Pedagogisch beleidsplan. Kinderdagverblijf Koetje Boe te Middelburg

Transcriptie

1 Pedagogisch beleidsplan Kinderdagverblijf Koetje Boe te Middelburg Laatste wijziging: September 2014

2 Algemene informatie Kinderopvang Koetje Boe in Middelburg is een regulier en kleinschalig kinderdagverblijf in een woonhuis. Wij bieden opvang aan kinderen van 10 weken tot 13 jaar in een huiselijke sfeer. Dit is reguliere kinderopvang in een verticale groep. Kinderdagverblijf Koetje Boe staat voor knusheid, gezelligheid, geborgenheid en een open communicatie met de ouders van de kinderen. Het pedagogisch hoofddoel van kinderopvang Koetje Boe is dat kinderen in goede samenspraak met ouders in een veilige, vertrouwde en stimulerende omgeving kunnen opgroeien en zich ontwikkelen. Als leiding hebben we een begeleidende, verzorgende en ontwikkelingsgerichte taak. Kinderen worden daarbij geaccepteerd zoals ze zijn. Het individuele kind is de basis voor ons handelen. Dagindeling Onze dagindeling kent op vaste tijden een aantal vaste onderdelen. Op vaste tijden wordt er gegeten en gedronken. De concrete invulling van een dag is afhankelijk van de leeftijd en de specifieke behoeften van het kind (slapen/voeden). Ook wordt er rekening gehouden met de actuele groepssamenstelling, het weer, thema s en eventuele feestdagen. Peuters Wanneer er binnen de groep kinderen van 0 tot en met 13 jaar, meerdere peuters aanwezig zijn, hebben wij de mogelijkheid om zogenaamde peuterochtenden te houden. De peuterochtend zal eventueel op twee ochtenden plaatsvinden wanneer er dus voldoende kinderen in de leeftijd van 2 tot en met 4 jaar aanwezig zijn. Dit is dus afhankelijk van de groepssamenstelling. Actuele informatie is op te vragen. Ouders waarvan het kind bijna 2 jaar gaat worden, worden uitgenodigd voor een gesprek en kunnen naar aanleiding hiervan bepalen of ze wel of geen gebruik willen maken van de peutergroep. Ochtendindeling peuterdagdeel 8:30 uur 8:45 uur De kinderen worden gebracht door de ouders / vrij spelen 8:45 uur 9:00 uur Eventueel fruit eten en iets drinken 9:00 uur 10:30 uur Geplande activiteit zoals knutselen, tekenen, verven, voorlezen, dansen, tv kijken, muziek maken, bouwen/constructie, taalontwikkelingsactiviteit enz. 1

3 Ook worden hier eventuele verjaardagen gevierd of andere kringactiviteiten gedaan. 10:30 10:45 uur Gezamenlijk fruit en/of koekje eten en drinken. Eventueel voorlezen of samen een liedje zingen. 10:45 uur 11:30 uur Vrij spelen binnen of buiten in de tuin (afhankelijk van het weer) 11:15 uur 11:30 uur De kinderen v/d peuterochtend worden opgehaald Indien mogelijk zullen alle kinderen hetzelfde ritme volgen gedurende deze ochtenden. Wanneer dit niet mogelijk is in verband met andere slaaptijden o.i.d. dan kan hier makkelijk vanaf worden geweken. Alle kinderen mogen, wanneer zij dit willen, trakteren als ze jarig zijn. Er worden ontwikkelingsgerichte activiteiten gedaan worden, zoals knutselen, tekenen, verven, voorlezen aan een groepje kinderen, dansen, tv kijken, muziek maken, bouwen/constructie-opdrachten en taalontwikkelingsactiviteiten. Dit is te vergelijken met het programma welke een peuterspeelzaal op jaarbasis gebruikt en toepast. We zullen dan ook regelmatig in een kring gaan zitten, gezamenlijk eten en drinken enzovoorts, zodat de kinderen langzaamaan worden voorbereid op de basisvaardigheden die ze nodig hebben wanneer ze naar de basisschool toe gaan. Methode Kid-Do Vanaf 2013 werken we met een methode, genaamd Kid-do. Deze methode bestaat uit losse koffertjes, die stuk voor stuk een thema/onderwerp behandelen welke nauw aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Onder andere het onderwerp familie, vormen, dieren, kleuren, geluiden, en de tijd worden behandeld. Voor kinderen komen steeds dezelfde figuurtjes terug in ieder thema, die hen wegwijs maken in de activiteiten horend bij het thema. Zo zitten er bijvoorbeeld opdrachtkaartjes bij een thema, voorleesboekjes, liedjes, activiteiten (ook voor buiten), quiz, letterkaartjes en grote posters. De methode richt zich op de essentiële vaardigheden van een kind vanaf ongeveer 2 jaar tot ongeveer 6 jaar en stimuleert de fantasie, zintuigen en emoties van de kinderen. We zullen regelmatig een koffertje met een thema gebruiken tijdens de opvang, indien mogelijk aansluitend bij de tijd van het jaar of ons eigen thema. 2

4 Openingstijden en tarieven Kinderopvang Koetje Boe biedt opvang voor kinderen vanaf 10 weken tot de maximale leeftijd van 13 jaar. Het kinderdagverblijf is flexibel geopend, momenteel op dinsdag en donderdag (vaste dagen) en de ophaaltijden zijn in overleg met de ouders en niet op een vast tijdstip. Dit gezien het feit dat er veel ouders flexibele werktijden hebben. De minimale afname is twee dagdelen, dus of één gehele dag of twee halve dagdelen. Voor de peutergroep is de minimale afname één dagdeel/ochtend. In overleg kan hiervan afgeweken worden in overleg met de ouders. In overleg met de ouders en het kinderdagverblijf kan er ook opvang plaatsvinden buiten bovengenoemde dagen en tijden. Sinds kort is ook nachtopvang mogelijk, er zijn meer dan voldoende slaapplaatsen aanwezig voor alle leeftijden. De tarieven worden iedere jaar bekend gemaakt aan de ouders en bestaat meestal uit het maximale uurtarief wat door de overheid is vastgesteld voor kinderopvang en buitenschoolse opvang. Een halve dag is zowel een ochtend als een middag. De prijzen zijn inclusief de eventuele peutergroep en de daarbij horende activiteiten, uitjes enzovoorts en exclusief luiers en babyvoeding. Tussen de middag eten en drinken de kinderen van 0-13 jaar mee, dit is inclusief de prijs. Uiterlijk 1 november van het betreffende jaar worden de eventuele tariefwijzigingen voor het komende jaar doorgegeven. De tijden bij de bovenhorende dagdelen is als volgt: 1 gehele dag 7.00 uur 18:00 uur 1 halve dag ochtend: 7:00 uur- 13:00 uur 1 half dagdeel middag: 12:00 uur 18:00 uur De peutergroep betreft 1 half dagdeel met de onderstaande tijden: Brengen en halen tussen 8.30 uur uur en tussen uur en uur. In overleg kunnen de kinderen eerder worden gebracht (zie bovenstaande tijden die bij het geldende dagdeel horen). Wennen in de groep Wanneer een kindje nieuw in de groep komt, wordt er van tevoren met de ouders overlegd op welke wijze dit kindje het beste kan wennen. Dit is geheel in overleg met de ouders en o.a. afhankelijk van het karakter van het betreffende kind en de leeftijd. Gebruikelijk is dat het kindje vooraf een aantal keren komt wennen en dit kan bijvoorbeeld bestaan uit het opbouwen van in het begin een uurtje tot uiteindelijk een gehele dag. 3

5 Buitenschoolse opvang Na schooltijd is er buitenschoolse opvang mogelijk. Flexibele opvang op andere dagen kan worden aangevraagd. Flexibele (nacht) opvang Flexibele opvang is mogelijk, mits de bezetting dit toelaat omtrent het aantal kinderen en de leeftijd van deze kinderen. Dit wordt mondeling of via de aangevraagd. Nachtopvang is ook mogelijk in overleg. Incidenteel is ook (nacht)opvang in de weekenden mogelijk. Vakanties Kinderopvang Koetje Boe heeft een aantal weken per jaar vakantie. Een aantal maanden voor de betreffende vakantieperioden wordt dit aan alle ouders bekend gemaakt door middel van een nieuwsbrief en/of . Website Op de website zijn enkele foto s en filmpjes te zien van de kinderen en ook kun je er algemene informatie vinden, zoals het pedagogisch werkplan, de inspectierapporten van de GGD, het reglement van de oudercommissie en klachtencommissie. De documenten worden ook aan alle vraagouders via de e- mail gestuurd. Kindplaatsen, leeftijdsopbouw en groep Er zal gewerkt worden met in totaal één verticale groep van maximaal 7 kinderen, waarbij kinderen van 0-13 jaar bij elkaar zitten in één groep. De BSO kinderen komen hier na schooltijd bij en bevinden zich dus in dezelfde groep. De beroepskracht is Natalie Hulstein en tevens directeur van kinderdagverblijf Koetje Boe. In vakantieperioden of bij vervanging kunnen wij werken met een andere beroepskracht/pedagogisch medewerker, die wisselend kan zijn. Van deze beroepskrachten is altijd een verklaring van goed gedrag en een geldig diploma op locatie aanwezig. Ze krijgen allemaal een inwerkperiode. Tevens werken zij samen met stagiaires, die de kinderen en de werkwijze hier al goed kennen. We proberen zoveel mogelijk te werken met vaste gezichten op de groep en dit proberen we dus ook te regelen met onze vervangingen. We hebben, gezien onze kleinschaligheid, geen speciale naam voor de stamgroep. Hieronder is de verdeling van de kinderen in de leeftijd van 0 t/m 4 jaar te zien. - 1 beroepskracht per 4 aanwezige kinderen tot 1 jaar; - 1 beroepskracht per 5 aanwezige kinderen van 1 tot 2 jaar; - 1 beroepskracht per 6 aanwezige kinderen van 2 tot 3 jaar; - 1 beroepskracht per 8 aanwezige kinderen van 3 tot 4 jaar. 4

6 Bij kinderen van verschillende leeftijden in één groep, zoals het geval is bij de buitenschoolse opvang, wordt het rekenkundig gemiddelde berekend, zoals ook volgens de wetgeving van de GGD gehanteerd wordt. Deze tabel is bij interesse op te vragen. Het principe bestaat uit het gegeven dat er in verhouding meer kinderen mogen naarmate de kinderen qua leeftijd ouder zijn en minder kinderen per beroepskracht geaccepteerd worden, wanneer de kinderen een jonge leeftijd hebben. De voertaal van de beroepskrachten en stagiaires is Nederlands. Werkwijze GGD en CAO kinderopvang Kinderdagverblijf Koetje Boe hanteert de richtlijnen die namens de GGD en de wet kinderopvang van toepassing zijn. Hulp van buitenaf Zoals hierboven beschreven kan kinderopvang Koetje Boe werken met een aantal stagiaires of vrijwilligers. Zij hebben een ondersteunende functie en afhankelijk van hun opleiding hebben zij een aantal vaste taken hier, waaronder het organiseren en uitvoeren van activiteiten met de kinderen. Daarnaast is er sprake van een achterwacht. Dit betreft de echtgenoot van Natalie Hulstein en een volwassen vrouw uit Vlissingen, beide een bekende voor de kinderen. Hier is ook een verklaring van in te zien. Aparte speelkamer ruimte kinderdagverblijf De kinderen kunnen spelen in de speelkamer, welke zich op de begane grond bevindt, naast de woonkamer. In deze speelkamer staat geschikt speelgoed, voorzieningen voor de baby s, een tafeltje en een grote tafel om allerlei activiteiten uit te voeren. Er is een grote kast aanwezig met verschillende kleuren bakken, zodat kinderen gestructureerd materiaal kunnen vinden en ook onder begeleiding zelf kunnen opruimen. Ook de kinderen van de BSO zullen regelmatig in de speelkamer te vinden zijn. Daarnaast mogen de kinderen ook in de woonkamer komen en uiteraard buiten spelen in onze grote achtertuin. In de achtertuin is voldoende speelgelegenheid door de aanwezigheid van een ruime tuin en veel los speelmateriaal. Tevens hebben we op eerste verdieping een aantal slaapruimtes voor de kinderen. De tweede verdieping (zolder) hoort niet tot het kinderdagverblijf en betreft dus privé terrein. Documenten op locatie Afschriften van de definitieve rapporten van de GGD zijn voor alle ouders in te zien op de website. Daarnaast staan alle algemene documenten op de website waar de ouders dus ook alle rapporten kunnen downloaden. 5

7 Tevens zijn alle documenten ook via Internet in te zien via de site van het landelijk register kinderopvang. Wanneer hier op de naam van het kinderdagverblijf, Koetje Boe te Middelburg, wordt gezocht, krijg je alle definitieve rapporten van de GGD Zeeland te zien. Vierogenbeleid Van het vierogenbeleid is een apart document in te zien. Deze is naar alle ouders gestuurd, na overleg en met toestemming van de oudercommissie en hangt tevens op in de speelkamer. Dit document is ook op te vragen. 6

8 Uitgangspunten kinderopvang Koetje Boe Kinderdagverblijf Koetje Boe is een kleinschalig kinderdagverblijf en biedt vanuit een huiselijke sfeer opvang aan kinderen van 10 weken tot 13 jaar, dit is reguliere opvang in één verticale groep. Er is dus buitenschoolse opvang mogelijk van de basisscholen in de nabije omgeving. Dit is bedoeld voor kinderen vanaf 4 jaar tot en met 13 jaar. Het pedagogische doel van de opvang is dat kinderen, in samenspraak met ouders, in een veilige vertrouwde en stimulerende omgeving kunnen opgroeien en ontwikkelen. Door het aanbieden van veiligheid, geborgenheid en vertrouwdheid kunnen de kinderen in hun eigen tempo opgroeien en daarbij hun eigen mogelijkheden ontdekken. Daarnaast is er genoeg oudercontact mogelijk door middel van schriftjes, de website nieuwsbrieven, s, telefonisch en de mondelinge overdracht, zodat ouders goed op de hoogte kunnen blijven hoe het gaat met hun kindje hier en wat er allemaal gedaan wordt. Ouders mogen van ons betrokkenheid bij het kind verwachten. We kunnen meedenken over opvoedingsvragen als ouders daaraan behoefte hebben. Tevens hebben we een signalerende functie ten aanzien van het welzijn en het functioneren van de kinderen. Het kinderdagverblijf is speciaal ingericht voor de kinderen en biedt daardoor andere mogelijkheden dan de thuissituatie. Uiteraard zal er wel sprake moeten zijn van een goede afstemming van de thuissituatie en het kinderdagverblijf. Een goede communicatie met ouders is dus van groot belang! In het kinderdagverblijf ontmoeten kinderen andere kinderen in groepsverband. Het is een plaats waar kinderen leren omgaan met andere kinderen, door onder meer samen te spelen, te eten en te slapen. Door het omgaan met andere kinderen leren kinderen de uitwerking van hun gedrag op anderen kennen. Mede hierdoor krijgen kinderen inzicht in hun eigen gevoelens en leren ze een scala aan reactiemogelijkheden. Tevens leren kinderen al vroeg de betekenis van delen, helpen, rekening houden met de ander, omgaan met conflicten en opkomen voor je zelf. De leiding heeft met kinderen een begeleidende, verzorgende taak en ontwikkelingsgerichte taak. Kinderen worden daarbij geaccepteerd, zoals ze zijn. Het individuele kind is de basis van ons handelen. We hebben dan ook erg veel binnen- en buitenspeelgoed en wisselen dit ook regelmatig af, zodat er steeds ander speelmateriaal aanwezig is en kinderen worden uitgedaagd om zich te kunnen ontwikkelen en hier stapjes voorwaarts in te kunnen maken. Uiteraard volgen we de wettelijke verplichtingen en richtlijnen van de wet kinderopvang en de eisen vanuit de GGD. Ik heb zelf alle nodige diploma s: SPW niveau 4 en HBO- Pabo. 7

9 Visie op kinderopvang Kinderopvang is de afgelopen periode een belangrijk onderdeel geworden van de samenleving. Door onder andere stimulans van de overheid voor vrouwenparticipatie op de arbeidsmarkt en de wens dat beide ouders (gedeeltelijk) kunnen blijven werken, is het van belang dat sprake is van een vertrouwde opvang voor de kinderen van 0 t/m 12 jaar, waar kinderen zich thuis voelen en met plezier naar toe gaan tijdens de perioden dat de ouder(s) niet aanwezig kunnen zijn. Wij vinden het belangrijk dat elk kind in het kinderdagverblijf een eigen plekje verwerft, zich veilig en vertrouwd voelt in de groep, dat het er als individu wordt benaderd en in zijn eigenheid wordt gerespecteerd. Om dit zo goed mogelijk te realiseren, werken wij met slechts één groep. Kinderdagverblijf Koetje Boe streeft er naar een opvoedingsituatie te bieden die aansluitend en aanvullend is op de opvoedingssituatie thuis. Aanvullend is het feit dat kinderen met elkaar in één groep verblijven en dat de leeftijden van deze kinderen verschillend zijn. We proberen o.a. de peuters voor te bereiden op hun start in het basisonderwijs door te werken met peutergroepen. Pedagogische visie Onze opvang is gericht op het individuele kind samenspelend in één groep. Ieder kind is uniek, heeft zijn eigen behoeften en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Omdat het kinderdagverblijf heel kleinschalig is, hebben wij de mogelijkheid om individueel met het kind te spelen. Veiligheid is hier uiteraard belangrijk in, maar ook het samen knutselen, naar buiten gaan, activiteiten doen en plezier hebben met elkaar moet niet vergeten worden! We werken min of meer met een vaste dagindeling en vaste onderdelen. Dit houdt in dat er sprake is van een zelfde regelmatig en structuur. Voor de jongere kinderen wordt zoveel mogelijk het ritme van thuis aangehouden in verband met voedingen en slaaptijden. Kortom: groots in kleinschalige opvang! Visie op ontwikkeling en opvoeding Kinderen worden geboren met potenties en mogelijkheden. Ze zijn de bouwers van zichzelf en willen uitgedaagd worden. We zijn ons bewust van de afhankelijkheid van kinderen, maar willen niet alles voor hen regelen en invullen. In onze visie ligt het accent op kinderen begeleiden en volgen op hun eigen weg. We willen adequaat reageren op wat het kind in een bepaalde fase nodig heeft om zich goed te kunnen ontwikkelen. Deze visie stimuleert kindgericht kijken en werken. Qua activiteiten proberen we ons te bevinden in de zone van de naaste ontwikkeling. Dit betekent dat het niveau aansluit bij hetgeen de kinderen al kunnen en net iets hoger, zodat er sprake is van een ontwikkelingsgerichte activiteit. 8

10 We zien bij kinderen wat hen aanspreekt en wat niet, waar ze aanleg voor hebben of juist niet. Elk kind heeft een unieke combinatie in zich van in aanleg aanwezige talenten. Daarnaast heeft elk kind een eigen karakter en temperament. De beste manier om iets te leren is dan ook per kind verschillend. Spelen en leren gaan gemakkelijk en plezierig als de natuurlijke leerstijl niet belemmerd wordt. Emotionele veiligheid Hiermee bedoelen we het creëren van een veilige basis, een thuis waar kinderen zich kunnen ontspannen en zich veilig voelen. Het bieden van een gevoel van veiligheid zien we als het belangrijkste opvoedingsdoel. Als een kind zich emotioneel veilig voelt, draagt dat in positieve zin bij aan een gevoel van welbevinden. Het vormt bovendien de basis voor de overige opvoedingsdoelen. Als het kind zich veilig voelt dan kan het zich open stellen voor wat er om hem heen gebeurt en is er ruimte voor persoonlijke of sociale ontwikkeling. Om dit te verwezenlijken zijn er een aantal zaken belangrijk: 1) Vaste groepsleiding, zodat de kinderen de kans krijgen een persoonlijke band op te bouwen met hen. 2) De aanwezigheid van andere kinderen voor de sociale ontwikkeling. 3) De inrichting, zoals het aanwezige speelgoed, de ruimtes en de veiligheid hierin. 4) Het werken volgens de 3 R s: rust, regelmaat en reinheid. 5) Voorspelbaarheid in de reacties van de groepsleiding op het gedrag van kinderen. 6) Een goede communicatie met ouders (zie boven). 7) Het stimuleren van de zelfstandigheid van de kinderen, bijvoorbeeld tijdens het opruimen, zindelijkheidstraining enz. Vanuit deze pedagogische basishouding is het mogelijk om positief leiding te geven aan de kinderen. Daarbij gebruiken we: - Het positieve gedrag van kinderen versterken door het zeggen van leuke dingen, prijzen en belonen. - Duidelijke instructies en uitleg geven, aandacht voor wat wel mag. - Kinderen die negatief gedrag dreigen te vertonen, ondersteunen; het gedrag vóór zijn. - Niet (altijd) reageren op negatief gedrag, om het af te zwakken. Uiteraard is dit afhankelijk van wélk negatief gedrag een kind vertoont. - Soms even apart zetten/isoleren, zodat het kind nadenktijd krijgt en zijn gedrag zelf kan corrigeren en/of aan kan passen (afhankelijk van de leeftijd). 9

11 Persoonlijke verzorging en zelfredzaamheid In de periode van 0 tot 13 jaar ontwikkelen kinderen zich van totaal afhankelijke wezentjes tot relatief zelfredzame kinderen. Op het kinderdagverblijf stimuleren wij de kinderen om zelfstandig te eten en te drinken, trainen we zindelijkheid en leren ze handjes wassen en helpen met opruimen. Waarden en normen De belangrijkste waarden die wij belangrijk vinden zijn jezelf kunnen zijn, saamhorigheid, emoties kunnen uiten, oplossingen zoeken, belangstelling voor elkaar, accepteren van verschillen, samen spelen en samen delen. We proberen deze waarden zichtbaar te maken in onze gewoonten, rituelen en regels. Onze belangrijkste regels: elkaar geen pijn doen, niet afpakken maar vragen op een nette manier, geen spullen stuk maken, eenvoudige omgangsvormen hanteren afhankelijk van de leeftijd van de kinderen (iemand groeten, excuses aan kunnen bieden) en het uitpraten van eventuele ruzies tussen kinderen. 10

12 De praktijk een huis vol met lieve kinderen Buitenspelen We proberen regelmatig buiten te spelen in de grote achtertuin, afhankelijk van het weer. Daar is genoeg ruimte, gras en speelgelegenheid om verschillende activiteiten te kunnen ondernemen. De trampoline inclusief valnet rondom mag ook gebruikt worden, omdat deze gecertificeerd is. Daarnaast hebben we nog veel losse materialen om mee te spelen, zoals fietsjes, kindergrasmaaier, ballenspelen, waterspelen e.d. In de winterperiode gaan we voornamelijk naar buiten in combinatie met wandelen/fietsen/ophalen van kinderen uit school en het bezoeken van speeltuintjes of de kinderboerderij in de nabije omgeving. Wanneer we spelen in de achtertuin, lopen we altijd via de deuren naar buiten, aangrenzend aan de woonkamer. We kunnen ook gebruik maken van de normale voordeur. Speelgoed van binnen blijft binnen, met een uitzondering van de loopauto s en het materiaal wat zowel binnen als buiten gebruikt mag worden. Met de kinderen worden hier duidelijke afspraken over gemaakt, zo ook op welke speeltoestellen de kinderen wel of niet mogen spelen. Verschonen Er wordt beneden verschoond in de speelkamer. Er is een commode aanwezig met een aankleedkussen en de benodigde materialen, waaronder alcohol voor de handhygiëne. Beneden in de speelkamer en in de luiertassen zijn er van ieder kind luiers van het juiste merk en de juiste maat aanwezig, zo ook met vochtige babydoekjes. 11

13 Tot slot. Kinderen leren wat ze leven Als kinderen leren leven met kritiek leren ze veroordelen Als kinderen leren leven met angst leren ze achterdochtig te zijn Als kinderen leren leven met medelijden leren ze zelfmedelijden te hebben Als kinderen leren leven met jaloezie leren ze wat afgunst is Als kinderen leren leven met schaamte leren ze zich schuldig voelen Als kinderen leren leven met tolerantie leren ze geduldig te zijn Als kinderen leren leven met bemoediging leren ze vertrouwen te hebben Als kinderen leren leven met waardering leren ze van zichzelf te houden Als kinderen leren leven met aanvaarding leren ze liefde te vinden in de buitenwereld Als kinderen leren leven met erkenning leren ze zich een doel te stellen Als kinderen leren delen met anderen leren ze vrijgevig te zijn Als kinderen leren leven in een gevoel van veiligheid leren ze vertrouwen in zichzelf en anderen te hebben Als kinderen leren leven met vriendelijkheid leren ze dat het fijn is om te leven Als kinderen leren leven in rust leren ze wat het is om in vrede met jezelf te leven 12