Macro-economische Analyse

Transcriptie

1 Macro-economische Analyse 15- Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 15 Versie: 1. Auteur: NVM Data & Research Onderdeel Bron Bijlage IV Economische Groei, CPB 9 juli 15 Conclusie Ondanks de Griekenland-crisis is de economische groei hoger dan verwacht. Ook de vooruitzichten zijn goed. Dit resulteert ook een aanhoudende stijging van het consumentenvertrouwen in het economisch klimaat. Het aantal vacatures stijgt en de werkloosheid daalt, zij het langzamer dan verwacht. Het herstel van de woningmarkt zet door en het woningmarktvertrouwen stabiliseert zich op een hoog (positief) niveau. Ook de nieuwbouw ziet duidelijk herstel. Er zijn nog wel zorgen: het aantal huishoudens met hypotheekachterstanden is hoog en stijgend en het aantal onvrijwillige verkopen en veilingen stijgt nog steeds. Inflatie Producentenvertrouwen Consumentenvertrouwen Huishoudensconsumptie Koopkrachtontwikkeling Werkloosheid Vacatures Hypotheken Hypotheek- en Kapitaalmarktrente Loan-to-Value Spaartegoeden Hypotheken met betalingsachterstanden Acceptatiecriteria kredietverlening Onvrijwillige veilingen Nieuwbouwwoningen Bouwvergunningen Indices bouw en architectuur Woningmarktindicatoren Verhuisgeneigdheid, CPB, CPB CPB, CPB Kadaster Hypotheekshop, DNB HDN BKR DNB Kadaster MNW ING, VEH, NVM Oordeel

2 Tov. vorig kwartaal 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Tov vorig jaar Economische Groei Inflatie Groei economie versnelt Hogere inflatie waarschijnlijk tijdelijk karakter Groei t.o.v. vorig kwartaal,6% 1e kwartaal 15 Inflatie in laatste maanden,% /,6% / 1,1% mrt - mei 15 Groei t.o.v. zelfde periode jaar terug,5% 1e kwartaal 15 Inflatie Eurozone -,1% / % /,% mrt - mei 15 Economische groei CPB 15,% Voorspelling inflatie CPB 15 1,% Voorspelling economische groei CPB 16,1% Macro-economie, 1,5 1,,5, -,5-1, -1,5 -, -,5 Groei tov vorige periode Groei tov vorig jaar Percentage,5,5 1,5 1,5 -,5-1 Inflatie Nederland Inflatie Nederland (Eur. index) Inflatie Eurozone (Eur. index) * De economische groei ten opzichte van vorig kwartaal is naar boven bijgesteld van +,% naar +,6%. Ten opzichte van de eerste berekening zijn vooral de investeringen in vaste activa en de consumptie door huishoudens naar boven bijgesteld. De groei wordt steeds breder gedragen: zowel de investeringen als de consumptie en de export leveren een positieve bijdrage. * Ook DNB stelt de prognoses van economische groei naar boven bij: van 1,% naar.% in 15 en van 1,5% naar 1,8% in 16. Het CPB verwacht ook een versnelling van de economische groei: van 1,7 naar, procent voor 15 en,1 voor 16. * Wat opvalt is dat de betrokken partijen in hun prognoses niet reppen over de crisis in Griekenland. Jeroen Dijsselbloem heeft als voorzitter van de Eurozone verkondigd dat de Eurozone alle beschikbare middelen zal inzetten om de stabiliteit van de Eurozone te waarborgen en waar nodig met aanvullende maatregelen te komen. * De inflatie volgens de consumentenprijsindex (CPI) is in mei gestegen naar 1,1 procent, het hoogste niveau in de afgelopen 7 maanden. De verhoging van de inflatie heeft echter geen structureel karakter, maar is vrijwel volledig te wijten aan de vakantiereizen, vliegtickets en accommodaties. Omdat Pinksteren in de maand mei viel en vorig jaar in juni, waren er dit jaar meer vakanties in de maand mei. Dit zorgde voor een hogere vraag naar vakantiereizen en vliegtickets en in vakantieperiodes worden hogere prijzen gerekend.

3 Producenten- en consumentenvertrouwen Consumenten aanzienlijk positiever Consumentenvertrouwen Oordeel over de economie verbetert sterk, koopbereidheid minder negatief Producentenvertrouwen in laatste maanden, /,1 /,6 apr - jun 15 Consumentenvertrouwen in laatste maanden / / 6 apr - jun 15 Consumentenvertrouwen in laatste maanden / / 6 apr - jun 15 Economisch klimaat in laatste maanden 1 / 1 / 1 apr - jun 15 Koopbereidheid in laatste maanden -8 / -5 / - apr - jun 15 Koopbereidheid grote aankopen in ltst maanden / / 5 apr - jun 15 Marktvertrouwen Producentenvertrouwen Producentenvertrouwen (links) Consumentenvertrouwen Consumentenvertrouwen (rechts) * Het consumentenvertrouwen kwam in juni uit op het hoogste niveau in bijna acht jaar tijd. Deze toename * Het oordeel over de economie is in juni aanzienlijk beter dan in mei. De deelindicator Economisch komt vooral doordat consumenten positiever oordelen over het economisch klimaat. Het gemiddelde klimaat komt uit op 1, tegen 1 in mei. De verbetering komt doordat consumenten positiever zijn over consumentenvertrouwen over de afgelopen twintig jaar is -8. Het vertrouwen bereikte in april de zowel de economische situatie in de afgelopen als in de komende 1 maanden. hoogste stand ooit (7). Het dieptepunt werd bereikt in februari 1 (-). * Het hebben van een baan speelt een grote rol bij de koopbereidheid van consumenten. Hun verwachting * Het producentenvertrouwen bereikte in juni het hoogste niveau in ruim jaar tijd. De verbetering komt over de toekomstige werkloosheid verbeterde aanzienlijk en is in juni voor het eerst in ruim vier jaar vooral doordat ondernemers veel positiever zijn over de productie in de komende maanden. positief. Bijna procent van de respondenten verwacht dat de werkloosheid in de komende 1 maanden zal dalen, ruim 9 procent voorziet een stijging. Het saldo van positieve en negatieve antwoorden komt hiermee uit op Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid * De koopbereidheid van consumenten is in juni wat minder negatief dan in mei. Deze deelindicator van het consumentenvertrouwen stijgt met punten tot -. Consumenten oordelen minder negatief over hun toekomstige financiële situatie. Ook vinden ze het een gunstige tijd voor het doen van grote aankopen.

4 Stijging huishoudensconsumptie houdt aan Huishoudensconsumptie Koopkrachtontwikkeling Koopkracht in 15 neemt toe door overheidsmaatregelen, in 16 lichte daling Huishoudensconsumptie t.o.v. vorig jaar,% /,% / 1,5% feb - apr 15 Koopkracht CPB 15 1,% Mutatie goederenvolume t.o.v. vorig jaar,8% /,8% /,% feb - apr 15 Voorspelling koopkracht CPB 16 -,% Mutatie dienstenvolume t.o.v. vorig jaar 1% / 1,1% /,9% feb - apr 15 Voorspelling consumptie 15 en 16 1,8% en 1,6% Percentage 8 6 Totaal Goederen Diensten Percentage 1 Consumptie Alle huishoudens Tweeverdieners met kinderen, modaal + ½ x modaal Tweeverdieners zonder kinderen, modaal + modaal Alleenstaande, x modaal Alleenverdiener met kinderen, modaal AOW alleenstaande, AOW +1 Alleenstaande ouder, minimumloon * Consumenten besteden in 15 meer aan goederen en diensten dan in 1. Ze hebben vooral meer besteed aan gas, huishoudelijke apparaten en woninginrichting. * Volgens de Consumptieradar van het zijn de omstandigheden voor de consumptie in april verder verbeterd. De consumptieradar laat aan de hand van zes indicatoren zien of de omstandigheden voor de Nederlandse consumptie gunstiger of minder gunstig zijn geworden. De verbetering in juni ten opzichte van mei komt doordat consumenten aanzienlijk minder negatief waren over hun eigen financiële situatie in de komende 1 maanden dan een maand eerder. Daarnaast was het oordeel van consumenten over de toekomstige werkgelegenheid een stuk positiever dan vorige maand. * Voor 15 pakken de verhoging van de afbouw van de zorgtoeslag en de verhoging van het tarief eerste schijf negatief uit, maar de verhoging van de algemene heffingskorting en de arbeidskorting zorgen per saldo voor een netto positief effect op de koopkracht. * De koopkracht in 16 verslechtert echter met,%. Ook nu pakken de verhoging van het tarief eerste schijf, het afschaffen van de ouderentoeslag in box en het verlagen van de ouderenkorting negatief uit voor de koopkracht. De stijging van de reële lonen met,% kan de negatieve effecten op de koopkracht niet volledig opvangen.

5 Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Werkloosheid Daling werkloosheid zet door, maar langzaam Vacatures Arbeidsmarkt trekt langzaam weer aan, lichte stijging voor 15 verwacht Werkloosheid (duizenden personen) 66 / 65 / 617 mrt - mei 15 Aantal openstaande vacatures (in duizenden) 15 1e kwartaal 15 Werkloosheidspercentage 7% / 7% / 6,9% mrt - mei 15 Ontstane vacatures (in duizenden) 198 1e kwartaal 15 Voorspelling CPB 15 7,% Vervulde vacatures (in duizenden) 18 1e kwartaal 15 Voorspelling CPB 16 6,7% Arbeidsmarkt werkloze beroepsbevolking (dzd. personen) Seizoensgecor. werkloosheid Seizoensgecor. Werkloosheidsperc. werkloosheidspercentage 9 * De werkloosheid kwam in mei 15 uit op 617 duizend personen. Dat is 6,9 procent van de beroepsbevolking. In de afgelopen drie maanden is de werkloosheid met gemiddeld 5 duizend per maand afgenomen. * Het Planbureau heeft de raming van de werkloosheid omhoog bijgesteld van 6,5 naar 7% voor 15. Wel wordt een verdere daling voor 6 verwacht. Ook De Nederlandsche Bank (DNB) verwacht nog een relatief hoge werkloosheid, 7,% in 15 en 6,9% in 16. * hanteert een andere definitie van werkloosheid dan CPB en DNB, waardoor zij in de berekening doorgaans op een hoger werkloosheidspercentage uitkomt x Ontstane vacatures Vervulde vacatures Openstaande vacatures * In het eerste kwartaal van 15 waren er 8 duizend banen van werknemers meer dan in hetzelfde kwartaal van 1. Dit komt neer op een stijging van,5 procent. De banengroei was het grootst in de zakelijke dienstverlening met 6 duizend banen. Dit betreft vooral een stijging van het aantal banen in de uitzendbranche (5 duizend). Ook in de handel, vervoer en horeca (9 duizend) trok de werkgelegenheid aan. In veel andere bedrijfstakken is er nog steeds sprake van banenkrimp. Deze krimp was het grootst in de zorg ( duizend) en de bouwnijverheid (9 duizend). * De maandelijkse vacature-indicator van het geeft een verwachte stijging van het aantal vacatures aan. De indicator is een snelle indicatie over het verwachte verloop van de vacatures in het bedrijfsleven, gebaseerd op het oordeel van de ondernemers. Bij een oordeel verwachten evenveel ondernemers een stijging als een daling van het aantal vacatures. De waarde staat mei 15 op,15.

6 Gemiddelde hypotheeksom 51.6 mei 15 Hypotheekrente in laatste maanden, /, /, mrt - mei Hypotheken Aantal afgesloten hypotheken stabiel, aantal aanvragen op recordhoogte Hypotheek- en Kapitaalmarktrente Stijgende kapitaalmarktrente zorgt waarschijnlijk voor stijgende hypotheekrente Verandering hypotheeksom t.o.v. vorig jaar,% mei 15 Kapitaalmarktrente in laatste maanden, /, /,8 mrt - mei 15 Aantal afgesloten hypotheken 18.8 mei 15 Verandering aantal t.o.v. vorig jaar,8% mei 15 Financiering en vermogen Aantal Aantal afgesloten hypotheken Gemiddelde hypotheeksom In euro's * Het aantal geregistreerde hypotheken nam in mei 15 met,% toe ten opzichte van mei vorig jaar. Het aantal afgesloten hypotheken is nu een jaar lang min of meer stabiel * In mei zijn er iets meer dan. unieke hypotheekaanvragen via het Hypotheken Data Netwerk (HDN) verzonden. Dat is een stijging van % ten opzichte van de maand daarvoor en een stijging van 56% van de maand mei in 1. Er zijn twee redenen voor deze forse stijging: De aangekondigde rentestijging van een aantal hypotheekverstrekkers en de naderende datum van 1 juli waarop de NHG grens verlaagd wordt van 65. naar 5.. Na 1 juli wordt door de lagere NHG-grens een daling van de aanvragen verwacht Percentage Hypotheekrente 5 jaar vast met NHG Kapitaalmarktrente * De Hypotheker acht de kans klein dat de kapitaalmarktrente terugkeert naar het niveau van april. De dreigende Griekse exit uit de Europese Unie heeft gezorgd voor een hogere kapitaalmarktrente. Dit zorgt ervoor dat ook de lange hypotheekrente waarschijnlijk voorbij het dieptepunt is en mogelijk zal stijgen. * De wettelijk vastgestelde ondergrens van de toetsrente is 5,. Voor 15 heeft de AFM dus de toetsrente wederom op 5,% gesteld.

7 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q Aantal Aandeel Loan-to-Value Spaartegoeden In 1 helft van nieuwe hypotheekoffertes met LTV lager dan 1% Spaartegoeden historisch hoog Aantal hypotheekoffertes naar hoogte van LTV en het aandeel offertes met een LTV < 1% Spaartegoeden (in miljarden euro's) Aandeel LTV >= 1% 7,7% 1e kwartaal 15 % verandering t.o.v. vorig jaar,% Loan-to-value < 1%, aantalontw. tov vorig jaar 6,% 1e kwartaal 15 Loan-to-value >= 1%, aantalontw. tov vorig jaar,% 1e kwartaal 15 Mutatie laatste maanden,1% /,9% /,5% apr 15 apr 15 feb - apr 15 Financiering en vermogen LTV < 1% LTV >= 1% aandeel LTV >= 1% * Het aandeel van de hypotheekaanvragen met een LTV ratio van meer dan 1% is flink kleiner geworden sinds eind 1. * Elk e kwartaal wordt een piek in hypotheekoffertes waargenomen. Dit is een administratief effect. Naar verwachting was in het laatste kwartaal van 1 deze piek extra hoog door het stopzetten van de verruimde schenkingsregeling in miljoenen terugbetalingen stortingen spaartegoeden in miljoenen * De Nederlander blijft meer sparen, ondanks de ongekend lage rentestanden. De totale spaarpot in Nederland is opgelopen tot mrd per eind april 15. Niet alleen in absolute bedragen zet de gemiddelde Nederlander steeds meer opzij, ook in verhouding tot het inkomen wordt de laatste jaren meer gespaard. De spaarquote, het deel van het besteedbaar inkomen na aftrek van consumptieve bestedingen, kwam in 1 uit op 1,9%, tegenover 1,7% een jaar eerder. In 6 lag dat nog op 1%. * De jaarsgewijze piek in januari komt waarschijnlijk door storting van de 1e maand. Elk jaar wordt ook in mei een piek in stortingen geregistreerd door storting van vakantiegeld.

8 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Hypotheeknemers met betalingsproblemen Kredietnemers met herstelde lopende hypohteken 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Hypotheken met betalingsachterstanden Betalingsachterstanden nemen nog steeds toe Acceptatiecriteria kredietverlening Verlaging NHG-norm resulteert in scherpere acceptatiecriteria Kredietnemers met betalingsprobl. hypotheek 11.8 Kredietnemers met herstelde betaalachterstand e kwartaal 15 1e kwartaal 15 Percentage van de banken dat aanscherping / versoepeling voorziet: % 1e kwartaal 15 Financiering en vermogen Kredietnemers met betalingsprobleem op hypotheekcontract (linker as) Kredietnemers met herstelde lopende hypotheken (rechter as) * In één jaar tijd zijn er consumenten met een betalingsachterstand op de hypotheek bijgekomen. In totaal zijn er nu 11.8 consumenten die moeite hebben om hun hypotheeklasten te betalen. Het aantal mensen met betalingsproblemen op de hypotheek neemt al jaren toe. Vanaf 11 is dit aantal verdubbeld. * Er wordt van een betalingsprobleem gesproken bij een betalingachterstand van meer dan 1 dagen op een lopend hypotheekcontract. * De werkelijke schuldenproblematiek in Nederland is veel groter. Huurachterstanden en betaalproblemen op bijvoorbeeld de energie- of telefoonrekening worden niet centraal geregistreerd Aanscherping Versoepeling * In de grafiek wordt weergegeven wat de mening is van de in Nederland gevestigde deelnemende banken over hun kredietverlening. De waarden kunnen variëren van -1 (alle banken versoepelen de acceptatiecriteria) tot +1 (alle banken verscherpen de acceptatiecriteria). * De verwachte aanscherping zal nauw verband houden met de verlaging van de NHG-norm.

9 Woningmarkt 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Onvrijwillige veilingen Nieuwbouwwoningen Aantal onvrijwillige veilingen en gedwongen onderhandse verkopen licht stijgend Nieuwbouwmarkt herstelt zich Aantal onvrijwillige veilingen (per maand) 155 / 9 / 166 feb - apr 15 Aantal nieuw in aanbod e kwartaal 15 Aantal laatste 1 maanden.18 mei 1 - apr 15 Aantal verkocht e kwartaal 15 Verandering t.o.v. vorig jaar (1 maanden) 18% apr 15 Aantal opgeleverd.81 1e kwartaal onvrijwillige veilingen per maand Onvrijwillige veilingen, maandvoortschrijdend jaarcijfer (rechteras) * In april 15 vonden 166 executieveilingen plaats. Dit is een stijging van 18% ten opzichte van februari 1 (1). Daar komen nog de gedwongen onderhandse verkopen (zonder veiling) bij. Zowel voor de bank als voor de huiseigenaar blijft zo het verlies beperkt Prijs verkochte woningen 5. 1e kwartaal 15 Prijsontwikkeling t.o.v. vorig jaar,6% 1e kwartaal 15 Cijfers NHG: * In het eerste kwartaal van 15 hebben in totaal.1 huishoudens de aankoop of verbetering van hun woning gefinancierd met NHG. Dat is in lijn met de laatste kwartalen van 1. In totaal hebben 1.9 * Projectontwikkelaars signaleren het aantrekken van de nieuwbouwmarkt. Vanaf begin 1 is sprake huishoudens in het eerste kwartaal van 15 een beroep gedaan op NHG als gevolg van een verkoop van van een gestage stijging van het aantal verkopen. In 1 zijn circa 6. nieuwbouwwoningen verkocht, hun woning met verlies. Deze stijging ten opzichte van het voorgaande jaar is conform prognoses. een toename van bijna 7% ten opzichte van 1. Voor 15 wordt een afvlakking van de stijging verwacht x 1 euro Nieuw in aanbod Verkocht Opgeleverd * De prijs van nieuwbouwwoningen begint nu ook te stijgen en staat nu op 5. euro. Transactieprijs

10 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q Bouwvergunningen Aantal verleende bouwvergunningen stijgend Herstel projectontwikkeling zet door Indices bouw en architectuur Aantal verleende bouwvergunningen totaal e kwartaal 15 Index bouwnijverheid 79 / 98 / 9 Verandering t.o.v. periode vorig jaar 15% 1e kwartaal 15 Index projectontwikkeling 6 / 8 / Bouwvergunningen huurwoningen.59 1e kwartaal 15 Index bouwinstallatiebedrijven 91 / 17 / 1 Bouwvergunningen koopwoningen e kwartaal 15 feb - apr 15 feb - apr 15 feb - apr Totaal verleende bouwvergunningen Verleende bouwvergunningen huur Verleende bouwvergunningen koop Index (1 = 1) 5 Bouwnijverheid Projectontwikkeling Bouwinstallatiebedrijven Woningmarkt * De aantal afgegeven bouwvergunningen is alweer bijna op het niveau van voor de crisis. Het zijn met name de bouwers voor markt die opdrachten hebben voor nieuwbouw, afgaande op het aantal vergunde woningen hebben woningcorporaties nauwelijks nieuwbouw in de portefeuille. * De grafiek geeft de ontwikkeling van de binnenlandse omzet van de bouwnijverheid weer. * Onder bouwinstallatiebedrijven vallen onder andere elektrotechnische installatie, loodgieters- en fitterswerk en installatie van sanitair en verwarmings- en luchtbehandelingsapparatuur. * Nadat de bouwvergunning is verleend, duurt het gemiddeld twee jaar voordat de bouwwerkzaamheden gereed zijn.

11 Woningmarktindicatoren Stijging van woningmarktindicatoren zet onverminderd door 9-Q 9-Q 1-Q 1-Q 11-Q 11-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 1-Q 15-Q 9-Q1 9-Q 1-Q1 1-Q 11-Q1 11-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 1-Q1 1-Q 15-Q1 Verhuisgeneigdheid nog opvallend laag Verhuisgeneigdheid ING WoonIndex 118 Vereniging Eigen Huis Marktindicator 15 e kwartaal 15 e kwartaal 15 Percentage huishoudens dat komende jaar zeker een woning wil kopen of bouwen % 1e kwartaal 15 NVM Makelaarstemmingsindicator 11 e kwartaal 15 Percentage huishoudens dat komende jaar misschien een woning wil kopen of bouwen % 1e kwartaal ING VEH NVM 1% 1% Percentage dat zeker of misschien een woning wil kopen of bouwen Woningmarkt * Het vertrouwen op de Nederlandse woningmarkt stabiliseert, maar wel boven de neutrale waarde van 1. Ook de ING WoonIndex stabiliseert boven het omslagpunt van 1, wat betekent dat meer consumenten positief zijn over de woningmarkt dan negatief. 8% 6% % % % * Hoewel veel indicatoren voor de woningmarkt op groen staan, registreert het opvallend genoeg nog steeds geen structurele en significante toename van de verhuisgeneigdheid. * De NVM-index wordt gebaseerd op het rapportcijfer dat de makelaars elk kwartaal geven aan de woningmarkt. Bij een waarde 1 geven de makelaars de woningmarkt het rapportcijfer 5,5. Het lijkt erop dat NVM-makelaars nog iets positiever over de woningmarkt zijn dan consumenten. * Van de ondervraagden van de ING Woonindex is % er van overtuigd dat de bodem van de hypotheekrente nu is bereikt. Circa 1% verwacht dat de bodem van de hypotheekrente in de tweede helft van 15 bereikt zal worden en een op de tien verwacht dat de rente vanaf nu gaat stijgen (Bron ING). De Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en vastgoeddeskundigen NVM (hierna de NVM ) behoudt zich uitdrukkelijk alle rechten op dit document voor. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVM. Gebruik of openbaarmaking van deze informatie door derden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVM is niet toegestaan. Het is uitdrukkelijk niet toegestaan een wijziging aan te brengen in de uiterlijke verschijningsvorm van dit document. Ondanks de voortdurende zorg en aandacht die de NVM aan de samenstelling van dit document en de daarin opgenomen gegevens besteedt, geeft de NVM geen garanties op de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens. De NVM zal bij naar haar oordeel gebleken misbruik een beroep op haar rechten kunnen doen bij de daartoe wettelijk bevoegde Nederlandse rechter.