Macro-economische Analyse

Transcriptie

1 Macro-economische Analyse 15- Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 15 Versie: 1. Auteur: NVM Data & Research Onderdeel Bron Bijlage IV Economische Groei, CPB 15 januari 16 Conclusie De economie groeit. Weliswaar op een lager niveau dan eerder geraamd, maar de groei houdt naar verwachting in 16 en 17 aan. Ook andere indicatoren staan op groen: het aantal vacatures stijgt en het consumentenvertrouwen is hoog. Zorgenpunt blijft de werkloosheid. Er is sprake van een daling, maar het aantal werklozen blijft hoog. De woningmarkt doet het goed: Het woningmarktvertrouwen is nog nooit zo hoog geweest en het aantal verkochte woningen blijft maar stijgen. Ook de nieuwbouw ziet duidelijk herstel. Wel zijn ook op de woningmarkt nog zorgen: het aantal onvrijwillige verkopen en veilingen stijgt nog steeds en het aantal huishoudens met hypotheekachterstanden is hoog. Gelukkig lijkt dit aantal niet meer toe te nemen. Inflatie Producentenvertrouwen Consumentenvertrouwen Huishoudensconsumptie Koopkrachtontwikkeling Werkloosheid Vacatures Hypotheken Hypotheek- en Kapitaalmarktrente Loan-to-Value Spaartegoeden Hypotheken met betalingsachterstanden Acceptatiecriteria kredietverlening Onvrijwillige veilingen Nieuwbouwwoningen Bouwvergunningen Indices bouw en architectuur Woningmarktindicatoren Verhuisgeneigdheid, CPB, CPB CPB, CPB Kadaster Hypotheekshop, DNB HDN BKR DNB Kadaster MNW ING, VEH, NVM Oordeel

2 Tov. vorig kwartaal Tov vorig jaar Economische Groei Inflatie Bescheiden economische groei in 15 en 16, versnelling in 17 Inflatie laag maar stabiel Groei t.o.v. vorig kwartaal,1% e kwartaal 15 Inflatie in laatste maanden (),6% /,6% /,7% sep - nov 15 Groei t.o.v. zelfde periode jaar terug 1,9% e kwartaal 15 Inflatie Eurozone () -,1% /,1% /,1% sep - nov 15 Economische groei CPB 15,% Inflatie CPB 15,% Voorspelling economische groei CPB 16,1% Voorspelling inflatie CPB 16,9% Macro-economie, 1,5 1,,5, -,5-1, -1,5 Groei tov vorige periode Groei tov vorig jaar Percentage,5,5 1,5 1,5 -,5-1 Inflatie Nederland Inflatie Nederland (Eur. index) Inflatie Eurozone (Eur. index) * De economie groeit voor het zesde kwartaal op rij. Aanvankelijk trok de groei behoorlijk aan. In de afgelopen twee kwartalen echter viel de groei terug en lijkt er min of meer sprake van consolidatie. Inmiddels is de omvang van de economie wel weer groter dan voor de crisis. * DNB: economische groei van het bruto binnenlands product (bbp): 1,9% in 15. In 16 valt de groei licht terug naar +1,7%, vooral door tegenwind vanuit de internationale omgeving, om in 17 weer aan te trekken naar,% * Het CPB heeft de verwachtingen van economische groei voor 16 naar beneden bijgesteld: van,% naar,1%. Minder aardgaswinning is de belangrijkste oorzaak van deze lagere groei. * De inflatie volgens de consumentenprijsindex (CPI) bedroeg in november,7 procent. In de twee voorgaande maanden lagen de prijzen voor consumenten nog,6 procent hoger dan een jaar eerder. Het was vooral de prijsontwikkeling van benzine die de inflatie deed stijgen. Weliswaar lag de benzineprijs in november 7 procent lager dan een jaar eerder, maar in oktober was de prijsdaling op jaarbasis nog 1 procent. * De Europese index HICP houdt in tegenstelling tot de CPI geen rekening met de kosten van het wonen in de eigen woning. In de CPI worden deze kosten berekend aan de hand van de prijsontwikkeling van huurwoningen. Omdat de huurstijging hoger is dan de gemiddelde prijsstijging van andere goederen en diensten, komt de Nederlandse inflatie volgens de CPI op dit moment hoger uit dan volgens de HICP.

3 Producenten- en consumentenvertrouwen Consumenten en producentenvertrouwen stabiliseert in de plus Consumentenvertrouwen Koopbereidheid voor het eerst in 8 jaar positief Producentenvertrouwen in laatste maanden, / / okt - dec 15 Consumentenvertrouwen in laatste maanden 8 / 9 / 6 okt - dec 15 Consumentenvertrouwen in laatste maanden 8 / 9 / 6 okt - dec 15 Economisch klimaat in laatste maanden / 1 / 1 okt - dec 15 Koopbereidheid in laatste maanden / 1 / 1 okt - dec 15 Koopbereidheid grote aankopen in ltst maanden 1 / 1 / 16 okt - dec 15 Marktvertrouwen Producentenvertrouwen Producentenvertrouwen (links) Consumentenvertrouwen (rechts) Consumentenvertrouwen * Het consumentenvertrouwen is sinds maart 15 bijna onafgebroken positief. Ondanks een lichte daling * De koopbereidheid van consumenten is sinds november voor het eerst in ruim 8 jaar positief. De in december ligt het consumentenvertrouwen met +6 boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar verbetering komt vooral doordat consumenten minder negatief oordelen over de eigen financiële situatie (-8). Het vertrouwen bereikte in april de hoogste stand ooit (+7). Het dieptepunt werd bereikt in in de afgelopen maanden. Verder vinden consumenten de tijd gunstiger voor het doen van grote februari 1 (-). aankopen Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid * Ook het producentenvertrouwen is iets gedaald. Ondernemers waren vooral minder positief over de toekomstige productie. Het vertrouwen van de industriële producenten ligt wel nog steeds ruim boven het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar (,). Het vertrouwen van de ondernemers bereikte in januari 8 de hoogste waarde (9,) en ruim een jaar later de laagste waarde (-,5). Sinds oktober 1 hebben positief gestemde ondernemers de overhand. * De lichte daling van het consumentenvertrouwen komt vooral doordat consumenten minder positief oordelen over het economisch klimaat.

4 Stijging huishoudensconsumptie vlakt af Huishoudensconsumptie Koopkrachtontwikkeling Koopkracht stijgt voor bijna alle huishoudens Huishoudensconsumptie t.o.v. vorig jaar 1,% /,% / 1,8% aug - okt 15 Koopkracht CPB 15,7% Mutatie goederenvolume t.o.v. vorig jaar 1,% /,5% /,8% aug - okt 15 Voorspelling koopkracht CPB 16 1,% Mutatie dienstenvolume t.o.v. vorig jaar 1,5% / 1,% /,9% aug - okt 15 Consumptie 15 CPB 1,7% Voorspelling consumptie 16 CPB,% Percentage 8 Totaal Goederen Diensten Percentage 1 6 Consumptie Alle huishoudens Tweeverdieners met kinderen, modaal + ½ x modaal Tweeverdieners zonder kinderen, modaal + modaal Alleenstaande, x modaal Alleenverdiener met kinderen, modaal AOW alleenstaande, AOW +1 Alleenstaande ouder, minimumloon * Consumenten hebben in oktober 15 1,8 procent meer uitgegeven dan in oktober 1, meldt. Ze hebben vooral meer gas gestookt. Daarnaast gaven huishoudens meer uit aan voedings-en genotmiddelen, duurzame goederen, woninginrichting en kleding. * Volgens de Consumptieradar van zijn de omstandigheden voor de consumptie door Nederlandse huishoudens in november en december per saldo een fractie gunstiger dan in oktober. Dat komt vooral doordat de toename van de koerswaarde van Nederlandse aandelen op jaarbasis een stuk groter was. De consumptie door huishoudens hangt onder meer samen met de verwachtingen van consumenten, de situatie op de arbeidsmarkt en de ontwikkeling van hun vermogen. De consumptieradar laat aan de hand van zes indicatoren zien of de omstandigheden voor de Nederlandse consumptie gunstiger of minder gunstig zijn geworden. * Uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden leveren als enigen volgend jaar koopkracht in, voorspelt het Centraal Planbureau. Andere groepen gaan er op vooruit, werkenden met kinderen het meest. * Het is voor het eerst sinds 8 dat het Nibud ziet dat zo veel huishoudens een koopkrachtstijging meemaken. Dit blijkt uit koopkrachtberekeningen van het Nibud op basis van de Miljoenennota. Mensen met een inkomen hoger dan 5. euro bruto per jaar gaan er minder op vooruit dan de inkomens onder deze grens. Dit komt omdat zij minder profiteren van de belastingverlaging. Deze verlaging is vooral gericht op werkenden met een laag en middeninkomen.

5 Werkloosheid In laagste aantal nieuwe werklozen na baanverlies sinds crisis Vacatures Arbeidsmarkt trekt aan, stijging vacatures zet door in 16 Werkloosheid (duizenden personen) 69 / 616 / 66 sep - nov 15 Aantal openstaande vacatures (in duizenden) 1 e kwartaal 15 Werkloosheidspercentage 6,8% / 6,9% / 6,8% sep - nov 15 Ontstane vacatures (in duizenden) e kwartaal 15 Werkloosheid CPB 15 6,9% Vervulde vacatures (in duizenden) 1 e kwartaal 15 Voorspelling CPB 16 6,7% Arbeidsmarkt werkloze beroepsbevolking (dzd. personen) Seizoensgecor. werkloosheid Seizoensgecor. Werkloosheidsperc. werkloosheidspercentage 9 * De daling van de werkloosheid gaat maar langzaam. Toch zijn er duidelijke lichtpuntjes: het aantal mensen dat in het derde kwartaal werkloos is geworden na het verlies van hun baan is dit jaar het laagst sinds het begin van de economische crisis in 8. Het gaat om 95 duizend personen. Dat is 1,1 procent van alle werkenden. * Het Planbureau voorziet ook in 16 een langzame daling van de werkloosheid: van 6,9% in 15 naar 6,7% in 16. * hanteert een andere definitie van werkloosheid dan CPB en DNB, waardoor zij in de berekening doorgaans op een hoger werkloosheidspercentage uitkomt x Ontstane vacatures Vervulde vacatures Openstaande vacatures * Zowel het aantal banen als het aantal vacatures is in het derde kwartaal van 15 toegenomen. Het aantal banen steeg met duizend. Vooral uitzendbanen droegen bij aan de groei. Ook kwamen er duizend vacatures bij, zodat de teller eind september op 1 duizend stond. Er is nu zes kwartalen achtereen sprake van banengroei, waarbij het aantal banen in deze periode met 18 duizend toenam. In de twee jaren daarvoor gingen er echter ruim 15 duizend banen verloren, zodat het totale aantal banen nog altijd iets lager ligt dan in 11. * Het aantal vacatures in het MKB kende in 1 met circa 6 duizend een dieptepunt. Sindsdien is het aantal openstaande vacatures met 5 procent toegenomen. Ondernemers in het MKB zijn ook betrekkelijk positief over de werkgelegenheid in 16.

6 Hypotheken Daling hypotheken en hypotheekaanvragen is seizoenstrend Hypotheek- en Kapitaalmarktrente Hypotheekrente daalt verder door concurrentie op hypotheekmarkt Gemiddelde hypotheeksom 6. nov 15 Hypotheekrente in laatste maanden,1 / / okt - dec 15 Verandering hypotheeksom t.o.v. vorig jaar 5,9% nov 15 Kapitaalmarktrente in laatste maanden,7 /,7 /,7 okt - dec 15 Aantal afgesloten hypotheken.17 nov 15 Verandering aantal t.o.v. vorig jaar 17,% nov 15 Financiering en vermogen Aantal Aantal afgesloten hypotheken Gemiddelde hypotheeksom In euro's Afgesloten hypotheken: * Het aantal geregistreerde hypotheken nam in november 15 met 17% toe ten opzichte van november vorig jaar, van naar.17. Vergeleken met oktober 15 (.57) is er sprake van een daling van 1%. 5 1 Percentage Hypotheekrente 5 jaar vast met NHG Kapitaalmarktrente * Hypotheekshop verwacht voor 16 dat de hypotheekrente nog licht zal dalen dankzij de toegenomen concurrentie op de hypotheekmarkt. De meeste geldverstrekkers hebben aangegeven dat ze meer in hypotheken willen doen dan in 15 en dat zet hun marges onder druk, wat weer goed is voor de consument. Hypotheekaanvragen: * In november 15 zijn er circa 6. unieke hypotheekvragen via het Hypotheken Data Netwerk (HDN) verzonden. Dat is een fractie lager dan de maand ervoor, toen er zo n 6. aanvragen werden verzonden. Deze ontwikkeling volgt het seizoenspatroon van 1. Toen vertoonde november eveneens een fractionele daling. * Doordat de rentes voor de verschillende rentevaste periodes steeds dichter bij elkaar zijn gekomen, zetten steeds meer consumenten de hypotheekrente lang vast. Maar liefst 9% van de consumenten kiest voor een rentevaste periode van 1 jaar of langer. De meest gekozen rentevaste periode is nog steeds 1 jaar, van de 1 hypotheekaanvragen kent deze periode. * De wettelijk vastgestelde ondergrens van de toetsrente is 5,. Dit is na 1 juli 15 dus onveranderd.

7 Aantal Aandeel Loan-to-Value In 15 helft van nieuwe hypotheekoffertes met LTV lager dan 1% Spaartegoeden Lichte daling spaartegoeden na historisch hoogtepunt Aantal hypotheekoffertes naar hoogte van LTV en het aandeel offertes met een LTV < 1% Spaartegoeden (in miljarden euro's) 1 Aandeel LTV >= 1% 8,7% e kwartaal 15 % verandering t.o.v. vorig jaar,6% Loan-to-value < 1%, aantalontw. tov vorig jaar 17,6% e kwartaal 15 Loan-to-value >= 1%, aantalontw. tov vorig jaar 18,9% e kwartaal 15 Mutatie maand op maand -,1% /-,% /-,5% okt 15 okt 15 aug - okt 15 Financiering en vermogen LTV < 1% LTV >= 1% aandeel LTV >= 1% * Het aandeel van de hypotheekaanvragen met een LTV ratio van meer dan 1% stabiliseert rond de helft van alle nieuwe hypotheekoffertes. * Elk e kwartaal wordt een piek in hypotheekoffertes waargenomen. Dit is een administratief effect. Naar verwachting wordt in het laatste kwartaal van 15 deze piek nog iets hoger door door afname van de LTV van 1% naar 1% per 1 januari in miljoenen terugbetalingen stortingen spaartegoeden in miljoenen * Nadat in juni een record aan bij banken gestalde spaartegoeden werd genoteerd, is in het derde kwartaal sprake van een lichte daling. Het grootste deel van de Nederlandse spaartegoeden, ruim 85 procent, staat op vrij opneembare spaarrekeningen, zoals internetspaarrekeningen. * De jaarsgewijze piek bij stortingen in januari komt waarschijnlijk door storting van de 1e maand. Elk jaar wordt ook in mei een piek in stortingen geregistreerd door storting van vakantiegeld

8 Hypotheeknemers met betalingsproblemen 9-Q 1-Q 1-Q 11-Q 11-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 15-Q 15-Q Hypotheken met betalingsachterstanden Betalingsachterstanden nemen voor het eerst niet meer toe Acceptatiecriteria kredietverlening Banken verwachten geen verdere aanscherping acceptatiecriteria Kredietnemers met betalingsprobl. hypotheek e kwartaal 15 Percentage van de banken dat aanscherping / versoepeling voorziet: % e kwartaal 15 Financiering en vermogen Kredietnemers met betalingsprobleem op hypotheekcontract * Voor het eerst in 1 jaar tijd daalt het aantal mensen met een betalingsprobleem op de hypotheek. In totaal zijn er nu nog mensen die moeite hebben om hun hypotheeklasten te betalen. * Er wordt van een betalingsprobleem gesproken bij een betalingachterstand van meer dan 1 dagen op een lopend hypotheekcontract. * Betalingsachterstanden op de hypotheek is slechts een van de mogelijk schulden die huishoudens kunnen hebben. De werkelijke schuldenproblematiek in Nederland is veel groter. Huurachterstanden en betaalproblemen op bijvoorbeeld de energie- of telefoonrekening worden niet centraal geregistreerd Aanscherping Versoepeling * In de grafiek wordt weergegeven wat de mening is van de in Nederland gevestigde deelnemende banken over hun kredietverlening. De waarden kunnen variëren van -1 (alle banken versoepelen de acceptatiecriteria) tot +1 (alle banken verscherpen de acceptatiecriteria). * De verwachte aanscherping in het derde kwartaal van 15 hield nauw verband met de verlaging van de NHG-norm en de nieuwe hypotheekregels van het Nibud.

9 Onvrijwillige veilingen Aantal onvrijwillige veilingen en gedwongen onderhandse verkopen blijft stijgen Herstel nieuwbouwmarkt houdt aan Nieuwbouwwoningen Aantal onvrijwillige veilingen (per maand) 8 / 6 / sep - nov 15 Aantal nieuw in aanbod 7.77 e kwartaal 15 Aantal laatste 1 maanden.5 dec 1 - nov 15 Aantal verkocht e kwartaal 15 Verandering t.o.v. vorig jaar (1 maanden) 19% nov 15 Aantal opgeleverd.7 e kwartaal 15 Prijs verkochte woningen 6.7 e kwartaal 15 Woningmarkt onvrijwillige veilingen per maand Onvrijwillige veilingen, maandvoortschrijdend jaarcijfer (rechteras) * In november 15 vonden executieveilingen plaats. Dit is een stijging van 5,8% ten opzichte van november 1 (199). In een periode van 1 maanden was er sprake van een stijging van 19% Prijsontwikkeling t.o.v. vorig jaar 9,% e kwartaal Nieuw in aanbod Verkocht Opgeleverd x 1 euro Transactieprijs 8 6 Cijfers NHG: * In het derde kwartaal van 15 hebben in totaal 7.8 huishoudens de aankoop of verbetering van hun woning gefinancierd met NHG. Dat is een toename ten opzichte van het vorige kwartaal. Daar staat tegenover dat 1.1 huishoudens in deze periode een beroep hebben gedaan op NHG in verband met de verkoop van hun woning met verlies. Dat is een daling ten opzichte van het vorige kwartaal. * De NEPROM ziet een doorzettende opwaartse beweging op de markt voor nieuwbouw koopwoningen. Werden er vorig jaar nog 6.5 nieuwe woningen verkocht, voor dit jaar is de verwachting dat er circa. woningen worden verkocht, mits het aanbod niet achterblijft. De NVM registreerde 5. nieuwbouwtransacties in 15. De NVM heeft in 15 een marktaandeel van circa 75% van van de door beroepsmatige opdrachtgevers gerealiseerde nieuwe koopwoningen. * De prijs van nieuwbouwwoningen stijgt en staat nu op 6.5 euro. Deels komt dit door een autonome stijging van de woningprijzen, maar ook door een stijging van het aandeel transacties vanaf. euro. Het lijkt erop dat weer meer doorstromers een nieuwbouwwoning durven te kopen.

10 Bouwvergunningen Aantal verleende bouwvergunningen na piek weer op het niveau van 1 Indices bouw en architectuur Geen duidelijk herstel bouwnijverheid en projectontwikkeling Aantal verleende bouwvergunningen totaal 1.9 e kwartaal 15 Index bouwnijverheid 7 / 18 / 111 Verandering t.o.v. periode vorig jaar -1% e kwartaal 15 Index projectontwikkeling 6 / 117 / Bouwvergunningen huurwoningen.756 e kwartaal 15 Index bouwinstallatiebedrijven 76 / 18 / 11 aug - okt 15 aug - okt 15 aug - okt 15 Bouwvergunningen koopwoningen 6.65 e kwartaal Totaal verleende bouwvergunningen Verleende bouwvergunningen huur Verleende bouwvergunningen koop Index (1 = 1) 5 Bouwnijverheid Projectontwikkeling Bouwinstallatiebedrijven Woningmarkt * Na een forse piek in bouwvergunningen begin 15 was het aantal verleende bouwvergunningen in weer op het niveau van vorig jaar. Deze daling was vooral het gevolg van minder bouwvergunningen voor koopwoningen. In het vierde kwartaal wordt naar verwachting weer een administratieve piek genoteerd. * Nadat de bouwvergunning is verleend, duurt het gemiddeld twee jaar voordat de bouwwerkzaamheden gereed zijn. * Ondanks het herstel van de markt voor nieuwbouwwoningen, laten de indicatoren voor bouwnijverheid en projectontwikkeling geen duidelijke stijging zien. * Onder bouwinstallatiebedrijven vallen onder andere elektrotechnische installatie, loodgieters- en fitterswerk en installatie van sanitair en verwarmings- en luchtbehandelingsapparatuur.

11 9-Q 1-Q 1-Q 11-Q 11-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 15-Q 15-Q Woningmarktindicatoren Vertrouwen in de woningmarkt niet eerder zo groot geweest Verhuisgeneigdheid Registratie van verhuisgeneigdheid nog opvallend laag ING WoonIndex Vereniging Eigen Huis Marktindicator 11 e kwartaal 15 e kwartaal 15 Percentage huishoudens dat komende jaar zeker een woning wil kopen of bouwen % e kwartaal 15 NVM Makelaarstemmingsindicator 16 e kwartaal 15 Percentage huishoudens dat komende jaar misschien een woning wil kopen of bouwen % e kwartaal ING VEH NVM 1% Percentage dat zeker of misschien een woning wil kopen of bouwen 1 1% Woningmarkt * Het vertrouwen op de Nederlandse woningmarkt bevindt zich op een hoogtepunt. De VEH Marktindicator en de ING WoonIndex staan boven de neutrale waarde van 1, wat betekent dat meer consumenten positief zijn over de woningmarkt dan negatief. * Vereniging Eigen Huis registreert wel duidelijk een verschil in woningmarktvertrouwen naar inkomensniveau en woningmarktpositie. Lagere inkomens hebben een duidelijk lagere score dan de hoogste inkomens (11 versus 11). Inwonende kinderen (potentiële starters) hebben een lagere score dan de eigenaarbewoners (15 versus 11). Cijfers van 15. * De NVM-index wordt gebaseerd op het rapportcijfer dat de makelaars elk kwartaal geven aan de woningmarkt. Bij een waarde 1 geven makelaars de woningmarkt het rapportcijfer 5,5. Voor het e kwartaal van 15 kwam het rapportcijfer op 7,1. 8% 6% % % % * Hoewel er in 15 aanzienlijk meer woningen zijn verkocht dan in 1, registreert het opvallend genoeg nog steeds geen structurele en significante toename van de verhuisgeneigdheid. De Nederlandse Vereniging van Makelaars en Taxateurs in onroerende goederen NVM (hierna de NVM ) behoudt zich uitdrukkelijk alle rechten op dit document voor. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVM. Gebruik of openbaarmaking van deze informatie door derden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVM is niet toegestaan. Het is uitdrukkelijk niet toegestaan een wijziging aan te brengen in de uiterlijke verschijningsvorm van dit document. Ondanks de voortdurende zorg en aandacht die de NVM aan de samenstelling van dit document en de daarin opgenomen gegevens besteedt, geeft de NVM geen garanties op de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens. De NVM zal bij naar haar oordeel gebleken misbruik een beroep op haar rechten kunnen doen bij de daartoe wettelijk bevoegde Nederlandse rechter.