Inkomens Zelfstandigen drs. J.P. Vendrig

Transcriptie

1 Inkomens Zelfstandigen 2013 drs. J.P. Vendrig Zoetermeer, januari 2014

2 ISBN : Rapportnummer : A Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap ( Panteia BV Panteia BV Bredewater 26 P.o. box CA Zoetermeer 2701 AA Zoetermeer The Netherlands Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections. 2

3 Inkomens van zelfstandigen Dat de economie nog niet uit het dal van de crisis kruipt, vindt in 2013 zijn weerklank in de winstontwikkeling en de inkomens van ondernemers. Het echte herstel laat nog (even?) op zich wachten. Ten opzichte van 2012 daalt het bruto inkomen van zelfstandigen dat hoofdzakelijk bestaat uit winst uit onderneming met 0,5% tot Er is wel zicht op een verbetering, aangezien de verwachting is dat het bruto inkomen in 2014 een groei zal vertonen van 2,75%. Daarmee komt het bijna op hetzelfde niveau als voor de kredietcrisis (2008). Voor het besteedbare inkomen van zelfstandigen is een vergelijkbare ontwikkeling te zien. In 2013 een daling van 1,25%, maar in 2014 een verwachte groei van 2,75%. De inflatie (2,53% in 2013 en 2% in 2014) zorgt ervoor dat de koopkracht van zelfstandigen in 2013 daalt met 3%, maar in 2014 zal stijgen met 0,75%. Voor directeuren-grootaandeelhouders daalt het bruto inkomen dat vooral wordt bepaald door inkomen uit arbeid in 2013 met 0,5%. In 2014 is een groei van 4% te verwachten. De koopkracht voor dga s daalt in 2013 met 3%, maar zal in 2014 met 2% toenemen. Grosso modo krijgen zelfstandig ondernemers dit jaar te maken met een stabilisatie van de te betalen belasting en premies volksverzekering. De belangrijkste factoren in 2013 zijn de doorwerking vanuit 2012 van de btw-verhoging en de wijziging van de zelfstandigenaftrek. Het systeem van schijven in de zelfstandigenaftrek verdwijnt en zal niet langer aflopen bij oplopende winst. Alle zelfstandig ondernemers hebben recht op een vaste basisaftrek van Het uniforme bedrag zal niet worden geïndexeerd. Deze rapportage gaat in op de ontwikkeling van het besteedbare inkomen van zelfstandigen. Dit inkomen wordt vooral bepaald door het bedrijfsresultaat van de onderneming. Voor een aantal zelfstandigen zijn ook looninkomsten bepalend voor het besteedbare inkomen (hybride ondernemers). Een belangrijke externe factor die van belang is voor het besteedbare inkomen, is (fiscaal) overheidsbeleid. De recente inkomensontwikkeling van zelfstandig ondernemers en directeuren-grootaandeelhouders (dga s) komt aan de orde. De berekening van de inkomensontwikkeling van zelfstandigen is tot stand gekomen met behulp van het Panteia/EIM-inkomensrekenmodel BRUNET. 1 In de bijlagen is het gedetailleerde inkomenstraject van zelfstandigen en dga s terug te vinden, alsmede een overzicht van de voornaamste ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving die van invloed zijn op het besteedbare inkomen van ondernemers. 1 De cijfermatige basis van dit model wordt gevormd door data uit het Inkomenspanelonderzoek van het CBS, waarin gedetailleerde inkomensgegevens zijn opgenomen uit verschillende fiscale administraties. In BRUNET is de relevante belastingwetgeving verwerkt tot het huidige jaar. Daarnaast wordt er gewerkt met de beleidsaannames die het CPB hanteert. Zie voor een nadere toelichting bijvoorbeeld BRUNET 2003, te downloaden op (onder publicaties). De dataset, die de uitkomsten bevat van de berekeningen die zijn uitgevoerd met BRUNET, wordt aangeduid met de naam Inkomens van ondernemers (ook beschikbaar op onder datasets). 3

4 1 Inkomensontwikkeling zelfstandigen Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van het inkomen van zelfstandig ondernemers. In de eerste paragraaf wordt kort de begripsafbakening toegelicht. Daarna volgt er in de tweede paragraaf een beschrijving van de belangrijkste inkomensontwikkelingen in de periode De laatste paragraaf gaat in op de ontwikkeling van de premie- en belastingdruk voor zelfstandigen. 1.1 Begripsafbakening Zelfstandigendefinitie Een zelfstandige voert een persoonlijke onderneming. Kenmerkend voor deze onderneming is dat ze geen rechtspersoonlijkheid bezit. Onderneming en ondernemer zijn juridisch één. De onderneming heeft als rechtsvorm de eenmanszaak, de vennootschap onder firma of de maatschap. Een zelfstandige is in dit hoofdstuk gedefinieerd als een persoon die winst uit onderneming opvoert op het aangifteformulier voor de inkomstenbelasting. Volgens deze definitie komt in 2013 het aantal zelfstandigen in het MKB naar verwachting uit op Inkomenskarakteristieken zelfstandigen De functie van het inkomen van zelfstandigen is tweeledig. Enerzijds is het besteedbare inkomen bedoeld om consumptieve bestedingen te verrichten en om te sparen, net zoals dat het geval is bij werknemers met een salaris. Anderzijds heeft het inkomen een investerings- en reserveringsfunctie, door het ontbreken van een scheiding tussen het privévermogen van de ondernemer en het ondernemingsvermogen. Een deel van het besteedbare inkomen moet worden aangewend om in de onderneming te investeren, om zo de continuïteit en de groei van de onderneming te waarborgen. Winst uit onderneming vormt vanzelfsprekend gemiddeld genomen de belangrijkste inkomensbron van zelfstandigen. De laatste jaren echter neemt gemiddeld het belang van inkomsten uit een dienstbetrekking toe, door de opkomst van het fenomeen hybride ondernemerschap. Hybride ondernemers zijn ondernemers die zich op het pad van het ondernemerschap begeven, met behoud van een (parttime) betrekking in loondienst. Het is een vorm van deeltijdondernemen. Het belangrijkste kenmerk van deze groep ondernemers is het risicomijdende gedrag. Het risico van het opzetten van een onderneming wordt grotendeels beperkt door de zekerheden van een baan in loondienst. Deze zekerheden betreffen bijvoorbeeld pensioenopbouw en werknemersverzekeringen tegen arbeidsongeschiktheid en/of werkloosheid. Pas wanneer hun onderneming succesvol blijkt, zijn deze ondernemers bereid om de loonactiviteiten stilaan op te geven. 1 Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, april 2013 (zie Tot het midden- en kleinbedrijf (MKB) behoren alle actieve ondernemingen uit het bedrijfsleven met minder dan 250 werknemers. 4

5 Ondernemersfaciliteiten zijn in belangrijke mate bepalend voor de hoogte van het besteedbare inkomen van zelfstandigen. De relatieve omvang van de belangrijkste ondernemersfaciliteiten is in de afgelopen twintig jaar zeer sterk toegenomen. De belangrijkste faciliteiten zijn in dit verband de zelfstandigenaftrek, de startersaftrek, de toevoeging aan de fiscale oudedagsreserve en de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek. Naast deze faciliteiten bestaan er tal van kleinere aftrekposten, die bij elkaar opgeteld een aanzienlijk belastingvoordeel kunnen opleveren voor ondernemers. 1.2 Belangrijkste ontwikkelingen inkomens zelfstandigen De ontwikkeling van de winst uit onderneming (voor investerings- en ondernemersaftrek) is in belangrijke mate richtinggevend voor de rest van het brutonetto inkomenstraject van zelfstandigen. Dit wordt geïllustreerd in Figuur 1, waarin de ontwikkeling van de gemiddelde winst, het bruto en het besteedbare inkomen van zelfstandigen zijn weergegeven. Tussen 2001 en 2004 was er sprake van een lichte daling van het gemiddelde niveau van genoemde kengetallen. In de periode zijn de gemiddelde winst en het bruto en besteedbare inkomen van zelfstandigen sterk toegenomen. Als gevolg van de kredietcrisis, die in de loop van 2008 begon en die een sterke negatieve invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het inkomen van ondernemers, was er in 2009 voor zelfstandigen sprake van een kortstondige maar forse daling van de drie kengetallen. Tussen 2009 en 2014 zal het niveau toenemen, zij het dat naar verwachting het niveau in 2013 nog steeds niet het niveau van 2008 zal hebben bereikt. Figuur 1 Winst, bruto en besteedbaar inkomen zelfstandigen, x (nominaal), Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari

6 Het bruto inkomen stijgt in 2014 De omvang van het totale bruto inkomen zal in 2014 hoger zijn dan die in 2013, namelijk 2,75% (zie Tabel 1). Het bruto inkomen bestaat voor ongeveer 26% uit looninkomsten en dit aandeel is de laatste jaren zij het licht gegroeid. Dit illustreert het belang van hybride ondernemers. Ongeveer een derde van alle zelfstandigen heeft, naast de winst uit onderneming (voor investerings- en vermogensaftrek), looninkomsten. Aangevuld met inkomsten uit bezittingen, uitkeringen uit inkomensvoorzieningen (bijvoorbeeld op basis van ziekte, arbeidsongeschiktheid) en overige inkomsten (bijvoorbeeld alimentatie) bedraagt het bruto inkomen in 2013 naar verwachting gemiddeld Dit is een daling van 0,5% ten opzichte van Het bruto inkomen zal in 2013 naar verwachting toenemen met gemiddeld 2,75%. Daarmee ligt het bruto inkomen overigens nog onder het niveau van 2008, het jaar waarin de kredietcrisis begon. Tabel 1 Verkort inkomenstraject van bruto naar besteedbaar inkomen van zelfstandigen in het MKB, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 winst voor investerings- en vermogensaftrek , , bruto inkomen uit arbeid , , inkomsten uit bezittingen min betaalde rente , , uitkering inkomensverzekeringen , , uitkering sociale voorzieningen 570 1, , overige inkomsten 260 0, , bruto inkomen , , premies werknemersverzekeringen , , overige betaalde premies 850 2, , inkomsten- en loonbelasting , , premies volksverzekeringen , , premies ziektekostenverzekeringen , , zorgtoeslag 390-5, , overige posten 170 0, , besteedbaar inkomen , , Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari Van bruto naar besteedbaar inkomen: invloed van wijzigingen in weten regelgeving Ten opzichte van 2012 zijn de tarieven van de eerste en tweede schijf van de Inkomstenbelasting verhoogd met 3,9 procentpunt respectievelijk 0,05 procentpunt. Dit is het effect van de Wet Uniformering Loonbegrip (Wet ULB). De eerste belastingschijf is iets verlengd, maar de andere schijven zijn verkort. De premie volksverzekeringen blijft nagenoeg gelijk. 6

7 De meeste heffingskortingen die van toepassing zijn op de inkomstenbelasting en loonbelasting, zijn ook voor 2013 weer aangepast. De algemene heffingskorting is daarbij verhoogd. De tarieven voor de vennootschapsbelasting zijn in 2013 ongewijzigd. Zelfstandig ondernemers hebben sinds 2012 te maken gekregen met een wijziging van de zelfstandigenaftrek. Het systeem van schijven in de zelfstandigenaftrek is verdwenen en loopt niet langer meer af bij oplopende winst. Hierdoor is het maken van meer winst niet meer een straf, omdat de zelfstandigenaftrek niet kleiner wordt als er meer winst wordt gemaakt. De sterke gerichtheid van de zelfstandigenaftrek op weinig winstgevend ondernemerschap is daardoor verminderd en winstgevend ondernemerschap is door de uniformering meer gestimuleerd. Met de uniformering van de zelfstandigenaftrek is de belastingheffing van ondernemers in vergelijking met werknemers evenwichtiger. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt was immers een grote fiscale stimulans ontstaan om arbeidsinkomen te realiseren als zelfstandige in plaats van als werknemer. Ondernemerschap is door de uniformering meer een stimulans. Alle zelfstandig ondernemers hebben sinds 2012 recht op een vaste basisaftrek van en dat bedrag is in 2013 niet gewijzigd. Onderdeel van de wijziging is namelijk dat het uniforme bedrag niet wordt geïndexeerd. Het besteedbare inkomen: koopkracht blijft dalen Alle bruto inkomenss resulteren in een daling van het nominale besteedbare inkomen met 1,25% in 2013, overeenkomend met een gemiddeld besteedbaar inkomen van Gecorrigeerd voor inflatie, die voor 2013 is geraamd op 2,5% 1, komt dit neer op een daling van het reële besteedbare inkomen van gemiddeld bijna 3%. In 2014 wordt een stijging voorzien van de koopkracht van zelfstandigen. Bij een verwachte toename van het nominale besteedbare inkomen in 2013 met 2,75% en een inflatie van 2%, zal de koopkracht van zelfstandigen stijgen met bijna 0,75%. 1.3 Premie- en belastingdruk In Tabel 2 wordt inzicht gegeven in het belang van de ondernemersfaciliteiten en in de gemiddelde belasting- en premiedruk voor zelfstandigen in het MKB. De aftrekposten die specifiek betrekking hebben op het ondernemerschap 2, maken in 2013 bijna 24% uit van het belastbare inkomen (verzamelinkomen, totaal van box I, II en III). Daarnaast spelen ook algemene aftrekposten een rol, zoals de hypotheekrenteaftrek. Andere belangrijke fiscale faciliteiten waarvan zelfstandigen gebruikmaken, zijn de verrekening van verliezen en het verdelen van gemeenschappelijke inkomensbestanddelen 3 op basis van fiscaal partnerschap. Zelfstandigen met een negatief belastbaar inkomen hoeven geen inkomstenbe- 1 CPB (2013), Centraal Economisch Plan 2013, 20 maart Waaronder de zelfstandigenaftrek (incl. startersaftrek voor startende ondernemers), meewerkaftrek en (kleinschaligheids)investeringsaftrek. 3 Gemeenschappelijke inkomensbestanddelen zijn bijvoorbeeld inkomsten uit eigen woning, inkomen uit aanmerkelijk belang vóór vermindering met de persoonsgebonden aftrek, uitgaven voor kinderopvang en persoonsgebonden aftrek. 7

8 lasting af te dragen. Indien zij in latere jaren wel positieve belastbare inkomens realiseren, kunnen zij dit onder bepaalde voorwaarden verrekenen met de toenmalige verliezen. Wat betreft het fiscale partnerschap kunnen vooral zelfstandigen met relatief lage en hoge inkomens fiscaal voordeel op huishoudensniveau behalen. Het belastbare inkomen in box I (inkomen uit werk en woning) neemt in 2013 af met 2,5% tot De som van de premies volksverzekeringen en de inkomstenbelasting bedraagt in , gelijk aan dat van Door de lichte toename in de verwachte winst voor het komende jaar wordt er in 2014 een kleine toename verwacht van het totaal van de te betalen premies en belastingen. Om een beter beeld te krijgen van de invloed van de betaalde overdrachten, kan worden gekeken naar de gemiddelde premie- en belastingdruk. Deze is gelijk aan de som van de premies volksverzekeringen en de inkomstenbelasting, uitgedrukt als percentage van het totale belastbare inkomen. De ingevoerde fiscale maatregelen hebben een licht negatief effect op de belasting- en premiedruk, zoals blijkt uit het licht oplopende cijfer voor 2013 (29,09%) en het vervolgens licht aflopende cijfer voor 2014 (28,9%). Tabel 2 Gemiddelde belasting- en premiedruk voor zelfstandigen in het MKB, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 nominale bedragen aftrek ondernemerschap , , premies volksverzekeringen (verminderd met heffingskorting) , , inkomsten- en loonbelasting (verminderd met heffingskorting) , , belastbaar inkomen box I , , belastbaar inkomen box II 220-4, , belastbaar inkomen box III , , verzamelinkomen , , als % verzamelinkomen aftrek ondernemerschap 22,8% 3,25 23,6% -4,50 22,5% premies volksverzekeringen (verminderd met heffingskorting) 1 8,3% 9,50 9,1% -4,50 8,7% inkomsten- en loonbelasting (verminderd met heffingskorting) 2 20,2% -1,25 19,9% 1,25 20,2% totaal 1 en 2 28,5% 1,75 29,0% -0,50 28,9% Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari

9 2 Inkomensontwikkeling directeurengrootaandeelhouders Dit hoofdstuk belicht de inkomensontwikkeling van directeurengrootaandeelhouders (dga s). De eerste paragraaf gaat in op de begripsafbakening. Daarna volgt in de tweede paragraaf een beschrijving van de belangrijkste inkomensontwikkelingen in de periode De laatste paragraaf gaat in op de ontwikkeling van de premie- en belastingdruk voor dga s. 2.1 Begripsafbakening Definitie directeur-grootaandeelhouder In het navolgende is de volgende definitie van directeuren-grootaandeelhouders (dga's) gehanteerd. Dga's zijn personen die loon aan de directeur van een nv of bv opvoeren op het aangifteformulier van de inkomstenbelasting en die niet zijn verzekerd voor werknemersverzekeringen. Dit laatste omdat zij niet in loondienst zijn, op grond van de feitelijke gezagsverhouding tussen directeur en aandeelhouders van de vennootschap. Deze typering wordt vastgelegd bij de belastingaangifte aan de Belastingdienst. Volgens deze definitie zijn er in 2013 naar verwachting dga's. 1 Het zijn vooral succesvolle zelfstandigen met een hoog (verwacht) winstniveau die toetreden tot de populatie dga's. Bij een hoog winstniveau wordt het fiscaal aantrekkelijk om te kiezen voor de rechtspersoon van nv of bv. 2 Inkomenskarakteristieken dga's De dga ontvangt in de hoedanigheid van directeur een beloning die wordt belast binnen de inkomstenbelasting, waarbij de beloning bij de bv aftrekbaar is voor de vennootschapsbelasting. Tevens is er een formele scheiding aangebracht tussen het privévermogen van de ondernemer en het ondernemingsvermogen van de bv of nv waarvan de ondernemer directeur is. We beperken ons hier tot de IB-sfeer, mede in verband met de vergelijkbaarheid met zelfstandigen. Het voornaamste bestanddeel van het inkomen van dga's, het looninkomen, houdt verband met de bedrijfsuitkomsten van ondernemingen waarvan zij niet alleen de bestuurder zijn, maar tevens een belangrijke aandeelhouder. Een belangrijke aandeelhouder wil in dit verband zeggen een persoon met aanmerkelijk belang. 3 De dga kan als bestuurder van de onderneming zelf de hoogte bepalen van zijn salaris. Sinds 1 januari 1997 is het niet meer mogelijk om af te zien van salaris, dan wel een onzakelijk laag salaris te genieten. Daartoe is een fictief loon 4 ingesteld, dat de dga verondersteld wordt ten minste te genieten. Indien aannemelijk 1 Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, april 2013 (zie 2 Naast fiscale overwegingen spelen ook overwegingen over zeggenschap en aansprakelijkheid een rol bij de keuze tussen een onderneming met of zonder rechtspersoonlijkheid. 3 Een persoon heeft een aanmerkelijk belang in een onderneming wanneer hij of zij, al dan niet samen met een partner, meer dan 5% bezit van de aandelen van een onderneming. 4 Dit fictieve loon, ook wel aangeduid als gebruikelijk loon, bedraagt per 1 januari

10 kan worden gemaakt dat het salaris op een lager bedrag moet worden gesteld, kan hiervan worden afgeweken. Naast het toegekende loon zijn de inkomsten uit aanmerkelijk belang, de opbrengsten uit het aandelenbezit, voor de dga een belangrijke inkomensbron. Deze inkomsten uit aanmerkelijk belang bestaan uit zogenaamde reguliere voordelen (zoals dividend) en vervreemdingsvoordelen (zoals verkoopwinst) en ze worden belast in box II tegen een tarief van 25%. 2.2 Belangrijkste ontwikkelingen inkomens dga s Voor dga s is het inkomen uit arbeid in belangrijke mate bepalend voor het bruto-netto inkomenstraject. Figuur 2 geeft de ontwikkeling weer van het bruto inkomen uit arbeid, het bruto inkomen en het besteedbare inkomen. Opvallend is de piek in 2007 in het bruto en in het besteedbare inkomen. Die is veroorzaakt door een eenmalige verlaging van het belastingtarief voor inkomsten uit aanmerkelijk belang (inkomstenbelasting box II). In 2007 was dit tarief eenmalig verlaagd van de gebruikelijke 25% naar 22%. 1 Dit heeft in combinatie met de gunstige winstontwikkeling ertoe geleid dat dga s in 2007 in groten getale dividend uit aanmerkelijk belang kregen uitgekeerd. Gemiddeld nam het inkomen uit aanmerkelijk belang toe van in 2006 tot maar liefst in Vanaf 2008 was het bruto en besteedbare inkomen weer terug op het oude niveau, vanwaar een verdere geleidelijke toename is voorzien tot Dit was een compensatiemaatregel voor het besluit om in de Zorgverzekeringswet de inkomensafhankelijke premiepercentages gelijk te trekken voor zelfstandigen en dga's, zodat beide groepen op dit punt fiscaal gelijk worden behandeld. Uitvoeringstechnisch bleek dit voor 2007 echter niet mogelijk. Dga s werd compensatie geboden door eenmalig het tarief voor inkomsten uit aanmerkelijk belang, voor dga's een belangrijke inkomensbron, te verlagen. In 2008 werd deze tariefverlaging weer tenietgedaan en gecombineerd met een verlaging van de inkomensafhankelijke premie. (Folkeringa, M., A. Ruis, B. van der Linden en S. Tan (2010), Monitor Inkomens Ondernemers Editie 2010, Zoetermeer: EIM, p. 25). 2 Folkeringa, M., A. Ruis, B. van der Linden en S. Tan (2010), Monitor Inkomens Ondernemers Editie 2010, Zoetermeer: EIM. 10

11 Figuur 2 Inkomen uit arbeid, bruto en besteedbaar inkomen dga s, x (nominaal), Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari Bij de doorberekening van het bruto-netto inkomenstraject van dga s is rekening gehouden met dezelfde beleidsuitgangspunten als verwoord in het overeenkomstige hoofdstuk over zelfstandigen. Daarnaast is voor dga s de inkomensvorming en belastingheffing van aanmerkelijk belang (box II) meegenomen in de berekeningen. In Tabel 3 is de ontwikkeling uiteengezet van het gemiddelde inkomen van dga s. Het bruto inkomen stijgt in 2013 en 2014 Het bruto inkomen van dga s bestaat voor het grootste deel uit inkomsten uit arbeid. Slechts een klein aantal dga s geniet inkomsten uit onderneming. Voor een deel zijn dit zelfstandigen die in de loop van het fiscale jaar de rechtsvorm van hun bedrijf hebben gewijzigd. In 2013 bedraagt het bruto inkomen van een dga gemiddeld Dit is een toename van 2% ten opzichte van Voor het komende jaar wordt een groei voorzien van 3,5% van het bruto inkomen, waarmee het gemiddelde bruto inkomen van een dga in zal bedragen. De hoogte van het bruto inkomen van dga s wordt mede bepaald door de loonvoetontwikkeling. Daarnaast nemen de inkomsten uit bezittingen minus betaalde rente relatief sterk toe, wat kan worden verklaard door een forse toename van de inkomsten uit bezittingen, gecombineerd met een lichte afname van de betaalde rente. Dga s komen met hun hogere inkomens nauwelijks in aanmerking voor zorgtoeslag. 11

12 Tabel 3 Verkort inkomenstraject van bruto naar besteedbaar inkomen van dga s, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 winst voor investerings- en vermogensaftrek , , bruto inkomen uit arbeid , , inkomsten uit bezittingen min betaalde rente , , uitkering inkomensverzekeringen , , uitkering sociale voorzieningen 610 0, , overige inkomsten 80 12, ,00 90 bruto inkomen , , premies werknemersverzekeringen , , overige betaalde premies 690 3, , inkomsten- en loonbelasting , , premies volksverzekeringen , , premies ziektekostenverzekeringen , , zorgtoeslag 40-25, ,25 20 overige posten 910 2, , besteedbaar inkomen , , Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari Het besteedbare inkomen: koopkracht dga s neemt pas toe in 2012 Het nominale besteedbare inkomen van dga s bedraagt in 2013 gemiddeld Dat is 0,5% minder dan vorig jaar. Aangezien de inflatie in 2013 is geraamd op 2,5% 1, betekent dit een daling van 3% in reële termen. Voor komend jaar wordt een nominale toename verwacht van 4%. Gegeven de verwachte inflatie van 2% zal in 2014 de koopkracht toenemen. Daarmee is de koopkrachtontwikkeling van dga s voor 2014 gunstiger dan die van zelfstandigen. 2.3 Premie- en belastingdruk Dga s hebben in vergelijking met zelfstandigen betrekkelijk weinig aftrekposten; zie Tabel 4. De ondernemersfaciliteiten (onder andere zelfstandigenaftrek) gelden niet voor dga s. Uit de tabel blijkt daarnaast dat dga s substantiële inkomsten genieten uit aanmerkelijk belang (box II), bijna 11% van het totale belastbare inkomen. 1 CPB (2012), Centraal Economisch Plan 2012, 20 maart

13 Tabel 4 Gemiddelde belasting- en premiedruk voor dga s, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 nominale bedragen aftrek ondernemerschap 360 0, , premies volksverzekeringen (verminderd met heffingskorting) , , inkomsten- en loonbelasting (verminderd met heffingskorting) , , belastbaar inkomen box I , , belastbaar inkomen box II , , belastbaar inkomen box III , , verzamelinkomen , , als % verzamelinkomen aftrek ondernemerschap 0,4% -0,25 0,4% -3,75 0,4% premies volksverzekeringen (verminderd met heffingskorting) 1 6,2% 4,50 6,5% -5,00 6,2% inkomsten- en loonbelasting (verminderd met heffingskorting) 2 27,3% 3,25 28,2% 1,00 28,5% totaal 1 en 2 33,5% 3,50 34,7% -0,25 34,7% Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari De gemiddelde premie- en belastingdruk voor dga s is 34,7% in 2013, 1,3% hoger dan in 2012 (toen 33,5%). Met een percentage van 34,7% stabiliseert de gemiddelde premie- en belastingdruk zich in Het gemiddelde inkomensniveau van dga s is hoger dan dat van zelfstandigen waardoor zij, door het progressieve belastingstelsel, naar verhouding meer inkomstenbelasting moeten afdragen. 13

14

15 BIJLAGE I Uitgebreide inkomenstrajecten zelfstandigen en directeuren-grootaandeelhouders Tabel 5 Gemiddelde inkomens (in euro s) van zelfstandigen, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 winst voor investerings- en vermogensaftrek , , aftrek i.v.m. ondernemerschap , , w.v. investeringsaftrek 870 2, , w.v. zelfstandigenaftrek , , w.v. meewerkaftrek 30 0, ,00 30 bruto inkomen uit arbeid (excl. sociale lasten) , , inkomsten uit bezittingen min betaalde rente , , uitkering inkomensverzekeringen , , w.v. uitkering i.v.m. werkloosheid 270 0, , w.v. uitkering i.v.m. ziekte en arbeidsongeschiktheid 690 3, , w.v. uitkering i.v.m. ouderdom en nabestaanden , , sociale lasten, werkgeversbijdragen (loon en uitk.) , , uitkering sociale voorzieningen 570 1, , overige inkomsten 260 0, , bruto inkomen , , premies werknemersverzekeringen , , w.v. sociale lasten werkgever , , w.v. sociale lasten werknemers 210 0, , w.v. sociale lasten ontvanger en uitkeringsinstantie 40 0, ,00 40 overige betaalde premies 850 2, , inkomsten- en loonbelasting , , premies volksverzekeringen , , w.v. AOW/AWW , , w.v. AWBZ 970 0, , premie ZFW en ziekenfondswet zelfstandigen (zfz) , , zorgtoeslag 390-5, , overige posten 170 0, , besteedbaar inkomen , , Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari

16 Tabel 6 Gemiddelde inkomens (in euro s) van directeuren-grootaandeelhouders, bestanddeel 2012 in % 2013 in % 2014 winst voor investerings- en vermogensaftrek , , aftrek i.v.m. ondernemerschap 360 0, , w.v. investeringsaftrek 120 0, , w.v. zelfstandigenaftrek 240 4, , w.v. meewerkaftrek 0 0,00 0 0,00 0 bruto inkomen uit arbeid (excl. sociale lasten) , , inkomsten uit bezittingen min betaalde rente , , uitkering inkomensverzekeringen , , w.v. uitkering i.v.m. werkloosheid 210 0, , w.v. uitkering i.v.m. ziekte en arbeidsongeschiktheid 400 2, , w.v. uitkering i.v.m. ouderdom en nabestaanden , , sociale lasten, werkgeversbijdragen (loon en uitk.) 900 1, , uitkering sociale voorzieningen 610 0, , overige inkomsten 80 12, ,00 90 bruto inkomen , , premies werknemersverzekeringen , , w.v. sociale lasten werkgever 700 0, , w.v. sociale lasten werknemers 110 0, , w.v. sociale lasten ontvanger en uitkeringsinstantie 30 0, ,00 30 overige betaalde premies 690 3, , inkomsten- en loonbelasting , , premies volksverzekeringen , , w.v. AOW/AWW , , w.v. AWBZ , , premie ZFW en ziekenfondswet zelfstandigen (zfz) , , zorgtoeslag 40-25, ,25 20 overige posten 910 2, , besteedbaar inkomen , , Bron: Dataset Inkomens van ondernemers, Panteia-EIM, op basis van prognose kerngegevens MKB, januari

17 BIJLAGE II Ontwikkelingen wet- en regelgeving 1 Deze bijlage beschrijft de belangrijkste ontwikkelingen in de fiscale wet- en regelgeving die van invloed zijn op het inkomen van ondernemers. - De verhoging van het hoge btw-tarief van 19% naar 21% per 1 oktober Deze maatregel is al in 2012 ingevoerd, maar werkt vanzelfsprekend ook in 2013 door. - Een andere maatregel die in 2012 is ingevoerd, maar zijn doorwerking nog heeft naar 2013, is de uniformering van de zelfstandigenaftrek. - De Wet uniformering loonbegrip (Wet ULB) is op 1 januari 2013 in werking getreden. Dat heeft onder andere als gevolg: - de indexatie van de heffingskortingen en schijfgrenzen van de loon- en inkomstenbelasting 2013 wordt achterwege gelaten; - een verhoging van het tarief in de eerste schijf en de hoogte van de arbeidskorting voor hogere inkomens. Zo vervalt de fiscale bijtelling van de door de werkgever aan de werknemer betaalde vergoeding voor de Zvwbijdrage. - In afwachting van de resultaten van de in het Belastingplan 2012 aankondigde evaluatie van de Werkkostenregeling wordt vooralsnog de financiële ruimte ingevuld die daar voor verruiming van deze regeling reeds was ingeboekt. Dit betekent dat het forfaitaire percentage voor de vrije ruimte met 0,1%-punt wordt verhoogd, boven op de verhoging met 0,1%-punt op basis van de Wet uniformering loonbegrip. - De eerste schijf van de S&O-afdrachtvermindering (t.a.v. de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk, WBSO) wordt verlengd naar Deze maatregel is vooral van belang om het MKB meer mogelijkheden te bieden om door te groeien, omdat vooral de kleinere tot middelgrote bedrijven van een schijfverlenging profiteren. - De afdrachtvermindering onderwijs voor startkwalificatie vervalt. Deze afdrachtvermindering vervalt omdat deze weinig wordt gebruikt, terwijl de administratieve voorwaarden bewerkelijk zijn voor werkgevers, het UWV en de Belastingdienst. - In het kader van complexiteitsreductie en betere uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de persoonsgebonden aftrekpost scholingsuitgaven wordt een aantal maatregelen voorgesteld. Zo wordt de aftrek van scholingsuitgaven beperkt tot de verplicht gestelde en noodzakelijke kosten van de opleiding of studie. - Het toetsloon voor bbl en werkend-leren op hbo-niveau vervalt. Het toetsloon houdt in dat de afdrachtverminderingen voor werknemers onder de 25 jaar niet van toepassing zijn wanneer zij een loon hebben van meer dan 130 procent van het wettelijk minimumloon (WML). - Per 1 januari 2013 komt de automatische continuering van de Verklaring Arbeidsrelaties (VAR) te vervallen. 1 Gebaseerd op Belastingplan (2013), Memorie van toelichting. 17

18 - De onderkapitalisatieregeling 1 (thincapregeling) wordt afgeschaft. Deze regeling past bij nadere beschouwing niet goed bij de andere aftrekbeperkingen in de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (Wet Vpb 1969) die alle ten doel hebben bepaalde onwenselijke situaties te treffen waarin belastingplichtigen de grenzen hebben opgezocht. Daarnaast is gebleken dat deze regeling ook belastingplichtigen uit het midden- en kleinbedrijf raakt, voor wie de regeling niet was bedoeld. - Goedkeuring afstempeling eigenbeheerpensioen. Onder bepaalde voorwaarden wordt goedgekeurd dat eenmalig, namelijk op het tijdstip waarop het pensioen ingaat, een vermindering van de pensioenaanspraken kan plaatsvinden. Daardoor kan het aanwezige vermogen beter worden gespreid over de verwachte pensioenduur en ontstaat er voor de pensioengerechtigde een meer op draagkracht gerichte heffing over de pensioenuitkeringen. - De pensioengerechtigde leeftijd wordt verhoogd naar 65 jaar en 1 maand. Dit heeft voor ondernemers gevolgen voor sommige fiscale regelingen, zoals de investerings- en ondernemersaftrek, de bijtelling auto en de MKBwinstvrijstelling. Tariefwijzigingen en veranderingen in schijfbedragen Naast de hierboven beschreven voorgenomen maatregelen vinden er in 2013 ook enkele wijzigingen plaats in al bestaande regelingen op sociaal en fiscaal gebied. (Deze wijzigingen zijn vooral het gevolg van de Wet Uniformering Loonbegrip, Wet ULB.) Deze tariefwijzigingen en veranderingen in schijfbedragen zijn ook van invloed op het besteedbare inkomen van ondernemers. - Alleen de inkomensgrenzen van de eerste belastingschijf zijn in 2013 gestegen met 3,9%. - De diverse heffingskortingen zijn in 2013 aangepast (veelal geïndexeerd). Zo is de algemene heffingskorting gedaald met 35 en de arbeidskorting voor belastingplichtigen tot 57 jaar met 110. De ouderenkorting is in 2013 gestegen met Uitgezonderd de premie Nabestaandenverzekering (-0,5%) zijn de premies volksverzekeringen 2013 ongewijzigd gebleven ten opzichte van Tot de volksverzekeringen behoren ook de Algemene Ouderdomswet (AOW)en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). - De nominale zorgpremies gaan in 2013 opnieuw fors omhoog. Nederlanders gaan zo n 8% meer betalen voor hun zorgverzekering. Ingevolge de Wet ULB zijn zowel de verplichte vergoeding van de werkgever als de inkomensafhankelijke bijdrage Zvw die de werknemer verschuldigd was, afgeschaft. In plaats daarvan is vanaf 2013 uitsluitend de werkgever een nieuwe werkgeversheffing Zvw verschuldigd. De nieuwe werkgeversheffing Zvw vormt geen loon voor de werknemer. 1 Kort gezegd tracht een onderkapitalisatieregel ondernemingen te beletten om veel schulden te hebben in verhouding tot hun eigen vermogen. Hoe hoger het bedrag van de schulden, hoe hoger immers de interestlast zal zijn. Op die manier wordt de belastbare winst gedrukt. 18

19 De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: Recente Publieksrapportages A Wat drijft MKB ondernemers A MKB Rating: Smaakt naar meer, onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven A Vertrouwen in eigen bedrijf keldert: ondernemersvertrouwen door de jaren heen A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 A Ondernemen in de horecasector 2013 A Ondernemen in de groothandelsector 2013 A Ondernemen in de overige dienstverlening 2013 A Ondernemen in de bouwsector 2013 A Ondernemen in de transportsector 2013 A Ondernemen in de autosector 2013 A Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB A Ondernemen in de zakelijke dienstverlening 2013 A Ondernemen in de metaalelektro 2013 A Ondernemen in de voedings- en genotmiddelenindustrie 2013 A Ondernemen in de detailhandel 2013 A De grijze ondernemer. Internationale vergelijking van de grijze ondernemer A Opleiding en scholing van zzp ers Resultaten zzp-panel meting I van 2013 A Internationale benchmark ondernemerschap Tabellenboek A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update oktober 2013 A Technologische en sociale innovatie in een concurrerende markt A Innovatie en internationalisering in het MKB A Innovatie in het MKB, ontwikkelingen in de periode A Fulfilment van online verkoop A De overheid als klant van het MKB A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 A De innovativiteit van het MKB in 2013 A Monitor buitenlandse investeringen MKB A Sectorale veranderingen in de Nederlandse economie A Geen vertrouwen ondernemers in het economische beleid - Najaar 2013 A Verschillen tussen uitzendondernemingen A Economische effecten verlaging van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven A Exportindex MKB. Ontwikkelingen A Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update augustus

20 A Bedrijfsfinanciering: zó kan het ook! A Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid A Inkomens Zelfstandigen 2012 A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update juni A De rol van sociale media bij innovatie door zzp ers A Topsectoren in beeld. Internationale oriëntatie topsectoren A Topsectorenpanel. Methodologische verantwoording A Calimero creativiteit: De innovatieve netwerken van zzp ers A Hoe goed ligt de gemeente bij MKB? A Monitor Inkomens Ondernemers A Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie A Innoveren achter de schermen A De financiële positie van het MKB in 2013 en 2014 A Minirapportage biomaterialen A Ontwerp krapte-indicator belangrijke beroepen topsectoren A Kleinschalig ondernemen 2013 A Topsectoren in beeld - Bekendheid met het topsectorenbeleid en beleving van het ondernemingsklimaat A Administratieve lasten MKB A Ambities en vermogensopbouw van zzp'ers A Topsectoren: beeld en ontwikkeling A April 2013 MKB en ondernemerschap in zakformaat, Editie 2012/2013 A Diaspora links van migrantenondernemers in Nederland A Intellectueel eigendom topsectoren A MKB verdeeld over kabinetsbeleid A Topsectoren in beeld A Concurrentie in het MKB A Alles flex, is dat een mismatch? A Challengers: hun kenmerken en succesfactoren A Wie wordt werkgever? A Oudedagsvoorziening in het MKB A Benchmark klanten Qredits A De waarde van sociaal ondernemerschap A Grondstofschaarste? A Gezocht: werklocatie 3.0 A Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en Update december A Financiering van innovatie in het MKB A Samen starten A Inkomen, vermogen en dynamiek van zelfstandigen zonder personeel A Financieringsmonitor topsectoren 2012 A Ondernemen zonder personeel A Meer innovatie door buitenlanders?! 20