizon heeft, groeit het draagvlak voor collectieve oplossingen. Op dit moment lijkt eerder het tegenovergestelde aan de hand. I. Werknemer - een kwestie van Figuur : Vertrouwen in eigen pensioenfonds of pensioenverzekeraar bij werknemers die via hun werkgever pensioen opbouwen (01) Drie groepen stakeholders Het pensioenspeelveld wordt gedekt door werknemers, werkgevers en overheid (Figuur 1). Centraal staat het collectief belang van de stakeholders in het huidige pensioenstelsel. Dit collectief belang bestaat uit de voordelen die te behalen zijn door collectiviteit en solidariteit, zoals risicodeling en lage kosten, ten opzichte van individuele pensioenregelingen. Er wordt verondersteld dat de drie stakeholdergroepen 34 % 3% 8% 9% 46 % Helemaal geen Niet zoveel Tamelijk veel Heel veel Weet niet een verenigbaar doel voor ogen hebben. Werknemers beogen een goede oudedagsvoorziening. Werkgevers hebben er baat bij onderscheidende arbeidsvoorwaarden Bron: CBS, 01 te bieden in de strijd om talent. De overheid wil de randvoorwaarden scheppen om nu en in de toekomst de armoede onder ouderen tot een minimum te beperken.
2 160% 150% 140% 130% 10% 110% 100% 90% 80% Voor de werknemer geldt dat men door een laag in de pensioensector twijfelt aan de inrichting van het huidige systeem. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat in 01 55% van de werknemers weinig tot geen heeft in het eigen pensioenfonds (Figuur ). 1 Door het lage staan ook collectiviteit en solidariteit ter discussie. Dit lage wordt deels gevoed door het algemene beeld van de financiële sector. Verscheidende schandalen rondom financiële instellingen en de aanhoudende financiële crisis dragen bij aan deze negatieve beeldvorming. Daarnaast zijn werknemers in hun pensioeninkomen de afgelopen jaren geconfronteerd met een uitstel van de indexatieambitie of zelfs met nominale kortingen. In april 013 hebben 15,9% (66) van de de pensioenen van 5,6 miljoen werknemers moeten verlagen. Ook in 014 lijken dergelijke kortingen niet uit te sluiten, hoewel deze kortingen beperkter zullen zijn dan in 013 en er signalen zijn dat een groeiend aantal fondsen weer zal indexeren. Daarnaast wordt het lage in het stelsel gevoed door verkeerde verwachtingen en misvattingen als gevolg van een laag pensioenbewustzijn. Volgens de pensioenbewustzijn-meter, een periodiek onderzoek uitgevoerd door TNS NIPO, is in % van de Nederlanders volledig pensioen onbewust. 3 Als gevolg van het lage is een tendens waar te nemen naar beter gedefinieerde eigendomsrechten en uitgebreidere keuzevrijheid en raken werknemers actiever betrokken bij het pensioendebat. Dit laatste blijkt bijvoorbeeld uit de brede belangstelling in de media. II. Werkgever - een kwestie van vermogen Figuur 3: Gemiddelde dekkingsgraad Nederlandse Bron: DNB, 014 De dekkingsgraden van zijn de afgelopen jaren volatiel geweest (Figuur 3). In 013 hebben 74 een herstelplan ingediend bij De Nederlandsche Bank omdat de dekkingsgraden onder de wettelijke norm vielen. 4 Volgens ramingen van De Nederlandsche Bank is de gemiddelde dekkingsgraad eind 013 weer boven de minimale vereisten uitgekomen op 110%. Dit vormt een aanzienlijke verbetering ten opzichte van een gemiddelde dekkingsgraad van 10% eind 01. Vooral voor ondernemings brengt volatiliteit in de dekkingsgraad ongewenste risico s met zich mee door de invoering van nieuwe boekhoudregels (IFRS). Daarnaast wordt pensioen door werkgevers steeds meer als een onhoudbare kostenpost gezien. Door de stijgende levensverwachting en momenteel lage rente wordt pensioen relatief duurder. Voor werkgevers ontstaat er zodoende een prikkel om de bijstortverplichting te schrappen, pensioenregelingen aan te passen of alternatieven te verkennen zoals individuele beschikbare premieregelingen. Als gevolg hiervan verschuift het risico steeds meer naar de werknemer. Een aantal grote Nederlandse ondernemingen heeft de transitie naar een individuele of collectieve beschikbare premieregeling onlangs gemaakt. Door dergelijke maatregelen worden werkgevers in toenemende mate geconfronteerd met hun vermogen om huidige pensioenregelingen te kunnen blijven uitvoeren en het bepalen van de rol van het eigen pensioenfonds. Hierdoor staan werkgevers voor een overweging van willen en kunnen. Willen Door toenemende concurrentie en focus op efficiëntie, kostenverlaging en transparantie staan werkgevers voor de overweging of ze de huidige pensioenregelingen willen blijven aanbieden én door het eigen pensioenfonds willen laten uitvoeren. De verschuiving richting beschikbare premieregelingen biedt kansen voor nieuwe toetreders als de Premie Pensioeninstelling (PPI). Hierdoor kunnen verzekeraars, banken en vermogensbeheerders zich sinds 011 actiever op de pensioenmarkt richten en is het aantal keuzemogelijkheden voor vergroot. Kunnen Pensioenfondsbestuurders worden geconfronteerd met strengere deskundigheidseisen, intensievere governance structuren en een toename in de vereisten vanuit de toezichthouders. Met name kleinere 1 Centraal Bureau voor de Statistiek. December 01. Helft werknemers heeft weinig in eigen pensioenfonds. Webmagazine CBS. De Nederlandsche Bank. April 013. DNB rondt evaluatie herstelplannen af. Nieuwsbericht DNB, 5 april Wijzer in Geldzaken. Januari 01. Pensioen Bewustzijn - Werkgevers spelen cruciale rol in vergroten pensioenbewustzijn - Derde meting pensioenbewustzijn-meter TNS NIPO. 4 De Nederlandsche Bank. April 013. DNB rondt evaluatie herstelplannen af. Nieuwsbericht DNB, 5 april 013.
3 hebben moeite om te voldoen aan de toegenomen vereisten en zijn als gevolg daarvan niet langer in staat de regelingen te kunnen uitvoeren. Zich aansluiten bij grotere of de pensioenregelingen overhevelen naar verzekeraars (die deze druk wel kunnen dragen), zou kostenbesparingen kunnen opleveren door schaalvoordelen. Hoewel een versobering van de pensioencontracten en een toename in uitvoeringsmogelijkheden voordelen kan opleveren voor werkgevers, zou dit het belang van werknemers kunnen ondermijnen. Met name een transitie naar individuele premieregelingen kan hieraan bijdragen door de verschuiving van risico. De overweging van willen en kunnen leidt tot een sterke daling in het aantal (Figuur 4). Figuur 4: Consolidatie gelden voor het wetsvoorstel omtrent de verlaging van de fiscaal gefaciliteerde opbouwpercentages naar 1,875%. Dit heeft een versobering van de tweede pijler als gevolg. Directe overheidsinkomsten kunnen zodoende de overhand hebben ten opzichte van de gevolgen voor het pensioenstelsel op de lange termijn. Figuur 5: Overheidstekort & Staatsschuld % 1% 0% -1% % -3% -4% -5% -6% -7% Overheidstekort % BBP (links) Staatsschuld % BBP (rechts) Bron: CBS, ,0% 75,0% 70,0% 65,0% 60,0% 55,0% 50,0% 45,0% 40,0% Bron: DNB, 014 III. Overheid - een kwestie van een vaste koers Sinds 1998 heeft geen van de zeven kabinetten de vier jaar volgemaakt. Naast de restricties van een vierjarige ambtstermijn, dreigt door deze volatiliteit de tijdshorizon van de politiek en daarmee het handelen van de overheid steeds meer naar de korte termijn te verschuiven. Op de korte termijn wordt de overheid geconfronteerd met lastige macro-economische omstandigheden en internationale druk vanuit Brussel om aan de 3%-begrotingsnorm te voldoen. Dat staat tegenover een lange termijn koers met het belang van welvaart onder ouderen als uitgangspunt. Door een verhoging van de AOW-leeftijd per januari 013 wordt de druk van de vergrijzing op de overheidsfinanciën structureel verminderd. Dit past binnen de maatschappelijke consensus ten aanzien van een geleidelijke verschuiving van een verzorgingsstaat richting een participatiesamenleving. Dit is minder van toepassing op aanpassingen die weliswaar op de kortetermijn gewin opleveren, maar op de lange termijn de welvaart kan schaden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen Nu de economische groei in Nederland langzaam herstelt maar naar verwachting achterblijft bij de rest van Europa, blijft het een uitdaging om het pensioenvermogen buiten de begrotingsagenda te houden. In Figuur 5 wordt een overzicht gegeven van het Nederlandse overheidstekort en staatsschuld. Volgens eerdere voorspellingen van het Centraal Planbureau en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zal het overheidstekort in 014 verder oplopen tot respectievelijk 3,7% en 3,%, terwijl het IMF stelt dat Nederland in 016 het hoogste tekort van de Eurozone zal hebben (4,9%). 5,6 Buiten Nederland wordt de pensioenkas nog steviger aangewend om het begrotingstekort te dichten. In Polen, waar jarenlang geïnvesteerd is in het opzetten van een solide pensioenstelsel, is in 013 met één pennenstreek het pensioenvermogen gebruikt om de staatsschuld met enkele procentpunten te verlagen. Ook in Slowakije en Roemenië zijn de afgelopen jaren door de overheid verstrekkende ingrepen gedaan in het pensioenstelsel om de overheidsfinanciën aan te vullen. In Hongarije heeft een dergelijke maatregel geleid tot een ware ontmanteling van de tweede pijler. Op de goede weg Ondanks het in december gesloten pensioenakkoord in de Tweede Kamer, wordt de pensioendiscussie dit jaar onverminderd voortgezet. In Figuur 6 wordt middels een tijdlijn een overzicht weergeven van de inwerkingtreding van verscheidende beleidsmaatregelen (boven) en belangrijke besluitvormingsmomenten (onder) die kenmerkend zijn voor de pensioendiscussie sinds de start van de financiële crisis. Dit zijn de uitkomsten uit het speelveld tussen werknemer, werkgever en overheid. 5 Centraal Planbureau. Juni 013. Economische vooruitzichten 013 en Internationaal Monetair Fonds. Oktober 013. World Economic and Financial Surveys Fiscal Monitor.
4 Figuur 6: Tijdlijn Pensioendiscussie Inwerkingtreding Januari 01: aanpassing rentetermijnstructuur DNB - driemaands middeling Eind 008: start herstelplannen aantal Januari 011: Premie Pensioen Instelling (PPI) mogelijk Januari 011: invoering pensioenregister (mijnpensioenoverzicht.nl September 01: aanpassing rentetermijnstructuur DNB - UFR AOW-leeftijd naar 65 jaar en één maand Augustus 013: inwerkingtreding Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen April 013: aantal voert korting door December 013: afloop herstelplannen aantal AOW-leeftijd naar 65 jaar en twee maanden Pensioenrichtleeftijd naar 67 jaar Verlaging fiscaal gefaciliteerde opbouwpercentages naar.15% Juli 014: toetsing Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen AOW-leeftijd naar 65 jaar en drie maanden Verlaging fiscaal gefaciliteerde opbouwpercentages naar 1,875% Fiscale aftopping op 100,000 euro Beëindiging koepelvrijstelling ( Beoogde )Invoering nieuw FTK (II) januari januari januari 015 Besluitvorming September 009: advies Commissie Don (parameters FTK) Januari 010: adviezen Commissies Frijns (beleggingsbeleid & risicobeheer) & Goudswaard (toekomstbestendigheid stelsel) Juni 010: pensioenakkoord sociale partners Juni 011: uitwerking pensioenakkoord December 013: akkoord versobering tweede pijler FTK II -discussie Kijinsma; Stelsel-discussie (o.a. verplichtstelling/doorsneesystematiek) ZZP er & pensioen-discussie Pensioen als oplossing voor restschulden in de woningmarkt API & multi-pensioenfonds Er is inmiddels een wet ter versterking van het bestuur van gekomen, de pensioen(richt) leeftijd is verhoogd en de rente waarmee verplichtingen worden berekend is aangepast. Ook op Europees niveau zijn er verscheidende vraagstukken besproken en maatregelen doorgevoerd die van invloed zijn op het Nederlandse pensioenstelsel. 7 Naar een collectief belang Jetta Klijnsma, Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, heeft aangekondigd de pensioendiscussie dit jaar maatschappij-breed te willen gaan voeren. In de toekomst zou er meer vanuit een gemeenschappelijk belang op een sterke, collectieve tweede pijler aangestuurd moeten worden. Naast externe factoren als stabiliteit in de financiële markten en economische groei die het tij kunnen doen keren, zijn er ook kansen voor partijen om zelf een positieve spiraal teweeg te brengen. I. Herstel van Werknemers zullen het gevoel moeten herwinnen dat ze ondanks de onzekere tijden grip hebben op hun pensioen. Het is daarom van belang dat verwachtingen realistisch afgestemd worden en dat men een goed inzicht heeft in de persoonlijke pensioensituatie. Middels financiële planners en meer transparantie kan hier grote vooruitgang in geboekt worden. Onlangs heeft de sector hier al flinke stappen in gemaakt. Eenvoud staat hierbij voorop, pensioen moet simpel blijven, zodat het voor iedereen begrijpelijk blijft. Communicatie is van essentieel belang om het bewustzijn van pensioen en de kracht van het collectieve stelsel onder werknemers te vergroten. Pensioenfondsen zijn zich zoal meer gaan toeleggen op het dialoog met deelnemers om zo te werken aan een herstel van het. II. Pensioen als arbeidsvoorwaarde Pensioen is en blijft een belangrijke arbeidsvoorwaarde. Dit geeft werkgevers de gelegenheid zich te onderscheiden van concurrenten. In de overweging van willen en kunnen is dit belangrijk om mee te nemen. Nu pensioen meer aandacht krijgt in de maatschappij wordt dit ook een belangrijker aandachtspunt in de relatie tussen werknemer en werkgever. Ook werkgevers die zichzelf ten doel stellen een bijdrage te willen leveren aan de maatschappij zouden pensioen in dit perspectief kunnen plaatsen. Op deze manier zou pensioen niet als kostenpost gezien moeten worden, maar als blijk van betrokkenheid waarbij de werkgever gepensioneerde werknemers als onderdeel beschouwt van de stakeholdersgroep van zijn organisatie. III. Een vaste koers Pensioen is iets voor de toekomst, de lange termijn. Daarom is het van belang dat de tijdshorizon van alle partijen hiermee overeenkomt. Dit geldt ook voor overheid. De mogelijke welvaartseffecten over een lange termijn moeten de overhand behouden op de begrotingsagenda of financiële druk op de korte termijn. Door een lange termijn oriëntatie aan te houden kan een vaste koers ingezet worden, zodat deze niet wordt 7 b.v. IORP- en AIFM richtlijnen, Financiële Transactie Taks
5 onderbroken door ontwikkelingen die van invloed zijn op de korte termijn. Dit zal niet altijd makkelijk zijn, maar in vergelijking met het buitenland heeft men de schade van pensioenhervormingen relatief weten te beperken. IV. Samenwerking Ook samenwerking tussen de partijen is belangrijk. Gelukkig zijn er duidelijke signalen dat partijen toenadering tot elkaar zoeken. Zo worden er verscheidende initiatieven uitgewerkt tussen en overheid om beleggingsmogelijkheden in de Nederlandse economie te verkennen. Voorbeelden hiervan zijn de hypotheekverstrekking op de woningmarkt, de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf en investeringen in infrastructuur. De inspanningen voor de oprichting van de Nationale Hypotheek Instelling (NHI) en de Nationale Investering Instelling (NII) getuigen hiervan. Daarnaast wordt er gesproken over de integratie van pensioen met wonen en zorg, waarmee de discussie verbreed wordt door integrale oplossingen voor de oudedagvoorziening te verkennen. Pensioen wordt hierdoor in een breder perspectief geplaats van het welzijn van gepensioneerden. Het wederzijds belang staat bij deze initiatieven centraal. We hebben wat te winnen Het is van belang dat men zich in dit debat naast de tekortkomingen van ons stelsel, ook voldoende bewust is van haar kracht. Het Nederlandse stelsel behoort nog steeds tot de top van de wereld. Geen ander land heeft zoveel pensioenvermogen opgebouwd ten opzichte van het bruto binnenlands product. Ook het welvaartsniveau van de gemiddelde gepensioneerde is bijna nergens ter wereld zo hoog als in Nederland. Het Nederlandse stelsel heeft dan ook een sterke reputatie in het buitenland. Hier mogen wij best trots op zijn. Bovenal zal men juist vanuit de kracht van het huidige stelsel toenadering tot elkaar moeten zoeken, zodat men ook in de toekomst van een goed aanvullend pensioen kan blijven genieten. en goed aanvullend pensioen kan blijven genieten.
Van polarisatie naar versterking collectief belang
Van polarisatie naar versterking collectief belang Afgelopen december is er in de Tweede Kamer een akkoord gesloten omtrent de opbouw voor pensioen. De discussie rondom de toekomstbestendigheid van ons
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieOp koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur
Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten
Nadere informatieStichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern
Deelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Agenda 1. Opening 2. Evaluatie herstelplan 31-12-2012 en korting pensioenen 3. Toeslagenbesluit (indexatie) 4. Rondvraag
Nadere informatieWAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN?
WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 20 september 2016 Agenda 1. Samenvatting jaarverslag 2015 2.
Nadere informatieMartin Gast. Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV. Increase Pensioen KnowHow
Martin Gast Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV Even voorstellen Wat is er aan de hand in lijfrenteland? Pensioenactualiteiten Kansen 3e pijler Ik ben Martin Gast Edmond Halley BV Pensioenconsultants
Nadere informatieKorte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen. Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten
Korte termijn: onnodig korten van rechten voorkomen Lange termijn: naar een nieuw FTK op basis van nieuwe pensioencontracten De daling van de dekkingsgraden heeft de afgelopen weken een uitgebreide discussie
Nadere informatiePensioenseminar 2013 speech Joanne Kellermann
Pensioenseminar 2013 speech Joanne Kellermann De Nederlandsche Bank ontvangt u vandaag met veel plezier op deze sportieve middag. Pensioenfondsbestuurders en toezichthouders hebben verschillende taken.
Nadere informatieHerziening pensioenstelsel
Herziening pensioenstelsel Het pensioenstelsel staat al een tijdje onder druk. Dat geldt niet alleen voor de AOW, maar ook voor de tweede pijler. De toenemende vergrijzing en de stijging in de levensverwachting
Nadere informatieFiscale aspecten pensioenmaatregelen
www.pwc.nl Fiscale aspecten pensioenmaatregelen regeerakkoord Studiebijeenkomst Vereniging voor Pensioenrecht 21 november 2012 Agenda 1. Aanleiding 2. Ontwikkelingen wet- en regelgeving pensioen 3. Wet
Nadere informatieNaar een nieuw pensioencontract
Naar een nieuw pensioencontract Kees Goudswaard Montae Pensioenbijeenkomst werkgevers, Utrecht, 31 mei 2018 Bij ons leer je de wereld kennen Overzicht Sterke en zwakke punten van het huidige stelsel SER
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatiePensioenactualiteiten
Pensioenactualiteiten VHMF 8 april 2010 Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën 1 Toekomst tweede pijler onder de loep Pensioenbewustzijn Conclusies pensioencommissies: SWOT Scenario
Nadere informatiePensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services
Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?
Nadere informatieDe pensioenmarkt in 2020 26 januari 2012
De pensioenmarkt in 2020 26 januari 2012 RM stephan@makingstrategywork.nl +31 (0)6 23 598 223 @slinnenb Atos Consulting Making Strategy Work Logica Business Consulting Partner Financial Services Scenario
Nadere informatieTen eerste: afschaffing van de al genoemde doorsneesystematiek en ten
Dames en heren, Hartelijk dank voor de uitnodiging om hier vandaag op uw symposium te komen spreken. Als koepel van verenigingen van gepensioneerden wil de KNVG de belangen van gepensioneerden behartigen
Nadere informatieVisie 2020 Onze belofte aan de deelnemers. Samen bouwen aan goed pensioen
Visie 2020 Onze belofte aan de deelnemers Samen bouwen aan goed pensioen Inleiding ABP heeft een visie ontwikkeld voor de middellange termijn, de ABP-visie op 2020. Met deze visie willen wij richting geven
Nadere informatieCOMMUNICATIE EN PARTICIPATIE CRUCIAAL VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL. Toespraak door: Leila Matroos Lasten
COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE CRUCIAAL VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL Toespraak door: Leila Matroos Lasten President a.i. van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten Ter gelegenheid van
Nadere informatieDe fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012
De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt Workshop 9 mei 2012 Programma De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen Aanpassingsmechanismes Fiscale pensioenkader
Nadere informatieHet 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht
Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht De perspectiefnota vanuit een praktisch perspectief Raimond Schikhof Waarom naar een nieuw perspectief? De arbeidsmarkt verandert Lage rente, financiële crisis
Nadere informatiePensioenfonds DSM Nederland
Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten
Nadere informatiePensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017
Pensjoen Jos Berkemeijer ALV NVOG 22 november 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie Dillema s Vragen? http://duwtje.com/otherweyes-in-nrc-6-denkfouten-over-pensioen/
Nadere informatiePensioen in beweging. Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket
Pensioen in beweging Lenteakkoord 2012, Hoofdlijnennota herziening FTK en Septemberpakket Deelnemersvergadering Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam door Peter Janssen 27 september 2012 2012 Towers Watson.
Nadere informatieGeef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel
Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening Position paper: Toekomst pensioenstelsel Publicatiedatum: juni 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante
Nadere informatieDeutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In
Nadere informatieActuele ontwikkelingen en trends rond pensioenen in Nederland keynotespeech Mariëtte Hamer Den Haag, 4 oktober 2016
Actuele ontwikkelingen en trends rond pensioenen in Nederland keynotespeech Mariëtte Hamer Den Haag, 4 oktober 2016 00-00-2009 pagina 1/x Afdeling Communicatie Inhoud Trends die aanleiding geven om het
Nadere informatiePENSIOEN UPDATE In Nederland
PENSIOEN UPDATE In Nederland Oktober 2015 Het pensioenlandschap in het algemeen, maar ook hoe werknemers naar pensioen kijken, verandert in rap tempo. Zowel in 2014 als in 2015 zijn grote bezuinigingen
Nadere informatieHet pensioenstelsel van de toekomst
Het pensioenstelsel van de toekomst Pensioen Event Euroforum, Utrecht, 30 juni 2016 Kees Goudswaard Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Vier toekomstvarianten SER 2015 1) Uitkeringsovereenkomst
Nadere informatieOntwikkelingen in de Nederlandse pensioensector
Ontwikkelingen in de Nederlandse pensioensector Fieke van der Lecq Olaf Sleijpen VVD Partijcommissie Werk & Inkomen Den Haag, 23 juni 2008 Agenda Overzicht Nederlandse pensioenstelsel Nederland vergrijst
Nadere informatieDe stelling die vandaag voorligt is: Het pensioen van de toekomst vergt meer dan een stelselherziening.
Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij De Nederlandsche Bank, bij de Pensioenlezing van het Competence Centre for Pension Research op 9 december 2016 Dames en heren, Hartelijk
Nadere informatieQuiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee
Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar
Nadere informatieOudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam
Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor
Nadere informatieEen nieuwe pensioenregeling
Een nieuwe pensioenregeling De pensioenregeling van Pensioenfonds voor de Accountancy wordt per 1 januari 2015 aangepast. Het bestuur heeft inmiddels de hoofdlijnen van de nieuwe regeling vastgesteld.
Nadere informatiePensioenactualiteiten
Pensioenactualiteiten Medezeggenschap Waterbedrijven, Waterschappen, Netwerkbedrijven 16-05-2013 Agenda Dekkingsgraad en financiële positie fonds Wijzigingen in 2012 Ontwikkelingen en gevolgen voor ABP
Nadere informatiePensioencommunicatie start bij de werkgever
Pensioencommunicatie start bij de werkgever Artikel Senior adviseur collectieve pensioenen J. Arts (Pon) Pensioencommunicatie start bij de werkgever Welke maatregelen kan de werkgever nemen om het pensioenbewustzijn
Nadere informatiePENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011
PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011 KORTE TERUGBLIK Kabinet Balkenende gevallen: sociale partners pakken kansen Het pensioen is van sociale partners samen, dus moeten wij ook samen naar
Nadere informatiePensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden. Februari 2012. Ferry Pereboom Angelique Kansouh
Pensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden Ferry Pereboom Angelique Kansouh Februari 2012 De AC Rijksvakbonden zijn een initiatief van NCF, Juvox, VPW en VCPS Inhoudsopgave 0. Voorwoord......... 3 1. Lage dekkingsgraad
Nadere informatie152 De Pensioenwereld in 2015
16 152 De Pensioenwereld in 2015 Ontwikkelingen in de pensioenmarkt 153 Pensioenproducten standaardiseren, gedegen vergelijking blijft noodzakelijk Auteurs: Olivier Roodenburg en Marcel Schep Het pensioenlandschap
Nadere informatieNaar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling?
Naar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling? Pensioenconferentie EUR, 16 juni 2016 Kees Goudswaard Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Vier toekomstvarianten SER 2015 1) Uitkeringsovereenkomst
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieHet unieke Nederlandse pensioenstelsel: onhoudbaar of onverwoestbaar? Rob de Brouwer
Het unieke Nederlandse pensioenstelsel: onhoudbaar of onverwoestbaar? Rob de Brouwer Visie van de media en de politiek op de moraal van de ouderen De werkelijkheid Infrastructuur is op orde en staatsschuld
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 15 december 2015 GEWIJZI Vooraf 08 Herziening IORP-richtlijn G 01 Toekomst pensioenstelsel 09 Payroll - motie Hamer G 02 03 04 05 Algemeen pensioenfonds
Nadere informatieVia deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.
Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD
Nadere informatieToelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014
Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader Juni 2014 Inhoudsopgave Wetsvoorstel aanpassing FTK Beleidsdekkingsgraad Premievaststelling Toekomstbestendig indexeren Inhaalindexatie Hersteltermijn
Nadere informatieBij de opstelling van de notitie is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de positie van de VCP, waarbij ANBO is aangesloten.
26 juni 2018 ANBO s visie op pensioen PA-26062018 w.reijn@anbo.nl Inleiding ANBO speelt een actieve rol in de pensioendiscussie. In deze position paper pensioenen staan de uitgangspunten die ANBO hanteert
Nadere informatiePensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen. Emile Soetendal 10 januari 2017
Pensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen Emile Soetendal 10 januari 2017 2 Tsunami van politieke partijen voor komende verkiezingen De kiesraad heeft voor de Tweede Kamer verkiezingen
Nadere informatieInformatiebijeenkomst
Informatiebijeenkomst Pensioenfonds PGB 1 Uw pensioen bij PGB in 2016 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds PGB 3 - september 2015 2016 De sprekers van Pensioenfonds PGB Jochem Dijckmeester (bestuurslid
Nadere informatieBijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014
Bijzondere Deelnemersvergadering 24 april 2014 2 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Achtergrond Wet versterking bestuur pensioenfondsen 3. Wet versterking bestuur pensioenfondsen 4. Wijzigingen
Nadere informatieDe opmars van (C)DC een onomkeerbare trend?
De opmars van (C) een onomkeerbare trend? Kennissessie Pensioenfederatie Jaarcongres 2017 René van de Kieft (MN) en Roel Beetsma (MN leerstoel UvA) Mei 2017 Agenda 1. Inleiding 2. DB vs. Kennissessie DB
Nadere informatieStand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen
Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Kees Goudswaard Pensioenvraagstukken in de kabinetsformatie, Amsterdam, 27 januari 2017 Bij ons leer je de wereld kennen Sterke punten stelsel
Nadere informatieInformatiesessie deelnemersonderzoek pensioen. 25, 26, 27, 28 februari en 1 maart 2019
Informatiesessie deelnemersonderzoek pensioen 25, 26, 27, 28 februari en 1 maart 2019 Programma 1 2 3 4 Pensioenregeling en pensioenfonds Toekomstonderzoek werkgever: Dick Snellenberg/ Hans Ter-Linde/Jos
Nadere informatieTOETSINGCRITERIA PENSIOENSTELSEL GEZAMENLIJKE OUDERENORGANISATIES
TOETSINGCRITERIA PENSIOENSTELSEL GEZAMENLIJKE OUDERENORGANISATIES Doel: Het doel van deze notitie is het formuleren van criteria, waarmee voorstellen op pensioengebied kunnen worden beoordeeld. Strategie:
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieVraag-antwoord voor Pensioenfonds ANWB
Vraag-antwoord voor Pensioenfonds ANWB vanwege verlagen pensioenen, april 2013 1. Waarom moet Pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste
Nadere informatieMind the Gap. Openingsspeech Kick van der Pol. Dames en heren,
Mind the Gap Openingsspeech Kick van der Pol Dames en heren, Allereerst een hartelijk welkom op het tweede jaarcongres van de Pensioenfederatie. Vandaag bevinden zich niet alleen pensioenfondsbestuurders
Nadere informatiehad ik (misschien) al iets meer details over het zogenaamde septemberpakket kunnen vertellen,
Inleiding Maarten Camps DNB seminar 12 september 2012 Dames en heren, Ik ben met plezier naar Bussum gekomen, maar dacht wel even: jammer dat dit seminar niet een week later wordt gehouden. Dan had ik
Nadere informatieDatum 24 november 2015 Betreft Kamervragen van het lid Krol over het bericht 'In 2020 veel meer mensen gekort dan ufr-rapport veronderstelt'
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieHet nieuwe FTK: Een rem op de toekomst
Het nieuwe FTK: Een rem op de toekomst Na jaren discussie over het FTK maakt Staatssecretaris Klijnsma een pas op de plaats. Zij stelt slechts aanpassingen van het huidige FTK voor. Deze aanpassingen leiden
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst
Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 2 juli 2015 1 Agenda Opening 2014 Financiën: Dekkingsgraad en financiële situatie Henk nftk Henk Herstelplan Henk Beleggingsbeleid Bert
Nadere informatieWanneer ga jij met pensioen?
Wanneer ga jij met pensioen? Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 1.1 Algemeen... 4 1.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 1.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting...
Nadere informatieWetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader pensioenfondsen / Marianne Meijer-Zaalberg
17 december 2014 Pensioen Flash Onderwerpen van deze Pensioenflash: Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader aangenomen Wetsvoorstel versnelde verhoging AOW-leeftijd ingediend Wetsvoorstel pensioencommunicatie
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatiePersbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende
Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende
Nadere informatiePensioenakkoord StAr en de gevolgen voor de aanvullende pensioenregelingen. Jan Neven VVP 14 september 2010
Pensioenakkoord StAr en de gevolgen voor de aanvullende pensioenregelingen Jan Neven VVP 14 september 2010 Het akkoord gaat met name over.. Incorporeren stijgende levensverwachting in AOW en aanvullend
Nadere informatieWe willen het zelf doen
ABN AMRO MeesPierson Nederland 8 september 2016 We willen het zelf doen Onderzoek ABN AMRO MeesPierson: Welk pensioenstelsel wil Nederland? ABN AMRO MeesPierson 2 We willen het zelf doen 8 september 2016
Nadere informatieInhoudsopgave Hoofdstuk 1 Toekomstbestendig pensioenstelsel: doorhakken van een Gordiaanse knoop Hoofdstuk 2 Doel van pensioen
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Toekomstbestendig pensioenstelsel: doorhakken van een Gordiaanse knoop... 1 1.1 Inleiding... 1 1.2 Ontwikkelingen... 1 1.2.1 Aanleiding... 1 1.2.2 Ontwikkelingen... 1 1.3 Aanpak
Nadere informatiePensioenen Jos Berkemeijer
Pensioenen Jos Berkemeijer Van wie is de pensioenpot? VVSPTN Miniconferentie 11 oktober 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie
Nadere informatiePensioen: Onzekere zekerheid
Commissie Beleggingsbeleid en Risicobeheer Pensioen: Onzekere zekerheid Analyse en aanbevelingen Beleggingsbeleid en Risicobeheer van Nederlandse pensioenfondsen Vereniging van Pensioenrecht 9 maart 2010
Nadere informatieRoel Fonville Drachten, 28 maart
Roel Fonville Drachten, 28 maart 2019 18-3-2019 1 Hoe gaat het met uw pensioen? Een nieuw pensioenstelsel? Wat doet de Federatie? Verkiezingen Verantwoordingsorgaan! 18-3-2019 2 Bron: DNB Positie Philips
Nadere informatie1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 2.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting... 4 3 Pensioenleeftijd... 6 3.1
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieDe toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG
De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG KNVG Maarssen 4 september 2012 Agenda 1) Wie is APG? 2) Ontwikkelingen van vandaag 3) Uitdagingen voor morgen
Nadere informatieDe pensioenmarkt wikt, de fiscaliteit beschikt
De pensioenmarkt wikt, de fiscaliteit beschikt Casus: aftopping Tjerk Kroes Directeur Strategie, Beleid, Ontwikkeling en Communicatie APG 30 januari 2017 6e Pensioenseminar Maastricht Agenda Waarom is
Nadere informatieVersie: September Missie, Visie en Strategie Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot
Versie: September 2018 Missie, Visie en Strategie INHOUDSOPGAVE Missie... 3 Kernwaarden... 3 Visie: waar staat het pensioenfonds over maximaal 5 jaar?... 5 Strategie: hoe gaat het pensioenfonds de visie
Nadere informatieRegeringsverklaring. woensdag 31 december "Werken aan het vertrouwen"
Regeringsverklaring woensdag 31 december 2008 "Werken aan het vertrouwen" Het jaar dat vandaag zijn allerlaatste dag beleeft is getekend door de grootste financiële wereldcrisis sedert de jaren dertig
Nadere informatieToekomst Pensioenstelsel
Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl
Nadere informatieAlgemene pensioeninstelling(api) & Premiepensioeninstelling (PPI) Pensioenfondsendag Aon 1 oktober 2008
Algemene pensioeninstelling(api) & Premiepensioeninstelling (PPI) Pensioenfondsendag Aon 1 oktober 2008 Agenda Behoeften werkgever Voldoen huidige uitvoerders aan behoeften? Voldoet API aan behoeften (mogelijkheden
Nadere informatieDatum 15 april 2016 Betreft Beantwoording schriftelijke vragen effecten van renteverlagingen als gevolg van ECB-beleid voor pensioenen
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieBeleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in 2010
11 Beleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in John Gebraad Publicatiedatum CBS-website: 3-11-211 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader
Nadere informatieInvesteren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015
Investeren in vertrouwen Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 1 Pensioenfonds Zorg en Welzijn: het pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn Het meerjarenbeleidsplan 2011-2015 beschrijft welke
Nadere informatieRBS pensioen update. Van premie tot pensioen
RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 33 972 Wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet in verband met aanpassing
Nadere informatieUPDATE. Nieuwsbrief december 2013. Sneller op de hoogte zijn van het nieuws? Volg ons op Social Media!
UPDATE Nieuwsbrief december 2013 Sneller op de hoogte zijn van het nieuws? Volg ons op Social Media! Mandema & Partners helpt u graag bij het interpreteren van de actualiteiten die voor u en voor uw bedrijf
Nadere informatie68 De Pensioenwereld in 2014
09 68 De Pensioenwereld in 2014 Pensioenregeling 69 Aanpassingen van het fiscale (Witteveen-)kader Auteurs: Ivar Sintemaartensdijk en Jan Stigter Pensioenen mogen zich nog altijd verheugen in de warme
Nadere informatieDoel is om voor deelnemers een beeld te schetsen van hoe het pensioen in elkaar steekt en hoe hun eigen pensioen er voorstaat.
Majesteit, dames en heren. Hartelijk welkom! En, Majesteit, ik weet zeker dat ik hier namens alle aanwezigen spreek als ik zeg dat wij buitengewoon vereerd zijn dat U bij een deel van dit programma aanwezig
Nadere informatieVakcentrale. Toekomst Pensioenstelsel Zaken rond AOW en het aanvullend pensioen
Toekomst Pensioenstelsel Zaken rond AOW en het aanvullend pensioen 0 Tom Poes verzin eens een list! Het is moeilijk om jong te zijn, gaf hij toe. Je moet lenen aan je kinderen, en je moet de ouderen teruggeven
Nadere informatieVerkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill
Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële
Nadere informatieHuidige stand van zaken nftk. drs. Lonneke Thissen AAG
Huidige stand van zaken nftk drs. Lonneke Thissen AAG juli 2014 1. Huidige stand van zaken nftk Wetsvoorstel naar de Raad van State op 4 april 2014 Gebaseerd op nominaal kader - De komende tijd wordt gekeken
Nadere informatieInformatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013
Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur
Nadere informatieSpoorboekje. Pensioenakkoord Waar ging dat ook al weer over? Hoofdlijnen no33e Welke type contracten zijn denkbaar? Lenteakkoord Wat betekent dat?
Spoorboekje 1 Pensioenakkoord Waar ging dat ook al weer over? 2 Hoofdlijnen no33e Welke type contracten zijn denkbaar? 3 Lenteakkoord Wat betekent dat? 4 Cao onderhandelingstafel Werk aan de winkel! 1
Nadere informatieStand van zaken Pensioen Amsterdam, 20 april 2017 Jan-Olivier Kuijkhoven
Stand van zaken Pensioen 2020 Amsterdam, 20 april 2017 Jan-Olivier Kuijkhoven Te bespreken Rutte III Fiscaliteit Pensioen 2020 Stierensperma 1 Pensioen 2020 Vanwege vergrijzing, lage rente, eenzijdige
Nadere informatiesolidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd?
Bijdrage prof. dr. Kees Goudswaard / 49 Financiering van de AOW: solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Deze vraag staat centraal in de bij drage van bijzonder hoogleraar Sociale zekerheid prof.
Nadere informatieDatum 2 september 2015 Betreft Kamervragen van de leden Omtzigt (CDA), Ulenbelt (SP) en Krol (50PLUS)
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieBROODJE PENSIOENINFO. 3 en 5 oktober 2017
BROODJE PENSIOENINFO 3 en 5 oktober 2017 Disclaimer In deze presentatie op de openbare website van SPUN zijn bepaalde gegevens die specifiek bestemd waren voor werknemers van URENCO en ETC Nederland, weggelaten.
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
Human Resources Stichting Pensioenfonds Nederland Toelichting Witteveenkader II en nieuw Financieel Toetsingskader 30 september 2014 kantoor Amsterdam Identifier Presentatie Seminar DNB 28 en 30 mei 2013
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieCDC & DC BINNEN HET APF
CDC & DC BINNEN HET APF Barbara van Bogaert - Montae Arnout Korteweg - De Nationale APF 13 september 2017 Inhoud Introductie Collectief DC bij een APF Individueel DC bij een APF Conclusie en afronding
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatievan het pensioenstelsel moet verbeteren en de procyclische werking ervan moet verkleinen.
12 september 2013 Verklaring van de Stichting van de Arbeid, de Pensioenfederatie, FNV-Jong, CNV Jongeren, CSO (Unie KBO, PCOB, NVOG en Noom), ANBO, KNVG en FNV Senioren over de verdere uitwerking van
Nadere informatie